Amerika raakt
uitgerookt*"
Khomeini wil nauwere
banden met Moskou
CeidaeSowumt
Damiaan
Mensenrechten werpen schaduw
over bezoek Bush aan Peking
ower laat fles staan
zls hi j wordt benoemd
npUZALEM Israel en
«^jrpte hebben een akkoord
_>oi^Jertekend over de over-
icht van Taba, een stukje
^gfgd van eén vierkante kilo-
jSgjfter aan de Golf van Aqaba.
BjHgens het akkoord zal Israel
JP^enclave, waarover de twee
jden zeven jaar hebben ge-
-^tkeleid, op 15 maart aan
(rpte teruggeven. Een inter-
ionale arbitragecommissie
ps de enclave, waar Israel
I luxe-hotel heeft gebouwd,
jaar september al aan
toe. Egypte zal nu 74
[joen gulden betalen voor de
Poolse premier bij
uitvoering stuk Havel
füHTENLAND
MAANDAG 27 FEBRUARI'1989 "PAGINA 5
door Frans Boogaard
BRUSSEL Verschillende
feestcomité's lopen zich al
warm. Een Vlaamse
particulier organiseert een
bedevaart naar „zijn eiland.
Bij elke bank zijn zilveren en
gouden herdenkingspenninger.
te koop. Half maart wordt aar.
zijn leven een academische
zitting gewijd en eind dit jaar
wordt te zijner ere een
historische optocht gehouden,
waarvoor nu al zo 'n r
tweeduizend deelnemers,
veertien praalwagens, acht
muziekkorpsen en
driehonderd ruiters zijn
ingeschreven.
Op 15 april zal het precies
honderd jaar geleden zijn dat
de Vlaming Jozef De Veuster,
beter bekend als pater
Damiaan, op het eiland
Molokai (Hawaï) een
verschrikkelijke dood stierf.
Temidden van de lepra-lijders
waarvan hij er zelf ook een
was. In de kerk en daarbuiten,
en niet alleen in Vlaanderen,
heeft zijn roem bijna
mythische vormen
aangenomen. Zijn standbeeld
staat in het Capitool in
Washington. Op Honolulu is
een museum naar hem
genoemd, en ook in zijn
geboortedorp Tremelo, ten
noorden van Leuven, wordt
de herinnering aan de
eenvoudige boerenzoon levend
gehouden met onder meer een
Damiaan-voetbalclub, een
Damiaan-school, een Damiaan
Geriatrisch Centrum en een
Damiaan-busonderneming.
Het plaatselijke comité dat nu
al twee jaar bezig is de viering
van zijn honderdste sterfdag
r te bereiden, voegt daar
binnenkort nog een Damiaan-
bier en dito koekje aan toe.
Pater Damiaan, geboren in
1840, trad op zijn negentiende
toe tot de Paters van het
Heilig Hart in Leuven. Amper
23 jaar oud trok hij naar
Hawaï, waar hij een jaar later
tot priester werd gewijd.
Damiaan deed aanvankelijk
missiewerk op Kohala, maar
vroeg zelf zijn overplaatsing
aan naar Molokai, een eiland
ir melaatsen in volstrekte
afzondering en zonder enige
medische zorg hun laatste
dagen sleten. Lepralijders
gingen in die tijd al even
gestigmatiseerd door het leven
als aids-patienten nu. Hun
melaatsheid was voor de
maatschappij geen ziekte,
maar een boetedoening voor
begane zonden. Toen Damiaan
op Molokai zijn werk begon,
leefden daar onder de meest
erbarmelijke omstandigheden
zo'n zeshonderd lepralijders,
van wie elk jaar een kwart
overleed. In deze aardse hel
ging Damiaan als een
troostende engel rond. Hij
hielp de zieken hun lijden te
verlichten, bracht hen een
minimum aan hygiënische
zorg bij en maakte voor hen
uit oude petroleumkannen
fluiten, waarop de bewoners
van Molokai, die soms maar
twee of drie vingers meer
hadden, muziek maakten. In
1885, toen hij per ongeluk
kokend water op zijn voet
morste en geen pijn voelde,
ontdekte Damiaan dat hij zelf
ook melaats was geworden.
