Vrouwen Kabul
trekken ten strijde
tegen mujaheddin
Bom-effect
Madagascar knokt
voor herstel
flora en fauna
Toekomst Irakese
vluchtelingen
in Turkije
nog steeds onzeker
Zuidkoreanen geschokt
door zelfmoordpogingen
a 6 BUITENLAND
EcidócSoiwtMtt
VRIJDAG 3 MAART 1989 PAGINA 7
door Bert van Venen
DEN HAAG Kroeglopers,
drankorgels, zuipschuiten,
opgelet. Er breken barre
tijden aan van
lippen klo ven de,
muilberstende droogte. Uit
de Verenigde Staten waait
een stevige bries van nieuwe
puriteinse moraal.
Televisiepredikers die zich
ontwikkelden tot slaven van
verfoeilijke polygame
lustbeleving zijn uit hun
ontaarde liefdesnesten
gerookt en hebben, in van
tranen doordrenkte
bekentenissen, moeten
beloven hun leven te beteren
en niet meer te zondigen. De
Heer zij hun genadig. En
vervolgens zagen wij het
trieste schouwspel van
kandidaat-minister van
defensie John Tower, die
tijdens lustige lunches meer
onder de tafel zat dan er
voor (teneinde zijn
vriendinnen beter te leren
kennen), die kostbare
adviezen verstrekte aan de
wapenindustrie en die, in
een schriftelijke, door hem
en twee getuigen getekende
gelofte, plechtig verklaarde,
dat hij in het hoge ambt van
opperste landsverdediger
geen druppel zou drinken.
Voor Wein, Weib und
Gesang is in de Amerikaanse
politiek geen plaats meer.
,,The Temperance Society",
een anti-drankbrigade die in
het jaar van de Franse
Revolutie is opgericht en nu
dus tweehonderd jaar
bestaat, oogst grote triomfen.
Liz Taylor, die zich bevond
in een alcoholisch moeras
van depressies, heeft op
aandringen van Ron en
Nancy Reagan de
drankflessen in haar
geheime kabinetten
stukgeslagen en zij is nu
weer de vrolijke Liz van
vroeger. Kitty Dukakis
kreeg plotseling dorst van
het verkiezingsverdriet van
november en zij laat zich
thans uitdrogen. Betty Ford
en Joan Kennedy de
vrouw van de met een Ierse
dorst gezegende Ted
gingen haar voor. Het
nippen aan kostbaar water is
alom in opmars. Frits Bom,
met zijn fijne neus voor
nuances, moet lucht hebben
gekregen van deze nieuwe
ontwikkeling in onze
westerse cultuur toen hij
besloot er bij zijn baas Marcel
van Dam „met klem op aan
te dringen je met
onmiddellijke ingang onder
doktersbehandeling te laten
stellen in verband met jouw
drankprobleem Zag Bom in
van Dam een Nederlandse
Tower? Er zijn ook andere
tekenen die wijzen op een
kentering in het getij. Nog
maar kort geleden hoorde ik
een gezelschap van water- en
wortelsapdrinkers op een
feest met volle overtuiging,
dus wanhopig treurend, het
lied „De klacht van een
verlaten vrouw" van
Speenhoff zingen. Het
voorlaatste,
hartverscheurende couplet
koppelt moedwillige
verlating aan drankzucht:
Wat was ik niet goed voor
mijn bullen
Wat hield ik toch veel van
dien man.
Ik waschte en stopte z'n spul
len.
Ik brandde z'n eten nooit an.
Hij is d'r vandoor met 'n roos-
Een schepsel dat riekt naar
den drank.
En daarvoor moet ik nou gaan
schooie.
Is dat nou mijn eenigste dank
Ik verneem dat in de dagen
van Speenhof f menig gezin
zich loswurmde uit de
verlammende greep van de
drank met een litanie
waarvan ik de volgende
flarden heb onthouden:
Van de droesem van de drank
- Verlos ons Heer.
Van het juk van de jenever
- Verlos ons Heer.
Van de herrie van de sherry
- Verlos ons Heer.
Van het venijn van de wijn
Verlos ons Heer.
