Alleen met geloof kan
samenleving veranderen
£gidoe(3ouACi/fit
V.
kerk
wereld
Honger
naar land
Carnavaleske hulde voor Helder Camara
weer
brieuen
lezers
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CcidócSoinmvt
DONDERDAG 9 FEBRUARI 1989 PAGINA; ,gj]\
Kerkbezoek Ierland daalt, maar blijft hoog
DUBLIN Het aantal rooms-katholieken dat regelmatig in de
kerk komt, daalt, maar blijft nog altijd veel hoger dan in ande
re Westeuropese landen. Volgens een onderzoek dat in op
dracht van de Ierse RK Kerk is verricht, ging in 1988 83 pro
cent van de rooms-katholieke vrouwen regelmatig naar de
kerk. In 1985 was dat percentage 90. Van de rooms-katholieke
mannen behoorde in 1985 81 procent tot de regelmatige kerk
gangers. Vorig jaar was dat percentage gedaald tot 79. De di
recteur van de katholieke jeugdraad in Ierland, Martin Clarke,
toonde zich tegenover journalisten in Dublin bezorgd over de
verminderde belangstelling van jongeren voor de kerk. De
kerk moet zoeken naar betere manieren om „met de jeugd in
gesprek te raken", aldus Clarke. 94 procent van de 3,5 miljoen
Ieren is katholiek.
Catechismus
voor RK Kerk
in oktober 1990
VATICAANSTAD
Paus Johannes Paulus II
streeft ernaar de catechis
mus voor de Rooms-Ka-
tholieke Kerk tijdens de
bisschoppensynode over
de vorming van priesters
in oktober 1990 te presen
teren.
Dit maakte hij duidelijk tij
dens een audiëntie voor de le
den van de commissie die de
tekst van de catechismus op
stelt. De commissie werkt op
dit moment aan de derde con
cepttekst, die aan alle bis
schoppen en bisschoppencon
ferenties ter beoordeling zal
worden voorgelegd.
vormingen van het Tweede
Vaticaans Concilie (1985)
werd van verscheidene kan
ten gepleit voor een catechis
mus, die de identiteit van de
RK Kerk zou versterken. De
paus benoemde in 1986 de
commissie die de tekst moest
opstellen.
Tijdens de audiëntie noemde
Johannes Paulus II de cate
chismus gezien de woelingen
van deze tijd een „belangrijk
en noodzakelijk initiatief".
Vele mensen komen steeds
onverschilliger tegenover de
godsdienst te staan of lopen
het risico dat zij geen verband
meer zien tussen geloof en da
gelijkse praktijk.
De tekst van de nieuwe cate
chismus moet de bijbel, de
traditie en het leergezag van
de kerk respecteren, aldus de
paus. Hij moet vooral de bis
schoppen tot steun zijn, die de
taak hebben de „authentieke
en omvangrijke ontwikkeling
van het geloof in de kerkelij
ke gemeenschappen" te leiden
en te garanderen.
boekwijzer
Jaarboek KDC
In het zeventiende jaarboek
van het Katholiek Documen
tatie Centrum geeft Lodewijk
Winkeler een overzicht van
de theologische en filosofische
handboeken aan de Neder
landse priesteropleidingen te
gen de achtergrond van de in
ternationale en wijsgerige
ontwikkelingen vanaf het be
gin van de negentiende eeuw
tot de opheffing van de groot
seminaries in 1967.
Vefie Poels beschrijft de ont
wikkeling van het Sint Fran-
ciscus Liefdeswerk van de pa
ters SCJ tussen 1923 en 1970.
Aanvankelijk had de vorming
vooral een godsdienstig en ze
delijk acent. Hieruit zou het
buurthuiswerk en het maat
schappelijk werk voortkomen
waaruit de SCJ'ers zich gelei
delijk aan volledig terugtrok
ken.
Binnen de RK Staatspartij
werd in de jaren dertig een
discussie gevoerd over de
principes en mogelijkheden
van een corporatieve maat
schappijordening. Servé Vaes-
sen beschrijft de meningsver
schillen over de uitvoering
van de in katholieke kring
heersende corporatieve denk
beelden.
