„Theologen hebben
irritatie van
gelovigen verwoord'"
Een filosofische kater van formaat
Privégebied
Vaticaan onderzoekt werk Schillebeeckx
kerk
wereld
beroepingen
£eidóc<3ouAcmt
>weer
GEESTELIIK LEVEN/OPINIE
SaidócQowumt
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1989 PAGINA 2
door Marinus van der 8erg
,,Wat zit u hier alleen in deze
donkere hoek", zei ik eens
tegen een
verpleeghuisbewoonster.
„Laat me maar", zei ze. „Dit is
een van de weinige plekken
waar ik alleen kan zijn, waar ik
niet gezien word. Hier kan ik
alleen zijn met mijn verdriet en
wordt niet meteen gezegd:
„Wat zit u toch te piekeren, of
wat kijkt u toch verdrietig".
Deze ervaring is me altijd
bijgebleven, omdat ze me zo
geleerd heeft dat een mens
een plek voor zichzelf moet
kunnen hebben. Een plek
waar je stil kunt zijn. Een plek
waar je kunt huilen. Dit privé
gebied wordt te veel en te snel
geschonden. „Je moet kijken
naar de mooie dingen. Je
moet je niet te veel zorgen
maken over de toekomst",
wordt vaak gezegd. Elke mens
moet niet alleen een
privégebied kunnen hebben,
maar ook zijn privé-gedachten
en gevoelens. Als een moeder
een van haar opgroeiende
kinderen ziet piekeren en ze
dringt erop aan dat haar kind
zal zeggen waar ze mee zit,
dan stuit ze meestal op
geslotenheid, op een muur.
Een mens, jong of oud, geeft
zijn gevoelens en gedachten
niet prijs als hij zich daartoe
gedwongen voelt. Een mens
moet ook het gevoel hebben
dat hij verdrietig mag zijn. Als
anderen zeggen dat je
afleiding moet zoeken en niet
zo moet zitten te piekeren dan
wordt je van je gevoelens
beroofd. Velen van ons zijn
echter niet in deze zin
opgevoed. We hebben vooral
geleerd dat we niet aan
onszelf moesten denken. We
leerden dat we dingen,
gevoelens, moesten
toedekken omwille van de
lieve vrede. Het begrip conflict
kreeg zo een eenzijdig
negatieve betekenis. Conflict
is eigenlik dat iemand mijn
privégebied binnendringt
zonder toestemming. Conflict
is dat iemand mij naar
achteren duwt. Sommige
mensen hebben geleerd om
tijdig „stop" te roepen, „au"
te zeggen. Zij stellen grenzen.
Zij protesteren. Protesteren is
uitkomen voor jezelf, voor je
gevoel, voor wie jij bent,
uitkomen, naar voren komen
met jouw waarde. Jij bent ook
iemand. Anderen laten zich
van alles opdringen, laten zich
terugdringen, laten zich in de
wiek schieten. Zij laten hun
privégebied bezetten en
kiezen niet (meer) voor hun
eigen gebied.
We leerden immers: „De
verstandigste zwijgt, houdt
zijn mond dicht". En wie wil er
voor dom worden aangezien?
Zo werden gevoelens de nek
omgedraaid en zo kan een
mens vreemde worden van
zichzelf. Niet „ja-zeggen"
maar „nee-zeggen" kan een
grote deugd zijn in het leven.
Waar een mens „néé-zegt"
laat hij van zich horen, daar
geeft hij weerstand, stelt
grenzen. Waar een mens nee-
zegt, laat hij niet (langer) over
zich heenlopen. Daar keert de
slaafse houding zich om in een
vrije houding. Een
ziekenverzorgster die drie
maanden in India werkte in
een van de sterfhuizen van
moeder Teresa en nu weer in
een Nederlands verpleeghuis,
zei: „Als een bewoner tegen
mij zegt: snotaap ik wil niet
door jou geholpen worden,
dan betekent dat: hij durft iets
te zeggen en is ondanks zijn
afhankelijkheid niet meer zo
bang om iets te zeggen". Ik
vroeg me af of zij dat juist in
India geleerd had: hoe arm en
afhankelijk een mens ook kan
worden en kan zijn: elke mens
blijft een eigen waardigheid en
heeft dus recht op een eigen
privégebied. Een mens moet
kunnen zeggen wat hij voelt.
