f Een reiziger die nergens iets van begrijpt Tadeusz Konwicki houdt Polen spiegel voor KINDERBOEKEN EeidMQowuwt BEN BORGART TREKT LIJN DOOR MET „FONTANA' <7^ fonïanaI Royaal bemeten gedenkboek Lou Reed bijt weer van zich af Relikwieëi en lijken Ma J 7onövlief BOEKEN/PLATEN VRIJDAG 20 JANUARI 1989 PAGIN) RAE Ben Borgart is de verteller van steeds hetzelfde verhaal, dat van de man die zichzelf steeds buiten de maatschappij opstelt, de drop-out, zoals het type het liefst werd genoemd in de ja ren zestig. Aan het eind daar van begon Borgart te schrijven over zo'n hoofdpersoon, in wie men keer op keer de auteur zelf herkent. In verhalen waarin hij een andere figuur tot held van het verhaal koos, bleek de auteur steeds minder op dreef, hoewel het „vaste" thema niet beschouwd kon worden als een garantie op succes. Het debuut van Borgart „De vuilnisroos" uit 1972 was in dit opzicht heel geslaagd: het ge doe van een man op een sme rig schip, waar hij op leefde, zonder doel of ideaal. Hij was ver van de geordende samen leving en dat was genoeg. In boeken als „Een lange weg naar Tipperary" (een fiets tocht door Ierland) of „Blauwe nachten" (zwerven door de „onderbuik" van een wereld stad), werd dat verder uitge werkt. Italië In zijn nieuwe boek „Fonta- na", een roman, bevindt de hoofdpersoon zich vooral in Italië, waar hij op zoek is naar een als los zand samenhangen de Italiaanse familie. Een stuk of wat van die Italiaanse fami lieleden bezochten hem enige maanden eerder in Amster dam, wat uitliep op een famili aal, moreel en financieel debS- cle. Voornamelijk om die fi nanciële zaken nog wat te re gelen zoekt de Hollandse jon gen in Italië zijn familietak op. Dat gaat niet goed, want al is zijn naam Bernardo, deze man begrijpt niets van Italiaans en dus stapelt zich misverstand op misverstand. Het aardige is, dat Bernardo niet begrijpt wat er fout gaat, zoals hij ook niet begrijpt wat er misschien wel goed gaat. Een paar Nederlands-spreken de reizigers, die korter of lan ger met deze Bernardo optrek ken bieden nog een beetje greep op de gebeurtenissen. Maar ook hun aandeel is on overzichtelijk en verwarrend. Want de Vlaamse Jos Vande- reycken blijkt een vreemde vogel en het erotisch geschut ter tussen Bernardo en de streng lijkende Nijmeegse me vrouw Hanneke Drost, die met haar zoontje rondtoert, speelt zich in werkelijkheid kenne lijk heel anders af dan in de fantasie, die de ik weergeeft. Filmscènes Het merendeel van het ver haal klinkt als de beschrijving van scènes uit films, vooral van die van Fellini. Het eerste tafereel stamt uit een goed koop Italiaans gangster-ver haal: Bernardo is in de afschu welijke fabrieksstad Livorno op zoek naar een spoor van zijn familieleden en komt in een klein, obscuur kroegje, vol enge types terecht. Hij weet daar zelf niet zeker of hij het goed begrepen heeft toen hij daar op de vlucht ging, omdat hij zich zeer bedreigd voelde. Later maakt hij een lange scootertocht door Umbrië met een nichtje of achternichtje achterop, dat hij ergens veilig moet afleveren. Zelfs van dat meisje begrijpt hij helemaal niets, zij blijkt op een onthut sende manier heel iemand an ders te zijn dan Bernardo denkt. Niets is waar in dit verhaal. Venetië ervaart Bernardo in eerste instantie als een vrese lijke, smerige en vooral af te raden stad, tot hij dan toch per boot in de beroemde centrale wijk komt en je de hele klas sieke Venetië-film voor je ziet draaien. Maar omdat Bernardo er toch te weinig van begrijpt en de auteur geen verteltruc heeft gevonden, waardoor deze he vig falende ik-verteller aan vulling of correctie krijgt, blijft „Fontana" te vaak