De Nijmeegse hoogleraar ver
kent de situatie van de katho
lieke missie in nederlands In-
dië tijdens de Japanse bezet
ting, waarbij de Japanners po
gingen in het werk stelden
om Zuidoost Azië vrij te ma
ken van westerse overheer
sing.
Jaarboek KDC, Erasmus-
laan 36, 6525 GG Nijmegen.
Prijs 29.50.
Liturgisch Congres
Van 3 tot 5 november vond in
het Congrescentrum Hengel-
hoef te Houthalen onder au
spiciën van de abdij van Af-
fligem het 33e Liturgisch
Congres plaats. Onder de titel
„Als christenen samenko
men" en met als ondertitel
„Met rituelen leven en verlos
sing vieren" werden er the
ma's besproken als niet-
eucharistische gebedsdiensten,
de gebedsdiensten in de jonge
kerk en hedendaagse vormen
van samen bidden. Daarbij in
spireerde- men zich op de
vroegste vormen van het
christendom. Het verslagboek
is een verzameling van aller
lei liturgische sugggesties ge
worden voor gebedsvieringen.
Het is ook nuttig voor hen die
zich bezig houden met schooi
en gezinspastoraal, voor hen
die zich inzetten in de jeugd
beweging of als pastorale wer
ker in de parochie. Het ver
slagboek is te bestellen bij de
Administratie van abdij Affli-
gem, B 1790 Affligem. Prijs
18,-
Meer antisemitische incidenten in VS
NEW YORK Het aantal antisemitische incidenten in de
Verenigde Staten was in 1988 hoger dan in de vijf voorafgaan
de jaren. Dat blijkt uit het jaarverslag van de anti-smaad liga
van de joodse organisatie B'nai B'rith. Het aantal gevallen van
vandalisme tegen joodse objecten is in 1988 in vergelijking met
1987 met 18,5 procent gestegen tot 823. Het aantal incidenten
waarbij joden, joodse gebouwen en eigendommen werden be
dreigd of aangevallen, steeg met 41 procent tot 458. Vooral het
aantal ernstige misdaden tegen joden en incidenten op de cam
pussen van universiteiten is sterk gestegen. Net als in 1987 wa
ren de incidenten het talrijkst in de staten New York, Califor-
nië, Florida en New Jersey. B'nai B'rith noemde als redenen
voor de groei onder meer de activiteiten van neo-nazistische
skinheads.
Wie anderen
bespreekt, bespreekt
zichzelf.
BISSCHOPPEN IN VASTENBRIEF CONCILIAIR PROCES:
UTRECHT Het geloof
is nodig om de samenle
ving op weg naar vrede,
rechtvaardigheid en res
pect voor de schepping te
krijgen. Voor zo'n veran
dering moet de mens na
melijk een hefboom heb
ben die zijn draaipunt
buiten de wereld en de
geschiedenis heeft.
Dat stellen de Nederlandse
bisschoppen in de brief 'Bond
genoten in Gods schepping?',
die vanmiddag is gepubli
ceerd. Daarin roepen ze de
rooms-katholieken op deel te
nemen aan het conciliair pro
ces voor gerechtigheid, vrede
"en behoud van de schepping.
Een verandering van de sa
menleving is volgens de bis
schoppen dringend nodig. Zij
wijzen op de armoede in de
wereld, het ongekende aantal
abortussen, de verwoesting
van de natuur en het „on
voorstelbaar vernietigingspo-
tentieel" dat is opgebouwd
voor de bescherming van
onze „vrijheid en onafhanke
lijkheid". De oorzaak van de
problemen ligt bij de zondig
heid van de mens. „De zede
lijke wortels van onze vernie
tigende omgang met heel het
levensweg op aarde moeten
worden blootgelegd", zo vin
den de bisschoppen.
Het was oorspronkelijk de be
doeling dat er een oecumeni
sche brief over het proces zou
komen. Het ontwerp, dat door
het secretariaat van de bis
schoppenconferentie was
voorbereid, was voor de
protestantse kerken echter
niet aanvaardbaar. Vooral het
veel te harmonische beeld
van de natuur stuitte op kri
tiek. Ook hadden de prote
stantse kerken er moeite mee
dat de bisschoppen het stre
ven naar een theocratische
regering in sommige islamiti
sche landen afwijzen zonder
dat zij de onverdraagzaam
heid noemen waaraan christe
nen zich in het verleden heb
ben schuldig gemaakt.
