„Hier zit nooit iemand op de reservebank"
Finale
De
andere
jaren
DE MENS
EN ZIJN GODEN
Kijken in de spiegel 9)
l£eidóc0ouxcmt1
ZATERDAG 11 FEBRUARI 1989 PAGINA 24
MEER BEWEGEN VOOR OUDEREN
Waar blijft het plezier van de
beweging - een vraag die opkwam
in de jaren zeventig, toen de sport
voor ouderen zich feitelijk
helemaal was gaan afspelen op het
therapeutische veld. De klacht
kwam met name van de
deelnemers zelf, die de noodzaak
van „therapeutisch bewegen" wel
inzagen, maar zich tegelijkertijd
afvroegen of er geen mogelijkheden
waren om het allemaal een beetje
leuker te maken. Daardoor is in
die jaren MBvO (Meer Bewegen
voor Ouderen) ontstaan, met
medewerking van de provinciale
sportraden en de rijksoverheid, met
name het ministerie van WVC.
Uitgangspunt bij MBvO is dat er
een combinatie moet zijn van
gezond bewegen in dienst van
lichamelijk, geestelijk en
maatschappelijk welzijn enerzijds,
met „plezier in het werk"
anderzijds. Wel degelijk elementen
van oefening op bepaalde tijden,
maar dan met de bedoeling dat er
dagelijkse beweging uit voortkomt.
Geen prestatiedwang bij dit alles,
wel mogelijkheden om het
programma desgewenst uit te
breiden met dingen die mensen
zelf leuk vinden om te doen: zo
kwamen er in de loop van de tijd
het volksdansen en de yoga er bij,
voor de liefhebbers. Het kader is
vaak afkomstig uit de „reguliere"
sportwereld, waarbij uiteraard de
eis wordt gesteld dat deze
begeleiders oog hebben voor de
doelstellingen van MBvO. Een
gesprek met Guus Bokkes,
provinciaal consulent van MBvO,
onder dak bij de Gelderse Sport
Federatie in Velp.
Bang voor de bal. Dat ding komt
er aansuizen, kan makkelijk mid
denin je gezicht belanden of andere
tere lichaamsdelen raken. Een stap
je opzij dus maar. Of bukken.
Hoongelach van de vriendjes en
vriendinnetjes op het sportveld bij
de school. De gedachte: „Was ik
maar wat slechter in rekenen en
taal en wat beter in sport". Kort
om, een herinnering van sommige
senioren aan hun schooljaren.
Nog veel meer zijn er die ook zonder
zulke herinneringen nooit meer iets aan
sport hebben willen doen, zelfs nooit
aan de zijlijn hebben gestaan. In de (wel
licht gerechtvaardigde) vrees dat ze zelfs
in de allerachterste achterhoede toch
niet konden meekomen. Of omdat het
competitie-element, voor buitenstaan
ders vaak synoniem met „het recht van
de sterkste" hen niet aansprak.
„Zo kan een mens voor het leven z'n
motivering kwijt raken om eens lekker
gezond te bewegen en daar plezier in te
hebben", zegt Guus Bokkes. „Maar erger
dan het gemiste plezier is het gevaar dat
gebrek aan goede beweging op 't laatst je
eigen vrijheid aantast. Wie niet meer
goed kan traplopen, om iets te noemen,
krijgt daar al mee te maken", 't Zijn
overigens niet alleen de mensen met
„sportsyndromen" uit hun jeugd en ook
niet alleen de haters van het competitie
wezen, die nu (mogelijk meer dan ande-
reri) bedreigd worden door voortijdige
stramheid van lijf en leden. De kring is
veel groter. Guus Bokkes: „Je hoort ou
deren vaak zeggen, dat ze al beweging
genoeg gehad hebben in hun leven. Ja
ren lang een winkel gedreven of een ma
gazijn beheerd, bijvoorbeeld. Met zulk
werk blijf je inderdaad wel in beweging,
maar hoe? Daar gaat het nu juist om.
Het is vaak een vorm van eenzijdig be
wegen geweest, waardoor ze nu te maken
krijgen met circulatieproblemen. Dikke
voeten, om maar weer eens iets te noe
men".