een warboel, te weinig gestructu reerd. Het verhaal biedt geen enkel houvast, maar dat is wellicht juist de bedoeling. JAN VERSTAPPEN Ben Borgart: „Fontana". Uitgave De Bezige Bij. Prijs ƒ26,50. Veel Polen die iets in hun mars hebben dat ook buiten de eigen landsgrenzen op waarde wordt geschat, verlaten hun land dan ook. Veel kunste naars van naam (bijvoorbeeld) leven in Parijs of New York. Maar ook normale handwerks lieden kunnen van hun am bacht in het buitenland vaak veel beter leven dan in Polen zelf. Het is dan ook niet ver wonderlijk dat de grootste Poolse samenleving die er bui ten Warschau bestaat niet in Polen gezocht moet worden, maar in het Amerikaanse Chi cago. Daar werken veel Polen in de auto-industrie, als taxi chauffeurs en in andere beroe pen. Voor het Poolse leven heeft deze uittocht van talent en werkkracht in de achter ons liggende jaren vreselijke ge volgen: de samenleving valt uiteen. Er is sprake van een moreel en cultureel verval en de enkeling, die uit principiële redenen in Polen blijft om te werken aan een soort weder opbouw, voert een gevecht te- k gen de bierkaai. Deze sfeer is ook te proeven in de straten van Warschau, Gdansk, Lodz en Poznan om maar een aantal uiteenlopende steden te noe men. In Warschau zijn, zelfs in de onmiddellijke omgeving van het protserige paleis van kardinaal Glemp, nog moeite loos gevels te vinden waarin "-de granaatinslagen van de Tweede Wereldoorlog nooit gerestaureerd zijn. Wodkafles Om de grauwheid van werk en leven het hoofd te kunnen bieden grijpen Polen (m/v) re gelmatig naar de wodkafles. Het Poolse staatsbedrijf Pol mos dat een monopolie heeft op het maken van wodka, is een van de weinige bedrijven in het laind die echt winst ma ken. En er worden nieuwe manieren gevonden om de el lende van elke dag te ont vluchten in een roes: Studen ten in de chemie aan de uni- Tadeusz Konwicki versiteiten van Gdansk en Warschau hebben enkele jaren geleden een nieuwe kunstma tige harddrug gemaakt uit blad en stengels van de papa verplant en wat chemische toevoegingen. Kompot heet de drug die in studentenkringen eenvoudig te koop is. Voor een kwart van de prijs van een li ter wodka, met een even lange werking voor wat het de roes betreft. Op den duur werkt kompot sneller dan wodka: langer dan zeven jaar kun je geen kompot gebruiken, om dat je dan aan het gebruik er- FOTO: SP van gestorven bent. Verval De sfeer van verval, ontbin ding en halfslachtigheid die te proeven is in de Poolse samen leving bepaalt ook de atmos feer van de boeken van Ta deusz Konwicki. Hij geeft een exacte spiegel van de Poolse samenleving en doet dat nog steeds vanuit Polen omdat hij te nieuwsgierig is om het land te verlaten. In een vraagge sprek noemde hij dat als reden waarom hij nog steeds in Po len woont en werkt. De ont wikkeling van het land. Hoe gaat het verder. Konwicki weet waar hij over schrijft. In de Tweede Wereld oorlog vocht hij tegen de na zi's, maar ook tegen de opruk kende' Russische troepen. In 1981 weigerde hij loyaliteit ten aanzien van het nieuwe bewind en veel van zijn boe ken konden in de laatste jaren alleen ondergronds worden gepubliceerd. Ook hier wordt de halfslachtigheid van de Poolse samenleving weer geïl lustreerd. Als er weer nieuwe maatregelen door de overheid worden afgekondigd, houdt elke Pool er rekening mee dat daarvan niet meer dan de helft werkelijkheid wordt. Van schrijvers, die niet mogen publiceren, worden illegaal uitgegeven werken officieel besproken en hoewel het zwart wisselen van dollars te gen zloty's (de Poolse munt eenheid) verboden is, bestaat er in Warschau een officiële zwarte koers