Geen mens hoeft over zich
heen te laten lopen. Geen
mens hoeft zich te laten
verkrachten of nog duidelijker:
geen mens mag verkracht
worden. De levenservaring
leert dat iets wat opgedrongen
is niet gedijt. Het wordt
afgestoten en nooit innerlijk
aanvaard. Dat geldt in alle
relaties. Mensen worden
alleen gehoorzaam als ze
elkaar gehoor geven, als ze
eikaars privégebied
respecteren. Gehoorzaamheid
is dan ook niet dat de een zijn
wil oplegt aan de ander, maar
gehoorzaamheid is samen
luisteren in respect voor
eikaars privé. Waar mensen
zich durven uit te spreken,
daar verliest de angst zijn
heerschappij en kan eigen
leven gedijen.
NIJMEGEN Het Vaticaan stelt opnieuw
een onderzoek in naar de rechtzinnigheid
van het werk van de Nijmeegse emeritus
hoogleraar dogmatiek dr. E.C.F.A. Schille
beeckx (74). Ook het werk van een andere
Nijmeegse emeritus, dr. A.A. Willems (62),
wordt onderzocht. Dit meldt het weekblad De
Bazuin, dat door dominicanen wordt uitgege
ven. De congregatie voor de geloofsleer, die
waakt over de zuiverheid van het rk geloof,
onderzoekt de opvattingen van in totaal ze
ven dominicanen. Dit heeft de secretaris,
aartsbisschop Alberto Bovone, geschreven
aan de algemeen overste van de orde, de Ier
se pater Damian Byrne. Schillebeeckx, die
van 1958 tot 1982 in Nijmegen doceerde,
kwam reeds tweemaal eerder met de congre
gatie voor de geloofsleer in aanraking. Daar
bij stonden zijn opvattingen over het kerke
lijk ambt centraal. Beide keren leidde dat
overigens niet tot een veroordeling. Ditmaal
wordt hij „vervolgd" wegens zijn ethische op
vattingen. Aanleiding is het artikel .Menselij
ke biotechniek en Gods handelen', dat in
1986 verscheen. Willems wordt verweten dat
hij zich heeft uitgesproken voor de priester
wijding van vrouwen.
Het lijkt me dat we alle
reden hebben harder te
denken dan ooit.
J.F. LYOTARD
SCHILLEBEECKX OVER VERKLARING VAN KEULEN:
NIJMEGEN „Ik denk
niet dat onze verklaring
effect zal hebben, maar
het moest gebeuren. An
ders zou ons het verwijt
treffen dat we laf zijn,
onze mond houden en
stiller worden. Ook al
verandert er niets, het is
toch belangrijk dat ons
geluid gehoord wordt,
omdat de verklaring
weergeeft wat er onder
het gelovige volk leeft. In
Keulen hebben veel ka
tholieken zich laten uit
schrijven vanwege de be
noeming van kardinaal
Meisner. Als theologen
hebben we iets verwoord
van de irritatie onder de
Dat zegt prof. dr. E. Schille
beeckx, emeritus-hoogleraar
in de dogmatiek uit Nijmegen.
Met zijn Nijmeegse collega's
Haarsma, Halkes, Walf en
Schoonenberg behoort Schil
lebeeckx tot de onderteke
naars van de zogeheten
„Keulse verklaring van ka
tholieke hoogleraren in de
theologie", die vorige week
werd gepubliceerd in de Süd-
deutsche Zeitung. In deze ver
klaring uiten 163 katholieke
hoogleraren uit de Duitstalige
landen en Nederland hun
ernstige bedenkingen tegen
het beleid van paus Johannes
Paulus II op het punt van bis
schopsbenoemingen, het ont
nemen of ontzeggen van de
kerkelijke leerbevoegdheid
aan gekwalificeerde theolo
gen of theologes en „de theo
logisch zeer aanvechtbare po
ging, om naast de juridische
competentie van de paus de
leerstellige competentie van
de paus op de voorgrond te
plaatsen en te overtrekken".
