Brokken reist verder in Afrika
Striptekenaar Dick Matena
maakt eind aan vragen rond Poe
Westland als achterland van Bollenstreek
DEKKER
Van het Groenewoud
niet stuk te krijgen
BOEKEN/PLATEN
Coidac Commit
VRIJDAG 3 MAART 1989 PAGINA 8
Kort geleden deed ik u op
deze plaats verslag van een
nieuwe roman van Jan Brok
ken. „Zaza en de president" is
zijn recente verhaal over de
zoektocht van een Nederland
se man door de Afrikaanse
staat Burkina Faso, het voor
malige Opper Volta, waar zijn
vriendin spoorloos verdwenen
is. Dat boek wordt op korte
termijn gevolgd door „De
moordenaar van Ouagadou
gou" en Jan Brokken noemt
het „een Reisboek". De eerste
aantekening ervan is van 7 ja
nuari 1988 en opent met de
constatering: „Nooit meer
Afrika, zei ik anderhalf jaar
feleden. En nü pak ik weer
raaf mijn koffers". Hij heeft
er geen zin in, ondanks enkele
lichtpuntjes, bijvoorbeeld dat
hij wat extra-materiaal kan
vinden voor zijn roman over
Zaza. Maar de houding tegen
over Afrika is dubieus en po
lair: „Je moet Afrika kennen
om er van te houden, je moet
het nog beter kennen om het
te haten: ik geloof dat ik het
langzamerhand goed genoeg
ken om het in ieder geval te
De laatste aantekening uit
deze dagboek-pagina's is geda
teerd dinsdag 16 februari.
Goed vijf weken duurt de reis.
Het boek valt uiteen in twee
delen, „De moordenaar van
Ouagadougou" en het tweede
deel heet „Een basiliek in het
regenwoud". Centraal staan de
mensen die de reiziger in dit
onmogelijke Afrikaanse land
Jan Brokken
foto: sp
„Tientallen meters hoge kolommen die de koepel moeten dragen, duizenden tonnen marmer aan
de rand van het tropisch regenwoud. De basiliek zal zevenduizend zitplaatsen bevatten, in de zui
lengalerij zullen nog eens elfduizend mensen kunnen staan". foto: ap
ontmoet soms vertelt hij on
verhuld hoe zij in verband
staan met of zijn uitgebeeld in
personages.uit „Zaza". In veel
opzichten zijn er allerlei ver
bindingen tussen beide boe
ken, je zou kunnen zeggen dat
„Reisboek" als het
de kleuren vertoont,
de taferelen en de
„Zaza" geschilderd
président", hoe knap Brokken
formuleert. Keer op keer
schrijft hij zinnen of opmer
kingen, die een blik geven op
een onvermoede wereld. „Ie
der gebouw draagt een naam
en die naam maakt het verval
nog troostelozer", zegt hij over
Grand-Bassam, een van die
plaatsen. „Is het leven in de
tropen aangenaam?", heeft hij
zich al ergens afgevraagd,
waarna een wonderlijk mooie
jeugdherinnering volgt over
het tropisch geluk van een
kind in het voormalige Neder-
lands-Indië, waar zijn ouders
vele jaren woonden: „Mijn
moeder was drieëntwintig
toen ze in Indië arriveerde en
zou pas terug in Nederland, op
haar negendertigste, een
schort voordoen; ze heeft dan
ook nooit fatsoenlijk koken ge
leerd".
Halve Vaticaan
aanbouw. Een kerkgebouw
met de omvang van het halve
Vaticaan iq Yamoussoukro in
Ivoorkust. „Een kopie van de
Sint-Pieter in Rome, maar in
alles net iets groter. Midden in
het tropisch regenwoud". Het
ongeloofwaardige verhaal
heeft de reiziger al eerder ge
hoord, nu wordt hij er dan
heen geleid. „Tientallen me
ters hoge kolommen die de
koepel moeten dragen, duizen
den tonnen marmer aan de
rand van het tropisch regen
woud. De basiliek zal zeven
duizend zitplaatsen bevatten,
in de zuilengalerij zullen nog
eens elfduizend mensen kun
nen staan".
