Langs
Omwegen
Verkeer ernstige
luchtvervuiler
Piet van der Pouw Kraan
wordt ongetwijfeld stokoud
OVER HET LEVEN VAN EEN MOLENAAR
DIE 40 JAAR GEDRAAID HEEFT
1INA i „EIDEN OMGEVING EeubaQowumt vrijdag e januari 1939 pagina 11
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch ol' schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
BURGERLIJKE
/STAND
I IN ZUID-HOLLAND
DEN HAAG/LEIDEN
Het wegverkeer in de
provincie Zuid-Holland
veroorzaakt veel meer
luchtverontreiniging, dan
de landelijke norm, de
verzuringsdoelstelling,
aangeeft. Dit staat in het
rapport „Luchtverontrei
niging door het wegver
keer in Zuid-Holland",
dat in opdracht van de
provincie is opgesteld. De
stad Den Haag blijkt het
meest geteisterd te wor
den door luchtverontrei
niging.
Alleen als vergaande milieu
maatregelen genomen worden,
kan de luchtverontreiniging
op het niveau van de norm ge
bracht worden. Maar omdat
I
die norm van overheidswege
nog verder zal worden aange
scherpt, moeten er nog verder
gaande maatregelen genomen
worden om de doelstelling in
het jaar 2000 te kunnen halen
en te handhaven tot het jaar
2010. Het rapport, dat is opge
steld door raadgevend inge
nieursbureau DHV, heeft de
maatregelen die (tegelijkertijd)
genomen moeten worden op
een rijtje gezet. Dat zijn er
drie: het aanbrengen van
voorzieningen aan de auto zelf
(katalysator, of bij dieselauto's
een technisch verbeterde mo
tor), het invoeren van een sy
steem van rekening rijden
(road pricing) en het verbete
ren van het openbaar ver
voerssysteem.
Het bureau is echter pessimis
tisch over de mogelijkheden
om dit scenario te volgen.
Maatregelen om de schadelijke
uitstoot van uitlaatgassen te
beperken moeten in EG-\
band worden genomen, en
is nog maar de vraag of de
voorgestelde maatregelen op
zo'n korte termijn kunnen
worden genomen. Ook is het
nog niet helemaal duidelijk, ol
het effect van de katalysator
motor wel zo gunstig is als
werd gedacht. Gedeputeerde J.
van der Vlist van milieu ver
wacht in verband hiermee het
meest van een forse kwali
teitsverbetering van het open
baar vervoer. Probleem hierbij
zijn natuurlijk de investerin
gen. Omdat in de provincie op
dit moment zeer veel knelpun
ten zijn, adviseert het bureau
de provincie ook, om daarvan
een exacte inventarisatie te
maken. Vervolgens moet met
de betrokken gemeente beke
ken worden, hoe de situatie
v^beterd kan worden.
LEIDEN Geboren: Glna Franceses
d.v. R. C. J. van den Berg en J. A
Wijnmaalen; Aaltje Neeltje Petronella
d.v. F. M. Schrijvers en A. D. Verhoef;
Raisa Adrians Johanna Maria d.v M.
J. M. van der Lans en H W. G. Meij
er; Peter z.v. M Ramondt en J. M.
Dingemanse; Elizabeth d.v. R. J J.
Becker en J. E. Pijnaker; Joram z v
P. J. Dreef en J. Stuivenberg; Thari
Ronja d.v. A Rietveld en R. Geerts-
ma; Nathalie d.v. L. A Bolle en S Ba-
velaar; Anouk Rosa d.v. W. Smits en
R. van Dueren den Hollander; Peter
Jeroen z.v. H. L. Kokshoorn en l M
van Huis; Robin z.v. H. van Duijn er,
A. J. van der Kraan; Bart z v. G.
van Baaren en C. de Bruin; Nancy
d.v. C. M. van den Bosch en M. J.
Blankert; Monica Irma Cornelia d.v.
A. C. M. Slobbe en C. A. M. Welsink;
Gerrit Nicolaas Thomas Jacob z.v. A.