Over deze drie zaken schrij
ven de hoogleraren: „De
waarnemingen op deze drie
gebieden lijken een signaal te
zijn van een verandering in
de post-conciliaire kerk: van
een sluipende structuur-ver
andering door een verder uit
rekken van het jurisdictiehië-
rachie; van een toenemend
onmondig maken van de
plaatselijke kerken, van een
weigering theologische argu
menten te accepteren, en van
het terugdringen van leken in
de kerk; van een tegenwer
king van boven, die de con
flicten in de kerk door disci
plinering versterkt." De ka
tholieke hoogleraren in de
theologie uitten hun kritiek
uit zorg. „De kerk", zo ver
klaren zij, „staat in dienst van
Jezus Christus. Ze moet weer
stand bieden aan de constante
verleiding zijn evangelie van
Gods gerechtigheid, barmhar
tigheid en trouw via een
beroep op twijfelachtige
machtsstructuren te misbrui
ken voor eigen macht."
Meisner
Directe aanleiding van de
verklaring was de omstreden
benoeming van bisschop
Meisner tot kardinaal van
Keulen. „De druppel die de
emmer deed overlopen", al
dus Schillebeeckx. Meisners
benoeming paste in een reeks
van bisschopsbenoemingen,
die de laatste tijd plaatsvon
den zonder steun of raadple
ging van de bisdommen of de
voor benoeming verantwoor
delijke organen: Hanns Her
man Groër en Kurt Krenn in
Wenen, Georg Eder in Salz
burg, Klaus Küng in Feld-
kirch, Wolfgang Haas in
Chur. Schillebeeckx: „Dezelf
de berichten komen uit de
Verenigde Staten en Latijns-
Amerika. Bisschoppen in La
tijns Amerika, die voor de be
vrijdingstheologie zijn, wor
den uitgerangeerd en ver
plaatst naar kleinere nietsbe
tekenende bisdommen. In
Frankrijk werden bisschop
pen benoemd, die duidelijk
conservatief zijn."
Verder wijst de Nijmeegse
hoogleraar erop dat recente
lijk meer dan tien Duitstalige
moraaltheologen problemen
ondervonden bij een aanstel
ling of promotie door toedoen
van kardinaal Ratzinger en
zijn Congregatie voor de Ge
loofsleer. Op zijn tafeltje ligt
een boek waarin het uitge-
breidde dossier gepubliceerd
is over het ontnemen van de
kerkelijke leerbevoegheid
van de Duitse moraaltheoloog
Stephan Pfilrtner. „In Bonn
was de in Tilburg docerende
prof. Karl-Wilhelm Merks
door de bisschoppenconferen
tie en de universiteit be
noemd. Hij werd getroffen
door een veto van het Vati
caan. Daarmee is zijn benoe
ming niet doorgegaan. In
Spanje, Italië en de Verenigde
Staten wordt een groeiend
aantal theologen afgezet. In
Italië vallen ze bij bosjes. On
der het pontificaat van paus
Paulus VI zijn er wel proces
sen tegen theologen gevoerd,
maar er is er geen een afge
zet. Ik heb zo al een lijstje
verzameld van 16 theologen,
die gebroodroofd zijn."
Uitbreiding
Daarnaast is er een derde
punt van kritiek op het beleid
van de paus: het „uitrekken
van de dogmatische leerbe
voegdheid". In toespraken tot
Prof. E. Schillebeeckx
FOTO: SP
de Noord-Amerikaanse bis
schoppen en tot een interna
tionaal congres van moraal
theologen stelde de paus dat
de encycliek 'Humanae Vitae'
van paus Paulus VI, waarin
het gebruik van voorbehoeds
middelen word verboden, tot
de „fundamentele hoekstenen
van de christelijke leer" be
hoort. „De paus heeft gezegd
dat de veroordeling van het
gebruik van voorbehoedsmid
delen een geopenbaarde
waarheid is. Daarmee krijgt
die encycliek het karakter
van een onfeilbare uitspraak.
Dat is iets totaal nieuws. Op
zijn eentje gaat de paus uitma
ken wat de dogmatische
waarde van een encycliek
van zijn voorganger is. Dat is
een onaanvaardbare over
schrijding van zijn leerbe
voegdheid. Toen journalisten
destijds aan de woordvoerder
van paus Paulus VI vroegen
of deze encycliek onfeilbaar
was, heeft hij dat ontkend."
Schillebeeckx verwacht niet
dat de verklaring leidt tot een
veranderende houding van
het Vaticaan. Rome tracht de
verklaring te „bagatelliseren",
zegt hij, wijzend op de reactie
van de woordvoerder van de
paus, de Spanjaard Joaquin
Navarro Valls, die het protest
van de theologen 163 afdeed
als een „locaal feit.". „Ze zul
len in Rome wel met de ver
klaring in hun maag zitten",
gniffelt hij. „Het kan twee
kanten opgaan: ofwel Rome
zal harder optreden tegen hun
onwelgevallige theologen, of
wel het heeft enig effect, als
theologen uit de hele wereld
verder ondertekenen. Maar
dat deze paus verandert, ver
wacht ik niet. Daarvoor is hij
te zelfverzekerd in zijn opvat
tingen."
