,Gorbatsjov krijgt van mij
foordeel van de twijfel"
Gaat u er maar van uit dat ik
de paspoorten niet zal doen"
nenland/buitenland
Milieu-groeperingen en boeren pakken probleem grazende vogels aan
R. DR. JOSEPH LUNS:
Enquête te zwaar middel voor paspoort-affaire
■AGIjfj
QeidocQowumt
WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1988 PAGINA S.
Ganzen grazen
graag. Hier
vreten
rietganzen,
kolganzen en
brandganzen
een weiland
kaal.
FOTO: PR
DEN HAAG „Grazen
de vogels op het boeren
land" is alles behalve de
titel van een spannend
boek; toch is de nieuwe
brochure die in een opla
ge van 100.000 exempla
ren via het weekblad
Boerderij de boer op moet,
interessant, nuttig en
uniek.
Dat koeien grazen weet iedere
stedeling, maar niet dat ze in
zon mate concurrentie kun
nen hebben van gras etende
ganzen, zwanen, smienten en
meerkoeten dat boeren er for
se schade van ondervinden.
Natuurliefhebbers zijn blij dat
bijvoorbeeld het aantal ganzen
dank zij beperking van de
jacht en meer beschikbaar
voedsel sinds 1960 gestegen is
van 100.000 naar bijna een
miljoen, maar boeren zien
daardoor van oktober tot en
met mei steeds meer meeëters
op hun weiden en ingezaaide
akkers. Bij beide groepen ont
breekt het vaak aan begrip
voor eikaars belangen.
„Er zijn agrariërs die die gra
zende vogels wel kunnen
schieten", vertelde coördinator
Wouter van der Weijden van
het Centrum Landbouw en
Milieu (CLM) gisteren in Den
Haag. „Wij, het CLM plus de
LVBW (Behoud Waddenzee,
red voelden dat er behoefte
was aan evenwichtige voor
lichting en tips. Deze door Aad
van Paassen geschreven bro
chure is dan ook tot stand ge
komen in samenwerking met
enkele agrariërs en is gesubsi
dieerd door het ministerie van
landbouw en het Jachtfonds.
Wij willen de agrariërs vragen
-regionaal- samen te werken
en de grazende vogels wel te
accepteren op die delen van
hun land die niet schadege-
voelig zijn; de overheid vragen
we een klimaat te scheppen
waardoor dat accepteren mo
gelijk is. door zelf ook rustge
bieden beschikbaar te stellen
en door aan agrariërs volledige
vergoedingen uit te keren
voor de schade die zij ondanks
goede maatregelen lijden".
J.B. Pieters, directeur natuur
en milieu bij Landbouw, prees
de hem aangeboden brochure
om zijn nuchtere, zakelijke be
nadering. „Het is een relatief
uniek gebeuren, dat agrariërs
en milieu-organisaties hun
stellingen durven te verlaten
en de handen ineen slaan", al
dus Pieters. Dick Hupkes, ad
viseur en melkveehouder uit
de Noord-Oostpolder, merkte
nog op dat het geen zin heeft
als de ene boer ganzen ver
jaagt naar zijn buurman, die ze.
dan toch weer terugjaagt. „Be
ter één gans op het land. dan
tien op de vlucht", zei Hupkes
heel wijs. „want vluchtende
vogels verbruiken meer ener
gie en eten daardoor nóg
meer".
Jrvolg van de voorpagina)
HAAG „De heer
fc-batsjov is in alle op-
hten een opmerkelijke
ichijning op het Russi-
ie toneel. Niet alleen
I z'n doen en laten en
vriendelijke uitstra-
p betreft, maar ook ge-
h zijn leeftijd. Een vijf-
tr op de hoogste post!
pand zei me vroeger
Is: in de Sovjet-Unie
rd je pas meerderjarig
je boven de zeventig
[t. Die stelling geldt
i kennelijk niet meer,
[wel zij mij op dit mo-
dt natuurlijk wel aan-
£ekt".
•dr. Joseph Luns, eind vo-
maand 77 jaar geworden.