Zie het kenterend getij.
Vroeger dachten we, als een
directeur achter zijn bureau de
Internationale zat te zingen:
„Wat een aardige man toch!".
Zijn recitals uit het Groot
Keukenmeidenliedboek
zongen wij van ganser harte
mee. Thans zenden wij hem
een schriftelijk ultimatum om
zich met onmiddellijke ingang
onder doktersbehandeling te
laten stellen. Dat is het Bom-
effect
PERINET Het eiland
Madagascar, ten oosten
van Afrika is voor natuur
kenners wat de Galapagos
Eilanden voor de kust van
Zuidamerika waren voor
Charles Darwin: een ide
aal gebied voor onderzoek
van de evolutieleer. De
unieke flora en fauna van
Madagascar worden even
wel ernstig bedreigd door
de mens, die jarenlang de
bossen heeft afgebrand
om de grond te bewerken.
Nadat Madagascar ruim 150
miljoen jaar geleden van het
Afrikaanse vasteland werd af
gesneden, nam de ontwikking
van het planten- en dierenle
ven op het eiland een geheel
eigen koers. Enkele diersoor
ten verdwenen, zoals het le
gendarische dwergnijlpaard,
de aepyornis of reuzenvogel
en de reuzen-maki (grote half
aap met vossesnuit en lange
staart).
Volgens de op Madagascar
werkzame zoöloog van het
Wereldnatuurfonds Martin Ni-
coll, is op het eiland sprake ge
weest van een buitengewone
ontwikkeling waarbij een
groot aantal verschillende
diervormen is voortgekomen
uit enkele voorouders. Negen
tig procent van de plant- en
diersoorten die het eiland rijk
is, wordt nergens anders ge
vonden. Dit geldt zowel voor
de halfapen als voor honder
den soorten orchideeën en
meer dan 350 soorten amfi
bieën en reptielen.
Nachtdieren
Er zijn 29 soorten halfapen of
maki s, zoogdieren waarvan de
Engelse aanduiding „lemur"
afkomstig is van het Latijnse
woord voor geest, omdat het
nachtdieren zijn. Overal elders
in de wereld moest de maki
het veld ruimen voor de aap.
Alleen op Magadascar komt
dit dier, dat met de aap de ge
meenschappelijke voorouder
van de mens is, nog levend
voofc
De mens, wiens neiging alle
grond in cultuur te brengen
het eiland bedreigt, is een re
latieve laatkomer. Aangeno
men wordt dat de eerste men
sen, afkomstig van de Maleisi
sche Archipel of Afrika pas
1500 jaar geleden op Madagas
car aan land kwamen. Sinds
dien zijn veertien soorten half
apen verdwenen en staan en
kele andere soorten op uitster
ven. De bevolking van het
eiland ongeveer veertien
keer Nederland is sinds
1950 meer dan verdubbeld en
bedraagt meer dan elf miljoen.
De regering moedigde in het
verleden de boeren aan om bo
men te kappen en door ver
branding van de stompen de
grond voor landbouw of be-
grazing geschikt te maken.
Viervijfde van het eiland is
thans ontbost. Het huidige be-,
leid daarentegen is gericht op
behoud van het bos en er
wordt op grote schaal aan
voorlichting gedaan om een
einde te maken aan de prak
tijk van het afbranden.
Hulpactie
De Wereldbank organiseert
een internationale hulpactie
om een einde te maken aan
het voortgaande verval, die
naar schatting de komende 15
tot 20 jaar tussen de 300 mil
joen en 400 miljoen dollar zal
kosten. Westerse milieu-orga
nisaties, universiteiten en re
geringen hebben inmiddels elf
projecten op touw gezet, voor
namelijk voor het behoud van
bestaande natuurreservaten en
de aanleg van nieuwe parken.
Westerse organisaties richten
hun inspanningen ten dele op
de bevordering van het toeris
me, dat op dit moment nog
grotendeels bestaat uit natuur
kenners en vogelliefhebbers.