THEO KRABBE
Christelijke uitgevers
tekenen convenant
LAGE VUURSCHE - Bijbelver-
halen bevatten een specifieke
opvoedkundige dimensie: ze la
ten (kinderen) zien hoe je nooit
de moed moet laten zakken, je
nooit verslagen moet voelen,
maar dat je kunt leven in de
voortdurende hoop dat deze we
reld vrede en gerechtigheid ge
vestigd kan worden.
Dat zei dr. Cil Wigmans van de
Nederlandse Zondagsschoolvere
niging (NZV) in Lage Vuursche
tegen collega's uit diverse Euro
pese landen tijdens een presen
tatie van de NZV.
Bijbelverhalen, zo vervolgde dr.
Wigmans, helpen kinderen om
echt mens te worden. Redenen
te over om vooral verhalend be
zig te zijn in de geloofsopvoe
ding. En daarbij hoort materiaal.
Voor dat laatste waren de orga
nisaties bijeen: ze tekenden een
overeenkomst voor samenwer
king op het terrein van materi
aal voor geloofsopvoeding.
Er waren afgevaardigden van
organisaties uit Finland, Zwe
den, Noorwegen, Denemarken,
West-Duitsland en Nederland.
Tussen diverse leden van de
„Noordeuropese conferentie van
kerkelijke uitgevers" bestaan al
jarenlange contacten. Zo werken
de NZV al geruime tijd samen
met de Finse Zondagsschool or
ganisatie. In een convenant dat
gisteren is getekend is onder an
dere afgesproken dat de deelne
mers elkaar het recht van eerste
koop geven van het materiaal
dat ieder uitgeeft. De uitgevers
willen zich nader beraden op de
wijze waarop ze bij het vervaar
digen van materiaal nog beter
kunnen samenwerken.
(toez.) als predikant voor bijzondere
werkzaamheden (geestelijk verzor
ger Holyziekenhuis) dr.A.H. van Erp
koop te Benschop (part-time).
Gereformeerde Kerken vrijge-
Beroepen te Almkerk-V
veld, te Musselkanaal-Valthermond
en te Onnen drs.J.Janssen, kand. te
Assen; te Groningen-Oost T.K. van
Eerden te Kantens.
Er wordt wel beweerd dat de
tijd niet langer is aan de ideo
logieën, aan het denken in
stelsels, maar aan het pragma
tisme. Ideologische rijken
wankelen of staan onder gro
te druk. In kerken bekogelen
rekkelijken en preciezen el
kaar omdat zij het over de
ideologie niet langer eens zijn.
Politieke partijen verkeren in
moeilijkheden, vooral wan
neer ze zo ideologisch geladen
zijn als de Partij van de Ar
beid. Het meest 'frappante
voorbeeld van ideologische
verwarring is misschien wel
de Sovjet-Unie, zo ongeveer
het laatste politieke rijk dat er
een gesloten waarheidsopvat
ting op nahield. Met zijn her
vormingen zaagt partijleider
Michael Gorbatsjov driftig
aan de poten van het marxis-
tisch-leninistische stelsel. Het
moet wel want als het niet ge
beurt, dreigt de Sovjet-Unie
aan interne tegenstellingen te
bezwijken. De gehanteerde
ideologie kan niet langer de
oplossingen aandragen waar
nu juist zo'n behoefte aan is.
Ze wordt dus overboord gezet
zonder dat dit overigens met
zoveel woorden wordt gezegd.
Ongewild vormt het optreden
van de Russische partijleider
de illustratie van een stro
ming die momenteel spraak
makend is in de filosofie, die
van het zogeheten postmoder
nisme. In de filosofie van het
postmodernisme worden,
grofweg gezegd, korte metten
gemaakt met de gedachte dat
de hele wereld „bedacht", van
betekenis kan worden voor
zien, vanuit een enkel sy
steem. Toch is dat de preten
tie van het misschien wel
meest totale en ingrijpende
systeem dat er in de geschie
denis bestaat: het marxisme-
leninisme.
