f
daar gebeurt mag je niet zwijgen"—
Casino scheveningen. 'n Avondje Op Vakantie
Georganiseerde
misdaad wint
snel terrein
in Sovjetunie
rh
hrm
k#
BUITENLAND ÊeidaeSouACMtt vrijdag 24
JOURNALISTEN IN i»rot
SPANNINOSGEBIEDEN KJ V t/I W Cl L
DEN HAAG De beel
den zijn stuk voor stuk af
schuwelijk. Zelfs als er
geen dode op te zien is,
straalt de gruwelijke wer
kelijkheid van de oorlog
je van de foto's tegemoet.
Militairen met verbeten
gezichten die een weg af
zetten; volwassenen en
kinderen bij wie de
doodsangst van het ge
zicht is af te lezen; verla
ten straten, kogelgaten in
de muur.En toch blijf je
er als gebiologeerd naar
kijken.
Meer dan negen jaar woedt in
het Middenamerikaanse El
Salvador een burgeroorlog, die
inmiddels aan vele tienduizen
den mensen het leven heeft
gekost. Er is waarschijnlijk
geen familie meer die geen
verwanten heeft moeten be
graven.
Wie een naaste bijvoorbeeld
door een ernstige ziekte ver
liest. kan zich nog proberen
voor te bereiden op het onaf
wendbare einde. Maar in een
land als El Salvador kan dat
niet. De bevolking leeft er al
jaren in doodsangst, maar is
"zich daar allang niet meer van
bewust. Zo komt die ene kogel,
de granaat of de bom toch nog
altijd onverwacht.
In het foto-archief van onze
krant is het verdriet van El
Salvador weggeborgen in dik
ke hangmappen. Cor de Bruin
heeft in de 33 jaar dat hij er
werkt vele duizenden doden
„in handen gehad". „Als ik
heel eerlijk ben moet ik zeg
gen dat de meeste foto's mij
niets meer doen. Ik heb in de
afgelopen jaren al zoveel el
lende onder ogen gehad: de
oorlog in Vietnam, Biafra, de
hongersnood in Afrika, het ge
weld in El Salvador en al die
andere landen. Als ik mij het
leed van elke foto zou moeten
aantrekken, zou ik hier niet
meer werken". Zijn collega
Yvonne Vis is, zo zegt zij zelf,
minder in staat om afstand te
nemen van schokkende foto's.
„Het is niet zo dat ik hier met
tranen in mijn ogen rondloop.
Maar het doet je wel wat".
Het zijn niet alleen de grote
internationale persbureaus die
de redacties bedelven onder
een bijna onophoudelijke
stroom van foto's over landen
als El Salvador. De grote span-
ningsgebieden in de wereld,
waarvan Midden-Amerika er
een is, worden druk bezocht
door geëngageerde foto-jour
nalisten, die hun eigen visie op
de gebeurtenissen vastleggen.
Een van hen is Piet den Blan
ken uit Breda, die vrij recent
nog in El Salvador is geweest.
Toen hem deze week gevraagd
werd waarom fotografen
steeds weer naar het kleine
Middenamerikaanse land trek
ken, terwijl de beelden van
het uitzichtloze geweld al tal
loze malen te zien zijn geweest
en de stapels foto's dagelijks
groeien, antwoordde hij: „Juist
nu collega's het slachtoffer zijn
geworden van het geweld,
moet je laten zien dat het
werk doorgaat. Over wat déar,
in El Salvador maar ook in an
dere spanningsgebieden, ge
beurt, mag je niet zwijgen".
Als Den Blanken tijd nad ge
had was hij, nadat hij maandag
hoorde over de dood van
IKON-cameraman Cornel La-
grouw, direct op het vliegtuig
richting El Salvador gestapt.
Volgens Den Blanken is het
werken-ter-plaatse de enige
mogelijkheid om „vorm te ge
ven aan je machteloosheid".
