Herinneringen en scherpzinnigheden Memoires Christine Keeler moeten vooral geld in het laatje brengen JAN-HEIN DONNER: „VAN VROEGER' J zandvliet V BOEKEN/PLATEN Ccidóe Soutuut VRIJDAG 17 FEBRUARI 1989 PAGINA Drie weken geleden schreef Hans van Dam in De Volks krant een groot stuk over afa sie, de hersen-ziekte, die het onmogelijk maakt je taal te hanteren, omdat de verbin ding tussen woord en beteke nis niet meer gemaakt kan worden. Van Dam komt daar in de oud-schaker Jan-Hein Donner tegen: „Afasie went ook niet. Voor niemand. De tijd heelt deze wond niet. Een voorbeeld van iemand die deze wond aanhoudend voelde en zich met moeite kon uiten, was schaakgrootmeester Jan-Hein Donner". Ongeveer tegelijk dat ik dit lees zendt uitgever Bert Bak ker me een nieuw boek van Donner toe: „Van vroeger". Het blijkt een collectie van vroegere stukken, en dan wel uit de tijd voor Donner ge kweld werd door de afasie. „Zondag 27 november 1988 is Donner overleden. Hij stierf vier jaar na zijn dood. Al op woensdag 24 augustus 1984 werd de schaakreus geveld door een bloeding in de kleine hersenen". Ik citeer opnieuw het artikel van Hans van Dam, die daarna uitvoerig ingaat op de ellende die Donner onder ging als gevolg van deze her senbloeding. Hij vocht als een krankzinnige: „Met veel in spanning lukte het hem lang zaam te gaan praten en met één vinger te typen. Zo schreef Donner elke week voor de zaterdageditie van NRC-Handelsblad een korte column. Een half A4-tje en dat betekende ruim drie dagen werk". Jan-Hein Donner, gefotografeerd in 1977, vraagt zich in een van zijn nu gebundelde stukjes uit die tijd af of „Columnisme" in Nederland zo populair is „omdat men het echte lezen heeft verleerd FOTO: SP De stukjes uit deze laatste pe riode zijn verzameld. Uit de vele stukken van vóór 1984, het jaar van de hersenbloe ding, zijn twee bundels ver schenen. In 1987 kwam de eer ste, „De Koning", waarin uit sluitend stukken over schaken staan, een prachtige bundel, waar ik indertijd over bericht te. Nu is er dan t collectie Donner-stukjes, „Van vroeger". Het is mij welkomer dan de andere bundels waren. De vele stukjes in dit boek zijn dus eerder verschenen. Tussen 1961 en 1983. Allerlei onder werpen komen aan de orde, ook wel komt in sommige stukken de schaakwereld naar voren, maar de opzet van het boek is dat juist andere dan de „schaakstukken" hier te lezen zijn. Donner blijkt vaak een meeslepende en humoristische flapuit, die brutaliserend en platwalsend allerlei zaken vanuit een heel subjectief standpunt bekijkt. Maar steeds heel scherpzinnig. Hardhandig is hij, was hij, vooral i het over de vrouw gaat. In het boek staat een beschrijving van een toneelstuk, indertijd opgevoerd voor een volle Am sterdamse Schouwburg en op vele plaatsen in het land. In die Stadsschouwburg zit Don ner te kijken naar Mary Dres- selhuys en Joan Remmelts in het eerste blijspel van Annie M. G. Schmidt: „De schrijfster is een duidelijke moraliste. Zij houdt niet van meisjes die boe ken met vieze woorden schrij ven, maar waar zij vooral niet van houdt blijkt aan het slot. De vrouw als zodanig in een moréél probleem. Wat is de hoogste eis aan de vrouw? An nie Schmidt geeft in het laat ste bedriif een ondubbelzinnig antwoord: „De hoogste eis aan de vrouw is de trots". Toch is zijn conclusie dat vrouwen zich maar niet te vaak moeten wijden aan het schrijven van toneelstukken. Zoenig Het kan scherper „Die goedé vrouw is het snelst te herken nen aan haar innerlijke relatie tot het stofwisselingsproces". Of: „Het ontbreken van enig diepgaand conflict in de goede vrouw, haar markante recht lijnigheid in denken en doen, zou kunnen leiden tot de on juiste gedachte dat haar hu meur zich slechts kenmerkt door opgeruimdheid". Nu, dan weet Donner