T. P. G. van Engelenhoven en H. L. G.
J. Kenter; Franciscus Reinier z.v. H.
van Harten en G. Treur; Lucas Wen-
sel z.v. F. W. King en C. E. Eind; Thijs
Adrianus Johannes z.v. A. A. J. van
den Berg en C. M. M. van Eeden; Lu-
cien Kasanda-Melo z.v. M. Tshimanga
en T. Mujinglla; Kyra d.v. W. P. van
Riet en J. Cozijnsen; Willem Imma-
nuël z.v. D. K. de Jong en N. T. van
den Oever; Marloes d.v. D. J Vink en
J. C. Fioole; Jeroen z.v. H. C. Jansen
en H. de Vries; Lizanne d.v. H C.
Jansen en H. de Vries; Jozina Alida
d.v. W. L. van der Kooi en W. A. van
der Does; Maartje Gemma d.v. J.
Mulder en L. M. N. Meijer; Wences-
laus Hendricus z.v. F. J. H. Schoon-
ens en A. M. C. van Rossum; Els g v.
R. an Zanten en A. A. A. M. Dirwn
rond '60, 44 uur achtereen
met oostenwind gedraaid
zonder te rusten. Hoogwa
ter. Je rolde dan wel even
op de bank 's nachts, maar
slapen ho maar, je moest
toch de boel in de gaten
houden. Heel vroeger, zo
rond 1900, had je als mole
naar een slecht betaald
beroep. Het was armoe troef,
en maar wachten op een
stuit wind. De molenaars
werkten toen meestal bij de
boeren, als boerenknecht of
als niet inwonend daggelder.
Ik heb ook nog 14 jaar op de
baggerschuit gestaan, van
'46 tot in de zestiger jaren, 's
Morgens om 4 uur zat ik op
de Wijde Aa om te bagge
ren. Dan zag je 's zomers de
zon opkomen boven de plas
achter Woubrugge. Een
prachtig gezicht. En je hoor
de nog de koekoek. Dat is
ook afgelopen zowat. In die
oude tijden had je wel 20
baggeraars op de Wijde Aa;
ik zelf heb er een stuk of 7,
8 gekend. Baggeren gaat nu
ook meer machinaal. Ik
werkte voor 7 gulden voor
een vracht bagger, met een
schuitje van een ton of 6.
Als je niet goed uitkeek kon
je verzuipen als het weer te
genzat".
Asbakken"
Het was baggeren met „con
sent", wettige papieren met
een vergunning en zo.
„Daar werd streng op gelet,
maar er werd wel mee ge
sjoemeld. Je werd zö be
keurd, want het waren as
bakken hoor, die van de po
litie destijds". Ach, die ouwe
tijden; toestanden waren
het. „In de oorlog had je
drie maanden volop winter
en je verdiende dan geen
rooie cent als baggeraar.
Maar het molenaarsvak!
Nou meneer, ik zou het zö
weer overdoen, dat molenle
ven. Je had een mooi, vrij
bestaan, het was een gezond
vak. Molenaars werden alle
maal oud, stokoud. Ik heb er
gekend van 82, 87, ja 93 jaar.
Daar kan mijn vrouw nog
plezier aan beleven!" Piet is
gul maar onbarmhartig wat
dat betreft.
Molenaar Piet van der
Pouw Kraan met z'n schitte
rende wipwatermolen als
wiekend en gewiekst toon
beeld van Hollands onver
gankelijke schittering. Toe
risten uit de hele wereld ko
men er nog steeds op af en
leveren, via Piet met z'n
wipper, enorme bijdragen
aan de verwerkende foto-in
dustrie. Piet PK ontvangt
dan desgewenst aan de deur
en geeft onbezoldigd maar
begeesterd in het Hoogma-
des tekst en uitleg van het
klappen van de molen als
ambassadeur van de Hol
landse wieker. Hij bezit ook
dat specifiek eigene van de
molenaar die 's nachts intuï
tief aan de wind kan horen
hoeveel zeilen hij er de ko
mende ochtend voor moet
leggen: „Als ik die herrie
hoor in het donker, en het
spookt, weet ik precies wat
er moet gebeuren. Niet te
veel en niet te weinig. Maar
vroeger, zonder die motor,
kon je niet naar bed als het
slecht weer was". Als je het
goed beschouwt was Piet,
evenals zijn collega's waren
in die voorbije jaren, net zo
goed een verdediger des va
derlands. En ook op dezul
ken is van toepassing het ge
vleugelde motto „Ik zal
handhaven". Ik bedoel
maar: de Hollandse mole
naar heeft onze natte lage
landen voor de komende ge
neraties bewaard. Dat is een
gedurfd woord, maar er
staan eerbewijzen tegenover.