Spiegel
Gespierde taal. Pakken we de senioren
dan toch weer aan met (zij het fluwelen)
bokshandschoenen? Guus Bokkes: „Laat
het duidelijk zijn dat iedereen op den
duur met functieverlies te maken krijgt.
Wij willen er alleen maar op wijzen dat
het sneller gebeurt naarmate je minder
beweegt. Waardoor de kwaliteit van het
leven afneemt zonder dat daartoe enige
noodzaak bestaat. Kwaliteit waarvan je
dan mogelijk via therapie een deel terug
kunt krijgen, maar waarom moet je het
voortijdig op therapie laten aankomen
als je cr zelf nog veel aan kunt doen?
Feitelijk ben je daarmee al aan de late
kant als de dokter je naar het zwembad
stuurt. En zeker als de fysiotherapeut je
hele series oefeningen opgeeft om thuis
te doen: dertig keer hetzelfde voor de
We hebben in Europa een tijd ach
ter de rug dat velen vonden dat de
menselijke wetenschap het een en
het al was. Alleen datgene wat on
der het juk van die natuurweten
schappen was doorgegaan was
waar. Men kan zelfs zeggen dat de
Europese cultuur de eerste uit de
geschiedenis is, waarin geen plaats
meer is voor God en geloof.
Natuurlijk zijn er in alle tijden mensen
geweest voor wie geloven belangrijk was
en andere mensen, in wier leven het ge
loof vrijwel geen rol speelde, maar een
cultuur zonder godsdienst is nieuw.
Hoewel ik hier nog weer moet oppassen.
Godsdienst zou in dit verband wel een
te „gelovig" woord kunnen zijn. Mis
schien kan men beter zeggen dat de
mensen van elke cultuur alles tussen he
mel en aarde en in hun eigen leven altijd
in een zingevingsverband hebben ge
plaatst dat meestal godsdienstig gekleurd
was.
Het taoïsme in China had daarbij meer
filosofische dan religieuze trekken en het
hindoeïsme heeft in de dagelijkse prak
tijk van de gelovigen vele goden, maar
wil theoretisch „goddeloos" zijn. Anders
gezegd: alle godsdienst kan en mag niet
gemeten worden naar de ons uit het
christendom bekende maten.
Maar die westerse cultuur zonder God
met de menselijke wetenschap als ant
woord op alles, is vastgelopen en daar
om komt de vraag van de zingeving zo
wel persoonlijk als maatschappelijk weer
naar voren. Als het gaat om hoe het alle
maal begonnen is, spreekt de theoreti
sche natuurkunde nu van de „big bang",
de grote knal, hetgeen inhoudt dat de
aarde, maar ook uw en mijn leven, het
resultaat is van stom toeval. En valt
daarbij te leven? Bovendien blijkt die
natuurwetenschap helemaal niet objec
tief. Elke nieuwe ontdekking biedt vele
wegen naar een volgende stap. Welke
van die wegen de geleerde kiest heeft te
maken met geld, met economisch of mi
litair belang of met persoonlijke voor
keur. Hoe objectief zijn de resultaten
van een dergelijke wetenschap?
Verder is de technologie als menselijk
antwoord op de strijd tegen de natuur
vastgelopen in enerzijds de produktie
van te veel en te gevaarlijke dingen en
anderzijds in een leegplunderen en eco
spiegel. Denk eraan dat de lol daar gauw
af is. Wij zetten echt geen stok achter de
deur. zo in de geest van „denk er aan
wat er allemaal met je kan gebeuren als
je dit of dat niet doet". We proberen al
leen mensen te motiveren en zelfs dat is
nog sterk gezegd. Die moet uit hen zelf
komen".
Spelbedervend
Het woord „plezier", in die zin dat men
sen het echt leuk moeten vinden* is nu
al vaak gevallen. Het wordt hoog tijd
om eens te bekijken wat „de sport" er
aan doet om het plezierig voor hen te
maken.
MBvO heeft er een vuistregel voor, die
zich in eerste instantie kort laat ver
woorden: de sport moet zich aanpassen
bij de deelnemer en niet omgekeerd.