wel be ter! „Over het algemeen is de goede vrouw niet zoenig in de liefde. Zoals gezegd, wordt de mond door haar voornamelijk voor eten aangewend". Maar ondanks dit alles: „Het eeuwi ge wijvige houdt ons op aarde! Heer, die de werelden schiep, dank, o dank voor dit, uw grootste geschenk". Het gaat in „Van vroeger" om columns, nog wel uit zeven verschillende tijdschriften en bladen. Allerlei onderwerpen komen dus aan de orde, zoals „een onderzoek tegen beter weten in naar de oorsprong van Tom Poes in zijn relatie tot de Heer Bommel enerzijds en Wammes Waggel ander zijds". Conclusie: „Tom Poes heeft geen eigenschappen". Maar hij houdt ook een vurig Sleidooi met de titel: „Schaf et voetballen af". Hij schrijft met liefde over kinderen en met ironie over de paus. Hij kan met liefde schrijven over de Praagse lente of over Mos- kouse dissidenten, over Neder landse literatoren en over Oost- en West-Berlijn. Donner is in eigen ogen in deze stukjes een columnist. Maar, meent hij: „Grote delen van de Nederlandse literatuur bestaan trouwens zelf uit co lumnisme. Nescio en Elsschot vonden hun voltooiing in Car- miggelt En een roman van W. F. Hermans was toch ei genlijk ook nooit veel meer dan een uit de krachten ge groeide sketch." Is het co- lumnisme zo populair, omdat men in Nederland het echte lezen verleerd heeft?". JAN VERSTAPPEN Jan-Hein Donner „Van vroeger". Uitgeverij Bert Bakker. Prijs 29,90. Handwoordenboek Engels completeert Van Dale-reeks Met het verschijnen van de set Engels completeert Van Dale Lexicografie haar serie hand woordenboeken van uitzon derlijk goede kwaliteit voor hedendaags taalgebruik. Het deel Engels-Nederlands bevat circa 40.000 trefwoorden en is 832 pagina's dik, het deel Nederlands-Engels heeft circa 48.000 ingangen en heeft een omvang van 992 pagina's. De woordenboeken zijn wat niveau betreft afgestemd op de hogere klassen van het voort gezet onderwijs. Vakjargon is alleen opgenomen als dat doorgedrongen is in de alge mene media. Handwoordenboek E-N, N-E. Prijs per deel 39,50. 3 (5) Het Aanzien van 1988 4 (4) Ted Troost Het lichaam liegt nooit 5 (3) Adriaan van Dis Zilver Cazemier Boeken- Tijdschriften Kopermolen 10. 2317 PB Leiden Tel. 071-22 00.22 J. Ginsberg bv Breestraat 127-129 2311 CM Leiden Tel. 071-12.46.42 Boef- en kantoorboekhandel Veenerick Noordeinde 33 2371 CM Roelofarendsveen Tel 01713-16033. BOEKHANDEL BV Tel 071-120421 2301 EB Leiden i<p3REMAN^ STOLK Nieuwe Rijn 9 Leiden - 071-12.21.44 Voor al uw boeken en CD's DE KJ-ER LONDEN Precies 26 jaar geleden was ze de be ruchtste vrouw van Enge land. De hele wereld ken de haar. Het Profumo- schandaal waarin ze was gewikkeld had desastreu ze gevolgen voor de con servatieve partij van Groot-Brittannie, dezelfde die tegenwoordig wordt geleid door premier That cher. Gewezen call-girl Christine Keeler is nu 46, een beetje slonzig en verre van koket. Geholpen door een ghost-writer heeft ze een boek geschreven dat „Scandal!" heet en begin volgende maand uitkomt. Christine hoopt dat het haar weer wat geld zal op brengen, want ze zit door lopend op zwart zaad. De uitgeverij Xanadu liet en kele glamourfoto's van haar maken. Ze worden gebruikt om het boek te promoten. Op die portretten ziet Christine Keeler er nog behoorlijk aan trekkelijk uit. Je zou haar zelfs opnieuw een 'femme fa tale' kunnen noemen. Maar het is allemaal vals, want ze werd voor die opnamen spe ciaal gemaquilleerd, in een modieuze jurk gestopt en be hangen met namaak-juwelen. Een bekend kapsalon op Lon- dens Beauchamp Place be werkte Christines futloze hoofdhaar. Een fris en relatief kort kapsel maakte het „sexobject" van weleer in een handomdraai tien jaar jonger. Xanadu betaalde de kosten. Zij verwacht kennelijk grote bij val voor het boek