„Pre-embryo is
nog geen mens"
service
Lezeré,
Te gek als de minister
gemeentekaart blokkeert
Zomer
'SIJTHOFF PERS SS
Europa kan geen kant
uit met schone auto
ETHICUS DR. DE WERT:
DAGTOCHT PARIJS
Op dinsdag 21 februari verschijnt bij deze krant
mogelijkheden om hun zomercollecties te tonen
aan een groot publiek.
Informatie over de adverteermogelijkheden wordt
graag verstrekt door Ronald te Boekhorst,
bereikbaar onder nummer 071-122244.
I I I I I
EcidAcSouumt
Transseksuoloog
verdedigt
hersenonderzoek
van Prof. Swaab
AMSTERDAM - Prof.dr.
Gooren, hoogleraar transseksu-
aliteit aan de VU in Amster
dam, ziet in de resultaten van
het onderzoek van de AMC-
neurobioloog prof.dr. D. Swaab
positieve aspecten voor de pro
blematiek van de transseksuali-
teit. Het feit dat nu er mogelijk
een biologische verklaring voor
is, kan de behandeling en hulp
verlening aan deze groep men
sen wellicht een stuk eenvoudi
ger maken, verwacht hij. Het
feit dat nu mogelijk een biologi
sche verklaring kan worden ge
geven voor het gevoel in een
verkeerd lichaam te zitten,
werpt weer een nieuw licht op
de discussie over medisch in
grijpen bij transseksuelen,
meent Gooren.
BINNENLAND CeidacCou/ttHlt woensdag 8 februari i9s9 pagina 4
BRUSSEL De nieuwe EG-
commissaris voor milieu, de Ita
liaan Carlo Ripa de Meana,
wordt „innerlijk verscheurd"
door de Nederlandse plannen
om de aanschaf van milieu
vriendelijke kleine auto's via
een premie aantrekkelijker te
maken. Ripa zei dat hij een
evenwicht moet zoeken tussen
de „dynamiek van de gemeen
schappelijke markt," waarop
geen concurrentie-vervalsing is
toegestaan, en de eisen die het
milieu stelt. De Commissie zal
de Nederlandse plannen bin
nenkort voorleggen aan het Eu
ropese Hof van Justitie.
Initiatieven uit het Europese
Parlement om de EG-normen
voor uitlaatgassen van kleine
auto's alsnog scherper te stellen
kunnen niet rekenen op steun
van de Commissie, zo liet de
EG-commissaris gisteren blij
ken. Premier Lubbers zei vori
ge week dat hij nog rekent op
steun uit Straatsburg.
De ANWB heeft er bij de Euro
pese Commissie op aangedron
gen geen belemmeringen op te
werpen tegen de Nederlandse
initiatieven om schone auto's te
bevoordelen. Vólgens de belan
genorganisatie kan de interna
tionale automobielindustrie na
genoeg geheel voldoen aan de
hoogste milieu-eisen, die in Ja
pan en de Verenigde Staten al
van kracht zijn.
Behoud milieu kost 10 miljard per jaar
UTRECHT Een investerings- en aanpassingsprogramma van
ruim tien miljard gulden per jaar is nodig voor het behoud van
het milieu en de natuur. Volgens de stichting Natuur en Milieu
leveren de overheid, het bedrijfsleven en de burgers moeten
hiertoe gezamenlijk een grote inspanning. Minister Nijpels (mi
lieubeheer) wil dat het kabinet voortaan vier miljard gulden per
jaar gaat besteden aan bescherming en verbetering van het mi
lieu. Dat bedrag is vier keer hoger dan nu wordt uitgegeven. De
nota van Nijpels, waarin het te voeren milieubeleid voor de rest
van deze eeuw wordt vastgelegd, verschijnt overigens niet zoals
is aangekondigd op 15 maart, maar op haar vroegst medio april.
Een woordvoerder van het ministerie van VROM wilde geen re
den geven voor de vertraging; wel ontkende hij dat het ontbre
ken van een akkoord in het kabinet over de kosten daarvan de
oorzaak is. Inmiddels heeft Nijpels met zijn collega Braks (land
bouw) wel overeenstemming bereikt over de mate waarin de
landbouwsector de komende jaren moet bijdragen aan een scho
ner milieu. Eén van de maatregelen is de invoering van een
„minimale" heffing op het gebruik van kunstmest.
SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO
Onderzoek naar
alternatief voor
kerosinevervoer
naar Schiphol
ROTTERDAM - Tien oliemaat
schappijen zoeken naar een al
ternatief voor de huidige wijze
van kerosine-transport vanuit
Rotterdam naar Schiphol. Ze
willen in ieder geval af van de
huidige situatie, waarbij dage
lijks zeven binnenvaarttankers
met kerosine via nauwe vaarwe
gen als de Gouwe en de Ring
vaart van de Haarlemmermeer,
het transport verzorgen. Als
meest waarschijnlijke alternatief
wordt gedacht aan het vervoer
per tankschip over de Lek naar
Jutphaas en vandaar via een be
staande pijpleiding naar Schip
hol. Het huidige traject via Gou
da en Alphen zou geen gevaar
opleveren, maar wel voor logis
tieke problemen zorgen.
Bezoek Van den Broek
aan Teheran onzeker
DEN HAAG Het ministerie van bui
tenlandse zaken is verbaasd over de uit
spraak van de Iraanse president Khame
nei tegenover een KRO-verslaggever dat
Van den Broek niet welkom is in Iran als
hij zich met de interne aangelegenheden
als mensenrechten wil bemoeien. Amnes
ty Internationaal en kringen van het
Iraanse verzet hebben de afgelopen we
ken melding gemaakt van de terechtstel
ling van wellicht duizenden tegenstanders-
Van het bewind. Het is nog niet duidelijk
of Van den Broek in dat geval zal gaan.
Het bezoek was oorspronkelijk vastgesteld
voor de tweede week van maart, maar in
die wek worden belangrijke ontwape
ningsconferenties in Wenen gehouden. Er
is nog geen nieuwe datum vastgesteld.
„Tamils kunnen veilig terug"
ALKMAAR - De Alkmaarse rechtbankpresi
dent mr. R. Gisolf meent op grond vaa uitge
breide informatie dat uitgeweken Tamils veilig
naar de hoofdstad Colombo van Sri Lanka
kunnen terugkeren zonder vrees voor vervol
ging.
Op grond daarvan heeft hij gisteren de eis van
een in Den Helder wonende Tamil afgewezen,
een beroepsprocedure in Nederland te mogen
afwachten. Het vonnis zal volgens onderlinge
afspraak door alle Nederlandse rechtbankpre
sidenten worden meegewogen bij vergelijkbare
korte gedingen, die in afwachting van het Alk
maarse kort geding zijn opgeschort. Volgens de
raadsman van de Tamil en landsadvocaat mr.
W. de Vries wachten enkele tientallen korte
gedingen in heel Nederland op het Alkmaarse
vonnis. De Staat heeft hangende de uitspraak
de uitzetting van Tamils gestaakt.
Koreaan Kim
op bezoek
DEN HAAG - De
Zuidkoreaanse oppo
sitieleider Kim Dae
Jung brengt morgen
en vrijdag een be
zoek aan Nederland.
Kim Dae Jung zal
worden ontvangen
door premier Lub
bers, minister Van
den Broek en de
voorzitter van de
Tweede Kamer,
Dolman. Vrijdag
houdt hij in Den
Haag een lezing
voor het Genoot
schap voor Interna
tionale Zaken.
Dijkzigt zoekt alternatief
voor levertransplantatie
ROTTERDAM In het Dijkzigt Ziekenhuis in
Rotterdam wordt gewerkt aan een alternatief
voor levertransplantaties. Door levercellen in te
spuiten in plaats van een complete donorlever te
transplanteren kan de patiënt een ingrijpende
operatie bespaard ^lijven. Prof.dr. O. Terpstra,
hoogleraar heelkunde aan de Erasmus Universi
teit, verwacht dat de methode, die nu nog slechts
op proefdieren wordt toegepast, binnen drie jaar
op anderen dan „extreem slechte patiënten" kan
worden getest. De financiering vormt een be
langrijk probleem. De hoge kosten waar de over
heid met name beducht voor is het eerste jaar
al 175.000 gulden per patiënt kunnen volgens
Terpstra op niet al te lange termijn aanzienlijk
worden teruggebracht. „Dat zijn de aanloopkos
ten, net als bij veel andere nieuwe produkten",
aldus de Rotterdamse hoogleraar.
Speciale luchtsluis op school
Een schoonmaker in speciale kleding betreedt via een luchtsluis een schoollokaal van de Nijmeeg
se basisschool „De Open Kring". Uit zes lokalen moet de vloerbedekking worden verwijderd, om
dat de vinyltegels asbest blijken te bevatten. De betreffende lokalen zijn op onderdruk gezet zodat
de schoonmakers geen kankerverwekkende asbestvezels naar binnen kunnen krijgen, foto: anp
ROTTERDAM Bestaat
er een moreel verschil
tussen het experimenteren
met embryo's die na rea
geerbuisbevruchting zijn
overgebleven en speciaal
voor onderzoek gekweek
te embryo's? Ja, zegt dr.