van de zloty. Die wordt elke dag van het ene in ternationale toeristenhotel naar het andere doorgegeyen per telefoon. Typograaf In zijn laatst verschenen boek heeft Konwicki de nodige au tobiografische gegevens ge stopt. Het verhaal in „Onder aardse rivier, ondergrondse vogels" gaat over een typo graaf die op de vlucht is met een aantal illegale gedichten. Hij is bang dat de staatspolitie achter hem en de gedichten aanzit. In het verhaal is het 1981: het dramatische jaar waarin de staat van beleg werd aangekondigd en veel progressieve zaken in de Pool se samenleving werden ge kortwiekt of vermoord. In de loop van het in het boek beschreven etmaal verandert Warschau opnieuw in een be zette stad. Een schrikbeeld voor alle Polen, omdat ze zo'n bezetting door de nazi's of door de Russen uit eigen erva ring kennen. Of uit de verha len van een immer getergd en onderdrukt volk. De schrijver volgt de typograaf op deze el lendige dag, waarop alles wat verkeerd kan gaan ook mis gaat. In korte hoofdstukken wordt een terugblik gegeven naar de vrolijke en vriendelij ke jeugd van de hoofdpersoon in Litouwen. Daar vertoeft God, die zich verre houdt van alle misere in de grote stad. De sfeer wordt er niet beter op als tegen het eind van het boek blijkt dat de typograaf voor niets op de vlucht is. De politie kwam niet voor hem maar voor een man die in hetzelfde gebouw woonde. Konwicki maakt in zijn ver haal duidelijk, hoe de Poolse tragedie in elkaar zit: steeds weer opstand tegen onder drukkers, steeds weer vechten tegen de zo langzamerhand bloederige bierkaai. Wie Polen kent proeft de angstwekkende waarheid van deze roman. Het is een beschrijving van de doodsstrijd van een staat. Het is het verhaal van een roman tisch en strijdlustig volk dat er niet tegen opziet de beste men sen van generaties te offeren op het schavot van eer en zelf standigheid. Dat er volgens Konwicki nog lang geen eind aan deze doodsstrijd te ver wachten is laat hij in de laatas- te regel van het boek weten als hij God laat zeggen: Wij hebben nog een gruwelijke eeuwigheid voor ons. JAN VAN KOOTEN Tadeusz Konwicki: Onder aardse rivier, ondergrondse vogels" Uitgeverij Meulen- hoff. Prijs ƒ32,90. Andere nog verkrijgbare en door Meulenhoff uitgegeven boeken van Konwicki: „Mo dern droomboek" (met in formatieboekje over de schrijver), 19,50; „Het Pool se complex", ƒ32,90 en „Niets of niets", 39,90. Al deze boeken zijn uitstekend vertaald door Esselien 't Hart. door Leo Henny Orla Klein zijn heeft voordelen. Maar niet als de De Lefgozers in de buurt zijn, want dan moet je als kind oppassen. De ergste van allemaal is Orla, bijgenaamd „De Kikkerslik ker". Omdat ie een keer zeggen ze een levende kik- iker heeft opgegeten. Alle kin deren zijn bang voor Orla. Maar: wie niet sterk is moet slim zijn. „Orla de Kikkerslikker", ge schreven èn getekend door de Deen Ole Lund Kirkegaard, is bij uitstek voor kinderen die van lachen houden. De teke- ningen zijn al even leuk als het verhaal zelf. Het boek, 84 bladzijden dik, is uitgegeven door Van Goor en kost 18,90. Tijm yTijm is een jongen, die zich -•steeds maar zorgen maakt. "Over hoe het moet als hij groot is, wat hij dan moet worden. Over zijn zusje, die zangeres wil worden, wat niet kan om dat ze astma heeft. Over van "alles en nog wat eigenlijk. Tijm's zusje vindt haar broer maar saai. Maar moeder vindt Tijm de allerliefste jongen van de wereld. Tijm gelooft dat op zekere dag. Hij is blij toe, want nu is hij ook bijzonder en wie bijzonder is kan veel geld ver dienen. En dat heeft hij nodig. „De allerliefste jongen van de nele wereld", waarin slechts één dag en een nacht