België graaft oude
Indusbeschaving op
Commerciële televisie
in Vlaanderen brengt
vooral „oude koffie"
Residentie Orkest op de golven van de late romantiek
CeidócSomont
Poëzie ligt op straat
Hartoperatie
Dave Brubeck
NIEUWE MONSTER-EXPO IN BRUSSEL
Psihomodo Pop heeft
nog het heilige moeten
Van Gogh terug in Arles
KUNST
VRIJDAG 3 FEBRUARI 1989 PAGINA 16
GRONINGEN In Groningen ligt de poëzie op straat.
Deze keer van P.C. Hooftprijs-winnaar Rutger Kop
land die speciaal voor het afficheproject van de directie
cultuur van de gemeente een gedicht heeft geschreven.
Zijn „In Groningen' werd gisteren op dertig aanplakborden,
verspreid over de stad Groningen, opgeplakt en zal er twee we
ken blijven hangen. Koplands werkstuk is het vijfde gedicht dat
het kader van het afticheproject verschijnt. Eerder konden de
i de stad zich verlustigen aan gedichten van Jan
Hanlo, Hendrik de Vries, J.C. Bloem en Richard Minne. De ge
dichten worden afgewisseld met zeefdrukken van beeldend
kunstenaars, die daarvoor van de directie cultuur een opdracht
krijgen. Zo hingen de aanplakborden in januari vol met een affi
che van Benne Holwerda, vormgever van de Stadsschouwburg
en Oosterpoort. Het project duurt een jaar. De affiches, die in
een beperkte oplage van honderd stuks worden verkocht, blij
ken al voer voor verzamelaars, die erop uit zijn alle twaalf
exemplaren te bemachtigen.
Noortje
Noortje var. Oost
veen, voormalig
presentatrice en
eindredacteur van
het NOS-journaal,
zal voorlopig niet
meer op de buis te
rug kéren. Van
Oostveen is deze
week begonnen in
haar nieuwe baan,
als hoofd van de af
deling voorlichting
van de gemeente
Amsterdam. Hier
poseert zij voor de
Stopera, het stad
huis annex muziek
theater, waar zij da
gelijks te vinden is.
FOTO: ANP
LOS ANGELES De Amerikaanse
jazz-pianist Dave Brubeck zal volgen
de week een open hartoperatie
moeten ondergaan. Zijn Europese
toernee die in maart zou beginnen is
daarom uitgesteld. De 68-iarige Bru
beck zal woensdag worden geope
reerd, om twee verstopte kransslaga
ders te vervangen. Over enkele
maanden zal hij voor het eerst weer
optreden. Brubeck begon zijn carriè
re als pianist in 1946. Sinds 1950
werkt hij met eigen bands. Hij heeft
meer dan 250 melodieën gecompo
neerd, maar werd het bekendst door
het nummer „Take Five", dat werd
geschreven door zijn saxofonist Paul
Desmond.
„Indus, oud* culturen in Pakistan",
van 9 februari tot 14 mei in het Mu-
België heeft iets met
oude beschavingen.
Vorig jaar al gaven
twee grote
tentoonstellingen in
Brussel, over de
Azteekse beschaving
en over vijfduizend
jaar China, daar blijk
van. In het Museum
voor Kunst en
Geschiedenis komt
binnenkort een
nieuwe monster
expositie, nu gewijd
aan de Indus
beschaving.
BRUSSEL De Indus-be
schaving behoort met die var
Egypte en Mesopotamië tot dt
oudste ter wereld. Toch is ei
relatief weinig over bekend
Twee duizenden jaren oude
steden in de Indus-vallei, Ha-
rappa en Mohenjo-Daro, wer
den pas in de vroege jaren
twintig van deze eeuw ont
dekt. En pas sinds vijftien jaai
doen Duitse en Franse archeo
logen er op grote schaal opzoe
kingen.
Het Brusselse Museum voor
Kunst en Geschiedenis, dat
zich steeds meer toelegt op
grote overzichtstentoonstellin
gen en daar binnenkort een
aparte ruimte voor wil inrich
ten, heeft de duizenden jaren
oude Indus-beschaving uitge
kozen als blikvanger voor '89.