Voor zijn familie wilde hij dat
niet weten. Alleen in een later
gepubliceerde brief aan zijn
broer Pamfiel liet hij zich
ontvallen dat „de enige weg
om hier uit te geraken de weg
naar het kerkhof is". De dood
van Damiaan, vier jaar later,
bracht over de hele wereld
?en schok teweeg. Voor veel
westerlingen was zij het bewijs
dat lepra niet erfelijk was en
ook „beschaafde" volkegen
ermee konden worden besmet
De roem van Damiaan, die
zijn eigen leven ondergeschikt
had gemaakt aan het lot van
de lepralijders, verspreidde
zich snel. Toch duurde het nog
tot 1936 voordat koning
Leopold III zijn lijk met
nationale eer liet overbrengen
naar de kerk in Leuven.
Datzelfde jaar werd de kist
van Damiaan geopend met het
oog op zijn eventuele
zaligverklaring, maar daarvan
is ruim een halve eeuw later
nog steeds niet veel
terechtgekomen. In 1977
bepaalde het Vaticaan dat men
Damiaan „heldhaftig" mag
noemen, maar dat voor zijn
zaligverklaring een mirakel
nodig is, dat wil zeggen dat
iemand door gebed aan pater
Damiaan genezing moet
hebben verkregen. Moeder
Theresa, de onbaatzuchtigheid
zelf, stootte ook op die
kerkelijke wet toen ze zich
voor de zaligverklaring van
Damiaan inzette. Zij reageerde
nogal verbaasd toen de paus
tegen haar zei dat er geen
mirakel was. „Geen mirakel?",
zou ze hebben uitgeroepen.
„Zijn hele leven was er een.'".
In een noodziekenhuis op het
mijnencomplex in Trepca wor
den de mijnwerkers opgevan
gen die onder de grond in
ademhalingsmoeilijkheden zijn
gekomen. poto: epa
Mijnwerkers
in Kosovo
gaan door
met staking
PRISTINA Etnische
Albanese zinkmijnwer-
kers in de autonome Joe
goslavische provincie Ko
sovo hebben gisteren ge
weigerd hun staking, die
al een week duurt, te
beëindigen. De mijnwer
kers hebben de regio
daarmee op de rand van
de noodtoestand gebracht,
zo meldde het Joegoslavi
sche persbureau Tanjug.
De 1.300 stakende zinkmijn-
werkers weigeren hun mijn te
verlaten voordat zij schriftelij
ke garantie hebben gekregen
dat Rahman Morina, de leider
van de communistische partii
in Kosovo, gisteren inderdaad
zijn ontslag heeft ingediend.
Met het ontslag van Morina en
de leider van de provincie
hoofdstad Pristina willen de
leiding van de communistische
partij en het bestuur van Ko
sovo tegemoet komen aan de
eisen van de stakers.
De Albanezen, die een min
derheid vormen in de provin
cie, protesteren met hun acties
tegen pogingen van Servië het
bestuur over Kosovo terug te
krijgen. De staking in de zink-
mijn leidde tot grote algemene
stakingen in Kosovo, een auto
nome provincie van de groot
ste Joegoslavische republiek
Servië. De Joegoslavische tele
visie meldde dat Kosovo eer
gisteren „verlamd" was door
een staking van het personeel
van het openbaar vervoer en
het sluiten van zo goed als alle
winkels van etnisch Albane
zen, die zo hun solidariteit met
de stakende mijnwerkers wil
len tonen. Om een einde te
maken aan de algemene sta
king heeft de centrale rege
ring in Belgrado zaterdag ex
tra veiligheidstroepen naar
Kosovo gestuurd.