De geschiedenis van de filoso
fie, maar ook die van de reli
gie, zou je kunnen karakteri
seren als een aaneenschake
ling van systeembouwers die
ieder voor zich hebben gepro
beerd de hele wereld in een
enkel systeem te omvatten.
Het marxisme-leninisme
vormt misschien wel de kroon
op dat streven. Het heeft als
sinistere bijeenkomstigheid
dat het waarschijnlijk ook het
grootste aantal slachtoffers
heeft veroorzaakt.
Jean-Frangois Lyotard, een
van de bekendste post-moder-
ne filosofen, heeft opgeroepen
tot omverwerping van het sy
steem-denken. Want - en dat
is zijn voornaamste bezwaar -
systeem-denken leidt tot ter
reur. Wie niet in het systeem
past, wordt er meestal op ge
welddadige wijze uit verwij
derd. Kijk naar de (recente)
geschiedenis van de laatste
tweehonderd jaar waarin de
vooruitgangideologieën (libe
ralisme, communisme, socia
lisme) een voorheen onge
kend aantal slachtoffers heb
ben veroorzaakt. Sartre zei
dat politiek niet zonder vuile
handen bedreven kon worden
en rechtvaardigde in de jaren
vijftig het stalinisme. Lenin
meende dat de politiek niet
zonder vuilnisvat kon. We
weten inmiddels dat miljoe
nen daarin verdwenen zijn.
Nihilisme
Het echec van het communis
me, dat aan het speerpunt van
de vooruitgang stond, heeft de
humanitaire idealen zelf in
diskrediet gebracht. Het heeft
gezorgd voor een filosofische
kater van formaat: het post
modernisme. Maar dreigt dit
postmodernisme niet het kind
met het badwater weg te gooi
en? Dat is de inzet geworden
van een debat tussen filoso
fen, Lyotard als belangrijkste
woordvoerder namens de
postmodernen, Jürgen Haber-
mas namens de modernen die
het Verlichtingsideaal, zij het
in een aangepaste vorm, wil
len redden. Want staat door
het postmodernisme te omhel
zen de deur niet open naar ni
hilisme? De Utrechtse hoogle
raar Van Reijen heeft in De
onvoltooide rede geprobeerd
de tegengestelde posities te
verduidelijken, iets waar hij
nog het best in slaagt in het
eerste deel van zijn boek.
De Franse revolutie wordt ge
zien als het begin van het
vooruitgangsdenken. De Ver-
lichters streefden naar eman
cipatie. De geschiedenis was
een onomkeerbaar proces.
Met behulp van de rede zou
de ideale maatschappij bereikt
worden.
Het redelijk, wetenschappelijk
denken, het denken in elkaar
uitsluitende categorieën, heeft
zich sindsdien van alle le
vensterreinen meester ge
maakt, zo stelt Lyotard. Niet
alleen in de politiek, ook in de
architectuur en de literatuur
vindt de vooruitgang vertol
kers. In de architectuur raak
te in het begin van deze eeuw
het functionele, „redelijke"
bouwen in zwang. Maar deze
functionaliteit heeft tot een
vormigheid geleid, tot eento
nigheid, ook tot grootschalig
heid waarin de menselijke
maat zoek is. Is dit de uit
komst van de Vooruitgang,
van de Verlichting? Postmo
derne architecten vinden dat
de mens er wel erg bekaaid
van af is gekomen en pleiten
opnieuw voor fantasie, voor
doorbreking van de uniformi
teit.
In Het postmoderne uitgelegd
aan onze kinderen heeft Lyo- J.F. Lyotard
tard geprobeerd uit te leggen
wat hem bezielt. Het is be
paald geen lectuur voor kin
deren of het moet zijn dat we
kinderen moeten opvatten in
de betekenis waarin we alle
maal kinderen zijn: kinderen
sche aan de schrijfwijze
Lyotard is dat hij het denken
in ons bekende categorieën
juist nadrukkelijk lijkt te ver
mijden. Het resultaat is ver
vreemdend: hij schrijft op een
postmoderne i
postmoderne.