Als de reiziger terugkeert is
hij wijzer geworden, maar vra
gen blijven. „Het leven zal
hier wel even gecompliceerd
zijn als overal elders, maar het
heeft soms de schijn van het
tegendeel". Waarna een herin
nering, die hem leert hoe hij
dit alles zal missen. Dit reis
boek is een heel persoonlijk en
een literair document, niet al
leen omdat het dat andere
boek van Jan Brokken van
een achtergrond voorziet.
Want ook zonder kennis van
dat verhaal is dit reisboek van
een geheel eigen waarde.
JAN VERSTAPPEN
Jan Brokken: „De moorde
naar van Ouagadougou", ge
volgd door „Een basiliek in
het regenwoud". Een reis
boek. Uitgave De Arbeiders
pers.
■eatieboek
Menig tuinder zal tevergeefs
het nieuwe „Recreatieboek
voor Nederland" van Shell
doorbladeren op zoek naar zijn
geliefde Westland. De pittores
ke dorpjes met hun talloze
slingerende wandel- en fiets
paden lijken welhaast aan de
samenstellers van het boek te
zijn ontgaan. De Glazen Stad
wordt met slechts drie alinea's
afgedaan onder de noemer
„achterland van de Bollen
streek".
Nederland is in het boek opge
deeld in dertig districten. Per
gebied wordt alfabetisch op
plaatsnaam beschreven welke
leuke dingen er te vinden zijn.
Dat het voor de studenten van
de Nederlandse Hogeschool
voor Toerisme en Verkeer, die
de informatie hebben verza
meld, een „helse opgave" is
geweest, lijdt geen twijfel. Vast
staat ook dat het onmogelijk is
alle bekende en minder be
kende attracties van Neder
land in vierhonderd pagina's
te proppen. Het resultaat is
een zeer handzaam maar be
knopt overzicht waarin de toe
ristische highlights de over
hand hebben.
Vermeldenswaard voor Den
Haag zijn de hofjeswandeling
en de tonnemakerij in Scheve-
ningen. Opmerkelijk is dat
voor Leiden wel aandacht be
steed wordt aan het Heem
park, maar dat er met geen
woord wordt gerept over de
Hortus Botanicus.
Met dit boek, vanaf deze week
verkrijgbaar bij alle Shell-
shops, denkt Shell een waar
dig vervolg te hebben gevon
den op het „100.000-Straten-
boek" waar inmiddels meer
dan een miljoen exemplaren
van zijn verkocht. Minister
Smit-Kroes van verkeer, die
deze week het eerste exem
plaar van het boekje kreeg uit
gereikt, toonde zich zeer en
thousiast over het Shell-inita-
tief. In zekere zin draagt het
zelfs bij tot minder autorijden,
meende zij. Het boekje helpt
de mensen immers een keuze
te maken voor een dagtocht,
waardoor doelloos rondrijden
voorkomen kan' worden. Toch
drukte zij alle Nederlanders
nog eens op het hart zich voor
al linea recta naar de gekozen
bestemming te begeven.
JEANNETTE v. LEEUWEN
„Recreatieboek voor Neder
land". Uitgave Shell. Prijs:
22,-.
(ADVERTENTIE)
Cazemier
Boeken- Tijdschriften
Kopermolen 10.
2317 PB Leiden
Tel 071-22.00 22
J. Ginsberg bv
Breestraat 127-129
2311 CM Leiden
Tel 071-12 46 42
Boek- en kantoorboekhandel
Veenerick
Noordeinde 33
2371 CM Roelofarendsveen
Tel 01713-16033.
6j zandvliet
Ml BOEKHANDEL BV
i<S3DREMANi> STOLK.
