beehum
Van „proefkonijn"
tot financieel manager
„Hoogbegaafde
kinderen
vervelen zich
op school"
Flip (11): Niemand
wist wat ik had
waardoor je al bij peuters kunt vaststel
len of er inderdaad sprake is van hoog
begaafdheid. En zo ja, in welke mate.
Want ook in deze bepaalde groep is er
weer een onder- en een bovenlaag. Bo
vendien uit de hoogbegaafdheid zich op
heel verschillende manieren: een kind
kan heel technisch zijn, heel creatief,
heel muzikaal, of heel taal- of rekenge-
voelig. Bij alle hoogbegaafden zie je wel
een speciale aandacht voor een thema
waarin ze nog meer uitblinken dan ze al
doen. Ook een heel jong kind moet daar
in aangemoedigd worden".
„Mijn ideaal is een informatie- en docu
mentatiecentrum, waar mensen makke
lijk binnen kunnen lopen en waar ze bo
vendien deskundig advies kunnen krij
gen". Mönks heeft een duidelijk argu
ment waarom er vooral door het
bedrijfsleven en overheid geld gestoken
zou moeten worden in onderzoek naar
hoogbegaafdheid. „Als een kind zich in
zijn jonge jaren, en vooral in zijn onder
wijs, harmonisch kan ontwikkelen,
wordt het een gelukkig mens. Hoogbe
gaafden kunnen dus in de toekomst een
goede toplaag voor de maatschappij
gaan vormen. Ik weet zeker dat er nu
veel talenten onbenut blijven, omdat de
kinderen geen kansen hebben gehad.
Want dat is tot nu toe de mentaliteit op
de meeste basisscholen in Nederland: je
richten op de middelmaat, waardoor de
gene die er bovenuit steekt, onmiddellijk
gekortwiekt wordt".
Prof F.J. Mönks: „Veel
talenten blijven onbenut"
FOTO:
ERIK VAN'T HULLENA AR
DEN HAAG Ze weten op school alle antwoorden,
vervelen zich er behoorlijk, maar halen heel hoge cij
fers. Hoogbegaafdheid heet dat. Nu lijkt dat mis
schien superhandig, maar voor veel jongeren levert
het nogal wat problemen op. Bovendien weet bijna
niemand precies wat hoogbegaafdheid is. „Gelukkig
is hoogbegaafdheid de laatste tijd wat meer in het
nieuws", zeggen de scholieren Flip (11) Tom (16).
„Misschien dat de mensen ons dan niet meer zo raar
vinden
Nederland telt volgens schattingen ruim 150.000
hoogbegaafde kinderen. Een groot deel van deze jon
geren weet niet eens dat ze deze „gave" hebben. Flip:
„Ook ik wist jarenlang niet wat ik mankeerde. Ik
kon heel goed leren en sporten, maar ik had ook al
lerlei klachten, waarvan niemand wist wat het was.
Ik verveelde me op school, was heel zenuwachtig,
liep de hele dag te kuchen, sliep slecht en had een
heel slecht geheugen. Van de dokter kreeg ik kalme
ringstabletten en ik moest elk kuchje turven. Ik
mocht zelfs een half jaar niet sporten, vreselijk vond
ik dat en het hielp ook nog niks. Toen mijn moeder
me liet testen bleek dat ik hoogbegaafd ben. Dat is
ongeveer drie jaar geleden. Ik was heel erg blij dat ze
eindelijk hadden ontdekt wat ik had. En dat uitkwam
dat het waar was dat ik me verveelde op school".
Flip was natuurlijk niet meteen „genezen". „Ik blijf
hoogbegaafd, want zo ben ik geboren, maar ik weet
nu hoe ik ermee om moet gaan. Mijn moeder moet
veel met me praten en ik moet veel geheugenspelle
tjes doen. Ik had namelijk „roest" op m'n hersenen
omdat ze te weinig hoefden te doen. Ik hoefde nooit
te leren en kon het daardoor niet meer. Mijn herse
nen moeten dus bezig gehouden worden". Daarom
heeft Flip ook een klas op de basisschool overgesla
gen en zit deze 11-jarige al in de brugklas.