waarin Christine Keeler haar eigen verhaal vertelt. „De algemeen gekende versie is tendentieus," vertrouwt Christine ons toe in haar onge zellige flat op de elfde etage van een sterk verwaarloosd gemeentelijk woningblok in Londens Chelsea. „Wie de ware toedracht wil weten, moet Scandal! lezen. De leugenaars die mij een sletje noemden, krijgen daarin de afstraffing die zij verdienen". Christine onthult in haar boek dat ze in november 1942 werd geboren. Ze is de enige doch ter van een ongehuwde moe der, die te Wraysbury bij Slough, ten westen van Groot- Londen, een omgebouwde oude treinwagen bewoonde. „Wij hadden niet eens electri- citeit", zegt zij, „onze caravan bevond zich vlakbij een diepe grintkuil en een grote lap braak liggende grond. Ik was een outcast, want vanwege mijn ongetrouwde moeder kregen andere kinderen van hun ouders geen toestemming om met mij spelen". Bij het begin van de jaren zes tig keerde het meisje Christine haar oude treinwagen de rug toe. Ze trok naar Londen om mannequin te kunnen worden en liet zich vrii snel meeslepen in de draaikolk van high so- ciety-uitspattingen. Als jonge vrouw van nauwelijks 21 stond deze nieuwe stoeipoes Christine Keeler, in 1963 in het brandpunt van de belangstelling door haar rol in het „Profumo schandaal" „Ze zeggen dat Pro- fumo (de oorlogsminister die moest verdwijnen uit de politiek) het slachtoffer is, maar dat klopt niet. Het ware slachtoffer ben ik. Sinds '64 kende ik praktisch niets anders dan tegenspoed Gevangennisstraf de osteopathie (hij noemde zich dokter en bewoonde op Cliveden een cottage) introdu ceerde Christine Keeler bij Profumo. Via „Dokter" Ward leerde zij ook marine-attaché Ivanov kennen. Volgens de Londense kranten uit die tijd speelde Ward de rol van pooier. Hij hield een slaapkamer van zijn flat in Londens ultra-deftige Harley Street ter beschikking voor klandestiene rendez vous. Profumo bracht de rege ring Macmillan aan het wan kelen wegens de link die be stond tussen zijn vriendinne tje, Christine Keeler, en Sov jet-spion Eugene Ivanov, die later werd uitgewezen en nooit meer van zich heeft laten ho- Ward had zelf een maltresse van nauwelijks 18 jaar, een blonde „mannequin", die Man- dy Rice Davies heette. Mandy is nu een rijke dame, die boe ken schrijft en nachtclubs en restaurants exploiteert op Cy prus en in Israel. Aan haar vriendschap met Christine Keeler kwam een abrupt ein de nadat Stephen Ward, die naar het oordeel van een Lon dense jury hoofdzakelijk leef de van de inkomsten van zijn bedrijvigheid als souteneur en door een rechtbank hiervoor zou worden veroordeeld, op 31 juli 1963 zelfmoord pleegde. Zijn dood veroorzaakte op nieuw grote sensatie in Lon den. doorlopend ter beschikking van vele welgestelde oude en jonge mannen met weinig scrupules. Profumo Onder haar vaste klanten re kende ze niet alleen de Sovjet spion en marine-attaché Euge ne Ivanov, maar ook de toen malige conservatieve minister van oorlog John Profumo, ge huwd met een actrice, Valerie Hobson. Maar Profumo had er niet op gerekend dat bepaalde Londense sensatiekranten snel de lucht zouden krijgen van zijn slippertjes. Toen het begon te gonzen van de geruchten legde oorlogsmi nister Profumo op 22 maart 1963 in het Lagerhuis een leu genachtige verklaring af. Hij gaf het parlement de verzeke ring, dat hij Christine Keeler niet meer had gezien sinds de cember 1961 en dat ook voor die tijd zij niet meer dan een toevallige kennis van hem was geweest. Zij hadden samen nooit iets ondernomen dat het daglicht niet kon velen. John Profumo bedreigde alle „ge mene roddelaars,, met een proces wegens eerroof. De toenmalige conservatieve premier Harold Macmillan dacht dat het hiermee afgelo pen was. Drie maanden later, om precies te zijn: op 5 juni 