Volgens Nicoll „hoorde je en
kele jaren geleden bijna iedere
dag de inslag van bijlen. Dat
hoor je nu niet meer. Het toe
risme heeft dat gedaan. Het
toerisme heeft gezorgd voor
een beschermde status van de
reservaten en niemand zou het
nog aandurven om daar met
een W naar binnen te gaan".
lenazir Bhutto tot
/rouwen: schudt
ïeen mannenhanden
ISLAMABAD De Pakistaanse pre-
Benazir Bhutto, heeft de vrouwen
haar land opgeroepen geen mannen-
Janden te schudden. Daarmee doet men
islamitische en culturele traditie af-
Jreuk, zo meent zij. Sinds haar ambtsaan
vaarding in december poogt de 35-jarige
Bhutto de oppositie te overtuigen door
te komen als een diepgelovige isla
mitische vrouw. Dinsdag verklaarden
[onderden islamitische theologen na aan-
jringen van de oppositie, dat zij de rege
ling van een vrouw als on-islamitisch be
lhouwen. Zij zeiden van plan te zijn nog
leze maand een beweging tegen Benazir
jlhutto in het leven te roepen.
De vier zusjes, die een zelfmoordpo
ging deden om hun ouders financieel
te ontlasten: het jongste meisje (links)
overleefde het rattengif niet.
SEOUL De vrouw van presi
dent Roh Tae-woo en vele an
dere Zuidkoreanen hebben gis
teren geld en andere blijken
van medeleven gestuurd naar
een arbeidersgezin waarvan
vier jonge dochters gif hadden
ingenomen om de financiële
nood van hun ouders te verlich
ten. De politie zei dat de vier
meisjes, in leeftijd variërend
van 6 tot 13 jaar, rattengif had
den geslikt om hun ouders te
verlossen van de last om voor
hen te zorgen. Het jongste kind
overleed maandag, kort nadat
de moeder de bewusteloze li
chaampjes had ontdekt. Haar
drie zusjes verblijven in ernstige
toestand in eerl ziekenhuis. De
Koreaanse pers besteedde grote
aandacht aan het drama, en in
commentaren werd kritiek ge
leverd op het gebrek aan zorg
voor de jongeren en de armen.
Sommige commentaren hekel
den de op mannen afgestemde
structuur van de Koreaanse
maatschappij, die vrouwen vaak
achterstelt. Het oudste meisje
Soon-mi had de politie verteld
dat zij en haar zusjes tot de zelf
moord hadden besloten om hun
drie-jarig broertje in de gele
genheid te stellen een opleiding
te volgen.
Sovjetunie gedoogd
demonstratie joden
MOSKOU De politie in Moskou
heeft gisteren een demonstratie van
ongeveer 25 joden toegestaan, die on
der meer opkwamen voor het recht
op demonstreren. De politie vroeg de
demonstranten weliswaar zich te ver
wijderen, maar gebruikte geen ge
weld. Het gedrag van de politie en de
leden van de KGB stond in schril
contrast met een soortgelijke demon
stratie vorig jaar toen „refuseniks", jo
den wier uitreisvisum wordt gewei
gerd, door politieagenten werden
weggesleept. Overigens is de emigra
tie van joden uit de Sovjetunie nog
verder teruggelopen, vanwege het
moeizaam verkrijgen van Amerikaan
se inreisvisa.
KABUL Aan de muur
Jiangt een portret van een
moeder die haar baby de
porst geeft. Daaronder
Staan Afghaanse vrouwen
jn de leeftijd van zestien
tot vijftig jaar in lange rij
en. Dit is geen gezinsplan-
pingcampagne of massaal
medisch onderzoek. De
vrouwen willen zich in
schrijven voor de nieuw
ste en meest bizarre strijd
macht die in het leven is
geroepen voor de beslis-
jsende slag om Kabul: het
militieleger van Afghaan
se vrouwen.
j„De moslimrebellen sneden
mijn man de keel af en ont-
jvoerden mijn zeventienjarige
zoon", vertelt Ramia, een 36-
iarige vrouw. Ze ziet er strijd
baar uit in haar nieuwe, brui
ne wollen uniform. „Nu heb ik
dan eindelijk een manier ge
vonden om wraak te nemen".