It zijn bekende brede lach,
jrin alle gelaatsplooien (en
pijn er inmiddels heel wat)
[doen. Voor hem op tafel
(het tweede boek over zijn
5 »n, dat vanaf vandaag in
[winkel ligt. Het eerste
geschreven door Michel
der Plas („Ik herinner
verscheen in 1971, toen
ris na een ambtsperiode
i 19 jaar het ministerschap
1 buitenlandse zaken neer-
(le. In de biografie die nu
de persen is gerold heeft
Ipurnalist Pierre Huyskens
Is' herinneringen opgete-
d uit de dertien jaren
rin deze secretaris-gene-
van de NAVO was. „Ge-
1 u mij, het was een ge-
*en". luidt de Bommeli-
aandoende titel,
fallend is dat de voormali
ge NAVO-chef zich in dit
boek zeer positief uitlaat over
Gorbatsjov. Van een man als
Luns zou je toch eerder ver
wachten dat hij de Russische
leider louter zou voorstellen
als een wolf in schaapskleren.
„Nee hoor, ik geef hem echt
het voordeel van de twijfel.
De heer Gorbatsjov is een
lichtpuntje in het Oostblok.
Hij doet ook waardevolle
voorstellen, zowel op binnen
lands als op buitenlands poli
tiek gebied, en hij heeft daar
mee ook al heel aardige resul
taten geboekt. Het akkoord
over de vermindering van de
middellange-afstandsnjketten
is wel het mooiste voorbeeld.
Een aantal jaren geleden was
het toch nog ondenkbaar dat
de Sovjets wapensystemen
zouden wegdoen waarin ze
superieur waren! Ik hoop dan
ook dat Gorbatsjov zijn positie
in het Kremlin kan behou
den".
Waakzaam blijven
Luns zou Luns niet zijn als hij
het alleen bij lovende
woorden over glasnost en pe
restrojka zou laten. „Nog
maals: ik beweer niet dat
Gorbatsjov niet deugt, maar
we moeten wel blijven beden
ken dat de Sovjets deson
danks een nog altijd sterk
groeiende defensie hebben.
Jaarlijks worden daaraan nog
steeds gigantische bedragen
uitgegeven. Daar valt nu veel
beter met de Russen over te
praten, dat - is waar, maar
waakzaamheid blijft geboden.
Minder kernwapens is prach
tig. maar dat betekent dat het
Westen de conventionele be
wapening moet opvoeren. Dat
is onvermijdelijk, willen we
tegenwicht kunnen blijven
geven".
Het is bekend dat Luns al ja
ren van mening is dat Neder
land veel te weinig aan het
verbeteren van de conventio
nele bewapening doet. De op
Prinsjesdag ingediende defen
siebegroting heeft hem wat
dat betreft niet vrolijker ge
maakt „Het budget groeit nog
maar met een half procent
per jaar! Veel te weinig", foe
tert hij. „En wat ik in hoge
mate betreur is dat nu de Ne
derlandse marine en lucht
macht de kinderen van de be
zuinigingsrekening dreigen te
worden. Dat mag niet gebeu
ren! Als het zo doorgaat, zal
de Nederlandse regering ze
ker een waarschuwing vanuit
het NAVO-hoofdkwartier in
Brussel krijgen".
Er is volgens Luns nog een
ander gevaar dat de NAVO
van binnenuit bedreigt, een
gevaar dat niet voortkomt uit
gebrek aan wapens maar uit
gebrek aan mensen. „Er
worden in West-Europa
steeds minder kinderen gebo
ren", zegt hij. „Daar moet u
niet om lachen, want dat
meen ik in alfe ernst. Frank
rijk is een gunstige uitzonde
ring, maar landen als Neder
land, het Verenigd Konink
rijk en Denemarken laten het
erbij zitten. De Belgen zijn
zelfs bepaald lui te noemen".
Papieren oorlog
Ondanks de kritiek op de
zijns inziens geringe bijdrage
van Nederland (en ook Dene
marken) aan het bondgenoot
schap vindt Luns dat de ge
vechtskracht van de NAVO
in totaliteit „zeer behoorlijk"
is. „Die kracht wordt natuur
lijk regelmatig getest, niet al
leen met daadwerkelijke mili
taire oefeningen, maar ook op
papier. Met dat laatste bedoel
ik de zogeheten „papieren
oorlog" die ik ook in het boek
beschrijf".
„Elk jaar wordt op een be
paalde dag een soort oorlogs
spel gespeeld waaraan alle re
geringen van de alliantie
meedoen. Dat gebeurt alle
maal heel serieus. Er wordt
een dreigend conflict met het
Warschaupact gesimuleerd.
De oorlogsdreiging neemt stap
voor stap toe en de bondgeno
ten beraden zich bij elke nieu
we fase wat hun militaire ant
woord zal zijn. In het Brussel
se NAVO-hoofdkwartier is al
les en iedereen paraat. De te
lexen ratelen voortdurend.