Nieuwe Rijn 9
Leiden - 071-12.21 44
Voor al uw boeken en CD's
...uw l.ibris boekhandel
Deze top 5 is samengesteld^
naar aanleiding van de
verkoopcijfer» bij de boven
staande handelaren.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE Bil UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZIEK
THEATER, RECREAT1E.EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
Waar heeft Edgar Allan Poe
(1809-1849) zich de laatste vier
dagen van zijn leven opgehou
den? Wat is er in die korte
tijdspanne in oktober 1849 in
Baltimore gebeurd? Hoe is de
aan drank en opium verslaaf
de literaire gigant en trendset
ter uiteindelijk tegen zijn
noodlot aangebotst? Honderd-
veertig jaar na de dood van
Poe - hij werd in comateuze
toestand gevonden, liggend
lege vaten op een stoep
en hij overleed kort nadien -
blijven de vragen onbeant
woord. Dick Matena. tekenaar
en levenslang bewonderaar
van Poe, maakte voor zichzelf
een einde aan die kwellende
onzekerheid. Hij tekende kor-
daatweg „De laatste dagen van
E. A. Poe".
Dick Matena (45), stripteke
naar, woont en werkt in een
rustieke omgeving in het Bel
gische Oud-Turnhout. Is dat
een must? Moet een artistiek
mens in het bos wonen?
„Neen, beslist niet" zegt Mate
na. „Ik heb in Nederland in de
stad (in de Haagse Frederik-
straat red.) gewoond, een tijd
lang in Spanje ook, en nu in
Vlaanderen. Ik verlang weer
naar de stad. Mijn stad. Ik ben
Hagenaar van geboorte en ik
wil zo langzaamaan weer eens
beton ruiken. Ik hou van ste
den. Brussel lijkt mij ook nog
wat. Ik kan echter niet blijven
verhuizen. De kinderen
moeten toch ook behoorlijk
naar school".
Dick Matena is autodidact. Als
17-jarige begon hij te tekenen
bij Maarten Toonder. Achten
twintig jaar later is Toonder
nog altijd een barometer. „Ik
ben die man ontzettend dank
baar, en ik stuur hem steeds
mijn nieuwe werk ter beoor
deling. Soms bezoek ik Maar
ten, in Ierland, waar hij woont
en werkt in de buurt van Dub
lin".
Kennismaking
In Matena's album „Mythen"
duikt Edgar Allan Poe op in
'1982. In deze strip rekent Ma
tena met een aantal bekende,
illustere en infame figuren af:
Hitchcock, Hitler... en ook E.
A. Poe. „Mijn eigen verhaal
over Poe moest er vroeg of
laat komen" zegt Dick Matena.
„Toen ik negen was kreeg ik
één van vaders verhalenbun
dels in handen waarin Poe's
hallucinante „The Telltale He-
art" was opgenomen. Die eer
ste kennismaking ben ik nooit
vergeten. De liefde voor grie
zelverhalen was geboren.
„Nu „De laatste dagen van E.
A. Poe" verschenen is, s^l ik
Hagenaar Dick Matena woont en werkt tegenwoordig in de rustieke omgeving van het Belgische Oud-Turnhout.
mij daar wel allerhande vra
gen bij. De story veranderde
voortdurend in mijn hoofd. Ik
had het verhaal ook conse
quenter willen plannen, want
ik zet de lezers wel eens op het
verkeerde been. Maar dat
deed Poe ook. Toen ik een
eind op weg was met het ver
haal kon ik natuurlijk niet
meer terug".
„Wat mij vooral intrigeert is
de vraag hoe iemand zich dood
kan drinken, zoals Poe dat
deed. De man zat al slecht in
mekaar, was ziekelijk, neuro
tisch en Paranoïde. Dat neem
ik gewoon als feiten aan. Maar
om zo te eindigen als hij moet
men zich constant en dagen
lang blijven volgieten. Dat
komt dus in mijn tekstverhaal
duidelijk tot uiting. Ik reali
seerde mij echter goed dat ik
Poe onrecht aandoe".
„Ik heb niet de briljante jour
nalist en de analyticus bena
derd, noch de satiricus of de
geniale poëet. Eigenlijk had ik
dat ook moeten doen. Maar ik
was en ben nog altijd gefasci
neerd door die dagenlange
verdwijning... Hoe was dat
toch mogelijk? Poe was geen
obscuur mannetje! Hij was be
kend, zeker in Baltimore. Hij
kende de stad goed, en de
mensen kenden hem".