Begrafenis
Stompie
De moeder van Stom
pie Seipei (midden)
kijkt toe hoe de laatste
eer wordt bewezen
aan haar vermoorde
zoon. Ongeveer dui
zend mensen woonden
de begrafenis bij in
Tumahole, waar Stom
pie als 10-jarige onge
veer vier jaar geleden
de leiding nam van een
leger van jeugdige
anti-apartheidsactivis
ten.
foto: ap
Takeshita
erkent leed
TOKYO De pre-
mier van Japan, No-
boru Takeshita, heeft
erkend dat zijn land
in de Tweeae We
reldoorlog „veel scha
de heeft berokkend
aan zijn Aziatische
buurlanden". Een
week eerder had hij
tot grote woede van
China en Noord-en
Zuidkorea verklaard
dat de vraag of Japan
wel of niet een agres
sor was tijdens de
oorlog, maar beter
overgelaten kon wor
den aan historici.
Protest Georgiërs
tegen inlijving
MOSKOU In de hoofdstad
Tbilisi van de Kaukasische
Sovjetrepubliek Georgië is
zaterdag voor het eerst na 68
jaar betoogd tegen de inlij
ving bij de Sovjetunie op 25
februari 1921. Politie en sol
daten joegen de betogers na
enige tijd uiteen, maar deze
verzamelden zich weer op.
Hun aantal was in het begin
van de avond aangegroeid tot
tussen de tien en vijftiendui
zend. De betoging verliep
verder rustig. Er werden ze
ker 150 mensen aangehouden
voor ondervraging, maar la
ter weer vrijgelaten.
Polen wil leger
fors verkleinen
WARSCHAU Polen wil zijn
strijdkrachten de komende
twee jaar met 40.000 man ver
minderen. Dit heeft de Poolse
minister van defensie Siwicki
bekendgemaakt. Met de af
slanking van de strijdkrachten
moet geld vrijkomen voor de
economie. Verder hoopt War
schau fabrieken die tot dus
verre voor het leger produ
ceerden meer te kunnen in
schakelen in de civiele sector.
Met de bezuinigingen komt de
regering tegemoet aan een van
de eisen die Solidariteit heeft
gesteld in de ronde-tafelbe-
sprekingen met de regering.
(Vervolg van de voorpagina)
PEKING De Chinese
politie heeft gisteren ver
hinderd dat Fang Lizhi,
een van de bekendste dis
sidenten van China, aan
wezig zou zijn bij het af
scheidsdiner van de Ame
rikaanse president Bush.
Eerder had Zhao Ziyang, de
leider van de communistische
partij, in scherpe bewoordin
gen duidelijk gemaakt dat de
Verenigde Staten zich niet met
de binnenlandse aangelegen
heden van China moeten be
moeien. In een verwijzing
naar de morele steun die de
VS geven aan dissidenten
wees hij erop, 'dat de VS zich
moeten onthouden van steun
aan personen die tegen de Chi
nese regering zijn. Ondanks
zijn steunbetuiging aan de
Chinese intellectuelen in hun
strijd om een grotere politieke
vrijheid repte Bush in zijn of
ficiële toespraken met geen
woord over de mensenrechten
in China.
Behlave Lihzi had Bush nog
twee dissidenten voor het ban
ket uitgenodigd. Zij waren wel
gekomen. De drie intellectue
len ondertekenden onlangs
een petitie, waarin de Chinese
regering werd opgeroepen alle
Eiolitieke gevangenen in hel
and vrij te laten. Westerse di
plomaten meenden dat Bush
met ziin uitnodigingen de Chi
nese leiders voor het hoofd
heeft gestoten.
De sombere toon van de op
merkingen van Zhao verschil
de sterk van de enthousiaste
bewoordingen waarmee Chi
na's sterke man Deng Xiao
ping en premier Li Peng
George Busn ontvingen tijdens
diens tweedaags werkbezoek
aan China. Deng noemde Bush
een „oude vriend" en bedank
te hem voor het feit dat hij zo
snel na zijn aantreden als pre
sident naar China was geko
men. Deng nodigde Bush uit
voor een officieel bezoek.