uit het leven van Tijm wordt beschre ven, is geschreven en geïllu streerd Ted van Lieshout. Ei- 'genlijk zijn er twee verhalen in één, want het getekende verhaal over een slak kruipt 'door het hële, krap veertig pa gina's tellende boekje. Het kost 17,50, wel een beetje duur •voor zo'n dun boekje. De slimme man f. Niels is helemaal in de ban van de verhalen over de slim me man, die mijnheer Frank - hem verhalen waren dat, over een man die met twaalf schepen wegvoer na de oorlog bij Troje, die het won van de éénogige reus en die een hond had die Argos heette. Dat de slimme man Odysseus heette, dat wist Niels toen nog niet. Op zekere dag krijgt Niels het boek van meneer Frank toegestuurd. Op het moment dat het aankomt is meneer Frank al dood. Nu gaat Niels proberen zelf te le zen in dat merkwaardige boek. „De reizen van de slimme man" van Imme Dros is een fraai geschreven jeugdroman van een aparte klasse. De term jeugdliteratuur is hier op zijn plaats. Geen echt gemakkelijk boek dus, maar wel een werk dat zeer de moèite waard is. Het is uitgegeven door Van Goor, telt 123 bladzijden en kost ƒ22,50. ABC-eilanden „Een reuze heksentoer" is een sprookjesachtig jeugdboek, waarin onder andere een reus, nimfen en een heks een rol spelen en dat zich afspeelt op de eilanden Arabü, Bonavi en Caraca. (De schrijfster, Fran ces Kelly, woont op Aruba, vlakbij Curasao en Bonaire, ook drie ABC eilanden.) Het is een vlot, komisch geschreven boek vol bijzondere gebeurte nissen. Er staan veel mooie te keningen ,in, gemaakt door Philip Hopman. Al met al echt een boek voor kinderen, die graag eens vertoeven in een wereld die ander is dan de al ledaagse. Het boek is uitgege ven door Leopold, telt 140 bladzijden en kost 24,90. Poes Sarah is gek op poezen, maar haar moeder'wil geen poes in huis. Totdat ze tegen een lelijk beestje aanloopt, dat anders af gemaakt moest worden. Dan heeft Sarah toch een poes en spontaan doopt ze het dier „Uilalia" en raakt er helemaal verknocht aan. Maar op een dag loopt Uilalia weg. Sarah is heel verdrietig en gaat op zoek. Deze en meer avonturen staan te lezen in het grappige kinderboek „De liefste poes van de wereld", geschreven door Dolf Verroen en op kos telijke wijze geïllustreerd door Jet Boeke. Kinderen vanaf groep vijf kunnen het boek, dat is verschenen bij Leopold en dat 116 pagina's dik is, zelf lezen. De prijs: 24,90. Vierspanwedstrijden lenen zich bij uitstek voor fotografische hoogstandjes. FOTO: PR De Stichting „Nederlandsch Hippische Sportbond" heeft in sa menwerking met de „Het Nederlands Olympiade Paard" een schitterend gedenkboek uitgegeven. Hierin wordt teruggeblikt op het Wereldkampioenschap Vierspannen 1988. Letterlijk te ruggeblikt, want de 98 pagina's tellende uitgave bevat maar liefst 165 foto's, die een goed beeld geven van het spectaculaire kampioenschap dat op het terrein van Paleis Het Loo werd ge houden. Het WK Vierspannen werd vorig iaar voor de derde maal in Nederland georganiseerd en evenals bij de voorgaande edities (1976 en 1982) was de betrokkenheid van het koninklijk huis groot. Daarop wordt in het boek dan ook (te) sterk het accent op gelegd, getuige de ruim dertig afbeeldingen waarop één of meer leden van de koninklijke familie of hun bezittingen prominent staan afgebeeld. De samenstellers van het boek hebben echter het doel van hun productie niet uit het oog verloren en ook in ruime mate aandacht besteed aan de sport, die zich in uitzonder lijke mate leent voor fotografische hoogstandjes. Vierspanwed strijden zijn niet altijd allen een kwestie van gratie en elan; zo nu en dan gaat er ook weieens iets fout. Een