Guus Bokkes: „Neem bijvoorbeeld het
instituut van de spelregels. Heilig en on
misbaar in de reguliere sport, maar bij
ons kunnen die regels spelbedervend
zijn. Als wij makkelijker spelen op een
klqiner veld dan voorgeschreven is, dan
doen we dat. Kun je de volleybal niet
slaan, dan gooi je hem. En is die bal te
hard, dan nemen we een zachter exem
plaar. Zo maar een paar voorbeelden,
waarbij anderen zich misschien zullen
afvragen wat er van de sport overblijft.
Genoeg, denken wij. Want om te begin
nen handhaven wij wel degelijk de tech
niek van het spel, die in feite essentieel
is. Bepaalde regels kun je daaraan heel
logisch verwoesten en daarmee onleef
baar maken van de aarde. De medische
technologie heeft van ziekenhuizen repa-
ratiewerkplaatsen gemaakt, maar weet
geen weg met zorg als het gaat om leef
baar leven, sterven en lijden. Tenslotte
hebben de menswetenschappen de rela
ties tussen mensen in het groot en in het
klein wel geanalyseerd, maar niet leef
baarder gemaakt. Er zijn meer echtschei
dingen en meer verkreukelde kinderen
dan ooit; er is meer eenzaamheid dan
ooit. Welvaart heeft geen welzijn gele
verd en in de nationale en internationale
politiek draait het om macht.
Essentieel
Om al die redenen is in onze wereld de
vraag naar zingeving in het klein en in
het groot weer actueel geworden. En dan
gaat het om de essentiële dingen: Wie
ben ik; waar kom ik vandaan en waar ga
ik naartoe? Wat is de zin van mijn be
staan en van dat van de wereld? Hoe
kan ik met anderen samen leven en toch
mijzelf zijn? Waar vind ik antwoord op
de grote vraag van het kwaad en het lij
den in het leven, waar ik geen weg mee
weet.
Als het gaat om religieuze of filosofische
zingeving komt altijd de waarheidsvraag
op tafel. Zo goed als er maar één weten
schappelijke waarheid zou bestaan, had
ook elke godsdienst of levensovertuiging
de pretentie de enige God of de enige
waarheid te verkondigen. En het verhaal
als zouden er in elke godsdienstige over
tuiging elementen van waarheid zitten,
klinkt heel verdraagzaam, maar Jezus
heeft gezegd: Ik ben de weg, de waarheid
en het leven, en de moslim zegt dat Al
lah Allah is en dat niemand anders dat
kan zijn.
Bovendien heeft elke godsdienstige en
diepe overtuiging te maken met een per
soonlijke relatie en het is onzin om van
iemand die van Annie houdt te vragen
ook gek te zijn op Marie. Bij dit alles
werkt het verwarrend dat in alle be
schrijvingen die er gemaakt zijn van de
verschillende godsdiensten van de we
reld, veel te veel onze wetenschappelijke
methoden en ons christendom als de
maat aller dingen zijn gehanteerd. De
koran is op een andere manier een heilig
boek dan de bijbel en in het mohamme
danisme zijn geloof en politiek op een
andere wijze gekoppeld dan in het prote
goed ondergeschikt maken. Dat geeft
ook nog grote bijkomendee voordelen.
Zo is er in een team bij ons nooit ie
mand te veel, nooit zit iemand als
twaalfde man of vrouw op de reserve
bank. Veel liever hebben we er nog een
paar spelers bij".
Er zijn nu zo'n dertigduizend senioren
actief in sport en spel binnen MBvO-
verband; ongeteld de velen die in zelf
opgerichte clubjes of in nog kleinere een
heden bezig zijn. Maar de echte erken
ning moet nog komen, zo stelt Guus
Bokkes. Vrijwel alles wat op sportgebied
bestaat aan opvattingen en accommoda
tie is gericht op de reguliere sport, met
het bijbehorende competitie-element.