1963, barstte de bom. Oorlogs minister John Profumo beken de tot zijn „grote spijt" dat hij het Lagerhuis bedrogen had. Hij nam ontslag en verdween uit de politiek. Hij is nu 74. Als ex-minister van oorlog (zijn gewezen departement werd la ter omgedoopt tot ministerie FOTO: AP van defensie) heeft hij boete gedaan door middel van socia le arbeid in Londens Toynbee House, een bekend toevluchts huis voor alcoholisten en drop outs. Profumo werd in 1975 door koningin Elizabeth I hiervoor gedecoreerd. Schok Voor de regering Macmillan was het Profumo-schandaal in de zomer 1963 een vreselijke schok. Zij is hem nooit hele maal te boven gekomen. Pre mier Harold Macmillan bleef nog aan tot het jaarlijkse par tijcongres van oktober. Toen trad hij af, zogezegd omdat hij een operatie moest ondergaan vanwege een prostaatvergro ting. „SuperMac" (zoals de Britse media hem noemden) werd in de kortste keren opgevolgd door lord Home. Deze maakte van het premierschap een ware puinhoop. Precies een jaar later werd hij dan ook door de socialist Harold Wil son met een parlementaire meerderheid van maar vier zetels uit Downing Street 10 gewipt. Aan 13 jaar conservatief bewind was onder meer een einde gekomen omdat „man nequin" Christine Keeler oor logsminister Profumo had le ren kennen terwijl ze in haar blootje rond het zwembad dar telde op het landgoed van lord Cliveden, een schatrijke edel man die vaak vrolijke society feestjes organiseerde. Pooier Stephen Ward, een Londens orthopedist en beoefenaar van In december van dat jaar kreeg Christine Keeler wegens meineed en prostitutie een ge vangenisstraf van negen maanden. Er was geen ver band tussen dit vonnis en het schandaal-Profumo. Voor Kerstmis zat Christine al in de vrouwengevangenis van Hol- loway. „Dat verblijf gaf mij een lelijke knauw", zegt ze. „Een echte prostituee ben ik nooit geweest - op enkele we ken na misschien. En ik was geen spion. John Profumo zou mij toch nooit iets hebben ver teld. Maar Stephen Ward, de man die mij zogezegd onder zijn hoede had genomen, stond rechtstreeks in dienst van de Russen. Ik bracht zelfs zijn brieven naar de Sovjet-ambas sade in Kensington". „Premier Macmillan wist dat Ward een Sovjet-spion was. Maar omdat ze op een of ande re manier van mij moesten af komen, hebben ze mij in Hol- loway gestopt. Ze waren bang dat ik zou verklappen dat op de bodem van het Noordzeek anaal geheime camera's wer den aangebracht". Het staat allemaal in haar boek. „Ik was toen zo naief", klaagt Christine. „Ik besefte niet eens wat er gebeurde. Ik was immers nog een kind. Als volwassen vrouw zou ik de po litie hebben gewaarschuwd, maar het kwam zelfs niet in mij op dat te doen. Pas veel la ter begon ik te begrijpen wat er rondom mij was gebeurd". „Scandal!" kan een best-seller worden. Het bevat daarvoor de nodige ingrediënten. Chris tine is niet mals over de Britse high society. Ze beschrijft in haar boek de sexuele hypocri sie van het Engeland van de jaren zestig. „Tippelaarsters werden opgepakt en van straat verjaagd om te kunnen voor wenden dat er geen prostitutie bestond. Wat zich ondertussen in de vorm van orgiën afspeel de achter de gesloten deuren van rijkeluishuizen werd angstvallig geheimgehouden". Over haar ophefmakende ver houding met oorlogsminister Profumo blijkt Christine Keel er zich nog steeds een beetje te verbazen. Op pagina 105 van „Scandal!" zegt ze veront schuldigend dat hun liaison maar van korte duur was, zon der echte warmte. „Ze bete kende niet meer dan een handdruk of een blik die men elkaar toewerpt in een kamer vol mensen". Vier pagina's later verklapt Christine evenwel dat ze van Profumo geen geld wilde aan nemen, tenzij het bedoeld was als cadeautje voor haar moe der. „Ik vond dat het karakter van onze