Zoals we dat vandaag, in het
geval van Piet PK, zullen
ervaren.
Een opvolger voor Piet?
„Nee hoor, mijn zoon is au
tomonteur. Maar ze zullen
er wel een automaat op zet
ten, op de molen, zoals ze
dat tegenwoordig doen. Mo
lenaars sterven uit. Het vak
is meer van de vrijwilligers
afhankelijk. Toch mogen we
daar blij mee zijn". Piet van
der Pouw Kraan heeft al
eerder gejubileerd. Eind vo
rig jaar was hij 40 jaar lid
van het zangkoor van de
Rijpweteringse parochie.
Een Hoogmadenaar bekeerd
tot de Rip? „Nou ja, ge
woon". Het ligt in eikaars
verlengde. Een jaar of tien is
Piet ook dirigent van dat
hooggeprezen koor. „En
maar missen erin pompen,
missen van naam hoor, en
elke zondag gregoriaans zin
gen". Piet is de enige van
het Ripse Chorus angelorum
die noten kan lezen, maar
hij heeft z'n volgelingen in
de hand en het gaat schitte
rend. Piet is trots op z'n Rip
se koor. Ook bij trouwtjes en
rouwtjes. Thuis gaat dezé
molenaar door met z'n mu
zikale hobby. Elke dag zit
hij een paar uur 's mor
gens, 's middags en 's avonds
achter zijn elektronisch
orgeltje en studeert (sinds 3
jaar) hardnekkig. In de kerk
zal hij geen vinger op de
toetsen zetten. Hij kijkt wel
mooi uit. „Ik lees nu wel die
noten, maar de speelvaar-
digheid is op mijn leeftijd
een hele opgave". Piet speelt
thuis „lichte muziek", oven
welker inhoud hij niets prijs
wilde geven. Maar ik kreeg
niet de indruk, dat deze op
tredens zonder meer als een
huisconcert worden ervaren.
Maar ook mevrouw PK
weet, dat het „allemaal aan
het weer ligt". Piet moet
zich vrij kunnen maken.
Klaverjassen doet Piet ook
graag en dat is evenzeer van
het weer afhankelijk. Hoe
slechter de weersomstandig
heden, des te meer er ge
kaart wordt. „Dat is span
nend!", vindt Piet über
haupt. Zingen doet Piet (vol
gens zijn vrouw) „dag en
nacht", als het weer dat toe
laat. „En nou stop ik", zei de
molenaar, die met Rakker
nog steeds in de knoop lag.
Proficiat. Piet PK!
Chemo-car in
Oegstgeest
OEGSTGEEST Ook
Oegstgeest zal dit jaar een
chemo-car door de ge
meente laten rijden. Op
dinsdag 17 januari zal dit
rijdende depot voor klein
chemisch afval voor het
eerst benut kunnen wor
den. Particulieren kunnen
er terecht met batterijen,
lege spuitbussen, oude
medicijnen, oliën en vet
ten, de meeste chemica
liën, resten van make-up,
verf en andere zaken die
schadelijk zijn voor het
milieu.