Fotografen en cameralieden
vervullen in een conflict zoals
zich dat in El Salvador af
speelt een speciale rol. Eén
foto of één tv-beeld kan veel-
zeggender zijn en meer poli
tiek effect sorteren dan pagi
na's van schrijvende journalis
ten en urenlange radioversla
gen. Dat is een van de lessen
die de oorlog in Vietnam heeft
jerd.
MOSKOU De georganiseerde, de maff
rukt op in de Sovjetunie. jnget
len
Compleet met „peetvaders" en huurmoordenafcrmoi
en uitgerust met computers en zwaar gepanster
limousines. Zo blijkt uit een reportage in het Spggg
jet-partijdagblad Pravda. Het beeld dat de PraM.
schetst is er een van teloorgang van recht e
De bendes leggen zich al toe op het afkopen 1
bescherming. De gedemoraliseerde
staat vrijwel machteloos. De maffia
over een eigen inlichtingendienst, lijfwachten
speciale fondsen om ambtenaren om te kopen, t
einde gangsters uit de gevangenis vrij te laten,
dus procureur-generaal Alexander Katoesev.
komt meer dan eens voor dat miljonairs uit de
derwereld, dieven en openbare aanklagers, reta^j
ters en zwarthandelaren alsmede partijfunctiofc
rissen en peetvaders allemaaPin hetzelfde schuj^A,-
zitten", zegt Katoesev. J
ft Pai
Interpol
„Vanaf 1986 tot 1988 zijn 2.607 bendes gere
streerd. Zij waren verantwoordelijk voor ci
20.000 misdaden, waaronder 218 moordpartijen
285 gewapende overvallen", aldus misdaadversl
gever Georgj Ovtsjarenko in de Pravda. „Het is
kenend dat vijftig van zulke bendes meer dan d
jaar in het diepste geheim hebben geopereerd.
les wijst erop dat de maffia momenteel modern J
uitgerust"
Telman Gldjan, een speciale onderzoeker, riep
een interview met het Sovjet-dagblad Vo<MaaJ
Transport zijn.regering op toe te treden tot Int
pol, de internationale politie-organisatie. Als
van Interpol kan de Sovjetunie beter de strijd
met de georganiseerde misdaad, die ook al is v/er*r€
wikkeld in allerlei operaties in het buitenlain T*'r
smokkel-en drugshandel en terrorisme.
Georganiseerde misdaad werd in de Sovjetuin
lange tijd ontkend. Dat was iets dat enkel in 1
kapitalistische buitenland voorkwam. Daan
konden de meester-gangsters vrijuit gaan, schr :l
Ovtsjarenko.
Peetvaders
„De maffia-leiders, die de strategie en de tacti
bedenken, maar zelf niet deelnemen aan de mis(n(j
dige acties blijven altijd buiten schot", aldus ?er,
misdaadreporter. De bendeleden, dikwijls „jon),. Én
huurmoordenaars met sadistische trekjes word
van tijd tot tijd in de kraag gegrepen. Erg onder
indruk van de gevangenisstraffen, die kunnen o
lopen tot tien jaar, zijn zij niet. In ruil voor 1
verblijf in de cel krijgen zij een vorstelijk sala
uitbetaald. „Zij weten dat zij niet zullen sterv
Jas]
mis
„Ik
Vijf
hildf
els k
aldus
leb il
lerinj
li
wanneer zij eenmaal vrij zijn. De peetvaders zuil
hen ondersteunen, van kleren en voedsel voorzit
en ervoor zorgen dat zij een baantje vinden. En d)EN
doen de peetvaders open en bloot".
Wapen-onderhandelaai
Nitze neemt ontslag
WASHINGTON De vooraanstaani
Amerikaanse ontwapeningsonderhandela
Paul Nitze heeft zijn ontslag ingediend
president Bush.
