Khomeini voor racisten geschenk uit hemel" Is het onderwijs ziek? Grote variatie sabbatperiode voor priesters Êeidae Somo/nt Ccicbe Commit kerk wereld VERWRONGEN BEELD ISLAM DOOR ZAAK-RUSHDIE VERSTERKT Hervormden moeten zelf gemeente kunnen kiezen Schoolwijzer beroepingen Het is eerder voorgekomen in de geschiedenis. Van de Jonge Pioniers in de Sovjetunie was de 14-jarige Pavel Moro- zov, die zijn vader aan Stalins beulen uitleverde en daarvoor een standbeeld in Moskou kreeg, de trieste kampioen. In nazi-Duitsland deed de Hitlerjugend niet voor Stalins Jonge Pioniers onder. GEESTELIJK LEVEN/OPINIE VRIIDAG 3 MAART 1989 PAGINA 2 j Weer vier maanden cel geëist tegen Jenny Goeree LEEUWARDEN Tegen de Zwolse evangeliste Jenny Goeree (51) heeft de procureur-generaal bij het gerechtshof te Leeuwarden, mr. W.R. Rosingh, gisteren vier maanden onvoorwaardelijke gevan- genissstraf geëist Zij wordt ervan ver dacht zich schuldig gemaakt te hebben aan belediging van het joodse volksdeel. De uitspraken in de nummers 10 en 12 van het evangelisatieblad Evan (1985) zijn volgens de procureur-generaal „in hoge mate beledigend, kwetsend en grie vend". Haar man Lubbert Goeree (52). met wie zij in een scheidingsprocedure is verwikkeld, vaarding stuurd, w< niet aanwezig. De dag- s naar zijn oude adres ge- hij al enige tijd niet meer woont, en was daarom niet rechtsgeldig. Hij wordt opnieuw gedagvaard. De zaak was naar het Hof in Leeuwar den verwezen nadat de Hoge Raad eind vorig jaar het arrest van het Gerechtshof in Arnhem had vernietigd. Het Hof in Arnhem had de evangelisten vrijgespro ken omdat hun bedoelingen volstrekt zuiver waren. In oktober 1986 had de rechtbank in Zwolle het echtpaar wel schuldig bevonden maar geen straf opge legd. In beide gevallen was vier maan den onvoorwaardelijk geëist. Volgens de Goerees zijn de joden zelf verantwoordelijk voor wat hen in de loop der eeuwen is overkomen omdat ze Christus hebben afgewezen. „Deze uit spraken berusten op oude vooroordelen, hetgeen zeer verontrustend is." Hij ver wees in zijn eis naar de Hoge Raad, die ervan uitgaat dat de bedoelingen van het echtpaar er niet toe doen. Wel is de aard van de uitlatingen belangrijk. En de aard van de uitlatingen is beledigend", zo stel de Rosingh vast Ook éen haar werpt zijn schaduw UTRECHT De angst in het Westen voor het op rukkende islamitische fundamentalisme zit er sinds het uitbreken van de affaire-Rushdie goed in. Het doodvonnis dat de Iraanse ayatollah Kho meini heeft uitgesproken over de schrijver van de Duivelsverzen heeft het Westerse beeld over de islam als .intolerante en irrationele' machtsfactor op het wereldtoneel ver sterkt, constateert de Utrechtse islamoloog dr. Ghassan Ascha spijtig. Hij vreest dat het racisme in ons land er een flinks im puls door zal krijgen. „Khomeini is voor de ra cisten hier een geschenk uit de hemel." Ascha, sinds september vorig jaar werkzaam aan de rijks universiteit Utrecht, heeft zelf het omstreden boek niet gele zen. „De inhoud van het boek is niet meer varf belang", ver klaart hij. „Het is een symbool geworden van protest tegen de eigen sociale en politieke omstandigheden van de be volking in het Midden-Oos ten." Bovendien denkt hij dat in alle herrie die De Duivels verzen al heeft opgeroepen, een andere visie op het boek niet eens meer gehoord zou worden. Dat het boek van Salman Rushdie voor gelovige mos lims aanstootgevend is, staat voor Ascha als een paal boven water. In het boek wordt in gegaan op de geschiedenis van de zogenaamde duivels verzen. Mohammed en zijn aanhangers werden tijdens hun verblijf in Medina eind vijfde, begin zesde eeuw na Christus vanwege hun monot- heïstische geloof vervolgd. Mohammed zou - om te ont komen aan die vervolging - een openbaring hebben ge kregen waarin Allah drie hei dense, vrouwelijke goden uit het polytheïstische Medina als .voorspraak' accepteert. Later, na zijn vertrek naar