De chemocar zal elke eerste en
derde dinsdag van de maand
op vaste tijden en op vaste
standplaatsen bij de drie win
kelcentra aanwezig zijn. Dit
worden de zogenaamde „che-
mo-halten", die met borden
worden gemarkeerd. In win
kelcentrum Boerhaaveplein in
Haaswijk komt de wagen van
9.00 tot 10.00 uur, in winkel
centrum Lange, Voort (Lijt-
weg) van 11.00 tot 13.00 uur en
De chemo-car
in winkelcentrum De Kempe-
naerstraat van 14.00 tot 16.00
uur. De chemo-car rijdt daar
naast langs scholen om daar de
„baMerijboxen" te legen. Deze
boxen staan op een centrale
f(laats in de school en de leer
ingen kunnen daar hun lege
batterijen in kwijt. Verder
rijd,\de wagen langs de winke
FOTO: PR
liers die klein chemisch afval
inzamelen. Tenslotte kan che
misch afval ook nog worden
ingeleverd bij de gemeente
wei? aan de Kwaaklaan.
chep
kken
tig da
p. Mei
i, suikt
Sehen
Eigenlijk had afgelopen
zondag, de eerste dag van
gevlagd moeten
worden vanaf de Hoog-
madese molen. Op 1 janu
ari 1949 namelijk werd
Pieter Marinus van der
Pouw Kraan officieel
aangesteld als molenaar
van die bekoorlijke wip
watermolen, sinds '79
vallend onder het bestuur
van De Oude Venen,
voordien ressorterend on
der de Hoogmadese pol
der, welker voorzitter
Koos van der Meer nooit
ook maar één klacht
heeft geuit in de 25 jaar
dat Van der Pouw Kraan
onder zijn bewind ge
diend en gemalen heeft.
Koos zag tót z'n volle tevre
denheid op de waterhuis
houding toe en Piet maalde
voort en bevrijdde de polder
van elke wateroverlast.
Goed, op Nieuwjaarsdag
werd er dus niet gevierd en
de herdenking werd ver
schoven naar vandaag, vrij
dag 6 januari, met een door
het tienjarige polderschap
De Oude Venen aangeboden
receptie in De Woelige Ba-
Eérgisteren zei Piet
v.d.Pouw Kraan, duidend op
„zijn" molen (met de wieken
in de vreugdestand), nog te
gen me: „Dan gaat de vlag
erin als 't effe knap weer is,
of niet natuurlijk als 't er
»een weer voor is". De pro
leet had gesproken, maar de
jubilaris spaart zijn vlag lie
ver, „want dat ding staat in
een felle wind toch alleen
maar te klapperen en dan
slaat ie meestal kapot". Piet,
evenwel, beleeft in elk geval
„een dankbare dag, nu ik in
goedfc gezondheid 40 jaar
mijn aandeel in de bemaling
heb mogen leveren".
Van der Pouw Kraan: een
met een rijke Rijn
landse historie vol mole
naars. De familie heeft zit
ten terugtellen tot 1725, toen
Jan Kraan molenaar was.
„De toevoeging Pouw is la
ter erbij gekocht en nu heb
je Kranen en v.d.Pouw Kra-
en dat kun je door el
kaar op allerlei manieren
schrijven, want vroeger wa-
op het gemeentehuis
niet zo precies met het note-
die naamgeving".
Een gesprekje in de kamer
van het woonhuis naast de
pronkende molen aan het
Noordeinde. Gezellig. Met
op de achtergrond wat mu
ziek van Radio 3. Geen pro
bleem. Sterke koffie met
Hollandse koekjes van moe
der de vrouw. Daar was ook
Pasja, of Pas,, de vriendelijke
doch waakzame langharige
Keeshond. Een olijk dier dat
door Piet gaandeweg „ver
pest" is en nu zat te bedelen
om een brokje janhagel, dat
hij dan ook kreeg van de
baas. Piet PK heeft een
warmkloppend hart en daar
maakte ook poes Rakker
dankbaar gebruik van.
Die kroop op alle mogelijke
manieren tegen hem op. Het
was maar goed dat poes
Honnepon (de honnepon
van de jongste dochter des
huizes) er niet bij was, an
ders had ik dit hele over
zicht wel kunnen vergeten.
Overigens merkte ik uit de
verhalen op, dat de Hoog
madese wipmolen niet kat-
vriendelijk functioneert.