De Amerikaanse president
aanvaardde de uitnodiging en
merkte op dat hij in een „inte
ressante tijd" naar China is ge
komen. Hij verheugde zich
over het feit dat Sovjetleider
Michail Gorbatsjov in mei
China zal bezoeken. „Dat is
een goede zaak", aldus Bush
die benadrukte dat het al 30
jaar geleden is dat de laatste
Sovjet-Chinese top werd ge
houden.
Bush verscheen ook op de
Chinese televisie in een direct
uitgezonden interview, waarin
hij bevestigde dat de VS veel
belang hechten aan goede ban
den met China. „Deze betrek
kingen zullen groeien en op
bloeien", zo verklaarde hij.
schat
elek
n h«
)vied{d
"Ve;
iar u
>resei
(forfa
uari
,dVan
onze correspondent
Jo Wijnen)
d^SHINGTON Wie
laag de dag in Ameri-
in een openbaar ge-
iw of een restaurant
sigaret wil opsteken,
er goed aan zich eerst
Tgewissen van de be-
inde wetgeving in de
it waar hij verblijft. De
is is groot dat het ro-
in het openbaar er bij
is verboden.
en restaurant zal de bezoe-
nagenoeg altijd worden
aagd of hij in de roken- of
-rokenafdeling wil zitten.
f gelijke afdelingen zijn in
staten eveneens bij wet
r >licht gesteld. Verder mag
vliegreizen onder de twee
niet meer gerookt worden,
sommige steden mogen
itionarissen die onder gro-
ress staan zoals politie-
iten en brandweerlie-
niet meer roken. En
inoeg overal in de VS
it men het bordje tegen:
„Thank you for not smoking".
Kortom, Amerika raakt lang
zaam, en tegen wil en dank,
„uitgerookt".
Tegen de achtergrond van de
steeds strengere anti-rookwet-
ten spelen zich intussen tal
van rechtszaken af van men
sen, die de tabaksindustrie
willen laten opdraaien voor de
kwalen en ziektes die ze als
gevolg van het roken zouden
hebben opgelopen. Het juri
disch precedent is al gescha
pen. Vorig jaar kreeg een man
uit New Jersey een smartegeld
van 400.000 dollar toegewezen
als compensatie voor de dood
van zijn vrouw, die haar hele
leven een kettingrookster was
geweest. Haar echtgenoot be
riep zich op het feit dat de
tabaksindustrie jarenlang
heeft volgehouden dat roken
geen gevaar voor de gezond
heid zou opleveren.
De Amerikaanse anti-rooklob-
by is overigens nog niet tevre
den met de nu genomen maat
regelen. Maar ze vindt een
zeer kapitaalkrachtige indus
trie tegenover zich, die miljoe
nen uitgeeft om allerlei wette
lijke maatregelen te verhinde
ren. Voor de industrie en de
tabaksboeren in de VS staat
ongelooflijk veel op het spel.
Amerikaanse tabaksboeren
verbouwen jaarlijks voor 150
miljoen dollar tabak. Bij de
grote sigarettenfabrikanten
zijn 13.700 mensen in dienst.
De gezamelijke industrie
maakte in 1985 nog een winst
van 6,4 miljard dollar. Een jaar
later was die winst al gedaald
tot 5,2 miljard.
Het resultaat van de met grote
kracht gevoerde anti-rook-
campagne is echter duidelijk
zichtbaar. Dertig jaar geleden
rookte 38 procent van de
Amerikanen zeer regelmatig.
Nu rookt nog maar om en na
bij de 26 procent van de Ame
rikanen. In 1981 werden in de
VS jaarlijks nog 640 miljard si
garetten gerookt. In 1987 wa
ren er dat nog 565 miljard.