relatie eronder zou lijden als ik geld accepteerde", schrijft Keeler. Tocht schijnt het simpele feit dat ze destijds een minister van oorlog had weten te beko ren haar vandaag niet meer naar het hoofd te stijgen. „Ik gaf eigenlijk niet om Profu mo", zegt Christine. „Het was ten slotte een oude man. Toen hij ontslag nam gaf me dat zelfs geen kick. Ik vond dat het zijn eigen schuld was". Niets van wat in het verleden is gebeurd, schijnt haar echt te spijten. „No regrets, nee, en zeker niet verbitterd", ook al klaagt ze dat een stel oude mannen een puinhoop heeft gemaakt van haar leven. „Ik was jong en mooi", jammert Christine, „en zij konden hun handen niet van mij af hou den. Ik heb dwaze streken uit gehaald, maar eigenlijk was het enige wat ik zocht een klein beetje plezier". Film Christine Keeler vindt het doodjammer dat ze geen film ster is geworden. „Dat zou een mooie carrière voor me zijn geweest", droomt ze luidop. Maar nu ze is er te oud voor. In maart wordt een film in roulatie gebracht, helemaal ge wijd aan het Profumo-schan daal. Hij heet „Scandal", net zoals haar boek. De rol van Christine Keeler wordt erin gespeeld door Joanna Whalley en deze van Mandy Rice-Da- vies door Bridget Fonda. Ter wijl de film gemaakt werd, trad Christine op als adviseur van de producers. Is ze blij dat ze dankzij haar boek en deze film binnenkort opnieuw in de kijkerd zal lopen? Christine Keeler haalt de schouders op. „Ze zeggen dat Profumo het slachtoffer is, maar dat klopt niet. Het ware slachtoffer ben ik. Sinds '64 kende ik praktisch niets an ders dan tegenspoed. Ik ben tweemaal getrouwd geweest en telkens gescheiden. Ik heb twee zonen; de jongste woont nog bij mij in. Maar die John Profumo bewoont niet zoals wij een krot van de gemeente, met elke dag het dreigement boven ons hoofd dat ze ons aan de deur zullen zetten als we de huur niet kunnen beta len". Op het derde live-album presenteert Rush zich opnieuw als een virtuoos trio, dat mirtder voor de hand liggende toonlad ders en poëtische teksten combineert tot verrassende, intel ligente hardrock. FOTO: PR Green On Red overleeft crisis Uitgerekend op het moment dat van de Amerikaanse gi taarbands alleen R.E.M. het hoofd ruimschoots boven water lijkt te houden, is daar* tamelijk onaangekondigd Green On Red. Een verras sing in dubbele zin, want nog afgezien van de onver wachte verschijning blijkt Green Qn Red op het zesde album Here Come The Sna kes (Rough Trade RTD 85) sterker dan ooit. Er is sinds de zwartgallige crisis-plaat The Killer Inside Me wel het een en ander ge beurt met Green On Red. De platenmaatschappij zagen het niet langer in de heren en tussen de groepsleden zelf boterde het ook al niet. De zenuwinzinking van zan ger/gitarist Dan Stuart liet z'n sporen na. Maar Green On Red komt, gehavend weliswaar, sterk uit de strijd. Gitarist Chuck Prophet is z'n zanger trouw gebleven en daarmee is Green On Red uitgedund tot een duo. Het belangrijkste is echter dat Dan Stuart zijn moeizaam voortrollende le ven nu beter onder woorden kan brengen en er de juiste muziek voor weet te vinden: meer dan ooit is de band uit Los Angeles een bluesband. Geen vrolijk swingende country-klanken (zoals op de mini-elpee No Free Lunch) of indringende, naar de six ties refererende rock (hun legendarische elpee Gas Food Lodging), maar het doorleefd gezongen harte- zeer van Dan Stuart, op emotionele wijze gehuld in een opmerkelijk intens blues-geluid. Dan Stuart is een kwetsbaar gevoelsmens en is er op Here Come The Snakes in geslaagd dat muzi kaal te verwoorden. Een be tere therapie lijkt nauwelijks mogelijk. Gary Wright De Amerikaan Gary Wright was ooit de grote man bij Spooky Tooth, de Engelse rockgroep, die in het voet spoor van Traffic fraaie toet- senpop