Net als een aantal van haar
medestrijdsters is Ramia lid
van de regerende Volksdemo-
cratische Partij van Afghanis
tan. Ze werkte bij een bank
totdat ze plotseling werd aan
gesteld als plaatselijk legerbe
velhebber. „We realiseerden
ons dat onze mannen en jon
gens de voorbereidingen trof
fen voor hun laatste opoffe
ring. Dus wilden wij ook het
recht om de wapens ter hand
te nemen", zegt ze. „Wat heeft
Aanmeldingen
Nog geen week geleden werd
bekend gemaakt dat er een
vrouwenleger zou worden ge
vormd. Binnen enkele dagen
tijd hadden ruim duizend
vrouwen zich aangemeld. Vol
gende week zullen ze worden
voorzien van machinegewe
ren, mortiergranaten en raket
ten, die werden achtergelaten
door de Sovjettroepen.
Aanvoerdster Shafika Rasma-
da legt uit:. „Onze strijdmacht
zal worden uitgerust met zo
wel lichte als zware wapens.
Vrouwen die nooit eerder wa
pens hebben gebruikt zullen
een spoedcursus krijgen". Op 8
maart heel toepasselijk de
Internationale Dag van de
Vrouw zullen de vrouwen
officieel de wapens overhan
digd worden.
„De meeste militievrouwen
zijn lid van de partij of hebben
hun echtgenoten, zonen,
broers, vaders verloren in de
strijd tegen de guerrilla's,"
vervolgt Rasmada, terwijl de
vrouwen blijven toestromen.
Sommigen hebben tassen vol
boodschappen bij zich. Ande
ren hebben hun kinderen
meegenomen.
Waren de mannen van het Af
ghaanse leger niet allemaal
even gemotiveerd, de militie-
vrouwën zijn eensgezind in
hun haat jegens de mujahed
din. Allen verklaren bereid te
zijn te sterven voor hun zaak.
zijn woedend op
de extreem-islamitische rebel
lengroeperingen omdat die
hebben verklaard dat zij, als ze
Kabul hebben ingenomen, de
vrouwen zullen dwingen hun
baan op te geven en weer ge
sluierd door het leven te gaan.
In het kleine, onverwarmde
recruteringskantoortje zitten
de vrouwen bijeen en reageren
enthousiast op de bloedstollen
de dreigementen van hun
nieuwe wapenzusters. Een
twintigjarige vrouw, Lailamo-
re, vertelt dat ze al heeft ge
leerd met een Kalashnikov om
te gaan.
„Ik mocht een keertje oefenen
en eigenlijk was het heel sim
pel. Ik weet dat als ik niet in
het geweer kom, de vijand ons
zal proberen te vermoorden en
te verkrachten, zoals ze heb
ben gedaan met de bewoners
van de gebieden die ze al heb
ben veroverd".
Sahera, vijftig jaar oud, voert
hebben gedreven de wapens
ter hand te nemen. „De Rus
sen zijn weg, maar de mensen
die beweren onze broeders te
zijn houden nog steeds onze
stad bezet en bestoken ons met
raketten", roept ze veront
waardigd uit en maakt onder
wijl schietende gebaren met
haar eeltige handen.
Onheilspellend
Ramia benadrukt dat Af
ghaanse vrouwen niet bereid
zijn hun inmiddels relatief ge-
Eensgezind in hun haat jegens de mujaheddin nemen de Afghaanse vrouwen de wapens ter hand.
ëmancipeerde positie op te ge
ven, die ze hebben verworven
onder de Sovjetrussische be
zetting. „We weten dat Gul-
buddin Hekmatyar (één van
de zeven mujaheddin-hoofd-
mannen) vindt dat vrouwen
weggestopt moeten worden
onder de „chador", de sluier.
Om te voorkomen dat dat ge
beurt, zijn we bereid te moor
den", zegt Ramia vastberaden.
Sinds de Sovjettroepen twee
weken geleden de stad hebben
verlaten, gaan veel bewoners
van Kabul gewapend over
straat. In veel opzichten doet
de hoofdstad denken aan Bay-
rut. Door de paar duizend geü
niformeerde vrouwen wordt
die onheilspellende oorlogss
feer alleen nog maar ver
sterkt.