Eervorig jaar was er ook een
Honnepon die door de klie
vende wieken van de molen
werd doodgeslagen. Een
trieste situatie. Daarna
kwam Honnepon II.
Pieter Marinus PK is nu 63.
Hij is geboren en getogen in
het huisje naast de molen
die inmiddels 70 jaar door de
familie bemalen is, en hij
zou er niet meer vandaan
willen. Als Piet het in z'n
hoofd zou halen tot in de
nok van de molen te klim
men, zou hij in de Ripse na
bije verte de twaalfkanter
van broer Wim kunnen
zien. Als Wim dan ook bo
ven op die Lijkermolen zou
staan, konden ze alle twee
met de Nederlandse drie
kleur naar elkaar zwaaien.
Wim zit ook al weer zo'n 43
jaar op de Lijkermolen die
vlak aan een doorgaande
weg ligt en somtijds levens
gevaar oplevert voor de pas
santen als de wieken lustig
slaan. Dan is het een soort
spergebied, en borden waar
schuwen voor de eventuele,
lang niet denkbeeldige ge
volgen van een klap van de
molen. Daar zijn al voertui
gen, tot nauwelijks verholen
plezier van het molenaars
gezin, bijna doormidden ge
kliefd en Japanse sigh-
tseeërs met hun camera's
kropen er, evenals onthutste
anglicanen, doodsbenauwd
plat over de grond om bui
ten het bereik der kolossale
wieken te blijven. Dat is des
molenaars lust in een bijdra
ge tot Hollands Glorie. Lij-
ker-molen; nomen est omen.
Bijna.
Dertig molens
Wat kalmer aan doet broer
Jan het op de ronde stenen
stadsmolen bij de Leidse
Groenoordhallen. Drie ge
broeders met één verheven
stiel. Het ware bloed verloo
chent zich niet. De stammo-
len der familie staat in Kou
dekerk aan den Rijn: de
Hondsdijk, sinds in 1792 de
eerste Kraan er kwam ma
len op de rieten achtkanter;
ca. 1963 is het befaamde ge
slacht daar verdwenen. In
Piets jeugd waren er in de
ganse omtrek zowat 30 mo
lens die allemaal draaiden.
„Dat was een levendig ge
zicht. Ik heb dat nog meege
maakt. Negen van die mo
lens werden door de granen
bemalen. In de 40 jaar dat ik
hier molenaar ben geweest
heb ik 28 miljoen kubieke
meter water uit de polder
weggewerkt. Makkelijk uit
te rekenen: 18 kuub per mi
nuut, dat is ontiegelijk veel
water natuurlijk".
ii kwiebus in de schaduw
FOTO WIM VAN NOORT
Piet PK nam in '49 de taak
van vader Bart over die
vanaf 1919 gemalen had. In
middels is er een klein wip-
watermolentje dankzij huis
vlijt bijgekomen, een model
dat door een petekind (dat
vol liefde dacht, iets leuks te
kunnen doen voor oom Piet)
vervaardigd is. Enfin, toen
Piet een knulletje van 5 jaar
was hielp hij z'n vader al
met „inspannen". Hij voelde
toen al heel sterk, dat de
roeping eens zou toeslaan; je
bent een Kraan of je bent
het niet. Piet bemaalde ver
volgens ruim 700 tot 800
millimeter per jaar en daar
deed ie hetzelfde aantal
uren over. Dat mag kranig
genoemd worden, maar het
polderbestuur stond daar
ook op. En nu wil hij mole
naar blijven tot z'n 65ste; en
langer: „Ik blijf hier toch
wonen en ik blijf bemalen,
zonder meer, zolang ik ge
zond ben".
Ruim 20 jaar heeft Piet PK
zonder (hulp)motor gema
len; „alleen op de wind, tot
'67. Met die motor erbij
werd het wel veiliger met
stil weer. Zonder die motor
bleef het land rondom wel
een tijd blank staan en het
boterde lang niet altijd even
best tussen de boeren en de
molenaar. Ik heb eens, zo