G. de Wert van het Insti
tuut voor Gezondheidse-
thiek in Maastricht. Velen
zullen het op dit punt met
hem eens zijn. Echter, het
morele verschil is voor De
Wert geen doorslagge
vend argument om het
kweken van embryo's
voor wetenschappelijke
doeleinden te verbieden.
De Wert was gisteren een van
de sprekers op een studie
bijeenkomst van de werkgroep
filosofie en geneeskunde van
de Erasmus Universiteit in
Rotterdam over de ethische
kanten van onderzoek met
menselijke pre-embryo's. In
wetenschappelijke kringen
spreekt men van pre-embryo
tot het moment van inneste
ling in de baarmoeder. In de
praktijk is dat tot ongeveer
veertien dagen na de bevruch
ting.
De ethicus De Wert maakte
zich gisteren samen met de ge
neticus prof.dr. J. Geraedts
van de Rijksuniversiteit Lim
burg nog eens sterk voor het
kweken van pre-embryo's
voor onderzoeksdoeleinden.
Zoals bekend raakten de ge
moederen nogal verhit toen
eind vorig jaar de plannen van
beide wetenschappers bekend
werden. Zowel CDA, VVD als
PvdA eisten meteen een ver
bod op het kweken van de em
bryo's. En ook het kabinet is
er geen voorstander van.
„Maar", zo redeneert De Wert,
„hoe kan het dan dat het kabi
net experimenten met rest
embryo's (pre-embryo's die na
reageerbuisbevruchting over
blijven) in uitzonderlijke ge
vallen wél toelaatbaar acht?".
Invriezen
Op zich is het doel waarvoor
Geraedts embryo's wil kwe
ken toestemming is .nog
steeds uitgebleven voor ve
len heel aanvaardbaar. Hij wil
onderzoeken wat de effecten
zijn van het invriezen van ei
cellen. Tot nu toe worden bij
een vrouw die in aanmerking
komt voor reageerbuisbe
vruchting vijf tot vijftien eitjes
weggehaald. Nadat deze zijn
bevrucht, worden drie tot vier
pre-embryo's teruggeplaatst.
De overige embryo's worden
vernietigd of ingevroren.
In het rapport „Zinvol leven"
van het Wetenschappelijk In
stituut van het CDA wordt
stelling genomen tegen dé ver
nietiging van de rest-embryo's.
Maar anderen vragen zich
weer af of invriezen wel zo'n
gelukkige oplossing is. Het
maakt immers de kans op on
eigenlijk gebruik weer groter.
De oplossing zou dus zijn het
afzonderlijk invriezen van ei
cellen en zaadcellen. Voor
zaadcellen is dat zoals bekend
geen probleem. Maar pre-em
bryo's die ontstaan zijn uit een
ontdooide eicel blijken vaak
chromosoomafwiikingen te
vertonen. Om die reden wil
Geraedts eicellen invriezen,
ontdooien en vervolgens be
vruchten om te kijken wat de
risico's zijn.
Diagnose
Het tweede onderzoek dat
prof. Geraedts zou willen doen
betreft de pre-implantatiediag-
nostiek. Nu kunnen paren die
een grote kans hebben een ge
handicapt kind te krijgen door
bijvoorbeeld een vruchtwater
punctie of vlokkentest zeker
heid krijgen over de gezond
heid van de vrucht. Zijn er af
wijkingen, dan kan besloten
worden tot een abortus.
Maar als het aan Geraedts ligt
kan die moeilijke beslissing
veel toekomstige ouders wor
den bespaard, wanneer al in
het pre-embryostadium de
diagnose wordt gesteld. Vrou
wen met een verhoogd risico
op een gehandicapt kind zou
den dan via reageerbuisbe
vruchting zwanger kunnen
worden van alleen die embry
o's waarvan van te voren is
vastgesteld dat er geen afwij
kingen zijn. Ook voor deze
techniek acht de geneticus on
derzoek met gekweekte em
bryo's noodzakelijk.