weigerend kwartet paarden van de Fransman De Langlade geeft in een serie van zes foto's aan dat niet elke viervoeter dol is op water en dat er zo nu en dan weieens een inzittende uit de koets tuimelt, blijkt bijvoorbeeld uit een opname van het vierspan van de Ameri kaan Pirie. Zoals haast alle foto's in het boek (dat uiteraard ook een uitslagenlijst bevat) gaat het ook hier om een kleurenprent. Het gebruikte glanzende papier geeft nog een extra fraai facet mee aan het gedenkboek, waarin een elftal zwart-wit foto's he laas een beetje misstaat. ROB LANGEVELD „Wereldkampioenschap Vierspannen '88" is te bestellen bij Stichting WK Vierspannen '88, Postbus 456, 3740 AL Baarn. Tel. 02154-21841. Het boek kost 29,50 (exclusief verzendkos ten). Lou Reed zet op New York op een unieke manier zijn onvre de met de wereld in woord en muziek om. FOTO: PR Lou Reed heeft het allemaal al eens meegemaakt. Zeker na zijn wat kleurloze platen van de laatste jaren is het daarom des te verrassender dat hij er in geslaagd is om de accu nóg eens op te laden. Die nieuwe energie wordt bovendien ten volle benut: Lou Reed bijt op zijn negentiende solo-album weer flink van zich af. „New York" (Sire 925 829) heet dat album, en het is niet voor het eerst dat de zanger een plaat naar een wereldstad vernoemt. Was op het legendarische Berlin de ellende van de Duitse hoofdstad inwisselbaar voor de problematiek van iedere wereldstad, op „New York" beschrijft Reed naast een aantal kroniekjes uit de stad zelf ook het (politieke) wanbe leid van de Verenigde Staten, per slot van rekening het land waar de al weer 45-jarige zanger staatsburger van is. Dat er ondanks acht jaar altijd lachende Reagan nog weinig reden voor optimisme is, heeft Lou Reed al-vaker laten blij ken. De laatste jaren gebeurde dat echter niet meer op de bijtende manier, zoals we die op „New York" tegenkomen. Lou trekt van leer en nummers als „There Is No Time" en het rauwe „Strawman", twee hoogtepunten van het album overigens, hebben een boodschap die aan duidelijkheid niets te wensen over laat. Reed vraagt zich er bijvoorbeeld in af wie er eigenlijk een raket vpn een biljoen dollar nodig heeft, of een auto van 60.000 dollar, of een nieuwe president, „or the sins of Swaggart parts 6,7,8 and 9." „New York" heeft nog het meeste weg van en politiek over zicht van de laatste jaren. Aids, PLO, Waldheim, „The Last Temptation Of Christ", ozon, een ruimteveer dat al na een paar kilometer ontploft, het komt allemaal aan bod. En Lou Reed wordt er ziek van. „Sick Of You" zingt hij dan ook. Maar niet ziek genoeg gelukkig om het kwaad van deze we reld in een met gif gedoopte pen te beschrijven. Bijna een uur lang en in veertien nummers. Nummers, die muzikaal weinig verrassingen laten horen, al passen de bijtende en rauwe solo's natuurlijk perfect bij zijn voordrachten, die soms uit een wat al te eentonig praten be staan. Goed, opvallend fraai zingen heeft Lou Reed natuurlijk nooit gedaan, maar dat paste bij zijn verhaaltjes. Zodra Lou teksten gewoon gaat voorlezen wordt-ie wat saai. Maar mis schien komt dat ook wel omdat op de een of andere manier zijn stem een even treffende als pijnlijke gelijkenis vertoont met een wat schorre.... Ronald Reagan. Ik kan er ook niks aan doen. „New York" is een bij vlagen indrukwekkende plaat, die te rugverwijst naar het beste materiaal dat Lou Reed als solo artiest en vooral ook als zanger/gitarist van The Velvet Un derground maakte. Een politieke getuigenis van een man, die op een unieke manier zijn onvrede met de wereld in woord en muziek weet om te zetten. Hij heeft er weinig voor nodig want, laat Reed op de hoes