Moed
De kerk kan niet voortbe
staan zonder bewegingen van
mensen die de moed hebben
verstoorde verhoudingen te
herstellen, rechtvaardige ver
deling van goederen te bevor
deren, de bewapening te be
strijden en heel bewust te
produceren en te consumeren,
aldus de bisschoppen.
Maar deze bewegingen
moeten goed beseffen dat de
kerk nooit de pretentie mag
hebben op de stoel van de re
gering te zitten. Als de kerk
zich met problemen van ge
rechtigheid, vrede en behoud
van de schepping bezighoudt,
is dat dan ook niet om de rol
van de regering over te ne
men. De kerkelijke activiteit
komt voort uit de overtuiging
dat de kerk weet „waarom
het allemaal ging toen de
mens op aarde verscheen en
dat zij dus iets kan vertellen
wat de mens en de samenle
ving weer tot zichzelf, tot
haar eigen waarde voert".
De bisschoppen besluiten hun
brief met een aantal aanbeve
lingen uit de geloofsbrief van
het conciliair proces, die vorig
jaar door de stuurgroep van
de Raad van Kerken voor het
proces werd gepubliceerd.
Christenen moeten erkennen
dat zij te kort zijn geschoten
in hun spreken en handelen
op het gebied van gerechtig
heid, vrede en behoud van de
schepping. Voorts moeten de
christenen zich ondubbelzin
nig uitspreken tegen de toe
nemende verarming van de
wereld, de voortgaande bewa
pening en de plundering van
de aarde. Zij moeten zinnen
op middelen om deze proble
men aan te pakken .en voorts
bondgenoten zoeken bij men
sen van andere godsdiensten
en levensovertuigingen om
van hen te leren of door hen
gecorrigeerd te worden.
Leuzen niet
toegestaan
Een Londense
politieagent
maakte het
gisteren een non
onmogelijk anti-
kernwapen-
(euzen te
schilderen op
het gebouw van
het Engelse
ministerie van
defensie. Ter
gelegenheid van
Aswoensdag
hadden Engelse
religieuzen over
het hele land
verspreid
opgeroepen af
te zien van
kernwapens.
THEMA VASTENACTIE:
BREDA Voor de derde
achtereenvolgende keer staat
het voedselthema in de Derde
Wereld centraal in de bis
schoppelijke vastenactie. Dit
jaar wordt nader ingegaan op
de rol die de grond daarin
speelt. Daarbij gaat het zowel
om het gebruik als het bezit
van de grond. Gekeken wordt
naar de positie van de kleine
boer en boerin in de Derde
Wereld, maar omdat de vas
tenactie behalve een inzame
ling van geld ook de bewust
wording wil stimuleren,
wordt ook steeds geprobeerd
verband te leggen met de Ne
derlandse situatie, in dit geval
met de Nederlandse boer(in).
„De grond is voor ons de bron
van ons voedsel; het is ons le
ven zelf", aldus Ines Ickert,
een Braziliaanse landarbeid-
ster die in de brochure van de
vastenactie wordt genoemd.
„De grond maakt de mensen
niet egoïstisch. Dat doet de
wens winst te maken, de
wens anderen uit te buiten.
Voor ons is de grond een gave
voor allen, de grond is er om
te bewerken. En wat gebeurt
er de laatste jaren? Wij wor
den van ons land gegooid
door de machines, de bank,
door de winst van de groot
grondbezitters
De Nederlandse boerin Miny
Wolterink wijst erop dat de
positie van de Nederlandse
boeren evenmin rooskleurig
is. „Veertig procent van de
boeren heeft een inkomen be
neden het bestaansminimum.
Structurele onderbetaling en
manipulering zijn noodzake
lijk om de landbouw mogelijk
te maken die jaarlijks een be
drag van twintig miljard netto
winst voor de schatkist ople
vert. Alles is gericht op meer
produceren, investeren, me
chaniseren, verchemiseren.
Alleen een klein groepje rijke
boeren en zeer grote onderne
mingen worden daar beter
van. Dat ligt volgens Miny
Wolterink hier precies het
zelfde als in Brazilië."