Mevrouw Shafika Ramada,
moeder van één dochter, zegt:
„Vergeet niet dat vrouwen een
uiterst belangrijke rol speelden
Olifanten
vertrappen
echtpaar
KATMANDU Een slapend
echtpaar is vermorzeld toen
zeven wilde olifanten in een
Nepalees dorp tekeer gingen
nadat ze zich tegoed hadden
gedaan aan een kruik alcohol
houdende drank. Volgens het
persbureau RSS vernielden de
olifanten nog verscheidene
huizen en een graanopslag-
plaats, voordat inwoners ze
met fakkels uit het dorp Ba-
rachhetra konden verdrijven.
In een naburig dorp lieten de
oliefanten eveneens een spoor
van vernieleingen achter.
FOTO: AP
in de tweede Afghaanse oorlog
tegen de Britten. Hun devies
luidde toen: Als een Afghaan
niet de marteldood is gestor
ven in een oorlog, is hij of zij
niets waard. En dat is nog
steeds zo".
CHRISTOPHER WALKER
(c) The Times, Londen
MARDIN Als je vanaf
|de heuvels neerkijkt op de
stad Mardin, aan de zuid
oostelijke grens van Tur
kije, lijkt het net een
'groezelig laken d^t luk
raak is neergegooid op de
stoffige vlakte. Of een
verdwaalde camping op
zoek naar een vakantie
plaats.
Gewapende bewakers en mis
troostige gezichten achter
prikkeldraad laten er echter
geen twijfel over bestaan dat
de bewoners van dit tenten
kamp vluchtelingen zijn. Mar
din biedt aan vijftienduizend
Irakese Kurden een tijdelijke
verblijfplaats. Het is het groot
ste van de drie kampen in
Turkije, waar in totaal zesen
dertigduizend vluchtelingen
zijn gehuisvest.
Vorig jaar zomer verlieten de
Karden massaal hun dorpen
en zochten hun toevlucht tot
buurland Turkije. Aanleiding
was de opdracht van president
Saddam Hussein aan zijn troe
pen om de bolwerken van de
Kurdische afscheidingsbewe
ging in het noorden van Iraq
met de grond gelijk te maken.
Tijdens de Golfoorlog hadden
de Kurden de overhand in het
gebied. Zodra echter een wa
penstilstand tussen Iran en
Iraq was bereikt, had Baghdad
z'n handen vrij om de opstand
van de kurdische Democrati
sche Partij, onder leiding van
Massoud Barzani, te lijf te
gaan.
Vluchten
Musa Abdullah zal nooit ver
geten hoe Irakese strijdkrach
ten op 25 augustus zijn dorp in
Ikmala binnenvielen. Hij en
de negentien familieleden die
de aanval overleefden, vlucht
ten nog diezelfde nacht de
Turkse grens over. Abdullah,
een Kurd van in de dertig en
gekleed in traditionele Kurdi
sche dracht hoofddoek, wij
de broek en kleurige taille
band zegt: „De Irakezen
gebruikten chemische wapens.
Mijn broers vrouw en zoon
werden daardoor gedood".
Groot-Brittannië en de Vere
nigde Staten hebben verklaard
over bewijzen te beschikken
dat de Irakezer\ chemische wa
pens gebruikten in de strijd te
gen de Kurden. Toch wordt
daar niets meer mee gedaan.
Bijna niemand bekommert
zich nog om het lot van de
vluchtelingen, dat wordt afge
daan als het laatste hoofdstuk
in de lange en bloedige ge
schiedenis van de Golfoorlog.
De Kurden zelf zouden na
tuurlijk het liefst terugkeren
naar hun boerderijen en hun
kinderen weer gewoon naar
school sturen. Maar geen van
hen is bereid terug te gaan zo
lang president Saddam in Iraq
de scepter zwaait.
Kampbestuur
„De kampbewoners klagen
over de omstandigheden waar
onder ze hier leven en we
doen ons best om die te verbe
teren. Alleen als ze vragen wat
er met hen gaat gebeuren,
moeten we bekennen dat we
dat niet weten", vertelt Abdal-
lah Ismail. Hij is lid van het
kampbestuur dat optreedt als
coördinator tussen Mardin en
de Turkse autoriteiten.