Flip verhuisde ook. „In mijn vorige woonplaats von
den ze het stom dat ik intelligent ben. Als je slecht
kunt leren, helpt de meester je, maar als je goed bent,
weet hij niet wat hij moet doen. Mijn klasgenoten
plaagden me omdat ik zulke hoge cijfers haalde en
altijd met meisjes speelde. Ik vond jongensspelletjes
gewoon te ruw. Ze wachtten me vaak op na schooltijd
en dan werd ik geslagen en getrapt. Om dat te voor
komen maakte ik weieens expres fouten zodat ik
geen 10 zou halen. Dat is nu allemaal voorbij. Ik heb
geen problemen meer met mijn hoogbegaafdheid. Ik
heb het geaccepteerd, maar ik vertel het nooit aan
anderen. Ik ben veel te bang dat ze me er weer uit
stoten
MOEITE
De 16-jarige Tom weet pas een jaartje dat zijn pro
bleemhoogbegaafdheid heet. Hij heeft vooral moeite
met contacten met andere mensen. Tom: „Als ik iets
zeg, begrijpen ze me gewoon niet. Ze zeggen dat ik te
moeilijke woorden gebruik en ik schijn altijd het ver
keerde te zeggen. Ze vinden me daardoor een beetje
raar. Ik heb aan.ook niet veel leuke contacten en weinig
zelfvertrouwen. Het gaat inmiddels wat beter, maar wal
leren betreft heb ik nog steeds niet genoeg te doen. Ik zit
inmiddels wel op een andere school, maar ik ga er denk
ik maar een zelfstudie bij doen. Wat ik er wel van ge
leerd heb, is dat mensen helemaal niet tolerant zijn.
Dat wil ik verbeteren, maar dat kan niet als ik mensen
blijf ontlopen".
Pharos is de landelijke vereniging voor ouders van
hoogbegaafde kinderen. De vereniging organiseert re
gionale bijeenkomsten voor ouders en kinaeren. Het te
lefoonnummer is 03240 - 31284.
'CcicUc 0OUACUtt
ZATERDAG 14 JANUARI 1989 PAGINA 35
Aan de rand van de Diemen-
Zuid, diep weggestopt in een
kantoorgebouw, is de Amster
damse Academie voor Bank
en Financiën gehuisvest. De
vierde, vijfde en zesde verdie
ping van de toren zijn zo goed
en zo kwaad als het ging inge
richt als 'school'. Een paar
grote kamers dienen als werk
groepzaaltjes. Door het plaat
sen van tafeltjes en verrijdba
re schoolborden hebben ze het
uiterlijk van een leslokaal ge
kregen.
Maar de kantoorsfeer blijft
overheersen door het ontbre
ken van lange gangen met
drommende studenten en
door het vaste tapijt op de
vloer. De docenten hebben al
lemaal een werkkamer die ze
met één of twee collega's de
len. Een luxe die op de meeste
andere opleidingen voor on
derwijzend personeel ont
breekt. Op de eerste verdie
ping is een grote ruimte als
collegezaal in gebruik geno
men. In de trieste kantoren-
wijk mag de academie dan
niet erg opvallen, in de onder
wijswereld hebben we te ma
ken met een fenomeen.
BANKIERS-OPLEIDING NOG IN DE KINDERSCHOENEN
NIJMEGEN - „Meer dan 150.000
hoogbegaafde kinderen tussen vier
en twaalf jaar vervelen zich rot op
de basisschool omdat ze niets te
doen hebben", zegt prof.dr. F.J.
Mönks (56). Er is volgens hem nog
veel te weinig bekend over hoogbe
gaafdheid. Hij is dan ook heel blij
met de instelling van een buitenge
wone leerstoel „ontwikkeling en
groei van het hoogbegaafde kind",
die met ingang van het nieuwe jaar
aan de Katholieke Universiteit
(KU) iri Nijmegen is ingesteld.
Mönks bezet de nieuwe leerstoel. Hij
werkt al sinds 1962 aan de KU als ont-
wikkelingspsycholoog. Hij heeft zich in
de loop der jaren ontwikkeld tot dé au
toriteit in Nederland op het gebied van
hoogbegaafdheid bij jonge kinderen.
„Ik ga er vanuit dat de Nijmeegse leer
stoel de eerste in de wereld is, want er is
eigenlijk pas sinds het begin van dit de
cennium belangstelling voor het onder
werp- Vandaar dat nog heel veel noodza
kelijke kennis ontbreekt. Ik schat dat we
toch zeker tien jaar nodig hebben voor
een inhaalmanoeuvre".
Het is volgens prof. Mönks dringend
noodzakelijk dat in de komende paar
jaar programma's worden ontwikkeld
voor hoogbegaafde kinderen op de basis
school. „We zijn op drie scholen in de
regio bezig met voorbereidingen. Kinde
ren moeten zich in overeenstemming
met hun talent kunnen ontwikkelen. Het
kind dat meer wil, moet dat ook mogen.