De pogingen van de tabaksfa
brikanten de snelle daling van
het roken een halt toe te roe
pen hebben tot dusver weinig
opgeleverd, ondanks de naar
schatting drie miljard dollar
die zij de afgelopen jaren heb
ben besteed aan campagnes
pro-roken.
atre
^SHINGTON De
nog tierikaanse ex-senator
om 4n Tower heeft gisteren
;rhul Dofd dat hij geen drup-
drank meer zal drin-
als hij tot minister
defensie wordt be-
»md.
zijn plechtige belofte, die
en vraaggesprek met de
xikaanse televisie deed.
iTower de bezwaren bij de
at tegen zijn benoeming
lemen. De voormalige se-
ir ontkende dat hij ooit aan
tol verslaafd is geweest
ir om alle vrees en twijfel
[dit punt weg te nemen
•r ik hierbij dat ik, als ik
lemd word, tijdens mijn
Itsperiode als minister van
^"'ensie geen enkele alcoholi-
drank zal gebruiken", zc
De Senaat moet deze week be
slissen over de benoeming van
Tower. De Senaatscommissie
voor de strijdkrachten stemde
vorige week tegen de benoe
ming van de ex-senator uit
Texas, maar president Bush
heeft laten weten dat hij toch
vasthoudt aan de voordracht
van Tower.
Vanuit het presidentiële vlieg
tuig heeft president Bush, die
vandaag terugkeert van zijn
eerste buitenlandse reis, al tal
van democratische senatoren
opgebeld in een wanhopige po
ging hen alsnog voor Tower te
winnen. De president gaat zijn
aandacht vooral richten op ze
ven invloedrijke democrati
sche senatoren. Het Witte Huis
houdt staande dat Tower ont-
kreukbaar is en dat het om
vangrijke rapport dat de FBI
over hem heeft gemaakt, geen
Tower
bewijzen voor de beweerde
misdragingen leveren.
Voor Bush is Towers benoe
ming een kwestie van buigen
of barsten. De president heeft
van het begin af aan geweten
dat een benoeming van Tower
op moeilijkheden zou stuiten
en hij is daarvoor ook uitvoe
rig gewaarschuwd.
en Egypte
over Taba
[rname van het hotel. Ver-
is afgesproken dat de Is-
lische directie het hotel de
pende twintig jaar blijft lei-
Bovendien zal Egypte vijf
m^r lang de winst overmaken.
WARSCHAU De Poolse premier Mieczyslaw Ra-
kowski heeft zaterdagavond in Warschau de uitvoering
bijgewoond van twee toneelstukken van de Tsjechoslo-
waakse dissident Vaclav Havel. Dit hebben ooggetui
gen verklaard.
Rakowski verliet echter snel de zaal toen de Poolse dissident
Adam Michnik op het toneel sprong om een verklaring voor te
lezen tegen de gevangenisstraf van negen maanden waartoe Ha
vel vorige week in Tsjechoslowakije werd veroordeeld. „Havel
is een trots van het Tsjechoslowaakse geestelijke leven en de
trots en hoop van de hedendaagse cultuur in de wereld", aldus
Michnik. Hij vergleek Havel met de Sovjetrussische mensen
rechtenactivist Sacharov en de leider van het verboden Poolse
vakverbond Solidariteit, Walesa. Het was voor het eerst sinds
november 1981 dat de twee stukken van de Tsjechoslowaakse
toneelschrijver in Polen werden uitgevoerd. Warschau verbood
de stukken destijds na de enige officiële voordracht ervan. In
zijn eigen land zijn alle werken van Havel verboden.
en
Ie. *ette'
cilomt
deau:
ddingi
ander
n
metei
anninp
van li
van
en al
en.
uarte wil uitstel
n verkiezingen
SALVADOR De Salvadoraan-
.residentsverkiezingen, die voor 19
irt op de agenda staan, kunnen wor-
uitgesteld tot 30 april. Dat heeft de
ident van El Salvador Duarte ver-
ird. Hij komt daarmee enigszins te-
ioet aan een vredesvoorstel van het
ionale Bevrijdingsfront Farabundo
ti (FMLN). Het FMLN pleitte afge-
n week voor uitstel van de verkie-
en tot september om zich beter op
stembusgang te kunnen voorberei-
Als de verkiezingen echt democra-
verlopen, zal het front zich neer
bij de uitslag en de guerrilla
:en. Morgen praten verzet en re-
met elkaar in Guatemala.