Alle 2.700 tenten zijn voorzien
van een kooktoestel en elek
triciteit. Sommige zijn bedekt
met een plastic zeil tegen de
regen. Op de blubberige paad
jes tussen de tenten staan de
bewoners gewoonlijk in groep
jes bijeen te discussiëren over
nun toekomst. Kinderen bou
wen modderkastelen of ren
nen elkaar achterna door het
canvas labyrinth. Dag in, dag
uit.
Het kamp is verdeeld in vier
wijken, die elk bestuurd wor
den door een „mukhtar" ofte
wel dorpshoofd. Elke dag mo-
ger> afgevaardigden van de
Mistroostig staan groepjes Kurden in bet tentenkamp te discussiëren over hun toekomst.
verschillende dorpen onder
bewaking boodschappen doen
in het Turkse gedeelte van
- Mardin.
Platgewalst
Het huis van Wasfiyal Hafzul-
lah in het dorp Girkha werd
platgewalst door een Irakese
bulldozer. Nu woont ze in het
kamp en slaagt er ondanks de
krappe behuizing wonderwel
in een stipt en net huishouden
te voeren voor haar twaalf
koppige gezin. De dichtstbij
zijnde toiletten zijn kapot en
de heetwatervoorziening van
de douches functioneert al drie
maanden niet naar behoren.
Bovendien is het moeilijk om
rijst te bemachtigen, het
hoofdvoedsel van de Kurden.
De voorraden bij de voedse-
luitdeelpost zijn uiterst be
perkt.
Ondanks de ontberingen,
slechte hygiëne en ontoerei
kende medische faciliteiten is
het moreel van de kampbewo
ners redelijk goed. Beter in elk
geval dan de andere twee
kampen; die van Diyarbakir,
honderd kilometer noordelij
ker, en Mus, 170 kilometer ten
noord-oosten van Mardin,
waar de Kurden in apparte-
mentenblokken wonen.
Dit is voor een deel de ver
dienste van Ahmed Nevruz,
plaatsvervangend gouverneur
van Mardin en kampcomman
dant. Hij schijnt hoog in aan
zien te staan bij de vluchtelin
gen en laat hen hun eigen za
ken regelen.
Nevruz, een gedrongen Turk
met een grote snor en aanste
kelijke lach, hoopt dat de dis
cussies tussen de regering in
Ankara en de vluchtelingenor
ganisatie van de Verenigde
Naties geld en gerichte hulp
opleveren voor de vluchtelin
gen.
Gevoelig
Het Kurdische vluchtelingen
probleem ligt bij de Turkse au
toriteiten nogal gevoelig en
dat is de reden dat er tot nu
toe nog geen derden, zoals de
VN, zijn toegelaten in de kam
pen. Bovendien wordt de hoop
gekoesterd dat Iran bereid zal
zijrt de ongewenste gasten op
te nemen. Met het oog op z'n
eigen beperkte financiële
spankracht en de woningnood
is Turkije de Kurdische vluch
telingen toch een heel eind te
gemoet gekomen, zo is de me
ning van westerse diplomaten.
Westerse regeringen zijn in
het algemeen onwillig om
hulp te verschaffen. Ze wach
ten liever af tot de VN wordt
toegelaten in de kampen
wat waarschijnlijk binnen
kort gebeurt waarna de
hulpverlening wel op gang zal
komen.
De belangrijkste reden waar
om Turkije nogal terughou
dend is geweest om de hulp
van de VN in te roepen, is de
vrees dat de Irakese Kurden
niet meer weg willen uit het
land. Dat dit niet uit de lucht
is gegrepen bleek uit een
rondvraag onder de vluchte
lingen. Allemaal hoopten ze
dat de Turkse regering hen
politiek asiel zou willen verle
nen, totdat de situatie in Iraq
zodanig is verbeterd dat
weer kunnen terugkeren.
NICHOLAS BEESTON
i (c) The Times, Londen