Dat is volgens mij rechtvaardig: elk kind
moet op de juiste wijze gestimuleerd
worden. Dat geldt voor minder begaafde
kinderen, maar ook voor de bollebo-
GEPLAAGD
Hoofddoelstelling van de bijzondere
leerprogramma's voor hoogbegaafde kin
deren is,% aldus de hoogleraar, dat het
kind niet uit zijn sociale groep wordt ge
haald. „Hoogbegaafde kinderen kenmer
ken zich vaak door schuw gedrag. Ze
willen vooral niet opvallen. Iedereen wil
toch graag lid van een groep zijn. Je ziet
dat hoogbegaafde kinderen veel alleen
thuis spelen, omdat ze alleen daar zich
bezig kunnen houden met wat ze leuk
vinden".
Mönks noemt een voorbeeld uit de
praktijk: „Een zevenjarig jongetje werd
veel geplaagd op school. Op een gegeven
moment kreeg zelfs de leerkracht genoeg
van hem. Directe aanleiding was de wei
gering van het jongetje om een fluitje
met één gat'te maken. Pas na gesprekken
bij ons bleek dat het kind thuis al lang
instrumenten maakte waarop hele toon
ladders gespeeld konden worden. Hij
wilde dat fluitje niet maken, omdat hij
dat veel te simpel vond". Volgens
Mönks een schoolvoorbeeld van hoe be
gaafde kinderen „vermorzeld kunnen
worden in de mangel van de middel
maat, die geen raad met ze weet".
De hoogleraar benadrukt dat hoogbe
gaafde kinderen als groep geen nieuwe
probleemgroep vormen, „al zou men dat
wel denken door alle publiciteit van de
laatste tijd". Hoogbegaafde kinderen zijn
volgens hem kinderen net zoals alle kin
deren, zeker op jonge leeftijd. Er kunnen
alleen wel eerder problemen ontstaan als
de kinderen niet op de goede manier be
geleid worden.
Een andere doelstelling van de bijzonde
re leerstoel is het begeleiden van ouders
van hoogbegaafde kinderen. „Want hoe
wel de kinderen op zich geen probleem
kinderen zijn, kunnen ze dat wel worden
voor de ouders. Ze zijn al op jonge leef
tijd zeer veeleisend qua aandacht, vra
gen en praten de hele dag. Ze kunnen
meestal ook al lang praten voordat leef
tijdgenootjes dat kunnen. Ze zijn zeer
perfectionistisch en herinneren zich al
les. Deze kinderen hebben een onuitput
telijke energie en hebben bovendien heel
weinig slaap nodig. Voor ouders die niet
weten hoe ze ermee om moeten gaan
geen gemakkelijke opgave", zegt Mönks.
CENTRUM
In Nijmegen kunnen ouders sinds sep
tember met hun peuter of kleuter naar
het Centrum voor Hoogbegaafdheid, de
enige vraagbaak in Nederland op dit ge
bied, geleid door prof. Mönks. Hier wor
den kinderen waarbij hoogbegaafdheid
vermoed wordt, getest. „Hoogbegaafde
kinderen hebben, naast de al genoemde
zaken, nog wel een aantal kenmerken,
DIEMEN - „Het vak economie
vind ik net zo belangrijk als het
vak management, anders was ik
wel economie gaan studeren",
klinkt het fel uit de mond van Ca-
rolien Heerkens, tweedejaars stu
dente aan de Amsterdamse Acade
mie voor Bank en Financiën. Een
duidelijke keuze lijkt het, maar zij
heeft nog geen idee waar ze precies
terecht wil komen als zij de vier
jaar durende studie heeft afgerond.
Eén ding staat voor haar wel vast,
bij een bank wil ze niet werken.
„De carrièreplanning verloopt daar
veel trager dan bij andere financië
le instellingen", meent Carolien.
Volgens Albert Ypma, studierichtingslei
der van de nieuwe bankacademie, zijn er
vele mogelijkheden voor de studenten
die de opleiding voltooien, al moet dat
nog blijken omdat de eerste lichting af
gestudeerden nog moet worden afgele
verd. „De studenten zijn intelligent en
praktisch ingesteld, die komen overal
aan de slag. Bijvoorbeeld in leidingge
vende functies in het bank- en verzeke
ringswezen, als directeur kredietverle
ning van een grote bank, maar ook als
hoofd van de financiële afdeling in een
schoensmeerfabriek", zegt Ypma.
