dn de nacht
sals dieven
Vertrokken
Slachtoffers
i/nsamenwerkend Verzet: „Zwarte dag voor rechtsstaat"
ai in de dupe
Lubbers is
moe, maar
opgelucht
1PAGUNNENLAND EeidaeSouacwt zaterdag 28 januari 1939 pagina 3
Volgende week
besluit Hirohito
DEN HAAG Het kabinet
zal het besluit over de „zwaar
te" van de Nederlandse af
vaardiging naar de begrafenis
van de Japanse keizer Hirohi
to volgende week nemen. Pre
mier Lubbers heeft de afgelo
pen acht dagen namelijk aan
„vrijwel niets anders kunnen
denken dan de Twee van Bre
da". Hij wilde geen verband
leggen tussen de Twee van
Breda en de Nederlandse ver
tegenwoordiging bij Hirohito's
begrafenis. „Bij de Twee van
Breda laaide de discussie tel
kens op. De begrafenis van Hi
rohito is een incidentele ge
beurtenis".
lokken naj
omstigr I j
ben gestemd, door een groep
woedende mensen belaagd. De
politie moest eraan te pas ko
men om hem te ontzetten.
CPN
De CPN. die sinds 1986 niet
meer in de Tweede Kamer is
vertegenwoordigd, gaf gister
middag een verklaring uit
waarin de opstelling van rege
ring en Kamer wordt veroor
deeld. „Er is onvoldoende re
kening gehouden met de be
langen van de oorlogsslachtqf-
fers en men heeft onvoldoende
oog gehad voor de bijzondere
rechtspleging ten aanzien van
oorlogsmisdadigers", aldus het
CPN-bestuur.
De Westduitse bondspresident
Richard von Weiszöcker heeft
het Nederlandse parlement
gisteren schriftelijk bedankt
voor het genomen besluit inza
ke de Twee van Breda. „Na 43
jaar gevangenschap en met het
oog op hun leeftijd heeft deze
beslissing voldaan aan een
verlangen naar humaniteit",
aldus een door de Westduitse
ambassade in Den Haag uitge
geven verklarig van Von
Weiszacker. „In de stap die het
'DAa^EDA - Met gebalde
ikelijkfisten ™a2ien e"kele
hinp Jouwen bij de poort van
■chftel Koepel in Breda naar
\t escorte dat aan de
terkant over de Wilhel-
et uit.jinasingel met een vaart
binneln bijna 100 kilometer
nende tr uur in de richting van
nen op? Claudius Prinsenlaan
Ie politjast.
„aJS "abjecte grijsaards" Ferdi-
Tnd Hugo Aus der Fünten
0) en Franz Fischer (87) rep-
jn zich naar huis. „Dat is in
opvall^ 43 Jaar de zoveelste keer
de regering ons belazert",
m St.erfept één van de vrouwen met
!wmds(]iencje üppen. Ze doelt op
nerika^t nep-konvooi dat de aan-
m voljcht moest afleiden van het
de we?de konvooi. „Niet eens met
ig Wes,en vizier vertrokken. Ze
jn als dieven in.de nacht ge-
rwachtimen. En zo zijn ze ook weer
ppelt Vrtrokken". Ze kan daarna
1 en detar tranen niet meer stoppen.'
natioA^at doen ze ons aan? Weten
efst zeLwel wat ze doen?".
u»/dereen rondom haar druipt
Gelaten. Een anti-climax
/eler 01 emoties. Een paar honderd
ensen zijn op de Nassausin-
[l getuige geweest van de
iele afrekening met een
merfra^arte periode in onze ge-
n, waahiedenis. Veel journalisten,
teldertiaar ook bejaarden, scholie-
temerd" en huismoeders,
de Amfstermor^en toen Tweede
Kamer zich nog verstond met
Korthals Altes en Lubbers,
was er voor de hoofdpoort van
gevangenis de Boschpoort nog
weinig te bespeuren. Het mi
nisterie onderhandelde op dat
moment nog koortsachtig met
de burgemeester van Breda
over mogelijke transport-sce
nario's. Even na tweeën valt
het besluit: de Bredase ge
meentepolitie en een ambulan
ce van de stadsgewestelijke ge
zondheidsdienst zullen tussen
half vier en vier uur een kon
vooi vormen dat de Koepel
binnenrijdt om er rond vier
uur te vértrekken. Aldus de
indruk wekkend dat de twee
zijn vrijgelaten. Tien minuten
tot een kwartier later vertrekt
dan het echte konvooi, waarin
een ambulance de twee bejaar
de oorlogsmisdadigers zal ver
voeren die donderdagavond al
op het binnenterrein van de
Koepel stond.