Vanaf 9 februari worden
plex
het
het
Jubelpark zo'n 350
pen uit terracotta, schelpen,
steen, brons en goud tentoon
gesteld. Zoals bij de vorige ten
toonstellingen over China en
de Azteken, komen er een uit
gebreide brochure, films en le
zingen van deskundigen. Vol
gens de organisatoren is de
Brusselse tentoonstelling de
eerste sinds de ontdekking van
Harappa en Mohenjo-Daro die
in het westen aan de Indus-be
schaving wordt gewijd. Als
embleem is een kopie gekozen
van een kleine reliëfzegel die
de verre voorouders van de
huidige Pakistani gebruikten
als economisch en administra
tief controle-instrument in de
bloeiende handelsbetrekkin
gen met hun tijdgenoten in het
stroomgebied van de Tigris en
Eufraat, duizenden kilometers
en een onherbergzaam bergge
bied verder. De Indus-bescha
ving strekte zich rond 3.000
voor Christus uit van het Hi-
malaya-gebergte tot aan de
Arabische Zee, en stak daar
mee de Egyptische en Mesopo
tamische cultuur naar de
kroon.
Douchecel
Op de tentoonstelling in Brus
sel wil het Museum voor
Kunst en Geschiedenis, onder
Mohenjo-daro,
stad uit de Indus-
dal-beschaving
(ca. 2000 voor
Chr.). De stad is
opgenomen op
de Unesco-lijst
„Erfgoed der
beschaving".
Rechts: Een
zogenoemde
„Priesterkoning",
buste in steatit
(ca. 2000 voor
Chr.). De buste is
opgegraven in de
stad Mohenjo-
daro.
FOTO'S: GEORG
meer aan de hand van drie-di
mensionale dia-presentaties,
iets laten zien van het leven
zoals zich dat in de Indus-val
lei al vanaf 10.000 voor Chris
tus ontwikkelde. Landbouw
en veeteelt stonden er op een
hoog peil. Nu negenduizend
jaar oude grafschriften tonen
het vakmanschap van de vroe
ge bewoners van de Indusval-
lei op het gebied van steen-,
brons- en kleibewerking, en
ook de architectuur en stads
planning bereikten al vroeg
een hoge graad van rationali
teit. Veel woningen in de nu
weer opgegraven steden be
schikten over een douchecel,
aangesloten op de riolering. Er
was een geavanceerd irrigatie
systeem. Het verkeer, bestaan
de uit door dieren voortge
trokken wagens, bleef beperkt
tot de doorgaande wegen. De
deuren van de huizen kwa
men uit op zijstraten om het
stof van voorbijrijdende wa
gens te weren. Volgens de
kenners van'de Indus-bescha
ving is er in achtduizend jaar
nauwelijks iets veranderd aan
technieken als de wagencon
structie en pottenbakkerij, die
in het stroomgebied van de In-
dus en Bolan al heel vroeg ge
meengoed waren. De Indus
beschaving is volgens kenners
als bakermat van tal van late
re beschavingen van groter
belang dan die van Egypte of
Mesopotamië.
In Brussel komen op een aan
tal lezingen Franse en West-
duitse archeologen iets vertel
len over de geschiedenis van
de Indus-vallei, en over de mi
lieufactoren die de overblijfse
len van deze oude cultuur be
dreigen.
Het cultuurfonds van de VN,
de Unesco, bereidt een red
dingsproject voor, dat in de
loop van dit jaar van start
gaat. Van de entreegelden in
Brussel wordt twintig procent
in dat fonds gestort. De mu
seumdirectie in Brussel wil
daarmee haar steentje bijdra
gen aan de redding van een
vijfduizend jaar oude stad, die
haar milieuproblemen al mil
lennia voor Christus begon te
bestrijden, en er nu toch nog
door wordt bedreigd.
FRANS BOOGAARD
BRUSSEL De Vlamin
gen waren gisteren een
beetje opgewonden.
Woensdagavond hadden
ze voor het eerst Vlamin
gen voor het eerst kennis
kunnen maken met de
eerste Belgische commer
ciële tv-zender, de Vlaam
se Televisie Maatschappij
(VTM). „Het media-land-
schap is daardoor grondig
veranderd", zo luidde het
algemene oordeel van de
ochtendbladen van don
derdag.