Volgens Geraedts kan de pre-
implantatiediagnostiek een
het invriezen van eicellen zijn. Hij acht voor dergelijke experi
menten het kweken van pre-embryo's noodzakelijk.- foto: sp
goed alternatief zijn. „Ik weet
van drie echtparen dat ze niet
verder wilden gaan met pre
natale diagnostiek (zoals punc
ties), omdat ze al meerdere ke
ren de zwangerschap moesten
laten afbreken. Ze zouden ech
ter wel verder willen gaan
met deze alternatieve moge
lijkheid".
Hoewel het kabinet een deur
tje openlaat naar experimen
ten met rest-embryo's levert
dat voor prof. Geraedts niets
op. Voor het type onderzoek
dat hij wil doen zijn rest-em
bryo's al te „oud". Bovendien
zijn ze vaak niet van goede
kwaliteit, omdat juist de meest
levensvatbare bij de vrouw
zijn teruggeplaatst.
Aanvechtbaar
Wat de motieven van De Wert
en Geraedts echter ook mogen
zijn, het toestaan of verbieden
van het dergelijke experimen
ten zal uiteindelijk toch afhan
gen van de status die men aan
het (pre-)embryo toekent. Het
rapport „Zinvol leven" is daar
heel duidelijk over. Geen en
kel onderzoek aan embryo's is
toelaatbaar, omdat het gaat om
een begin van menselijk leven.
Alle bij reageerbuisbevruch
ting ontstane embryo's moeten
bij de vrouw worden terugge
plaatst en het speciaal kweken
voor onderzoeksdoelen is hele
maal uit den boze.
Maar De Wert denkt daar an
ders over. „De opvatting dat
het bij een pre-embryo om een
persoon gaat is aanvechtbaar.
Een beukezaadje is nog geen
beuk. En een ei is nog geen
kip". Volgens De Wert kun je
pas spreken van een mens als
er sprake is van individualiteit
in de zin van ondeelbaarheid.
„Een pre-embryo is nog deel
baar. Er kunnen nog meerlin
gen ontstaan. Dus is er dan
nog geen sprake van een
mens".
CLARISSE BUMA
CDA-SENATOR WAGEMAKERS OVER IDENTIFICATIEPLICHT: j
Na 1 januari 1990 zullen aan de grensovergangen met België en West-Duitsland geen paspoorten
meer worden bekeken. Op de luchthavens en in de zeehavens blijft de persoonscontrole wel be
staan. FOTO: SP
BREDA „Het is van de gek
ke dat minister Korthals Altes
van justitie geen goedkeuring
dreigt te geven aan de gemeen
telijke identiteitskaart. Als het
een deugdelijke èn goedkope
kaart is, zie ik geen enkel pro
bleem", aldus mr.drs. E.C.M.
Wagemakers, lid van de CDA-
fractie in de Eerste Kamer en
voorzitter van de kamercom
missie justitie. „De minister
keert de argumenten om als hij
de omzetdaling van het nieuwe,
dure paspoort als reden han
teert om de goedkope gemeen
tekaart te blokkeren".
Advocaat en senator Wagema
kers is duidelijk in zijn ant
woord aan het adres van zijn
voormalige kantoorgenoot en
patroon, minister Korthals Al
tes. „Ik snap niet dat de minis
ter overweegt om bijvoorbeeld
een OV-kaart als identificatie
middel te hanteren, terwijl een
dergelijke kaart absoluut geen
garantie biedt tegen misbruik",
zegt Wagemakers.
Vorige week lanceerden de
middelgrote gemeenten in Ne
derland het plan om een eigen
„papier" naar Zwitsers model te
fabriceren, nadat de minister
het plan bekend had gemaakt
om op korte termijn een wets
voorstel „legitimatieplicht" in
te dienen. De nieuwe kaart zou
voldoen aan de richtlijnen die
door de Raad .van Europa zijn
opgesteld en de prijs zou circa
dertig gulden bedragen. Maar,
misschien nog belangrijker, de
gemeenten beloven dat de kaart
binnen een jaar verkrijgbaar
zal zijn. En dat doet pijn in Den
Haag, omdat het beruchte, dure
KEP-paspoort (circa 100 gul
den) nog niet verder is dan een
aantal proefexemplaren. De ge
meentekaart zou binnen de Eu
ropese Gemeenschap ook als
reisdocument kunnen dienen.
In onder meer de Bondsrepu
bliek wordt een dergelijke
kaart op die wijze al veelvuldig
gebruikt.
Haast
Het kabinet maakt haast met
een algemene identificatie
plicht, omdat Frankrijk, de
Bondsrepubliek en de Benelux
vanaf 1 januari 1990 alleen aan
hun buitengrenzen een per
soonscontrole zullen houden.