Mekka waar hij met meer vervolgd werd, herriep Mohammed de duivelsverzen. Bij de huidige islamologen heerst algemeen de opvatting dat vijanden van de islam in de eerste eeuw het verhaal van de duivelsverzen verzon nen hebben. Ascha vindt de vraag of de duivelsverzen al dan niet hebben bestaan, niet ter zake. „Je moet uitgaan van wat de moslims nu gelo ven, wat de Koran nu bevat, wat nu geaccepteerd is in de islam." Hij ergert zich momenteel groen en geel aan de eenzijdi ge berichtgeving in de Wes terse media over de islam, waardoor het beeld ontstaat dat ayatollah Khomeini bij uitstek de representant is van dé islam. „Khomeini zélf gaat er vanuit dat hij alle moslims vertegenwoordigt. Maar dé is lam bestaat niet, net zomin als hét christendom bestaat. Het Westen reduceert de islam tot Khomeini. Dat is hetzelfde als het christendom reduceren tot de Goerees of dominee Pais ley." Marginaal In tegenstelling tot wat in het Westen vaak wordt gedacht, is de .Teheran variant' een marginaal verschijnsel in de islam Ascha schat het aantal .fanatieken' (zoals de gematig de moslims de islamitische fundamentalisten noemen) op FOTO: T STICHT zes procent. Hij verwijst naar 'talistisch islamitische staat. Na de recente verkiezingen in de dood van Zia werd nota Pakistan, waar president Zia bene een vrouw (Benazir UI Haq bezig was Pakistan te Bhoetto) tot president geko- gelijkheid. De politieke partij van de Pakistaanse .fanatie ken' kreeg slechts zes procent van de stemmen. Ascha ontkent dat de fanatie ken een groeiende stroming vormen binnen de islam. „Hun aantal is niet toegeno men, maar ze hebben wel een grotere mond gekregen. En die grote mond wordt behoor lijk opgeblazen in het Wes ten." Die mond is wijder ge worden doordat Khomeini aan het bewind kwam in Iran. „Khomeini heeft aan de fanatieken meer hoop gege ven dat het stichten van een islamitische staat mogelijk is", zegt Ascha. „En het ergste van deze ontwikkeling is dat sommige van de fanatieke lei ders denken zo'n staat te kun nen stichten met geweld." Ook de slechte economische, politieke en sociale omstan digheden in veel islamitische landen werkt een luidruchti ger optreden van de fanatie ken in de hand. „De fanatie ken denken dat God boos op hen is, omdat de islamitische landen zich niet meer aan de shari'a (de islamitische wet die Mohammed uitvaardigde, red.) houden. Want in het be gin van de islam ging het de moslims voor de wind. Daar om zoeken ze hun toevlucht in de godsdienst om de .gena de van God' terug te winnen." En juist de fanatieken hebben het in de islamitische landen zwaar te verduren. Momen teel voert de Egyptische presi dent Moebarak een zwaar re pressief beleid tégen hen. en in 1980 liet de Syrische presi dent Assad een stad waar een opstand van fanatieken was uitgebroken, bombarderen. Gastarbeiders beeld dat door de affaire- Rushdie in het Westen over de islam is ontstaan, zijn ef fect zal hebben op de positie van de gastarbeiders hier. Vanwege hun meestal slechte economische positie zijn ze voor de bouw van bijvoor beeld gebedsruimten en mos lim-scholen afhankelijk van overheidssubsidies, en dus van de publieke opinië. Vori ge week werd Ascha opgebeld door iemand die in een com missie zit die bestudeert of er in die plaats een Koran-school moet komen. „De meeste le den stemden tegen De man vroeg me of het waar was dat de Koran haat predikt tegen joden en christenen Het geval-Rushdie staat overi gens niet op zichzelf. De over eenkomsten met de opschud ding rond de Maria-film van Godard en The last tempta tion of Christ van Scorcese zijn volgens dr. Stroecke, do cent pastorale psychologie aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht, overdui delijk. Hij wijst op het eroti sche aspect in het boek van Rushdie, waar Mahound (die de rol van Mohammed ver vult) op een gegeven moment een .openbaring' krijgt dat hij alle bed mag r hij maar wil, dit eind te