De eerste, ruim vijf uur duren
de uitzending van de VTM
heeft nog al uiteenlopende re
acties opgeroepen. Het pu
bliek, dat op de radio van de
staatsomroep, de BRT, zijn re
acties kwijt kon, reageerde
over het algemeen positief.
Men had vooral genoten van
het uren durende (ingeblikte,
want reeds vorige week opge
nomen) „openingsgala".
Maar bekende tv-critici gaven
in dezelfde uitzending nog al
wat kritiek. Die sloeg dan
vooral op het „eigen werk"
van de VTM, de nieuwsuitzen
ding. Kris Borms, hoofdredac
teur van het BRT-televisie-
journaal, wees er op dat het
journaal van zijn commerciële
concurrent nog al wat „oud
nieuws" had gegeven. „Oude
koffie", zo luidde zijn oordeel.
Terecht was de grootste aan
dacht uitgegaan naar de be
handeling van het nieuws
door de VTM. Op het gebied
van de nieuwsvoorziening zul
len BRT en VTM namelijk de
hardste concurrentie voeren.
De rest van de VTM-program
ma's zal voor een groot deel
bestaan uit in het buitenland
aangekochte series. De VTM
maakt zelf ook wel verstrooi
ingsprogramma's. Voor een
deel worden die echter samen
gesteld door bij de BRT weg
gekochte corifeeën en daar
mee krijgt de Vlaamse kijker
dus niets nieuws in huis.
Het eerste journaal van de
VTM dat woensdagavond om
tien uur gepresenteerd werd,
opende met een „primeur".
Men liet zien hoe op een vei
ling op het platteland die dag
de eerste tomaten en kom
kommers van
de man werden gebracht.
Andere beelden die vertoond
werden waren die van wanho
pige Vlamingen die bij reisbu
reaus hun ski-vakantie tracht
ten te veranderen of te annu
leren. Ze zijn bang dat ze in de
wintervakantie-oorden in de
komende krokusvakantie geen
sneeuw te zien zullen krijgen.
De „actuele" onderwerpen
waar de VTM in haar .jour
naal" kwam handelden over
een aanval op een geldtran
sport en over de ontvoerings
zaak-Vanden Boeynants. Maar
de BRT-tv had beide onder
werpen al een dag eerder en
uitvoeriger behandeld. Het
enige echte nieuws waar de
VTM mee kwam was de me
dedeling van het Zairese per
sagentschap AZAP, namelijk
dat dat de Zairese eenheid
spartij, de MPR, president Mo
butu de keus had gegeven: alle
betrekkingen met Belgie op te
schorten of te verbreken.
Het VTM-nieuws werd verder
gevuld met onderwerpen zoals
het tien jaar aan de macht zijn
van ayataollah Khomeini in
Iran, het inspecteren van
vliegtuigen van de Ameri
kaanse Boeings, het voorne-
Drukte in de studio's van de eerste Belgische commerciële zender, de VTM.
men van Philips in Hasselt
beeldplaten te gaan produce
ren, problemen bij het volksto
neel in Gent, het opsporen van
gestolen auto's in de haven
van Antwerpen, Hugo Claus
die een nieuwe film gaat ma
ken en met wat de ere-gasten
die het openingsgala hadden
mogen bijwonen nu eigenlijk
van de VTM vonden.
Die gasten waren allemaal po
sitief in hun oordeel. Het wa
ren dan ook voornamelijk po
litici die het ontstaan van de
VTM mogelijk hebben ge
maakt en mensen uit de recla
mewereld die een vinger in de
pap hebben bij de reclameuit-
De uitzendingen van de VTM
kunnen overigens nog niet in
het gehele Vlaamse land ont
vangen worden. In de hoofd
beeld. In de probleemgemeen
te Voeren konden de uitzen
ding helemaal niet ontvangen
worden. De Waalse deelrege-
ring had namelijk verboden
het VTM-signaal over Waals
grondgebied naar Voeren te
laten doorstralen.
Ter gelegenheid van haar eer
ste uitzending heeft de VTM
wel veel felicitaties ontvangen.