De andere landen van de Euro-
CDA-senator Wagemakers:
„Als het een deugdelijke èn
goedkope kaart is, zie ik geen
enkel probleem".
foto: dijkstra
pese Gemeenschap volgen op 1
januari 1993. Voor Nederland
heeft dat tot gevolg dat alleen
op vliegvelden en in zeehavens
nog wordt gecontroleerd. Maar
het kabinet vreest voor een toe
loop van vreemdelingen, die na
die datum makkelijker van
land naar land kunnen trek
ken. Wagemakers is beducht
voor de haast van het kabinet:
„We doen het sinds 1815 al zon
der een identificatieplicht, dus
iets langer zal ook wel kunnen.
Het koppelen van de plicht tot
identificeren en het vrije per
soonsverkeer komt mij kunst
matig over. In mijn ogen ont
staat er na 1 januari 1990 geen
dramatische verandering. Er is
nu al een urgentie om mensen
te kunnen controleren op hun
identiteit".
De minister noemt in de notitie
„identificatieplicht", die hij vo
rig jaar naar de Tweede Kamer
stuurde, een aantal redenen om
te komen tot een nieuwe wette
lijke regeling. In grote lijnen
komt het neer op drie terrei
nen: het aanpakken van crimi
naliteit en illegale vreemdelin
gen, en de toenemende vraag
naar identificatie bij allerlei
particuliere handelingen, zoals
in het geldverkeer. Door zijn
reactie op het initiatief van de
gemeenten, heeft de minister
de discussie „belast". Senator
Wagemakers: „Eigenlijk moet
eerst de vraag worden beant
woord öf er een identificatie
plicht moet komen, voordat
men begint aan de „hoe"-vraag,
Op dit moment heb ik de in
druk dat die twee vragen tege
lijkertijd worden beantwoord".
In de discussie over het invoe
ren van een algemene identifi
catieplicht wordt regelmatig
verwezen naar onze buurlan
den die een dergelijke plicht
kennen. Wagemakers: „Het
Belgische systeem gaat het
meest ver. Onze zuiderburen
moeten vanaf hun zestiende
dag en nacht een identiteitsbe
wijs bij zich dragen. Zonder dat
er een verdenking is, kan iede
re Belgische rijkswacht vragen
naar dat bewijs. Onze oosterbu
ren kennen ook een identifica
tieplicht, maar zijn niet ver
plicht een bewijs bij zich te dra
gen. Overigens heeft nog geen
enkele Europeaan bij het Euro
pees Hof bezwaar gemaakt te
gen het systeem van identifica
tie. Ik zie dan ook geen bezwa
ren tegen het invoeren van een
identificatieplicht in Nederland.
Maar het mag pas worden ge
hanteerd als er rede is om ie
mand te verdenken van een
wetsovertreding", aldus de se
nator. Het CDA-kamerlid
maakt zich kwaad over het feit
dat er in Nederland vaak met
twee maten wordt gemeten.
„Als u het probleem aansnijdt
van de zogenaamde witte-boor-
dencriminaliteit dan is iedereen
ervoor dat er een identificatie
plicht moet zijn. Maar in geval
len van geweldsmisdrijven zou
de „privacy" worden aangetast.
Ik vind dat je beide zaken moet
aanpakken".
Wagemakers geeft nog een
voorbeeld waarbij identificatie
heel normaal zou moeten zijn.
„In de Eerste Kamer wordt ge
sproken over een voorstel om
echtscheiding eenvoudiger te
maken door niet meer een be
slissing van de rechter te eisen,
maar een en ander af te hande
len bij de burgerlijke stand. In
dat voorstel is niet geregeld dat
iemand zich moet legitimeren.
Maar het is toch redelijk dat
aan het loket een bewijs wordt
gevraagd om aan te tonen dat je
bent wie je zegt te zijn? Stel je
voor als dat niet gebeurt. Ie
mand anders kan dan even je
huwelijk afhandelen".
LUCAS BOLSIUS
Zaterdag 25 februari
Reis met uw krant naar deze schitterende
stad. Van acht uur 's morgens tot vier uur
's middags kunt u op eigen gelegenheid
heerlijk gaan winkelen of één van de vele
musea bezoeken.
Vertrek uit Gouda om 23.30 uur (vrijdag)
en Den Haag 00.00 uur. Terugkomst zate-
ragavond omstreeks 23.59 uur.
Inclusief «vervoer per luxe toeringcar-
■plattegrond van Parijs.