maken aan de kritiek van zijn jaloerse jong ste vrouw A'isha. Stroecke: „Zodra je iemand krijgt die seksualiteit met religie ver bindt, krijg je oorlog. Op zul ke momenten komen fanatie ke mensen in het geweer Psychologisch gesproken zijn fanatieke mensen in het christendom, jodendom en de islam hetzelfde." RUUD VAN HAASTRECHT Pagina Moskou bemiddelt in zaak-Rushdie tussen Lon den en Teheran LEIDSCHENDAM Hervormden moeten de mogelijkheid krijgen om lid te worden van een an dere dan hun eigen ge meente. Dit voorstel doet de commissie 'Open ge meentegrenzen' aan de synode, die deze maand vergadert. De commissie wil ruimte creëren voor die leden die zich niet thuis voelen in de ge meente waartoe zij vol gens het 'geografisch principe' uit de kerkorde behoren. Voor groepen gemeenteleden waren er al uitzonderingen op deze regel. De hervormde kerkorde biedt de mogelijk heid een buitengewone wijk- gemeente of een deelgemeen te te stichten. Individuele kerkleden kunnen in andere gemeenten wel meeleven, maar van een lidmaatschap kon tot nu toe geen sprake zijn. Het voorstel van de commis sie is vooral ingegeven door de pluriformiteit die bestaat binnen de Nederlandse Her vormde Kerk. Deze veelvor migheid in geloofsbeleving is volgens de commissie minder dan ooit weg te denken uit het kerkelijk bestel. „Waar men deze ontwikkeling haar gang laat gaan en in zekere zin aan het toeval overlaat, daar wordt vrijwel zeker het zicht op de eenheid van Christus' Kerk verduisterd en krijgen splijtingsprocessen alle kans". Daarom stelt de „een goed dispensatiebeleid" voor. Een hervormde die gro te moeite heeft met de plaat selijke uitleg van de bijbel, de liturgische gewoonten of de maatschappelijke betrokken heid van de kerk, kan bij de classicale vergadering een verzoek indienen om te wor den overgeschreven naar een andere gemeente binnen de classis (regio). Het bestuur van de provinciale kerkver gadering moet daarna een be slissing nemen over de dis pensatie Met de regeling blijft het 'geo grafische principe' in een rui mere zin gehandhaafd, stelt de commissie. De gemeente binnen de eigen woonplaats blijft de eerst aangewezen plek, daarnaast zijn er uitzon deringen mogelijk. Het laatste wat de Het rommelt in het onderwijs. Niet dat er niet al altijd ge voelens van ongenoegen over het onderwijsbeleid zijn ge- - het r i de kennis van de leerlingen, etc. Toch schijnt er momenteel iets meer aan de hand te zijn dan het periodieke stoom af blazen. Of niet? Onlangs stond in Vrij Neder land (21-l-'89) de volgende uitspraak van Prof. Geelhoed van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbe leid: „Een van de enorme blunders die het Ministerie van Onderwijs hier begaat, is dat het de universiteiten, maar ook de lagere en de middelbare scholen in een voortdurende staat van her structurering houdt. Daar kan geen organisatie meer op pro duceren. Dat is dodelijk". Wel een uitspraak! Ik ga nog even door met sig naleren. Enige tijd geleden werd in Amersfoort een sym posium gehouden over „Ta lent en Toekomst". De Amersfoortse rector drs. A. M. van der Werf die de thema keuze toelichtte, zei onder an dere: „Het onderwijs is ziek en het is moeilijk een diag nose te stellen". Hij schetste de ziektesymptomen in vraag- Wat schort 'er aan hoger be roeps- en wetenschappelijk onderwijs als vijftig procent van de eerste-jaars diploma niet haalt? Wat is er mis met het voort gezet onderwijs? Verontrus tende aantallen drop-outs, groei van het speciaal onder wijs, het hoge doubleerper- centage in 4-HAVO, sympto matisch spijbelgedrag? Hoe de geweldige groei van de huiswerkinstituten verkla- En de „strenge" scholen (Luzac)? Waarom zijn er zoveel i „burn-outs onder de docen ten (de droeve dertigers)? Waarom zo weinig animo voor feet leraarschap? Waarom smelt de aanvan kelijke motivatie van leerlin gen als sneeuw voor de zon? Vanwaar die afschuwelijke bezetenheid van leerlingen