In de gevangenis wordt intus
sen alles in gereedheid ge
bracht om de twee op het eer
ste seintje uit Den Haag vrij te
laten. De 87-jarige Franz Fi
scher is in zijn. cel druk bezig
om zijn persoonlijke papieren
te vernietigen. Fischer en Aus
der Fünten hebben de be
schikking over drie cellen,
waarvan er een dienst doet als
gezamenlijke „leeskamer". Die
is ingericht met boekenkasten.
Béiden hebben daarnaast een
persoonlijke cel,
J. VAN WATTUM TELEURGESTELD
vijf ij
blij zijn, zou het niet?". Ver-
heijen weet niet veel te zeg-
Er is inmiddels op de Nassau-
singel geen doorkomen meer
aan. Tientallen journalisten
hebben er postgevat. Daar ko
men na twee uur Vele veel
scholieren bij. En veel volk
dat daar bij de Koepel eigen
lijk alleen maar nieuwsgierig
staat te zijn.
Om kwart voor drie heèft de
inmiddels tot forse sterkte ge
groeide politiemacht de aller
grootste moeite om zuster Sal-
vatrix, de verzorgster van de
twee oude oorlogsmisdadigers,
en een verlengde Mercedes
van de rijkspolitie doortocht te
verlenen.
Diverse officieren van het
Bredase politiekorps komen
poolshoogte nemen. Een teken
dat er iets te gebeuren staat.
Tegen drie uur wordt de Nas-
sausingel aan beide zijden af
gesloten. En dat is maar goed
ook, want pal voor de poort
van de gevangenis heeft dan
al een aanrijding plaatsgevon
den met behoorlijk wat blik
schade.
Navrant
Voor de poort worden navran
te grappen gemaakt. „Korthals
Altes levert toch, hoe je het
ook bekijkt, een kleine bijdra
ge aan de oplossing van het
cellentekort".
Tien voor half vier nadert een
konvooi de hoofdpoort: zes
motoragenten, een arrestan
tenwagen en een ambulance
die met papier en plakband
geblindeerd is. Ze worden bin
nengelaten. De nervositeit op
straat neemt toe. Vrijwel ge
lijktijdig lopen een man en een
v-rOuw met een spandoek van
uit de Nassaustraat de Nassau-
singel op: „De overlevenden
der vernietiging mogen oorde
len".
Man en vrouw wensen zich
niet nader bekend te maken.
„Ik vertegenwoordig die grote
groep van Nederlanders die
vandaag genegeerd wordt. Ik
ga mijn Nederlands papoort
inleveren. Ik schaam mij Ner
derlander te zijn".
Hij herhaalt die boodschap
voor telkens weer een andere
microfoon. En telkens weer
wordt hij met applaus beloond.
De vrouw legt intussen aan
scholieren uit wat er lang voor
hun geboorte in ons land ge
beurd is.
kaz 1 1
jraf J
terikas
pzicht
de Ar
3 garaf
1 defen
ontwÊ
lessentN HAAG Niet ver-
f&asd, maar wel teleurge-
•ld is ds. J. van Wattum,
reformeerd predikant
Den Haag, over de uit-
mst van het kamerde-
t over de Twee van
eda.