Lange weg
Recreatie staat dan op de tweede plaats,
althans in de zin zoals de MBvO voor
ogen staat. Wel is er toenemend contact
met de sportbonden over de wenselijk
heid van meer ruimte voor ouderen,
maar de weg is lang en nog altijd voor
zien van heel wat obstakels. Een spel
tussen twee totaal van elkaar verschil
lende gedachtenwerelden, hoewel dat
volgëns MBvO eigenlijk niet zo zou
moeten zijn. Het gaat immers, praktisch
gesproken, alleen maar om meer variatie
in het aanbod? Duidelijke gedachten
heeft MBvO ook over de politiek-be-
stuurlijke kant van de zaak. Als jeugd-
sport gesubsidieerd wordt mede uit een
stantse calvinisme of het Poolse rooms-
katholicisme, terwijl Boeddha de mens
wil helpen te ontstijgen aan het aards ge
woel om op te gaan in het niets. Men
kan nog een belangrijk algemeen onder
scheid maken.
Natuurgodsdiensten, zoals men die in
Afrika en bij voorbeeld op Irian Jaya
aantreft, zijn gebonden aan de aarde, die
de vruchtbaarheid geeft en waar de va
deren in rusten. Aanhangers van een na
tuurgodsdienst kunnen, om zo te zeggen,
niet emigreren, want hun goden en
machten zijn hier aan de aarde gebon
den. Daarom vielen de negerslaven in
Amerika destijds ook geestelijk in een
soort gat, dat opgevuld werd door een
type christendom dat het lijden alhier
draaglijk maakte en in spirituals zong
van een beloofd land achter de horizon
van dit aardse tranendal. Dat christen
dom was in Amerika beland omdat het
net alsriiet jodendom en de islam een re
ligie van zwervers was. Deze godsdien
sten van herdersvolken in de woestijn
hebben hun openbaring ontvangen in
een transportabel boek. Zij kennen wel
een paar heilige plaatsen, maar zijn niet
aan de aarde gebonden. En zo kunnen
zendelingen en missionarissen het chris
tendom uitdragen, kooplieden de islam
„meenemen" en joden buiten hun land
zwerven zonder hun geloof te verliezen,
immers de thora, de wetsrollen, kun je
meenemen. Deze en nog veel meer ver
schillen binnen het verschijnsel gods
dienst, die nog aangevuld kunnen wor
den met immense onderscheiden binnen
één bepaalde religie, maken dat praten
over dialoog en gesprek tussen godsdien
sten altijd een relatieve zaak blijft, al
was het alleen maaf omdat men te veel
moet uitleggen voor men begrijpt wat
men waarmee, waar en wanneer bedoelt.
Waarheid
Als het om een godsdienstige overtui
ging gaat, is bescheidenheid de beste op
lossing: dit geloof is voor mij de waar
heid in mijn leven. Waar voor de ander
die waarheid ligt, is zijn of haar zaak.
Wat dat betreft is een geloof te vergelij
ken met een liefdesrelatie. En zo goed
als het zinloos is om die liefdesrelatie
aan wetenschappelijke normen te onder-
weipen. is het ook zinloos voor een ge
loofsovertuiging.
Maar we leven multicultureel in dit land
Een uurtje sporten kan
de fitheid voor een hele
week beïnvloeden.
FOTO: SP
oogpunt van preventie, dan is zo'n sub
sidie zeker verantwoord als het senioren-
sport en -spel gaat. Maar ook hier: een
lange weg, waarop MBvO nochtans vast
besloten verder gaat, met steun van een
groeiende achterban.
Gaspedaal
Een achterban, waarin steeds beter be
grepen wordt dat een mens z'n voetspie
ren niet alleen heeft om een gaspedaal in
te drukken, maar dat die spieren deel
uitmaken van een groot en logisch sa
mengesteld geheel. Een achterban ook, i
waarin ervaren* is dat een uurtje per 1
week samen sporten de lichaamsactivi- I
teit voor die hele week kan beïnvloeden. I
Een extra element van verrassing: de so-
ciale binding in de seniorenteams blijkt f
veel groter te zijn dan indertijd, bij het 1
begin, was verwacht. Guus Bokkes: „Als
mensen bij ons reageren praten ze in
eerste instantie over nieuw verworven
fitheid, dat ligt ook het meest voor de
hand. Maar na een maand of twee komt
er iets bij. Dan scoort de onderlinge ge
zelligheid ook heel hoog. Zoiets dring je
elkaar niet op, dat komt vanzelf als de
basis goed is. Optellen, al die positieve
elementen, doe je ook vanaf die basis.