Integer
Deze zelfkritische bespiegelin
gen doen geenszins afbreuk
aan de integere wijze waarop
Dick Matena Poe en een deel
van zijn werk heeft benaderd.
De manier waarop de teke
naar-artiest, in de spanne van
één stripverhaal, Poe zijn ei
gen verhalen doet beleven is
verbluffend en ingenieus. In
drukwekkend ook zijn de de
cadente scenes uit het verhaal
„The Masque of The Red
Death en „bijna aan het einde,
de „Twist" in „The Pit and the
Pendulum". Dat Poe, ondanks
zijn platonische liefde voor
Virginia Clemm, het nichtje
waarmee hij huwde en die
vroegtijdig stierf, niet onge
voelig was voor ander vrou
welijk schoon en de wereldlij
ke geneugten, wordt in Mate
na's stripverhaal duidelijk in
de verf gezet. Toestanden in
een Chinees bordeel laten
daarover geen enkele twijfel
bestaan.
Duck
Dick Matena tekent al jaren
lang Duck-strips voor de Ne
derlandstalige Disney-uitga-
ven. Lange tijd ook verzon hij
zelf de scenario's. Na werk
voor Maarten Toonder was
Matena bedrijvig in jeugdbla
den (Pep, Sjors en Sjimmie) en
tal van jeugdstrips. Na '77 be
gon het Amerikaanse „Heavy
Metal" hem goed geld op te
brengen. Meteen ook kwam
het meer „volwassen" strip-
werk van Matena aan bod.
Dick Matena: „Een en ander
heeft niet belet dat ik onder
tussen mijn drie favoriete
jeugdboeken aan het „verstrip-
pen" ben. „Kruimeltje" ver
schijnt al in Nederland, „Dick
Trom" ligt geruime tijd te
wachten en „Pietje Bel" komt
ook nog. Af en toe kruip ik
ook nog eens in het vel van A.
Den Dooier, een pseudoniem,
een zijstraatje. Veertien ^ar
geleden begon ik daarmee. Het
zijn parodiën op streekro-
Erkenning
Prijzen zeggen Dick Matena
niet zoveel. Zegt hij. Hij kreeg
de Ronny Doorzonprijs in '85
en de Stripschapprijs in '86,
evenals de „Prijs voor het bes
te scenario van de Belgische
Kamer van Experts in Strips"
(voor het Poe-album). „Tame
lijk rechts gedoe" mompelt
Matena, „die lui van die laat
ste prijs... Ik heb er even aan
gedacht om hem te weigeren".
„Weet je, ik werk niet voor
zo'n groot publiek" zegt Mate
na, alsof dat een verontschul
diging is voor zijn ontegen
sprekelijk talent. Nelleke,
Dick's echtgenote, leest onder
tussen Doris Lessing. Da's wel
voor een groot publiek. Even
grasduinen nog in de fantasti
sche literatuur: Ambrose Bier-
ce, Lovecraft, Algernon Blac
kwood... Ik zou ze eigenlijk
allemaal eens terug moeten le-
JAN SCHRAEP£N
fflti
Raymond van het Groenewoud: Integer FOTO: SP
Hét aardige van de meeste
Vlamingen is dat ze voor ons
stijve Ollanders op de een of
andere manier altijd grappig
overkomen. Of het nou de
eeuwig twinkelende oogjes
zijn, hun tongval dan wel
woordkeus of toch gewoon
hun opmerkelijk gevoel voor
humor, feit is dat de uitstra
ling van de gemiddelde Vla
ming eerder tot een glimlach
aanzet dan het wanstaltige
gedrag van de 'leuke' Neder
lander. Wie zich af en toe op
de hoogte houdt van bijvoor
beeld de post-puberale acti
viteiten van het duo Spaan
Vermeegen begrijpt wat
ik bedoel.