k vind het verschrikkelijk
"tnmer voor de vele slachtof-
fs die tot levenslang zijn
roordeeld. Kijk, voor mij
het punt niet zozeer die
e gevangenen. Het ging mij
het recht van de slachtof-
Als ik zie hoe er jaren-
hg gesjoemeld is met de
flpverlening. Burger-slacht-
fers hebben de grootste
beite om als zodanig erkend
'worden en er is hooit geld
|or hen", aldus de dominee,
e tevens voorzitter is van de
ichting Burger-Oorlogsge-
bffenen.
genlijk had Van Wattum af-
jlopen maandag al het gevoel
(t het kabinetsvoorstel in de
amer een meerderheid zou
|ijgen. „Wij werden als Stich-
ig Burger-Oorlogsgetroffe-
|n 's middags samen met an-
|re organisaties als het Joods
Matschappelijk Werk en
ICODO bij minister Korthals
Altes (justitie) geroepen. Hij
gaf ons voorinformatie over de
kabinetsplannen, die pas dins
dag. een dag later, openbaar
zouden worden gemaakt. Er
werd van ons verwacht dat wij
de opvang wel zouden regelen.
We werden er eigenlijk zo
door overvallen".
Dat die opvang hard nodig
was. bleek uit de vele mensen-
die naar het kantoor van de
Stichting in Apeldoorn belden.
„Ik weet niet precies hoeveel
telefoontjes er zijn binnenge
komen, maar hêt is een lawine
geweest, die veel groter was
dan verwacht".
Fascisme
Van Wattum is het overigens
niet oneens met de verschil
lende argumenten die de voor
standers van vrijlating van
Aus der Fünten en Fischer
naar voren hebben gebracht.
.,Het argument dat je niet de
dingen moet doen, die je het
fascisme verwijt, daar kan ik
best inkomen. Ook het risico
dat deze twee een soort sym
bolen worden, is gevaarlijk.
Maar waarom moeten de oor
logsslachtoffers daar de dupe
5 IE KNOLLEN
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De brief van de „groep
van 19" is voor premier Lubbers niet het
beslissende argument geweest om bin
nen het kabinet voor gratieverlening
aan de Twee van Breda te pleiten. Zijn
goede contacten met de voormalige ver
zetsheld Teengs Gerritsen zijn minstens
zo belangrijk geweest. Ook de aanzwel
lende druk van allerlei kanten om een
duidelijk regeringsstandpunt in te ne
men speelde een rol.
,,De druk vanuit allerlei maatdschappelijke Or
ganisaties werd te groot", aldus Lubbers gister
avond na de wekelijkse vergadering van de mi
nisterraad. Hij toonde zich zeer opgelucht over
de afloop van het emotionele kamerdebat. „Mi
nister Korthals Altes en ik stonden voor eert
heel zwaar besluit en zijn zeer moeilijke dagen
doorgegaan. Ik had natuurlijk een andere be
slissing van de Kamer geaccepteerd, maar mijn
gevoelens waren toch anders geweest dan nu.
Dan hadden we immers moeten constateren dat
we het kennelijk fout hadden gezien. Als pre
mier moet ik nu gelukkig zijn met het debat dat
van uitzonderlijk hoog niveau was".
Waardiger
Lubbers zegt bewust te hebben gezwegen tij
dens het debat, heel anders dan de toenmalige
premier Biesheuvel in 1972: „Het was waardi
ger en beter dat alleen Korthals Altes ons
standpunt toelichtte".
Door de toenemende druk op hemzelf en Kort
hals Altes had Lubbers feitelijk al eind vorig
jaar een besluit kunnen nemen over de vrijla
ting van de Twee van Breda. „Maar we vonden
de weken in december, zo vlak voor de jaarwis
seling, daarvoor niet geSchikt. We hebben ons
besluit bewust naar het nieuwe jaar getild".