voor cijfers? Waarom zo weinig initiatief en lef bij leerlingen? Waarom moeten leerlingen dikwijls zo nodig op een voor. hen te hoog niveau presteren? Te simpel Sommige mensen zijn gauw klaar als je ze vraagt naar de oorzaken van dit alles: de enorme bezuinigingen op het onderwijs (naar schatting 4 miljard gulden, op een bedrag van 28 miljard). Maar dit zou veel te simpel zijn. Ze hebben natuurlijk wel met de proble matiek te maken, maar dan op een andere manier. Het gaat dan met name om het samengaan van herstruc tureren en bezuinigen. Bij voorbeeld: zowel in het we tenschappelijk - als in het ho ger beroeps- als in het mid delbaar beroepsonderwijs is of wordt er enorm gereorgani seerd terwijl er tevens grof is bezuinigd. Je zou het ook zo kunnen zeggen - en dat geldt voor het hele onderwijs: er werd driftig geherstructu reerd terwijl velen die daar aan mee moesten werken in feite niet zeker van hun baan Dat laatste houdt tevens ver band met een toenemende da ling van het aantal leerlingen en studenten. Die drie facto ren in combinatie - bezuini gingen, herstructurering en minder leerlingen - konden in feite niet gunstig werken. Dat geringere aantal leerlingen heeft waarschijnlijk ook het peil van het onderwijs niet gunstig beïnvloed. Verschil lende typen onderwijs hebben namelijk zelf helemaal de toe lating in de hand. Als er min der leerlingen of studenten komen is de verleiding na tuurlijk groot wat soepeler toe te laten, vooral als ouders of leerlingen daar sterk op aan dringen (zie het laatstgenoem de symptoom van de heer Van der Werf alsmede bij voorbeeld de te hoge dou- bleercijfers in 4-HAVO). Bij al dit soort zaken dreigt het gevaar van het generalise ren alsmede dat men van het ene uiterste in het andere te recht komt. Symptomen Toch zijn de symptomen dui delijk genoeg - alleen, ze gel den natuurlijk niet voor elke school, voor elk schooltype. Als ik zo het een en ander in ogenschouw neem, zou ik (voorzichtig) het volgende willen opmerken. 1. Die nu al bijna 40.000 leer lingen uit het voortgezet on derwijs, die elk jaar zonder diploma de school verlaten; dat moet ophouden. Dat bete kent: veel aandacht is nu no dig in het voortgezet onder wijs, met name voor meer in tegratie in dat onderwijs. Een verstandige aanpak van de basisvorming hoeft dat niet in de weg te staan. 2. We moeten als reactie nu niet plotseling al onze kaarten zetten op „strenge scholen waar tenmisnte iets gepres teerd wordt!". Zoals iemand het eens zei: „onderwijs is geen broodfabriek, maar een warme bakker". Achter elk mens staat een leermeester, die zich bezig wil en moet houden met „heel de mens". En onderwijs floreert als mensvorming het best, wan neer een leerling zich een lid door drs. K. de Jong Ozn. weet van een permanente groep en niet, als hij zich in een soort „leercafetaria" be vindt. 3. En. last but not least - de onderwijsgevenden. Van hun motivatie hangt alles af. En die heeft de laatste tijd een behoorlijke knauw gehad. Daarbij gaat het niet in de eerste plaats om de financiën - hoewel vooral beginnende leraren beslist te weinig ver dienen. Nee. de onderwijsge venden zijn vaak gemangeld in de herstructureringsmolen, hebben te dikwijls te horen gekregen dat ze het niet goed deden, zijn vaak lid van bon den die nu al jarenlang in hun periodieken „het onderwijsbe leid" afkraken (terecht of terecht) - Vaak zijn ze opge leid in de zestiger- of zeventi ger jaren toen heel andere op vattingen over onderwijs de boventoon voerden dan te genwoordig. Dat betekent dat veel extra aandacht voor de opleiding en nascholing van onderwijsgevenden dringend gewenst is. 4. Summa summarum - het kan niet vaak genoeg worden herhaald: het onderwijs moet weer een zaak worden van de „grote politiek". VOORBURG Studie, klinisch pastorale trai ning, orëntatiereis, retrai te. Dit zijn een aantal mo gelijkheden waarover bis schop R. Bar van Rotter dam komende