produceert met als bekendste nummer That Was Only Yesterday. Wright baart nadien opzien met twee solo-albums, waarop geen enkele gitaar te vinden is: The Dream Weaver en The Light Of Smiles. Het ti telnummer van eerstge noemde elpee een schitte rende ballad die anno '89 nog niets van z'n kracht ver loren blijkt te hebben wordt in Amerika een hit. Terug in z'n vaderland blijkt de inspiratie, die Wright meent te moeten opdoen bij ene Paramahansa Yoganan- da, een funeste uitwerking op zijn muziek te hebben. Na een aantal niet te verteren albums wordt het dan ook erg stil rond Gary Wright. Who I Am (Cypress YL 0111) is echter het bewijs, dat het allemaal wel weer goed komt. Na bijna acht jaar van betrekkelijke rust is Gary terug met een sterk roek-album. Zijn interesse voor yogaland is weliswaar alleen maar toegenomen, maar de wijze waarop India se muzikanten met hun cu rieuze instrumenten inge past zijn, dwingt alleen maar bewondering af. Bovendien is er de hulp van een leger tje gerenommeerde muzi kanten, waaronder natuur lijk die andere India-freak, George Harrison. Rush iif Je kunt er op wachten. Na vier studio-albums trakteert het Canadese roek-feno meen Rush het publiek stee vast op een live-concert ir de huiskaner. Een live-elpee dus, een dubbele nog wel. Allereerst hadden we daar het sterke All The World's A Stage uit 1976, vijf jaar la ter gevolgd door Exit... Stage Left, dat de ovegang naa synthesizers markeerde de daarmee gepaard gaande ingewikkelde songstructu ren. En nu is er A Show Of Hands (Vertigo 836 346), dat de afsluiting zou kunnen zijn van een periode v Rush haar definitieve vond. A Show Of Hands is opgeno men tijdens de toernees het kader van de meest cente stuido-albums Power Windows en Hold Your Fire en acht van de veertien nummers zijn dan ook af komstig van deze albums, Wc or ;aa tiac lEN I [gem- ng v eder ond. il he aderl orde il nz jk w 'rug us G Igem an di idisci wrstc ugdoj waaronder hoogtepunten als Marathon en Mission. Daar naast is ook plaats ouder werk, waarbij Ri aan de hand even modieuze als schitt* rende rock 'n roll-outfit ge stoken Closer To The Heart (van A Farewell To Kings uit 1977) zelfs even in de ei gen stoffige archieven duikt Op dit derde live-album pre senteert Rush zich opnieuw als een virtuoos trio, dat minder voor de hand liggen de toonladders en poëtische teksten combineert tot rassende en toch melodieuze hardrock. Intelligente hard rock eigenlijk, niet vooi doetjes, maar zeker ook niet voor headbangers. Helen Schneider Van de Duitse zangeres He len Schneider, toch al geen beroemdheid bij ons, hebben we de laatste jaren weinig! meer vernomen. De titel haar nieuwe elpee, Back On Track (Epic 461 167) wijst e al op, dat we met een terug keer te maken hebben. Wel-- licht ingegeven door het feit, dat het afgelopen jaar zoveel vrouwen voor een muzikale doorbraak tekenden. Zonder tot echt grootse pres taties te komen bewijstl Schneider op haar nieuwe album opnieuw een patente! zangeres te zijn. Ze heeft e indrukwekkende stem, die door een gebrek aan sterk materiaal niet altijd goed uit de verf komt. Dat euvel doet zich ook een beet- je voor op Back On Track/ dat naast een paar covers^ (Working Girl van rockzan- ?yeri ger Michael Bolton en How naar Does It Feel van onze eigen ieuz Time Bandits) voornamelijk vord eigen werk kent. Daarvan zijn vooral de ballads als It Doesn't Matter en Takin' The Chance goed, al i opwindende song i DEN key ndoc ing angc lmm< i de beste 'at r soul roek-tradities Couldn't Care Less natuur lijk ook Helen Schneider ten voeten uit. GERT MEIJER vord 'eop; ilwee ^mst« enfir Deze top 5ie samengesteM naar aanleiding van da verkoopcijfer» bij de boven- etaandéhandelaren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 10