De Amsterdamse Academie is een initia
tief van de Hogeschool Holland en de
Vrije Universiteit in Amsterdam en ont
staan omdat de banken dringend behoef
te hebben aan hoger personeel met ge
richte basiskennis. Met de goedkeuring
en een subsidie van 3 miljoen gulden
van minister Deetman van onderwijs
ging de academie anderhalf jaar geleden
van start als vijfjarig experiment. De
bankacademie leidt mensen speciaal op
voor managementfuncties in de financië
le wereld. De contacten van de onder
wijsinstelling met de financiële 'branche'
zijn nauw. Verscheidene banken lever
den een bijdrage aan het tot stand ko
men van de opleiding. Volgens Ypma is
er op dit punt sprake van eén „omme
keer in de beroepsopleidingen. Het geza
menlijk doordenken van onderwijspro
gramma's met 'het veld' komt nergens
anders voor".
De bankacademie is bovendien de eerste
en voorlopig enige opleiding waarbij stu
denten pas na twee jaar een definitieve
keuze hoeven te maken tussen hoger be
roepsonderwijs (hbo) en wetenschappe
lijk onderwijs (wo). Ook studenten met
een Havo-diploma op zak kunnen exa
men doen op het universitaire niveau.
Op deze manier kan de havo'er zich, in
deze tijden waarin dé studietijd schaars
is, de nodige omwegen naar de universi
teit besparen.
Ypma is er niet bang voor dat de hbo-
variant minder uit de verf zal komen
door gebrek aan populariteit onder de
studenten. „Het is niet erg als de univer
sitaire variant vaker wordt gekozen dan
de hbo-variant. Als de jongens en meis
jes maar beseffen dat het niet alleen gaat
om het behalen van een drs.-titel voor je
naam", waarschuwt hij.
PEULESCHIL
Dat de nieuwbakken studie voor ha-
vo'ers geen peuleschil is, blijkt uit de af
valrace die tot nu toe is 'gehouden'. Van
de 650 leerlingen die zich hadden aange
meld moesten er 450 worden teleurge
steld. De ongeveer 200 'uitverkorenen'
werden geselecteerd op basis van hun
cijfers op de middelbare school. Onge
veer een derde van de starters was af
komstig uit het havo. Het grootste deel
daarvan is na één jaar al afgevallen.
Slechts vier havo'ers hebben zich weten
te handhaven en zitten nu in het tweede
jaar, tegen een kleine tachtig vwo'ers.
Eén van die havo-klanten is Jeroen
Oostman. Hij geeft aan dat de mogelijk
heid om meteen een studie op universi
tair niveau te gaan doen een belangrijke
rol heeft gespeeld bij zijn keuze voor
deze opleiding. „Op deze manier kan ik
de route iets afsnijden". Andere studen
ten zijn op hun beurt blij dat zij de defi
nitieve keuze kunnen uitstellen en eerst
de mogelijkheid hebben om te onderzoe
ken welk type onderwijs hun beter ligt.
De eerste twee jaar van de studie zijn
voor iedereen dezelfde. Daarna moet de
keuze worden gemaakt tussen hbo en
wo. Wat de huidige tweedejaars volgend
jaar te wachten staat is echter nog niet
helemaal duidelijk. Docenten zijn druk
bezig met het ontwikkelen van nieuwe
zogenoemde blokcursussen. „De oplei
ding staat nog in de kinderschoenen",
legt Ypma uit.
UITWISSELING
KENNIS
Eén ding is wel duidelijk en dat is dat bij
de hbo-variant het accent vooral komt te
liggen op het dagelijks management. Stu
denten in het wetenschappelijk onder
wijs moeten zich meer op het theoreti
sche vlak bekwamen. „Beide typen on
derwijs lenen elkaar over en weer kennis
en vaardigheden uit", licht Ypma toe.
„De wo-variant is daardoor iets meer
praktijkgericht dan de meeste universi
taire opleidingen. De hbo-variant ver
toont iets meer wetenschappelijke ken
merken dan gebruikelijk".
Voor de toekomstige financieel manager
is een brede kennis van de economie on
ontbeerlijk om binnen een bank goed te
kunnen functioneren. Het vak economie
vormt daarom één van de hoofdvakken
en neemt de helft van het studiepro
gramma in beslag. Leon Vingerhoeds,
De glanzende gevels van moderne bankgebouwen als van de Rabobank in Utrecht herbergen tal van managements functies
waartoe de nieuwe bankacademie de opleiding levert. FOTO: ARCHIEF
tweedejaars student, vindt zelfs dat er
nog te weinig aan economie wordt ge
daan.