Ik schrijf deze regels na het
lezen van de biografie, die
de nieuwe lp/cd Intiem
(EMI 791745) van Raymond
van het Groenewoud bege
leidt. Deze unieke Vlaming
is, voor zover ik heb kunnen
nagaan de eerste die zijn bio
grafie kort na het begin al
weer beëindigd omdat er
een voetbalwedstrijd op tv
is. „Muziek mag best aardig
zijn en voornamelijk irri
tant, sla George Michael er
maar op na, het vervaagt al
leszins onmiddellijk naar
een zesde plansrol toe, wan-
neer Koning Voetbal zijn in
trede doet. 0-1! Na zeventien
minuten. Altobelli is niet
stuk te krijgen", aldus Van
het Groenewoud aan het slot
van zijn epistel. Hij heeft
trouwens gelijk.
Raymond zelf is ook niet
stuk te krijgen. Voor het
eerst na zijn come-back in
'85 heeft hij weer een album
gemaakt, dat over de volle
speeltijd weet te boeien.
Waar „Habba!" en „Onte
vreden" een wat steriele in
druk maakten is Van het
Groenewoud op „Intiem"
weer de integere zanger met
zijn liefjes en zijn leedjes en
de bijbehorende melancho
lieke buien. Zijn hese fluis
terstem in het bijna trieste
„In m'n huis", gevolgd door
de vrolijke reggae in „Inti
miteit" lijken tegenstrijdig,
bestaan, zoals de mens én
zanger Raymond van het
Groenewoud dat zo treffend
in zijn liedjes kan weerge
ven. „Intiem" is als het le
ven zelf en daarom een fijn
album.
Michiel Peters
Gitarist/zanger Michiel Pe
ters verliet na het album
„Adieu Sweet Bahnhof" The
Nits maar is zijn muzikale
connectie met deze band na
vier jaar nog niet kwijtge
raakt. Dat blijkt duidelijk uit
Peters' solo-debuut „Infant
King" (Werf 10003), waarop
de stilistische overeenkom
sten met Neerlands meest
interessante popgroep nog
recht overeind staan. Geen
wonder trouwens, als je je
voormalige band-genoten
uitnodigt op alle nummers
mee te spelen. Sterker nog.
Peters schroomt niet „The
Bauhaus Chair" van de Nits
op te nemen, terwijl het ti
telnummer „Infant King" in
vrijwel dezelfde uitvoering
al te vinden was op „Adieu
Sweet Bahnhof".
Voeg daarbij de aanwezig
heid van Burt Bacharach's
„Baby, It's You" en het feit
dat „The Empty Hour" me
steeds doet denken aan Si
mon Garfunkel's „Ameri
ca" en je zou denken dat Mi
chiel Peters zich er wat al te
gemakkelijk van af gemaakt
heeft. Dat doet eigenlijk
geen recht aan het feit dat
hij een jaar nodig had om de
twaalf (de cd telt er drie
meer) liedjes op te nemen,
waaronder toch een paar
aardige stukken. Maar je
blijft wel zitten met de
vraag, waarom Peters eigen
lijk uit The Nits is gestapt.
Bob Dylan
Je zult maar
ge fan zijn van Bob Dylan
en je verplicht voelen om al
zijn materiaal aan te schaf
fen. In dat geval zat het je
de laatste jaren niet echt
mee, want ome Bob's crea
tieve brein lijkt een beetje
leeggelopen. Het enige, wat
hij kon bedenken was een
muzikale samenwerking met
een andere Amerikaanse le
gende: The Grateful Dead.
En dus toerde Dylan, bege
leid door Jerry Garcia c.s.,
twee jaar geleden langs wat
stadions. Het resultaat is
weergegeven op Dylan
The Dead (CBS 463 381), een
volstrekt overbodig live-al
bum met zeven nummers,
die niets toevoegen aan de
originele versies. Maar wie
zich een échte Dylan-fan
voelt, zal de 383ste uitvoe
ring van „Knocking On He
aven's Door" natuurlijk niet
willen missen. De meer
nuchtere fan weet z'n geld
wel beter te gebruiken.
GERT MEIJER