Jaarlijks ontvangt de Vasten
actie ongeveer 1100 aanvra
gen om financiële steun aan
projecten. Die aanvragen zijn
afkomstig van georganiseerde
groepen in de Derde Wereld:
kleine boeren en vissers, jon
geren- en vrouwengroepen,
krottenwijkbewoners, kerke
lijke basisgemeenschappen.
Van alle aanvragen worden
er uiteindelijk tussen de 450
en 500 ondersteund. De beoor
deling van de aanvragen ge
beurt in samenwerking met
ter zake kundige bureaus,
meestal van de plaatselijke
kerkgemeenschap, in de des
betreffende landen.
Bisschoppelijke Vastenaktie,
postbus 587, 3800 AN Amers
foort. Giro 5850.
SAO PAULO Zes Bra
ziliaanse carnavalsvereni
gingen hebben de afgelo
pen dagen hulde ge
bracht aan Dom Helder
Camara ter gelegenheid
van zijn tachtigste ver
jaardag. De beroemde
bisschop werd in optocht
geleid door de straten
van zijn woonplaats Reci
fe, in het noordoosten
van Brazilië.
In tegenstelling tot de conser
vatieve kardinaal van Rio de
Janeiro, Eugenio Sales, die
door een gerechtelijke uit
spraak uit te lokken over het
gebruik van afbeeldingen van
heiligen tijdens carnavalsop
tochten opnieuw zijn afkeer
tegen dit volksfeest uitte,
toonde Helder Camara zich
zeer tevreden met de carna
valeske huldebetuigingen.
De feestvieringen ter gelegen
heid van zijn tachtigste ver
jaardag begonnen vorige
week in de deelstaat Ceara, op
vele honderden kilometers
van zijn voormalige aartsbis
dom Olinda en Recife. In ker
kelijke kringen werd dit uit
gelegd als een stilzwijgend
protest tegen Camara's con
servatieve opvolger José Car
doso Sobrinho, die sinds 1986
in Recife twintig jaar pasto
raal werk van Helder Camara
geleidelijk aan het terugdraai-
Vooruitstrevende geestelijken,
onder wie diverse Nederland
se paters, worden daar nu op
een zijspoor gezet. Met steun
van het Vaticaan hebben de
conservatieve bisschoppen de
het verpauper-
doosten van Brazilië
een meerderheid veroverd in
het regionale episcopaat.
Koers
Volgens de Belgische theoloog
Joseph Comblin, ex-mede
werker van Helder Camara,
zal het Vaticaan „maximaal
binnen zes a tien jaar" ook de
huidige vooruitstrevende
koers van het landelijk epis
copaat weten te veranderen.
Comblin trekt een vergelij
king met Nederland, waar
sinds het begin van de jaren
zeventig vooral behoudende
bisschoppen zijn benoemd.
In het voormalige bisdom van
Helder Camara mogen de
priesterstudenten nu niet
meer in de krottenwijken wo
nen en studeren. De basisge
meenschappen worden ge
stroomlijnd en als dat niet
lukt worden ze genegeerd of
op non-actief gesteld. Hetzelf
de gebeurt met allerlei andere
organisaties die Helder Cama
ra in de periode dat hij het
aartsbisdom bestuurde (1964-
1985), moeizaam van de grond
had gekregen.
In die periode was Helder Ca
mara het symbool van verzet
tegen de militaire dictatuur.
Hij was het mikpunt van vele
bedreigingen, enkele aansla
gen, maatregelen van de cen
suur en roddelcampagnes. De
dictatuur, waaraan in 1985
een eind kwam, probeerde
van alles om Helder Camara
monddood te maken.
De kleine populaire bisschop
liet zich evenwel niet intimi
deren. Zelfs niet toen in 1969
zijn naaste medewerker werd
Dom Helder Camara
ontvoerd, gruwelijk gemar
teld en vermoord.
Moedig stelde Helder Camara
de wantoestanden in Brazilië
aan de kaak. Toen kort na de
machtsoverneming door de
FOTO: ANP
militairen in 1964 in Recife
zijn woorden niet meer moch
ten worden verspreid, zocht
hij elders in Brazilië naar mo
gelijkheden om zijn mening te
uiten.