Vlak na het lange Kerstreces gebeurde er in
korte tijd erg veel in de politiek. In twee dagen
zelfs té veel: de discussie over de Twee van
Breda en het uitspreken van het „macht
swoord" over het nieuwe belastingstelsel. In
beide gevallen kreeg het kabinet zijn zin. Lub
bers is kort over „Oort": „Het conflict zat die
per dan het politieke meningsverschil. Het ging
erom dat het plan van de VVD voor een blij
vende alleenstaandentoeslag heel „Oort" onder
uit zou halen. Er dreigde daardoor een politiek
onmogelijke situatie te ontstaan, waarin het
CDA misschien een voorstel zou doen om het
60-procentstarief te verhogen".
Gespannen
Maar Lubbers heeft zich nauwelijks met „Oort"
bemoeid. Al zijn aandacht is uitgegaan naar de
Twee van Breda. „Wij hebben de groep van 19
vorig jaar gevraagd de zaak stil te houden. Het
begon voor hen echter steeds langer te duren,
daarom hebben we de groep begin januari voor
Een beeld van het „waardig" verlopen kamer
debat van gisteren. Minister Korthals Altes van
justitie voert het woord. Premier Lubbers was
voortdurend als toehoorder op de achtergrond
aanwezig.
FOTO: MILAN KONVAUNKA
een gesprek uitgenodigd". Op dat moment wis
ten de overige bewindslieden, Korthals Altes
natuurlijk uitgezonderd, van niets.
„Tijdens de ontmoeting met de 19 wisten we
niet waar we zouden eindigen", benadrukt
Lubbers. „Korthals Altes en ik verkondigden
onze eigen opvattingen. Wij waren vrij gespan
nen, wisten niet wat onze collega's ervan von
den. Wij achtten ons nog gebonden aan de af
spraak uit '72, dat wij geen collectief gratiebe-
sluit zouden nemen zonder de Kamer in te lich
ten. Uiteindelijk besloten we de fractievoorzit
ters te informeren en dus niet de weg van de
publieke discussie te kiezen. Wij hebben er al
tijd alles aan gedaan de openbare discussie te
voorkomen".
Discussie
Lubbers geeft blijk van een' groot respect voor
de voormalige verzetsheld Teengs Gerritsen,
met wie hij veel contact hèeft gehad over bij
voorbeeld regelingen voor oorlogsslachtoffers.
„Bij mij is het begonnen toen ik zag hoe hij ver
anderde. Vooral toen de Kamer debatteerde
over de pensioenrechten voor de weduwe Rost
van Tonningen wist Teengs Gerritsen dat er
een einde moest komen aan de pijnlijke discus
sie over de Twee van Breda".
De premier heeft het zwaar gehad. Het zal geen
toeval zijn dat de wekelijkse vergadering van
de ministerraad relatief vroeg is afgelopen.
„Het was buitengewoon zwaar", bevestigt Lub
bers. „Niet alleen omdat we een kabinetsstand
punt moesten innemen, maar ook omdat we
zeer zorgvuldig te werk moesten gaan bij het
informeren van alle betrokkenen".
De vermoeidheid van Lubbers verliest het ech
ter van zijn opluchting en voldaanheid. Het ka
merdebat was voor hem hét bewijs, dat het par
lement nog steeds kan vergaderen op hoog ni
veau. En dat doet hem, na het „politieke van
dalisme" dat de VVD in zijn ogen wel eens
heeft bedreven, buitengewoon goed.
WELKOM HEREN HAZEKAMP, MICHEL EN STÜYTS
Gefeliciteerd met uw benoeming.
Laten wij hierop toosten én op een bestendiging van de goede relaties met u.
haagsche courant/dagblad het binnenhof
leidse cqurant goudsche cou^nt
:en jaai
aan pri -g "Mm
'den va H
ele coaf
Nederlandse parlement nu
heeft genomen komt de hou
ding van een rechtsstaat tot
uitdrukking".