De overige vakken zijn management en
organisatiekunde, informatica en com
municatie. Informatica dient de finan
cieel manager voornamelijk als onder
steuning van zijn leidinggevende taak
Ypma: „Natuurlijk heb je altijd 'freaks'
die alles van informatica en computers
willen afweten. Nodig is dat niet. Onze
studenten hoeven geen informatici te
worden. Wel moeten ze praktisch kun
nen omgaan met computers en inzicht
krijgen in automatiseringsprocessen".
ROLLENSPELEN
De studenten leren 'management en or
ganisatiekunde' vooral door middel van
rollenspelen, case-studies en stages. Óp
die manier bekwamen ze zich bijvoor
beeld in strategieën voor het efficiënt or
ganiseren van het werk. Ook leren ze
hoe ze werknemers kunnen motiveren.
Met nadruk stelt Ypma dat het doorlo
pen van de opleiding niet automatisch
betekent dat je in een leidinggevende
functie terecht komt. „Na de opleiding
moet je eerst bewijzen of je eigenlijk wel
een leidinggevende figuur bent. Dat
hangt ook af van de rijpheid en de per
soonlijkheid van de afgestudeerde. Mis
schien begint hij bij wijze van spreken
met postzegels plakken".
Aan het einde van de studie wordt daar
om meer aandacht besteed aan manage
ment. Aan het begin komt het vak com
municatie meer aan bod. Vergadertech
nieken, rapportschrijven en kennis van
vreemde moderne talen behoren tot de
verplichte bagage van de financieel ma
nager.
KROMME ZINNEN
Tijdens een les rapporten schrijven wijst
Anneke Zaalberg, docente communica
tie, de studenten met enige strengheid
op de gemaakte fouten in de eerste ver
sie van hun rapport. De studenten ma
ken de indruk de blokcursus rapporteren
wel nuttig, maar niet per sé noodzakelijk
te vinden. Studente Conny Darwinkel:
„Het is vooral belangrijk voor je algeme
ne ontwikkeling. Hoewel we dit allemaal
op het vwo al hebben gehad, ben ik toch
blij dat alles nog een keer op een rijtje
wordt gezet".
Volgens Zaalberg overschatten de stu
denten hun kennis en vooral hun vaar
digheden schromelijk. Ze wijst op de
kromme zinnen in de werkstukken,
waaruit blijkt dat de studenten het rap
porteren nog niet helemaal onder de
knie hebben. Voor het volgende halfjaar
heeft zij een blokcursus vergadertechnie
ken in petto, die grotendeels nog moet
worden ontwikkeld.
PROEFKONIJN
De tweedejaars studenten voelen zich
gebruikt als proefkonijn, maar volgens
hen heeft dat niet alleen maar nadelen.
„Er zijn nog veel communicatiestoornis
sen tussen studenten, docenten en direc
tie. Eerst was er bijvoorbeeld geen pro
pedeuseregeling", klagen Carolien en
Conny aanvankelijk. „Uiteindelijk was
de regeling vlak voor het einde van het
eerste jaar rond en daarna zijn er nog
enkele bijstellingen geweest". Waaraan
zij een positieve noot toevoegen: „Maar
omdat het om zo'n nieuwe opleiding
gaat, is de drempel vrij laag om bij do
centen of directie aan de bel te trekken
als er iets mis is. Daardoor is er al heel
wat veranderd".
Ook de docenten zijn in zekere zin
proefkonijn. Anneke Zaalberg wijst erop
dat de taken van de leerkrachten zo zijn
georganiseerd, dat er ruimte is voor het
schrijven van lesprogramma's. In plaats
van een werkweek van 29 lesuren heb
ben alle docenten een aanstelling op ba
sis van een 38-urige werkweek. Naast
lesuren zijn voor de docenten uren voor
lesontwikkeling en andere taken inge
bouwd.
„Doordat de opleiding nog in de kinder
schoenen staat, is het af en toe wel een
zooitje", geeft Anneke Zaalberg toe.
„Een heleboel lesmateriaal moet nog
worden ontwikkeld. Dat geeft aan de ene
kant wel een druk, maar aan de andere
kant kun je daar veel van je creativiteit
in kwijt".
Deze creativiteit zal nog nodig zijn om
uiteindelijk een studie te verkrijgen zon
der „proefkonijnen", zodat minister
Deetman over drie jaar zal besluiten het
experiment om te zetten in een volwaar
dige en alom gerespecteerde opleiding.
ELSBETH KEGGE
(Inlichtingen over inschrijving tot eind fe
bruari '89: De Amsterdamse Academie
voor Bank en Financiën; Eekholt 32
1112 XH Diemen; telefoon: 020-903875)