FOTO: BELGA
de nieuwe zen- Een ervan was afkomstig van
de hoogste baas van haar con
current, BRT-chef Cas Goos-
sens. Zijn brief luidde als
volgt: „Op deze voor de
Vlaamse mediageschiedenis
historische eerste februari, ter
wijl er nog meningsverschillen
bestaan die ons van elkaar
verwijderen - problemen die
niet moeten verdoezelen
maar waarvoor een bevredi
gende oplossing gevonden
dient te worden - spreekt de
BRT de hoop uit dat de start
van VTM een verrijking voor
televisiekijkend Vlaanderen
mag zijn. Ik wens u het aller
beste".
Voor een uitgebreide agen
da, ook voor de komende
dagen, raadplege men
„UIT", de gratis wekelijkse
bijlage van deze krant.
kunstagenda
01720-20800): Cocktail (12);
18.45, 21.30. za. t/m wo. ook
13.45. zo. ook 16.15. EUROCINE
MA II: Moonwalker (al);
Willow (al); 18.30, 21.15. za. 1
trum Babylon, tel. 471656): A fiah
called Wanda (al); 14.30, 17.00,
19.15, 21.45. BABYLON 2: Be-
trayed (16); 14.30, 16.45, 19.00,
21.45. CINEAC 1 (Buitenhof 20.
tel. 630637): Cocktail (al); do. t/m
14.00, 18.45, 21.30.
AC 3: Die hard (16); 18.45, 21.30.
do. vr. ook 14.00. METROPOLE
1 (Carnegielaan, tel. 456756): Go
rillas in the miet (al); do. t/m za.
14.00, 18.45, 21.30.
14.00. ME-
Rabbit (al); do.
i. ook 13.30.
16.00.
LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19,
tel. 071-121239): Cocktail (12);
19.00, 21.15. za. t/m wo. ook
14.30. LIDO en STUDIO (Steen
straat 39. tel. 124130): Betrayed
(16); Willow (al); 18.45. 21.15. do.
vr. ook 14.30. Who framed Roger
Rabbit (al); A fish called Wanda
(al); Big (al); 14.30, 19.00, 21.15.
Moonwalker (al); T~
held van het bestaan (al); 20.00.
za. zo. ook 14.00. REX (Haarlem
merstraat 52. tel. 071-125414):
Teeny buna (16); 14.30. 19.00,
15.45, 19.00. Frantic (al); 20.45.
KINDERVOORSTELLINGEN
Jungle book; za. t/m wo. 14.00. De
reddertjes; za. t/m wo. 14.00.
WASSENAAR ASTRA (tel.
01751-13.269): Goodmorning Viet
nam (al); 20.00.
KINDERVOORSTELLINGEN
De laatste eenhoorn; za. zo. wo.
14.00.
(al); 14.00, 18.45, 21.30.
13.15, 16.00, 18.45, 21.30. ASTA
3 Young guns (12); 14.00, 18.45,
13.15, 16.00, 18.45,
het bestaan (al); 20.30.
14.00. METROPOLE 5: 18 Again
(al); 18.45, 21.30. do. vr. ook 14.00.
ODEON 1 (Herengracht 13, tel.
462400): Cocktail (al); 13.45,
16.45, 21.30. zo. 13.30, 16.00,
18.45, 21.30. ODEON 2: Me and
Him (al); 13.45, 18.45, 21.30. zo.
13.30, 16.00, 18.45, 21.30. ODE
ON 3: License to drive (al); 13.45,
18.45, 21.30. zo. 13.30, 16.00,
18.45. 21.30. ODEON 4: Big (al);
13.45. 18.45, 21.30. zo. 13.30,
16.00, 18.45, 21.30. STUDIO 1
(Kettingstraat 12b, tel. 656402):
Bagdad cafe (16); 19.15, 21.45.
STUDIO 2: 18 Again (al); 19.00.
zo. t/m wo. 14.30. White mischief
(al); 21.30. STUDIO 3: Spoorloos
(16); 19.00. 21.30. HAAGS FILM
HUIS: Zaal 1: Een verhaal van de
wind; 19.30. zo. ook 14.00. Het
rode korenveld; 21.45. zo. 16.15.