Een soortgelijke verwijzing
naar de waarde van een demo
cratische rechtsstaat en de ver
plichtingen die deze met zich
meebrengt gaf ook minister
Korthals Altes in zijn door
vele kamerleden als „indruk
wekkend" en „hoogwaardig"
aangemerkte betoog tijdens
het debat. „Ik zal met elke uit
komst van het debat vrede
kunnen hebben", zei Korthals
Altes in zijn slotwoord. „Want
het kostbaarste dat wij elkaar
als samenleving kunnen geven
is dat een ieder in onze demo
cratie tot z'n recht komt en dat
wij van mening mogen ver
schillen". Geémotioneerd ver
telde de bewindsman dat ook
hij de oorlog „al was ik zeer
jeugdig" heeft meegemaakt.
„Ik herinner me dat er op een
dag kinderen in onze klas bin
nenkwamen die een jodenster
droegen. Later moesten zij
naar een andere school. Om de
vijf jaar houdt de klas een reü
nie. Er is er nog één van over,
omdat die kon onderduiken".
Stil protest
op het
Binnenhof:
„Vroeger
wij, morgen
jij, laat de 2
van Breda
niet vrij".
FOTO: MILAN
KONVAUNKA
melijk en geestelijk in de beste
conditie. Dagelijks leest hij
meerdere kranten en tijd
schriften. Als de weersomstan
digheden het toelaten maakt
hij op de luchtplaats een wan
deling. Die laatste bezigheid
heeft hij sinds de eerste be
richten over een mogelijke
vrijlating gestaakt. Hij is druk
bezig in zijn cel.
Blij
Aus der Fünten is herstellende
van een ziekte. Hij is onlangs
verpleegd in het Scheveningse
gevangenishospitaal, maar liep
algauw weer voorzichtig in en
om de Koepel rond. Volgens
mensen in de omgeving van
dé twee oorlogsmisdadigers zal
Aus der Fünten nog maar een
kort leven beschoren zijn. Fi
scher daarentegen maakt on
danks zijn leeftijd een kwieke
indruk.
Om half twee naderde ver
trouwensman Verheijen de
poort. Hij werd bestormd door
journalisten. Hoe die twee zich
zullen voelen? „Ze zullen wel
Rabbijn Van de Kamp stapt
uit Anne Frank Stichting
AMSTERDAM - De (orthodoxe) rabbijn L.B. van de Kamp uit
Amsterdam is uit het curatorium van de Anne Frank Stichting
gestapt omdat de voorzitter ervan, mevrouw M. Gardeniers-Be-
rendsen, het verzoek tot vrijlating van de Twee van Breda heeft
ondertekend. Van de Kamp acht in deze situatie zijn lidmaat
schap van het curatorium „absoluut niet verenigbaar" met zijn
werk als rabbijn van een Joodse Gemeente. Van de Kamp wil
echter niet de plaats van mevr. Gardeniers in de Anne Frank
Stichting ter discussie stellen. Volgens hem zou het moeten kun
nen dat bestuurs- of curatoriumleden van de stichting voor vrij
lating van de oorlogsmisdadigers zijn. De drie joodse kerkge
nootschappen hebben zich deze week fel verzet tegen de vrijla
ting van de oud-nazi's.
pN HAAG - Vertegen
oord igers van organisa-
ingts van oorlogsgetroffe
nen en oud-verzetsstrij-
ïebbenks spraken gisteren na
het Biiio°P van het kamerde-
dreigdft van een >»zwarte dag".
Ie WIJ
DA ov?d ze eerder °P de da6
|r Ig geapplaudisseerd toen me
de bewj£uw Haas-Berger haar motie
conflictlende, na afloop van de
alen oimming toonden ze zich ver
in een»etig en geschokt over de
staandf513^
ek "^P^orzitter Minco van de Stich
ting Samenwerkend Verzet
sprak van „een zwarte dag".
Ook rabbijn Soetendorp toon
de zich aangedaan. „Het was te
verwachten, maar toch kwam
het als een harde klap aan".
Voormalig kamerlid en staats
raad mr. Van Lier, een van de
19 vooraanstaande Nederlan
ders die vorig jaar al in een
brief aan het kabinet om vrij
lating van De Twee hadden
gevraagd, sprak zijn tevreden
heid uit over de beslissing van
de Kamer, omdat dit naar zijn
mening het beste voor de oor
logsgetroffenen is. „Maar dat
1 de w$
•al met
betekent niet dat ik deze dag
een feestdag zou willen noe
men", aldus van Lier.