>6
EEDS MEER MAATREGELEN TEGEN DE SIGARET
e.
ter
reikt.
x>g.
dstote
omete
a we.
Dake
Wen
d
troffe
I
Spai
rsone
Kapitein Rob in China
TEHERAN De Iraanse
geestelijk leider, ayatollah
Ruhollah Khomeini, heeft
zich gisteren uitgesproken
voor nauwere samenwer
king met de Sovjetunie
om het hoofd te bieden
aan de „duivelse daden"
van het Westen.
Khomeini pleitte hiervoor tij
dens een gesprek met de Sov
jetminister van buitenlandse
zaken, Edoeard Sjevardnadze.
Iraniërs die banden met het
westen nastreven zullen de
handen worden afgehakt,
dreigde de geestelijk leider gis
teren voor de Iraanse radio die
een deel van het gesprek met
Sjevardnadze uitzond.
Khomeini prees de Sovjetunie
voor de terugtrekking van
haar troepen uit Afghanistan.
Tijdens het onderhoud drong
de Iraanse geestelijk leider ook
aan op de terugtrekking van
alle vreemde oorlogsschepen
uit de Golf. Sjevardnadze had
al toegezegd dat Moskou be
reid is de oorlogsschepen uit
de Golf terug te trekken om zo
de vastgelopen vredesbespre
kingen tussen Iran en Iraq
nieuw leven in te blazen. De
Sovjetunie was de belangrijk
ste wapenleverancier aan Iraq
tijdens de acht jaar lange Golf
oorlog.
Het was voor het eerst dat
Khomeini een minister van
buitenlandse zaken ontving
voor een gesprek onder vier
ogen. Het officiële Iraanse
persbureau IRNA meldde dat
de 88-jarige revolutionaire pa
triarch de minister had willen
ontmoeten om te horen wat
„het antwoord was op zijn
boodschap aan (Sovjetpresi
dent) Gorbatsjov om de islam
te bestuderen" als een alterna
tief voor het communisme. In
zijn boodschap had de patri
arch het communisme een
„failliete ideologie" genoemd.
Sjevardnadze zei namens Gor
batsjov dat de Sovjetunie de is
lamitische revolutie in Iran
van 1979 steunt. Niettemin be
schouwt Moskou het Sovjetsys
teem ondanks alle „grove fou
ten" uit het verleden als de
beste keuze voor zijn eigen
volk, zo zei Sjevardnadze.
Minister Sjevardnadze in gesprek met zijn Iraanse ambtgenoot, Velayati. foto: ap
Aan ooord van de jonk van Wang Hang heerst grote span-
icacim. leder ogenblik kan de „Pandora" worden overvaren en al-
waiaan boord turen scherp naar voren, zonder er op te letten,
aar op het achterdek iets gebeurt. Het is Rob, die zacht naderbij
en allereerst de navigator geruisloos onschadelijk maakt,
springt hij snel naar de achterste bezaansmast. De twee
rgangers staan klaar, om direct het roer om te gooien, wan
neer de jonk de „Pandora" zal rammen en weten niet, welk een
gevaar henzelf dreigt. Want Rob heeft zijn mes getrokken en met
een paar halen snijdt hij de vallen van het bezaanszeil door, dat
met hevig lawaai naar beneden komt en beide roergangers be
dekt, juist wanneer deze de zware helmstok willen opduwen. De
manoeuvre, die Wang Hang zo knap had bedacht, is misluktl