Toen hem ook dit goeddeels
onmogelijk werd gemaakt,
stelde hij op zijn vele buiten
landse reizen de mythe over
de Braziliaanse welvaart en
spectaculaire economische
groei aan de kaak. Hij hekel
de het systematisch martelen
zijn land alsmede de
Geen brein
Helder Camara, die vóór de
Tweede Wereldoorlog een
aanhanger was van het Brazi
liaans fascisme, werd tijdens
de dictatuur ook fel aangeval
len door zijn conservatieve
collega's in het episcopaat. Zij
noemden hem een commu
nist, oproerkraaier en verra
der van het vaderland.
Deze 'rode bisschop' is nooit
echt 'het brein' geweest ach
ter de vooruitstrevende
Rooms-Katholieke Kerk in
Brazilië. De kardinalen Arns
en Lorscheider spelen veel
meer deze rol. Helder Camara
was vóóral een profeet die al
leen zweeg als hem zijn me
ning werd gevraagd over zijn
opvolger of over de machts
strijd tussen conservatieven
en progressieven in de kerk.
Ook liet hij zich nimmer uit
over de pressie, intimidatie en
oproepen tot matiging die hij
volgens zijn collega's meerma
len heeft ontvangen van zijn
kerkelijke superieuren.
De feestelijke bijeenkomsten
ter gelegenheid van Camara's
tachtigste verjaardag worden
eind maart afgesloten met een
bijeenkomst over de toepas
sing van de bevrijdingstheolo
gie.
J
Vis
on<
Wachten op je beurt
LELV
visser
een ji
het zc
sen d;
jachth
vissen
gens
bui ter
door 1
water
Per jaar gaan miljoenen arbeidsuren verloren in de wachtj
kamer van de dokter, voor de balie van de apotheek en in di
hal van het ziekenhuis. En dat „wachten op je beurt" koa
bijna drie miljard gulden, zo heeft een onderzoeker uitgerd
kend. Een bedrag waarvoor de patiënt, zijn werkgever of dj
verzekeraar opdraait.
ARTSEN, tandartsen en apothekers zijn minder vriendelijï
voor hun klanten dan de gemiddelde warme bakker. Bij dj.
laatste kun je tijdens het spitsuur een volgnummertje trek]
ken. De geroutineerde klant werkt de rest van zijn boodi
schappen af en is bijtijds terug bij de bakker om zonde
wachttijd zijn verse broodjes in ontvangst te kunnen nemen
In medische instituten gaat dat in veel gevallen anders. J|.
kunt er soms wel een nummertje trekken, maar omdat vol
slagen onbekend is hoelang het gaat duren voor je aan d<
beurt bent, zit er niets anders op dan lijdzaam wachten. Toe!
is de medische wereld in de loop der jaren klantvriendelijke:
geworden. Het spreekuur is bij veel artsen vervangen dooi
een afspraken-systeem. Dat neemt echter niet weg dat e;
dikwijls te veel patiënten op ongeveer hetzelfde tijdstip wor
den „besteld". Voor de medicus is dat wellicht efficiënt, wanj
als één patiënt niet komt opdagen, hoeft de arts niet enigt
tijd duimen te draaien. Maar dat is een bedrijfsrisico, en da
mag niet worden afgewenteld op de klanten. Als zij op hel
afgesproken tijdstip verschijnen, gaat het niet aan ze een uui
te laten wachten.
ARTSEN, apothekers en ziekenhuizen kunnen overigen!