The time to live, the time to die;
zo. 14.00. Zaal 2: Drowning by
numbers; 19.30, 21.45. Zaal
00.15. CINEAC 2: 9% Weeks
(16); za. 00.15. CINEAC 3: Die
hard (16); za. 00.15.
KINDERVOORSTELLINGEN
CINEAC 3: Walt Disney's Frank
13.15, 16.00. e METROPO
LE 5: Moonwalker; za. 14.00.
Een van de leukste popsongs
van de laatste tijd is „Talent
Show" van de Amerikaanse
band The Replacements. Het
liedje gaat over een tamelijk
chaotisch verlopende talenten
jacht voor popgroepen. Er
klinkt gelach, een bierflesje
valt in scherven. Men schijnt
zich opperbest te vermaken.
Onwillekeurig doet het den
ken aan de voorbije jaargang
van de Grote Prijs van Neder
land, waar de Joegoslavische
band Psihomodo Pop de boel
ook zo op zijn kop zette.
Het verhaal van Psihomodo
Pop is er een uit een jongens
boek. Deelname aan de GP
was slechts haalbaar door de
enorme gapende gaten in de
reglementen. Die spelregels
sloten de inschrijving van een
buitenlandse band niet uit met
zoveel woorden. Een niet te
missen kans derhalve voor een
groep uit het oostblok, die ho
gerop wil. Pennevriendjes uit
Amsterdam hadden het vijftal
gewezen op deze ongekende
mogelijkheden, zo wil de over
levering.
Onder het motto „wie niet
sterk is, moet slim zijn" waag
den ze de gok. Ze laadden hun
spullen in een gammel oud
VW-busje en gingen op weg
vanuit Zagreb. Pas in de halve
finales strandde het schip. De
wedstrijd was voorbij, maar de
mooiste roek-anekdote sinds
lange tijd was geboren. En nu
dan zijn ze weer terug in de
blessuretijd, voor een paar da
gen Nederland. Gisteravond in
het LVC en zondagavond in
de Melkweg in Amsterdam.
Wat „Rock Behind The Iron
ARLES In het Zuid
franse stadje Arles is gis
teren een tentoonstelling
geopend van schilderijen
van Vincent van Gogh.
stand bracht. De tentoonge
stelde doeken ter beschikking
gesteld door verscheidene mu
sea, waaronder het Amster
damse Rijksmuseum en enkele
Curtain" rock van achter
het ijzeren gordijn ongeveer
moest inhouden, wisten we
reeds vanuit de Amerikaanse
optiek van rockbende Barren-
ce Whitfield The Savages.
Dat was niet mis, we waren
gewaarschuwd. In praktijk
viel de, dankzij Veronica-tele-.
visie en popblad Oor, al wat-
ingeburgerde „Rock In Rus
land" wat tegen. Maar „Made
In Yugoslavia" rockte als de.
beesten door toedoen van Psi
homodo Pop.
Wat wil je ook anders, met een
zwaar door Iggy Pop beïn
vloedde zanger? Ter linkerzij
de van dit zwoele knipmes
stond een gitarist la Johnny-
Ramone en ter rechterzijde de
„tweelingbroer" van de jonge
Keith Richards. Geen wonder,
dat de vergelijking met de
Stooges, de Stones en de Ra-
mones op eenieders lippen lag.
Dezelfde onverschilligheid,
flair en gecultiveerde onvol
wassenheid dropen van hun
smoeltjes. Psihomodo Pop
speelde alsof zijn leven er van
af hing.
In het op single uitgebrachte
nummer „I'm In Love With
Gorbac, (Gobac Is My Name)"
bezong zanger Davor Gobac de
ultieme zelfverheerlijking of
mand wist het zeker. Feit
dat de in vaderland Joegosla
vië bijzonder populaire groep
nog in het bezit bleek te zijn
van de „basis-recalcitrantie",
die alleen de échte Rock
Roll kenmerkt. Dit heilige
moeten deed weldadig aan in-
ons verwende westerse pop-
cultuurtje. Niet direct een pe-
restroika, maar toch.