En dan betekenen de activiteiten van
MBvO heel wat meer dan een uurtje
sporten, 't Is een stuk leven, met alles
erop en eraan".
AADSCHOUTEN
en in de wereld. Een nieuwe en interes
sante invalshoek is dan ook dat men
zegt: mensen en de mensheid staan vaak
voor dezelfde uitdagingen en problemen.
Denk aan onderdrukking, honger, oor
log, vrede en ondergang van het leefmi
lieu. Mensen van alle godsdiensten en
overtuigingen moeten overal op de we
reld elk met zijn of haar eigen motive
ring elkaar zoeken om samen zich in te
zetten voor een leefbaarder wereld. Het
gaat dan niet meer om welles of nietes
ten aanzien van de grote waarheden,
maar om het zoeken binnen een overtui
ging naar wegen, die het mogelijk maken
om samen met andersdenkenden de aar
de leefbaarder te maken.
In Nederland zitten we in het geheel van
de westerse wereld als het om godsdienst
gaat in een unieke situatie. In Engeland,
Italië, Polen en Roemenië komen veel
mensen zelden in een kerk, maar er is
wel volksgeloof. Dat wil zeggen dat de
grote meerderheid van de bevolking zich
bij hoogte- en dieptepunten van het le
ven toch op een of andere manier chris
telijk weet.
V erdeeld
Nederland is religieus altijd verdeeld ge
weest, zij het dat de calvinistische leer
van de vaderlandse Gereformeerde Kerk
de samenleving duidelijk lange tijd heeft
gestempeld. Maar tijdens en na de Twee
de Wereldoorlog is er bij ons het besef
ontstaan: je bent gelovig en dan doe je er
wat aan of je bent het niet en dan laat je
je schrappen. Nederland heeft op dit
ogenblik dus het hoogste percentage
trouwe kerkgangers en het hoogste per
centage niet-gelovende mensen van Eu
ropa.
De tegenstellingen liggen in samenleving
en politiek daardoor ook regelmatig vrij
scherp. Kerken hebben er moeite mee
om van vanzelfsprekendheid veranderd
te zijn in bekritiseerde minderheden. En
niet-gelovigen, Üie zoeken naar antwoor
den op de vragen van zingeving van het
bestaan, belanden, omdat ze vooroorde
len hebben ten opzichte van het chris
tendom, regelmatig in modieuze filoso-
fisch-religieuze oosterse meditatie. En
toch lijkt het besef te groeien dat er meer
is tussen hemel en aarde dan de weten
schap.
YPESCHAAF
Wat is en kan en wil en mag en moet de mens? Wat is de zin
van mijn bestaan? Wie ben ik en waartoe leef ik? Wat is de zin
van deze wereld? In een serie van negen artikelen, waarvan van
daag de laatste aflevering, probeert Ype Schaaf de mens van
vandaag een spiegel voor te houden. De bedoeling van zijn spie
gel is te vragen of zijn zienswijze klopt en voorat om mensen te
helpen zelf antwoorden te gaan zoeken. Uw reacties en uw mee
denken dienen daarom ook aan bod te komen. Probeer ze op
papier te zetten en stuur ze aan: Ype Schaaf, Postbus 341, 9100
AH Dokkum. Zet uw leeftijd en beroep erbij. Zendt uw reacties
nde donderdag, opdat uw bijdrage o,
in een volgend artikel in de zaterdagbulc
ge. Uw naam wordt daarbij niet vermeld. Het is de bedoeling
om aan het einde van dit gesprek het geheel te bundelen in een
boek. Tenzij de schrijver anders aangeeft wordt ervan uitgegaan,
dat zijn of haar meedenken in dat boek ven\'erkt mag worden.