Nitze is momenteel herstellende van een v
ernstige val van zijn paard en bovendien m
zijn 82 jaar de pensioengerechtigde leeftijd
lang overschreden. Volgens berichten in W;
hington zou hij bovendien een meningsverscl
hebben over zijn positie in de regering met m
nister van buitenlandse zaken James Bakt
Nitze werd in 1984 door de toenmalieg preside
Reagan belast met de leiding over alle onde
handelingen die de VS in Genève voerden m
de Sovjetunie over nucleaire ontwapenin
Reagan was echter niet de eerste president o
der wie Nitze diende: hij was al 25 jaar de sp
ciale adviseur geweest van verscheidene ande
bewoners van het Witte Huis, zowel Democr
ten als Republikeinen. Het bekendst is de b
jaarde onderhandelaar misschien wel gewordt
met zijn „boswandeling" in 1982 met zijn Sovjt
gesprekspartner in Genève, Viktor Karpo
Deze poging om een ontwapeningsoveree
komst te sluiten die door de Amerikaanse r
gering werd verworpen was in ieder gev
de aanleiding voor een zeer succesvolle show
„Broadway", die later ook in Londen werd o|
gevoerd.
geleerd en waarover onder an
deren de Amerikaanse journa
list David Halberstam uitvoe
rig heeft geschreven in zijn
boek „The Powers that be".
Die machtige positie van de
beeldende pers heeft de auto
riteiten in El Salvador in een
lastige positie gebracht. Zij zijn
de pottekijkers liever kwijt
dan rijk. In de Salvadoraanse
grondwet wordt weliswaar de
persvrijheid gegarandeerd,
maar als het de machthebbers
zo uitkomt, wordt die grond
wet zonder pardon met voeten
getreden.
Het grote probleem van de
Salvadoraanse regering ligt in
Washington. Hard optreden
tegen de buitenlandse verslag
gevers, van wie de meesten
Amerikanen, zal ongetwijfeld
gevolgen hebben voor de "ban
den met de VS. En het is de
Amerikaanse hulp van hon
derden miljoenen dollars, die
de regering in San Salvador in
het zadel houdt.
De enige mogelijkheid die
overblijft is .journalistje pes
ten" in de hoop dat de verslag
gevers uit eigener beweging
hun biezen pakken. Daarbij
wordt het uiterste middel niet
geschuwd, zoals deze week
weer bleek. In totaal zo'n vijf
tien verslaggevers hebben hun
werk in El Salvador met de
dood moeten bekopen.
Het zijn vooral de journalisten
die niet in El Salvador zijn ge
stationeerd, die veel tegenwer
king ondervinden, waarbij de
Nederlanders nog eens een
speciale behandeling krijgen.
Sinds de moord in El Salvador
op het IKON-team van Koos
Koster in 1982 geldt voor Ne
derlanders een visumplicht.
Aanvankelijk was zo'n visum
voor drie maanden geldig, te
genwoordig krijgt een Neder
landse journalist hooguit toe
stemming voor dertig dagen,
met de mogelijkheid tot ver
lenging.
Die korte termijn, zo meent
fotograaf Den Blanken, is ge
kozen „om te voorkomen dat
je als journalist naar gebieden
gaat waar het leger je liever
niet ziet".
Eenmaal in het land aangeko
men, zijn alle journalisten
overgeleverd aan de grillen
van de Coprefa, de voorlich
tingsdienst van het leger. Ie
dereen wordt op de foto gezet
(altijd makkelijk ter herken
ning voor een doodseskader)
en krijgt een speciale pers
kaart. Maar wie buiten de re
latief rustige hoofdstad San
Salvador wenst te werken,
heeft opnieuw speciale toe
stemming nodig vaji Coprefa
èn van de militaire comman
dant in het te bezoeken dis
trict.
Het „pasje" dat de journalisten
vervolgens kunnen bemachti
gen, is niet langer dan één of
twee dagen geldig. Opnieuw
een middel om te voorkomen
dat de buitenlandse journalis
ten aan de aandacht van het
Salvadoraanse leger ontsnap
pen.