Plaatsbepaling
Duidelijk minder ontoeganke
lijk is het boekje Postmoder
nisme van Dick Veerman en
Christel van Boheemen, bei
den fervente adepten van Ly
otard. Zij doen een poging tot
plaatsbepaling van het post
modernisme als reactie op de
negatieve kritiek die het post
modernisme hier in Neder
land bij kritici als Carel Pee
tere en de componist Peter
Schat heeft gekregen. Schat
wordt vanwege zijn overdui
delijke onkunde op een wel
heel nadrukkelijke wijze de
oren gewassen. Hier treden
academici in het strijdperk te
genover praktisch georiën
teerde journalisten met een
humanitair ideaal. Maar zijn
de verschillen in de praktijk
wel zo groot? Het debat post
modernisme/modernisme is
in de eerste plaats een acade
misch debat.
Het streven naar eenheid, de
behoefte de wereld als op weg
naar een harmonieuze een
heid met een duidelijk doel te
zien, typeert zowel Lyotard
als Habermas. Het is een on-
heid bestaan. Maar Lyotard
meent dat we veel te snel tot
die eenheid willen conclude
ren, tot oordelen komen, en
dus onvermijdelijk tot afwij
zen: resultaat daarvan is, in
laatste instantie, terreur. De
eenheid bestaat wel maar valt
volgens Lyotard niet te bena
deren. Idealen die zeggen de
eenheid te benaderen moeten
steeds als een hersenschim
worden afgewezen.
Principiële modernisten zul
len dus altijd de tegenvoeters
zijn van de postmodernisten.
Maar naar mate er meer ver
splintering van idealen is en
dus doorbreking van de een
heid, een gevolg van-toene
mende specialisering, wordt
de ideale toestand waar het
postmodernisme naar streeft,
steeds meer bereikt. Het kan
niet anders of het postmoder
nisme is al heel oud. Zij is het
anti-systeem bij uitstek, ge
wekt door de confrontatie met
het meest monstreuze systeem
dat de geschiedenis heeft ge
baard.
PAUL VAN VELTHOVEN
Jean Francois Lyotard: Het
postmoderne uitgelegd aan
onze kinderen. Prijs 22,50.
Dick Veerman, Christel van
Boheemen: Postmodernis
me 17,90. Willem van Reij
en: De onvoltooide rede.
Prijs ƒ23,50. Uitgave Kok,
Kampen.
Fusiecontrole onontbeerlijk
MINISTER Brinkman vindt het niet nodig de krantenwe
reld met behulp van wettelijke voorschriften te beschermer)
tegen een mogelijk uit de hand lopende fusiegolf. De be
windsman liet dit onlangs aan de Tweede Kamer weten; hij
negeerde daarmee het advies van zowel de Mediaraad als het
Bedrijfsfonds voor de Pers. Deze instanties achten het wel
degelijk gewenst dat er een wettelijk onderbouwde controle
regeling komt voor persfusies.
HET Bedrijfsfonds gaat daarbij wat verder dan de Media
raad, maar in grote lijnen komt beider voorstel vrijwel op
hetzelfde neer. Er mag in ons land géén uitgeversgigant ont
staan die meer dan een derde deel van de dagbladmarkt be
heerst, aldus de twee adviesorganen. Als een concern een
marktaandeel van boven de twintig procent dreigt te ver
werven, moet eerst een speciale toetsingscommissie het licht
op groen zetten. Mocht deze commissie het onafhankelijk
voortbestaan van een of meer bij de voorgenomen fusie be
trokken dagbladen in gevaar achten, dan volgt een veto.
CDA en PvdA hebben voorzichtig positief gereageerd toen
dit tweestemmig advies werd gepubliceerd. De minister van
WVC blijkt er duidelijk anders over te denken.
BRINKMAN heeft natuurlijk de volledige vrijheid af te wij
ken van een advies waarom hij overigens zelf heeft ge
vraagd. De minister staat bovendien niet alleen in zijn me
ning. De werkgevers in de dagbladsector, verenigd in de
NDP, hebben van begin af aan gesteld dat zij geen behoefte
hebben aan een beperking van de vrijheid tot samenwerking;
in hun branche. Niettemin neemt de minister wel erg soepel
de argumenten van de NDP over.
DiE argumenten worden vooral ontleend aan de stelling,
dat de naoorlogse fusies en andere samenwerkingsverbanden
in de dagbladwereld de redding van de pluriforme pers zijn
geweest. Er zijn weliswaar krantetitels verdwenen, maar niet
doordat uitgeverijen gingen samenwerken. Integendeel. De
veranderde behoeften en voorkeuren van het lezerspubliek
zouden een slachting onder de redacties hebben aangericht,
indien de uitgevers niet tot allerlei vormen van samenwer
king hadden besloten.