ROBBERT TILLI
Russische musea. Naar ver
wachting komen er minstens
100.000 bezoekers in drie
maanden. Van Gogh (1853-
1890) trok in 1888 naar Arles
om het heldere licht en om in
de landelijke omgeving inspi
ratie op te doen. Het werd de
vruchtbaarste periode uit zijn
leven, ondanks een zware psy
chische depressie. Na een ver
blijf in een zenuwinrichting in
Saint-Rémy trok hij in 1989
naar Auvers nabij Parijs waar
hij later overleed.
Monument voor
Buddy Holly
PORT ARTHUR In Texas
is een monument gemaakt
voor de Rock 'n Roll sterren
Buddy Holly, Ritchie Valens
en „Big Bopper" J.P. Richard
son, die precies 30 jaar geleden
bij een vliegtuigongeluk om
het leven kwamen. De drie
kwamen op 3 februari 1959
om.Ze waren op weg naar een
concert. De levensgrote beel
den van de drie mannen wer
den neergezet in Beaumont, de
woonplaats van Richardson.
Het Residentie Orkeet speelt onder
O.A. Hughes en met medewerking
van de sopraan Sophia Larson en de
bariton Siegfried Lorenz werken van
Brahms en Zemlinsky. Anton Phi-
lipszaal, Den Haag, gisteravond.
Herhaling vanavond.
De Engelsman O wain Arwel
Hughes die momenteel tweede
dirigent is van het philharmo-
nisch orkest in Londen, trad
gisteravond voor het eerst in
Nederland op. Zijn voorzichti
ge aanpak van de tweede Se
renade in A opus 16 van
Brahms wekte het verkeerde
vermoeden dat hij het orkest
niet voldoende kon inspireren.
De vier eerste delen van de
Serenade troffen vooral door
hun rustige wiegende gang.
Het vijfde en laatste deel zou
als contrast in een snel rondo
nog wat leven in deze burger
lijke brouwerij hebben moeten
brengen. Dat contrast kwam
echter pas na de pauze toen de
zaal met een enorm orkest
werd geconfronteerd en de di
rigent daarmee de hoge golven
van Zemlinsky's Lyrische
Symfonie opus 18 alle ruimte
gaf.
Dat het ondanks de zeer dicht
geconstrueerde notenmassa en
de daartegen afgezette solopar
tijen van sopraan en bariton,
geen massieve brok roman
tisch geweld werd, pleit voor
dirigent en orkest. Niet alles
wat er gebeurt wordt oqk
hoorbaar. De harpistes ziet
men wel ijverig in hun snaren
grijpen, maar zij worden, net
als de pianist, slechts bij de
zacht gespeelde passages hoor
baar. Ook de stem in de lage
ligging, die van de Oostduitse
lichte bas Siegfried Lorenz
moest het van deze passages
hebben. Daar kwam bij dat hij
veelal met zijn neus in zijn
boek stond te zingen en de in
druk maakte niet voldoende
vertrouwd te zijn met de mu
ziek om zich daar gevoelsma
tig aan over te kunnen geven.
Misschien lukt dat vanavond
beter. De stem op zichzelf is
mooi genoeg, van hoog tot
laag.
Bepaald indrukwekkend was
de Oostenrijkse dramatische
sopraan Sophia Larson, die
deze liederen in 1987 voor het
eerst in de Carnegie Hall in
New York zong. Tussen alle
overladenheid in van de tek
sten van Rabindrah Tagore en
de laatromantische uitdruk
king die Zemlinsky daar aan
gaf, stond het verstilde zesde
lied, het eeuwige afscheid.
Daarin zong Sophia Larson op
magistrale wijze de ingewik
kelde lijnen boven een uitge
dund orkest. Het is een waag
stuk om een dergelijk gecom
pliceerd en in zijn geheel niet
erg sterk werk, toch zo goed
voor te bereiden en te brengen
dat het de aandacht blijft vast
houden.
Waar Richard Strauss, wiens
muziek hier het dichtst bij
staat soms banaal of suikerzoet
wordt, blijft Zemlinsky steeds
heel zuiver in zijn muzikale
taal. Die taal werd in 1923,
toen dit werk onstond, door de
tijdgenoten gewaardeerd en
vond pleitbezorgers in Mahler
en Berg. Nu kost dat wat meer
moeite, maar blijkt het toch
een interessante en op sommi
ge momenten uiterst boeiende
kennismaking. ERIK BESIER