„Andere" Salvador
Sommige journalisten slagen
er in aan de aandacht van de
militairen te ontsnappen, of
vinden via de buurlanden hun
weg naar het „andere El Sal
vador"; dat deel van het land
dat in handen is van het ver
zet. Zo heeft Piet den Blanken
tijdens zijn laatste verblijf in
Midden-Amerika vijf weken
onafgebroken doorgebracht in
de kampen van het Salvado
raanse verzet. De weerslag
daarvan is onlangs in boek
vorm verschenen.
Journalisten die bij het verzet
hebben vertoefd of die zich op
andere wijze naar de mening
van het leger te kritisch tonen,
worden al snel als subversief
gekwalificeerd. Dat kan je je
accreditatie bij Coprefa kosten;
en dat is dan nog het minste.
Den Blanken: „Gezien de
enorme hekel die de militairen
aan journalisten hebben, kan
ik me goed voorstellen dat bij
de dood van Lagrouw van op
zet sprake was". Op kritische
journalistiek staat, als het de
autoriteiten van pas komt, de
doodstraf.
Dat in El Salvador het gericht
vuren op journalisten ook een
vorm van louter intimidatie
kan zijn, is volgens Den Blan
ken een gegeven dat maar
moeilijk te begrijpen is voor
mensen die het verscheurde
land nooit hebben bezocht.
Zelf is hij nog niet in oorlogs
handelingen terechtgekomen.
Maar hij houdt er rekening
mee dat het bij een volgend
bezoek want hij gaat
wéér wèl het geval zal zijn.
Lijfsbehoud
Het werken in El Salvador, zo
liet onze correspondente An-
nemarie Heijn deze week we
ten, is een voortdurend balan
ceren op de onzichtbare grens
tussen journalistieke volledig
heid en lijfsbehoud. Dat is
geen uniek probleem voor El
Salvador; het speelt in talloze
andere landen, zowel in als
buiten Latijns-Amerika.
In 1988 werden volgens een
Franse organisatie die toeziet
op de naleving van de pers
vrijheid in totaal 39 journalis
ten tijdens het uitoefenen van
hun vak vermoord. Meer dan
250 journalisten werden voor
korte of langere tijd gevangen
gezet. Tientallen dag-, week
en maandbladen werden
lijk of voorgoed gesloten.
Er zijn maar weinig journ
ten die in de spanningsge#
den bewust de ogen slu i i It-
voor de gevaren. Koos KqlJ-iV
was zo iemand. Collega's
bazen zich er jaren na
dood nog steeds over dat h w5
de overige leden van zijn
indertijd de nauwelijks
len dreigementen hebben
negeerd.
Veel anderen zijn wel bangig 'c
worden. Komen daar -"•'ae
voor uit en
van het redmi
maar de mensen uit
zelf niet hebben: een
ket naar het veilige
of Europa.
De vermoorde aartsbissc
van San Salvador, Oscar
mero, heeft ooit tegen versl
gevers gezegd: „Jullie heb 9
een heilig beroep. Ju
moeteh de waarheid bek
maken". Nu is een zeker i
nooit uit te sluiten. Zelfsl
Nederland lopen journalisl
van tijd tot tijd klappen i
Maar slechts weinigen zijn I
reid bij voorbaat de uiteij
consequentie te aanvaardt
Ook Peter den Blanken n|
Toch zegt hij nogmaals: -
moet laten zien wat daar I
beurt. Het kan nooit bekJ
genoeg zijn".
JOS TIMMEf
s
Metn Vrouw"
En 'n Boer
Ben Je AlGauw
Het Heertje.
Gevers Dcvnootplcin. Holland Casino's: Amsterdam - Breda - Groningen - Rotterdam - Scheveningen - Valkcnbuig - Zandvoort.
Dat kunt n in levenden lijve meemaken in de Holland Casino's.
Bij Blackjack, wat in de wandeling wel gewoon eenentwintigen wordt
genoemd. Als n bijvoorbeeld een vrouw en een boer weet te verove
ren, heeft u twintig punten. Wat al gauw genoeg is om van de bank te
winnen. En uw inzet te verdubbelen. U bent iedere dag vanaf 2 uur
's middags van harte welkom in de Holland Casino's.