DEZE redenering snijdt zeker hout. Maar zoals in veel ge
vallen geldt ook hier, dat historische waarheden niet per de
finitie een garantie voor de toekomst inhouden. De concern
vorming onder dagbladuitgeverijen heeft door de recente fu
sies een schaal gekregen die niet langer vergelijkbaar is met
wat zich in het verleden heeft afgespeeld. De bezorgdheid
van Mediaraad en Bedrijfsfonds door de NDP „overdre
ven pessimistisch" genoemd is daarom wel degelijk ge
rechtvaardigd.
OVERIGENS bepleit ook de NDP niet een totale vrijheid
blijheid-situatie, waarin alleen de financiële belangen van
uitgevers het wel en wee van de vaderlandse pers bepalen.
En de minister toont zich evenmin geheel ongevoelig voor de
zorgen van met name de journalisten. De verzamelde dag
bladuitgevers willen best praten over een methode om „over
heersende machtsposities" van dagbladondernemingen te
voorkomen. Zolang het maar niet de kant op gaat van inhou
delijke toetsing van fusie-voornemens.
DaT klinkt aardig, maar een alternatief is eigenlijk niet
voorhanden, en dat beseft de NDP uiteraard ook wel. Er is|
geen objectieve manier om een grens te stellen aan perscon
centraties. De vraag wat nog wel en wat niet meer mag ini
het belang van de variatie op de dagbladmarkt, en dus van
de democratische meningsvorming, impliceert altijd een in
houdelijk waarde-oordeel over kranten en datgene wat ze re
presenteren.
MINISTER Brinkman wil het redactiestatuut tot quasi-wet-
telijke buffer tegen ongewenste concentraties verheffen. Ge
geven de functie van dat statuut als ideologische grondslag
van een krant, is dat geen slechte gedachte. Zelfs echter als
individuele redacties een absoluut veto zouden kunnen uit
spreken tegen overneming van hun krant, zal dat in de
praktijk onvoldoende zoden aan de dijk zetten om het grote
re belang van een pluriforme pers voldoende te waarborgen.
Daarvoor is op termijn enigerlei vorm van controleregeling
bij fusies noodzakelijk.
Veel bewolking
DE BILT (KNMI) Het ho-
gedrukgebied dat nu al dagen
lang zijn invloed uitoefend op
het weer in ons land is iets
naar het zuiden uitgeweken.
Hierdoor krijgt een actieve
oceaan-depressie meer greep
op ons weer. Het regengebied
van dit laatste weer-systeem
ligt vanmiddag boven de Brit
se Eilanden maar bereikt ons
pas in de loop van de avond.
Het dikke wolkendek dat gis
teren boven ons land aanwezig
was gaat geleidelijk over in de
bewolking van het naderende
regengebied. Al met al blijft
het aus flink bewolkt. De
lucht die naar ons toe wordt
gevoerd laat geen hogere tem
peratuur toe dan ongeveer 4
graden.
De zuidwestenwind is matig,
maar aan de kust en boven het
IJsselmeer wordt de wind
krachtig en langs de Wadden-
noordkai
mogelijk wat lichte sneeuw.'s Nachts
lichte vorst, overdag temperatuur
rond 2 graden.
Spanje, Portugal, Italië en de Joego
slavische kust: af en toe zon en op de
meeste plaatsen droog. Middagtempe-
ratuur van 12 graden in de noordelij
ke gebieden tot 16 graden in de zui-
Griekenland: perioden met zon en
droog. Middagtemperatuur ongeveer
14 graden.
kust zelfs hard.
divi
Weersvc
Europese I
het KNMI, geldig voor morgen en
maandag:
Zuid-Scandinavië en Denemarken:
morgen af en toe zon en enkele bui
en, maandag veel bewolking en pe
rioden met regen. Temperatuur's
nachts rond het vriespunt, overdag
ongeveer 4 graden.
Benelux en Noord-Duitsland: af en
toe zon en een enkele bui. Maandag
veel bewolking en af en toe regen.
6 graden.
Midden en Zuid-Duitsland: veel be
wolking en af en toe wat sneeuw.'s
Nachts lichte vorst, middagtempera
tuur rond 3 graden.
Frankrijk: half tot zwaar bewolkt en
op de meeste plaatsen droog. Tempe
ratuur's nachts dichtbij het vriespunt,
overdag circa 9 graden.