niet in alle gevallen voorkomen dat iemand moet wachten o;
een consult, een behandeling of een recept. Dat ligt nu een
maal besloten in de aard van de medische zorg, die niet exa<
in minuten kan worden uitgedrukt. De patiënt van tegen
woordig verlangt van zijn geneesheer meer dan oppervlakkij
ge aandacht en dat verdraagt zich niet met het hanteren var LEE
de chronometer. Bovendien schromen patiënten niet on assor
voor elk wissewasje een beroep te doen op artsen; sommiger Fries
verwachten zelfs dat zij daar (en we hebben het dan niKweel
over echte noodgevallen) dag en nacht voor klaar staan. Da zo'n
legt een enorme druk op de medische zorg. Een oplossing zou deur
natuurlijk zijn dat er 24 uur per etmaal spreekuur gehoude! rklaai
wordt (waardoor ook werkloze artsen aan de slag kunnen) koch
maar de vraag is natuurlijk wel wie dat moet betalen. zijn
j dage
ANDERZIJDS kennen artsen - zowel die met een eigen hun
praktijk als de artsen die in dienst zijn bij een ziekenhuis w
een lange traditie van slordig bijgehouden agenda's. Hun tijd
moge dan kostbaar zijn, maar dat is die van hun patiënterj dr0gi
ook. Hoe duur, dat heeft het onderzoek aangetoond. Zelfs ali
ervan wordt uitgegaan dat de helft van het aantal patiëntei
in de ziektewet loopt, dat hun tijd niet direct te vertalen is
verloren arbeidsuren en dus geld, dan nog blijft er een gigan
tisch bedrag over dat verloren gaat met wachten. Reden ge
noeg dat de deskundigen de koppen bij elkaar steken om to
een drastische vermindering daarvan te komen.
vindt
lande
moet
tuur
bij dt
niet-5
.Tijd
Minder zon
DE BILT (KNMI) Het
wordt minder zonnig, maar
voor het overige verandert er
weinig. Het blijft niet alleen
rustig weer, uit de bewolking
die er nu en dan zal zijn zal
weinig of geen regen vallen.
De komende nacht zal op
nieuw hier en daar mist ont
staan. Morgen komen in de
loop van de dag van het wes
ten uit wolkenvelden opzetten.
Deze horen bij een front van
een oceaandepressie. Dit front
zal in de nacht van vrijdag op
zaterdag over ons land trek
ken. In het weekeinde zal de
zon er af en toe zijn, maar zo
zonnig als het eerste deel van
deze week wordt het voorlopig
niet meer.
iSnmi!
regen.'s Nachts lichte vorst. Zaterdag
af en toe zon en middagtemperatuur
ongeveer 3 graden.
Benelux: morgen wolkenvelden, za
terdag af en toe zon en vrijwel overal
droog. Middagtemperatuur ongeveer
zeven graden.
Duitsland: op veel plaatsen mist, ove
rigens wolkenvelden en droog. Mid
dagtemperatuur van 2 graden in Bei-
ren tot zeven graden in het noorden
Frankrijk: in het binnenland op veel
plaatsen mist, in de kustgebieden nu
en dan zon. Middagtemperatuur on
geveer 12 graden, in hardnekkige
mistgebieden 6 graden.
Alpengebieden: zonnig. Nulgradenni-
In de dalen 's mi
Portugal en Spanje: eerst wolkenvt-i
den en plaatselijk regen, daarna vqj
zonnig. Middagtemperatuur ongevefl
12 graden.
HEDENMORGEN
Budapest rw. b«w.
Cyprus onbew.
Klagen furl onbew.
Vngetes regenbul
C(
(Ve.
rij:
Wej
0
Singapore
'n i
Alleenstaanden
De Tweede Kamer is op een
ongehoorde manier voor het
blok gezet om de alleenstaan-
dentoeslag te laten vallen. Er
was een meerderheid die er
anders over dacht, echter door
aan te sturen op een kabinets
crisis heeft minister Ruding
het politiek opportunisme la
ten zegevieren. Niet luisteren
naar argumenten dus, maar
zwichten voor dwang! Para
doxaal is echter, dat de mis
bruikers van de alleenstaan
dentoeslag niet vervolgd wor
den en de groep waarvoor hei
bedoeld is wordt afgestrafl
Over rechtsstaat gespi
Merkwaardig is dat dwafi
door deze affaire ineens dl
Twee van Breda moesten
den vrijgelaten, zodat de aan
dacht voor de alleenstaanden'
toeslag op slag verdwener
was. Voor alleenstaanden geer.
hoorzittingen; het bej'
rechtsstaat kwam in deze
faire niet ter sprake. Niet iede
re Nederlander is dus gelijl
voor de wet. Ten aanzien
alleenstaanden mag men ovti
hen, zonder hen, en ten kosli
van hen beslissen, gewoon dis
crimineren dus. Mogelijk, da
de Eerste Kamer, of ander
een andere regering, de steeds
groter wordende groep alleen
staanden recht doet.
W. de Jong,
DEN HAAG:
DE