maand aan de in het bisdom werkza me priesters meer duide lijkheid wil verschaffen in het kader van het op nemen van een zoge naamde sabbatperiode. De mogelijkheid daartoe zou eens in de vijf jaar voor een periode van drie maanden moeten bestaan, zo werd deze week ge steld in de priesterraad van het bisdom Rotter dam. Welke vorm gekozen wordt, zou door de desbetreffende priester besproken moeten worden met een speciale sab batcommissie. Daarin zouden volgens de priesterraad zitting moeten hebben de rector van de priesteropleiding Vrones- teyn, en een lid van het Dio cesaan Pastoraal Centrum. Bovendien zou de sabbatgan- ger een mentor moeten kie- Voor wat het probleem be treft van het komende grote tekort aan priesters (als ge volg van de pensionering van een groot aantal priesters in de komende jaren) werd ge steld dat voor de bemanning van de parochies niet alleen gerekend zal moeten worden op de priesterkandidaten die het nieuwe centrum voor priesteropleiding Vronesteyn aflevert. Het tot bloei brengen van Vronesteyn zal hand in hand moeten gaan met het stimuleren van andere ont wikkelingen in de pastoraal: het aantrekken van diakens, pastorale werk(st)ers en vrij willigers. In Vronesteyn zal op 20 maart een speciale studiedag worden gehouden over het tekort aan gewijde ambtsdragers en de pastorale bezetting in het bis dom tegen het jaar 1995. ^.In de priesterraad werd enigs zins geprikkeld gereageerd op het nieuws over het dragen van passende ambtskleding, het dragen van de zogenaam de Romeinse collaar, iets dat de meeste priesters uit de krant hadden moeten verne men. Een meerderheid was van mening dat de beoogde herkenbaarheid vooral dient te blijken uit de levenshou ding. Bisschop Möller voor observatie in ziekenhuis GRONINGEN Bisschop J. Möller van bisdom Groningen is oensdag voor observatie in het Academisch Ziekenhuis Gro- ngen opgenomen. Möller lijdt aan een nieraandoening. Voor dezelfde kwaal lag Möller in 1971 al eens in het ziekenhuis. Zijn taken worden voorlopig waargenomen door vicaris-gene raal C.L.M. Grasveld. Möller viert in september zijn veertigja rige priesterjubileum. Hij is negentien jaar bisschop over het Groningse bisdom. ning en beroepbaar R.H.J. Jellema El bedreef 181. 3562 BP Utrecht, 030- 626014; mevrouw GWS Lankhuij- zen. El bedreef 181. 3562 BP Utrecht, weg 78. 8076 PS Vierhouten, tel: 05571-248. Beroepbaar mw. M A Los, Lichten- berchdreef .111, 3562 RB Utrecht. Gereformeerde Kerken Benoemd door de generale synode tot dovenpastor J.F.G Kamphorst te Gereformeerde Kerken Vrijge- Beroepen te IJmuiden M. de Vries Kindermoord in Iraq R.APPORTEN van Amnesty International, de internationa le organisatie die onrecht van overheden in de hele wereld aan de kaak stelt, zijn nooit aangename lectuur. Ze vormen een staalkaart van de gruwelijkheden die mensen elkaar kunnen aandoen. Het nieuwste rapport, over folteringen en executies van kinderen in Iraq, geeft zelfs een zo mensont erend beeld van de situatie in dat land, dat een mens er mis selijk van wordt. TlENERS, kinderen, kleuters en zelfs baby's worden in Iraq door de politie van president Saddam Husayn gemarteld, misbruikt, gevangen gezet en vermoord. Schoolkinderen werden in een rij gezet en in het openbaar als afschrikwek kend voorbeeld met machinepistolen neergemaaid. Jongeren worden geëxecuteerd eenvoudig op de verdenking lid te zijn van de verboden Kurdische Democratische Partij. In de ge vangenissen worden kinderen met zwepen afgeranseld, sek sueel misbruikt en aan elektrische schokken blootgesteld om beschuldigingen tegen familieleden los te krijgen. A.L langer wist de wereld dat president Saddam Husayn nergens voor terugschrikt. Hij was de eerste om tijdens de Golfoorlog aan het front gifgas te gebruiken tegen de opruk kende Iraniërs. Halabja, een Kurdische stad, roeide hij ge heel uit met gifgas. De internationale gemeenschap heeft Iraq aan de schandpaal