weten, „you can't beat two guitars, bass, drum". Verbittering bij de Wipers Nog meer verbittering en bijtende geluiden uit de Sta tes: de Wipers hebben im mers een nieuwe plaat ge maakt. De Wipers is het hardcore-trio rond zanger- /gitarist/componist Greg Sage, die doorgaans op niet mis te verstane wijze zijn pessimistische kijk op de huidige gang van zaken in de Verenigde Staten ver woordt. De zevende Wipers-elpee „The Circle" (Enigma ENVLP 516) vormt daarop geen uitzondering, al is het materiaal over de hele linie wel iets toegankelijker dan we van Sage c.s. gewend wa ren. Met veel vuur en door drenkt in een bijna explosie ve sfeer bouwen de Wipers een door punk beïnvloede muur van geluid op, die ui teraard bij het strijdbare ka rakter van de drie heren niet misstaat. Wie niet voor tijdig afhaakt vanwege ver meende monotonie kan veel plezier beleven aan de mo numentale opwinding in bij voorbeeld „Good Thing", terwijl op de beduidend rus tiger b-kant „Goodbye Again" een hoogtepunt vormt. De Wipers: je moet er even doorheen, maar dan kun je er ook niet meer om heen. GERT MEIJER De middeleeuwen zijn p lairder dan ooit tevoren, schien komt het door een melijk verlangen dat de dendaagse mens koestert i een wereld zonder kern p pens en milieuvervuiling, het ook zij, de uitgeverijen g ren er wel bij. Naast boel kasterv vol beschouwende i ken, rollen sinds het ver! fende succes van Umbl|3r'inc Eco's „De naam van de r< steeds vaker middeleeuws) mans van de persen. Ook oudere boeken, vro voor blijkt te bestaan, opni j uitgebracht. Zo verscheen vorig jaar „Het heilige vi een vertaling van de in v_ uitgebrachte roman „A mo ILVfc taste for bones" van de Er jj},1 se schrijfster Ellis Peters. Het verhaal speelt zich a het Engeland van de twaa al Ult. eeuw. Een groepje Benedf33^' ner monniken van de van Shrewsbury reist Wales om daar in een dc het gebeente van een lo,order heilige op te halen. De P"''" onderneming is op touw g door de eerzuchtige prior tweede man van het kloo be die het bezit van relikw y noodzakelijk acht voor aanzien van de abdij. Scai ge lai Deling urope De plannen dreigen echte )rRR? duigen te vallen als blijkt"1 de dorpsbevolking zich or oor aanvoering van de heerl ll™on Rhisiart tegen het wegvorf van hun heilige verzet. Ei'1, dagen na een heftige confi ■*oze tatie tussen Rhisiart en p Robert, wordt in het bos ontzielde lichaam van de ste gevonden. WJ leuler ok „I lapt. I Dan komt de held van verhaal, broeder Cadfael.Ljgj. actie. Hij slaagt erin de daL^^ van de moord te ontmaskeE0(ju] en maakt bovendien ~op voor iedereen bevrediger wijze een einde aan de onerwcc heid rond de relikwid^ Voordat het zover is viP*01" echter ook een van de mon ken de dood en hangt een flLVl dere zijn pij aan de wiljp) kc Een spannend en soms wel humoristisch verhaal!" -rf mist het diepgang en doet«MJrei middeleeuwse decor hieriertre daar wat kunstmatig aan. Jranje HERMAN ROSENBEpm'^ Ellis Peters: „Het heijFze^( vuur". Uitgeverij De Boqieuw rij, Amsterdam. Prijs 17prder er Ku lij „Hi ADVERTENTIE 1 (2) Isabella Allendi Eva Luna 2(3) A Z Iver Cazemier Boeken- Tijdschriften Kopermolen 10, 2317 PB Leiden Tel. 071-22.00.22 J. Ginsberg bi Breestraat 127-129 2311 CM Leiden Tel. 071-12.46.42 Boek- en kantoorboekhan Veenerick Noordeinde 33 2371 CM Roelofarendsveer Tel. 01713-16033. 1*^1 BOEKHANDH BV K0DREMAN;< STOL Nieuwe Rijn 9 Leiden - 071-12.21.44 Voor al uw boeken en DEKKER Geen krant ontvang» Bel tussen 18.00 en 19( uur, zaterdags tuss) 14.00 en 15.00 uur, te) foon 071-12.22.48 en I krant wordt nog dezelft avond nabezorgd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 16