Op het Binnenhof, waar zich
gedurende het debat een aan
tal demonstranten en tiental
len belangstellenden hadden
opgehouden, braken heftige
discussies uit waarbij velen
lucht gaven aan hun negatieve
of positieve gevoelens over het
politieke besluit. Het CDA-ka-
merlid Gualthérie van Weezei
werd, nadat hij voor de deur
van het Kamergebouw tegen
over de omstanders had toege
geven vóór vrijlating te heb-
Ds. J. van Wattum.
van worden'' Waarom doet
Nederland niks voor die men
sen? Neem nou dit voorbeeld.
De Stichting Burger-Oorlogs
getroffenen pleit al tijden voor
de belangen van de slachtof
fers van de hongerwinter.
Maar deze mensen zijn nog
steeds geen erkend oorlogs
slachtoffer".
Zelf is Van Wattum wel er
kend oorlogsslachtoffer. Hij
verloor een hand tijdens het
bombardement op Rotterdam
en kreeg een uitkering. „Ja,
het gaat echt niet om veel geld
hoor en je moet het ook nog
opgeven bij de belastingen.
Dat is toch raar".
Volgerts de predikant is het 't
overwicht van de voormalige
KVP-leden in de Tweede-ka-
FOTO: SP
merfractie van het CDA, dat
er voor gezorgd heeft dat de
partij zo massaal akkoord is
gegaan met de vrijlating. „Dat
heeft allemaal te maken met
de oude Roomse gedachte over
instituties. Niet de mensen,
maar de instituties zijn belang
rijk. Daarom, zijn er zoveel
woorden gewijd aan de rechts
staat en dat ging ten koste van
de mensen".
De belangstelling op het Bin
nenhof bleef gisterochtend be
perkt tot een handjevol men
sen. Geen grote demonstraties,
geen spandoeken. Waarom?
„Ik weet het niet zeker, maar
heb wel mijn vermoedens. De
mensen voelen zich machte
loos. Ze hebben het gevoel te
praten als Brugman".
CLARISSE BUMA
Tien over vier zwaait de poort
open en motoren van het poli-
tie-escorte ronken. Blauw
zwaailicht. Het nep-konvooi
(maar dat weet op dat moment
nog niemand) geeft gas. De po
litie ziet nauwelijks kans om
voldoende ruimte te maken.
En zo kan het gebeuren dat
tientallen vuisten op het dak
van de ambulance roffelen,
dat tientallen benen schoppen,
dat de wagen bespuwd wordt.
Als de ambulance niettemin
vol deuken vertrokken is,
raapt een politieman een sier-
strip op. Een ziekenwagen met
forse blikschade, eigenlijk nog
een zacht prijsje voor de laat
ste afrekening.
Terwijl de demonstranten
voor de poort hun laatste in
terview geven en veel mensen
vertrekken, maken enkele
motoragenten de fout zich te
snel in de omgeving van de
Koepel opnieuw te vertonen.
Journalisten snellen terug. Dat
wordt waarschijnlijk gezien
vanuit de portiersloge. Want
niet lang daarna zwaait de
poort weer open en vertrekt
konvooi-2. Ditmaal werkelijk
met Fischer en Aus der Fün
ten aan boord. Nog een keer
krijgen verontwaardigde Ne
derlanders de kans om hun ge
moed te luchten. De tweede
ambulance komt er echter
zonder schade door. Daarop
snellen snellen Fischer en Aus
der Fünten naar de Duitse
grens bij Venlo.
ADIEU MENEER EN MEVROUW VAN DER STRAATEN.
VAN DE KONMAR
Het was prettig om zaken met u te doen. Bedankt voor de fijne samenwerking.
Bedankt ook namens onze lezerskring, die wij in de loop der jaren zoveel voordeeltjes
van uw bedrijf hebben kunnen aanbieden. Het ga u goed: nog vele, vele jaren.