gezet, maar verder gebeurde en ver anderde er niets. TROUWENS, Saddam Husayn is niet de enige heerser over een land die zich aan kinderen vergrijpt en de jeugd mis bruikt. In Iran stuurde de ayatollah Khomeini „ontmijnings- brigades" van Iraanse kinderen aan het front in de Golfoor log vooruit," om voor de oprukkende troepen het slagveld vrij te maken van landmijnen. En in Kampuchea vormden groe pen jongeren binnen de Rode Khmer de fanatiekste troepen, jongens en meisjes die onder de invloed van Pol Pot gevoel loze moordenaars werden, die er niet voor terugschrokken weerloze slachtoffers dood te knuppelen. Dictators en bevrij dingsstrategen gaan in deze tijd onverstoord door kinderen te indoctrineren, zodat ze voor de meest kwalijke doeleinden inzetbaar zijn en bereid zijn hun ouders en andere familiele den te verraden. BEIDE organisaties kregen vele navolgers: de Rode Gardis ten van Mao Zedong, de Leeuwenwelpen van PLO-leider Yasser Arafat, de Mujibas van de voormalige guerrilla-leider en huidige president van Zimbabwe, de kind-soldaten van de voormalige guerrilla-leider en huidige president van Ugan da, de Young Comrades van het ANC in Zuidafrika. Het zijn vaak kinderen van nog geen tien jaar oud die door leiders van bevrijdingsbewegingen worden opgeleid tot sadistische moordenaars. Het rapport van Amnesty International maakt duidelijk dat in Iraq tegenwoordig ook kleuters en baby's het slachtoffer worden van afschuwelijke praktijken om tegen standers van het regime op te sporen. UNICEF, het jeugdfonds van de VN, heeft indertijd 1979 uitgeroepen tot het Internationale jaar van het kind. Tien jaar later kan slechts worden vastgesteld dat van al de hoop gevende plannen en goede bedoelingen van toen bitter wei nig terecht is gekomen. Tegenover sadistische machthebbers als Saddam Husayn staat de wereld machteloos. Vrij zacht DE BILT (KNMI) Een de pressie koerste van west naar oost juist over ons land en bracht gisteravond op veel plaatsen 5 tot 10 millimeter neerslag. De depressie wordt gevolgd door een zwakke rug van hogedruk. Deze bepaalt het komende etmaal ons weer. De lucht in deze rug is vrij vochtig. Bij een tot zwak afne mende westenwind kan de ko mende nacht plaatselijk mist ontstaan. Overdag lost de mist op en kunnen in de loop van de dag enkele opklaringen voorkomen. Bij een matige zuidwestenwind lopen de tem- peraturen's middags tot 10 a 11 graden op. Vlak bij zee blijft het kwik bij zo'n graad of 9 steken. Zaterdagnacht passeert een zwak oceaanfront. Zon dagavond laat of in de nacht daarop valt daaruit wat regen of motregen. Dit front wordt gevolgd door zachte en vochti ge lucht waarin het zondag en maandag landinwaarts 12 a 13 graden kan worden. Sneeuwbericht DEN HAAG Sneeuwbericht sa mengesteld door de ANWB naar de situatie van donderdag 2 ifaart 1989 Skigebieden dicht bij huis Duitsland In het Zwarte Woud zijn in het alge meen goede wintersport-mogelijkhe den. Helaas zijn de voorspellingen met gunstig In de Harz en de Eifel zijn nagenoeg geen mogelijkheden gedooid is, Alleen in de hoger gele gemiddelde Oostenrijk dalen hogere pistes Vorarlberg 40 140 Tirol 25 100 Salzburgerland 20 115 Karinthie 30 90 Steiermark 15 230 Oberosterreich 20 170 Ost-Tirol 25 75 Graubünden Wallis Sankt Gallen Obwalden Vaud gen plaatsen in het Sauerland nog beperkte mogelijk ijkheden. icht De mogelijkht h de Zuidduitse Alpen zijn red» »t goed Sauerland Willingen 30 Winterberg 25 cm. Zwarte Woud r ligt gemiddeld 30 cm op de lager op de hoger ordt Malaga Allgau: gemiddeld 15 tot Oberbayern: gemiddeld 20 t Alpengebied: s vooral in de hoge- redelijk tot goe- In Oostenrijk er re delen sprake de wintersportmogelijkheden, wel er in de meeste dalen sneei kunnen de skiërs op veel plaatsen niet tot in de dalen afdalen Langlau fers moeten in een aantal plaatsen naar de hoger gelegen loipes uitwij-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2