Op een gegeven moment
trekken de regeringen zich
terug in de daartoe bestemde
commandobunkers en van
daaruit wordt via Brussel
koortsachtig overlegd wat
men zal doen. Ja, dat gebeurt
écht hoor. Ook in Nederland
duikt een deel van het kabi
net ondergronds! Het is alle
maal heel spannend. Ik herin
ner mij nog hoe de Neder
landse regering een keer
voorstelde een beroep op de
paus te doen om te bemidde
len".
Een „grote opsteker voor de
NAVO" was volgens Luns de
Falkland-oorlog die in 1983
tussen Groot-Brittannië en
Argentinië woedde. „De Sov
jets moeten toen wel onder de
indruk zijn geraakt van wat
de Britten presteerden. En dat
waren dan alleen nog maar de
Britten! In „no time" was er
een gigantische, prima uitge
ruste vloot op weg naar Zuid-
Amerika. Dat is trouwens
voor bijna honderd procent te
danken geweest aan het wils
krachtige optreden van Mar
garet Thatcher. Als de man
nen in haar kabinet het voor
het zeggen hadden gehad, zou
de operatie op een smadelijke
nederlaag zijn uitgelopen. De
minister van buitenlandse za
ken, Lord Carrington, zag in
het geheel geen heil in zo'n
grote operatie. Hij kreeg daar
over ruzie met Thatcher en
trad af".
„Er is in Nederland naar aan
leiding van die merkwaardige
paspoortkwestie, die ik met
verbijstering heb gevolgd,
vaak over Lord Carrington
gesproken als voorbeeld van
een minister die eigener be
weging aftrad. Dat beeld
klopt niet. Hij werd door
Thatcher gedwongen! Vervol
gens pakte Thatcher de tele
foon en belde Reagan op met
de vraag of Carrington niet in
aanmerking zou kunnen ko
men voor mijn opvolging als
secretaris-generaal. Dat is
toen geregeld. En zo nam Car
rington in 1984 mijn plaats in
Brussel in".
Decoraties
De heer Luns staart enige tijd
voor zich uit, mompelt enkele
onduidelijke woorden en be
sluit dan toch maar in klare
taal te zeggen wat hij op de
tong heeft. „Ik had eerlijk ge
zegd wel een betere opvolger
kunnen bedenken. De West-
In de biografie die vanaf vandaag in de winkel ligt, heeft de journalist Pierre Huyskens herinnerin
gen van mr. dr. Joseph Luns opgetekend uit de dertien jaren waarin deze secretaris-generaal van
de NAVO was. Bij de presentatie van zijn boek gisteren in Den Haag dook Luns ook met prof. dr.
J. Zijlstra (links) even in de „goeie ouwe tijd".
FOTO: ANP
duitser Manfred Wörner bij
voorbeeld, maar die moest
uiteindelijk nog vier jaar
wachten. Hij werd onlangs
Carringtons opvolger zoals u
weet. Waarom Carrington al
na vier jaar wegging? Hij
vond het gewoon niet leuk.
Hij hield niet van de sfeer,
niet van Brussel en niet van
België. Hij zat ontzettend
vaak in Engeland, op z'n
landgoed. Dat was al teke
nend".
„In Wörner heb ik heel veel
vertrouwen. Hij heeft het wel
wat makkelijker dan ik het
heb gehad, want hij kan pro
fiteren van het veranderende
klimaat in het Kremlin. Hij
kan en zal ongetwijfeld een
heel actieve rol spelen in de
verdere toenadering tussen
Amerika en de Sovjet-Unie".
Hoewel de nog steeds in Brus
sel wonende Luns al vier jaar
ambteloos burger is, heeft hij
niet te klagen over gebrek
aan werk. „Ik reis nog heel
wat af. Spreekbeurten houden
bij congressen, symposia, stu
dentenverenigingen, noem
maar op. Bovendien word ik
nog herhaaldelijk door diver
se instanties benaderd voor
het verstrekken van advie
zen, zelfs ook door regerin
gen. Het levert allemaal wei
nig geld op, maar wel veel
stropdassen en dergelijke".
Decoraties heeft Luns de laat
ste jaren niet meer gehad,
maar daar heeft hij er ook al
zoveel van. „Ik ben de meest
gedecoreerde Nederlander
Jazeker, ik heb méér onder
scheidingen dan koningin
Beatrix of prinses Juliana.
Bijna vijf en zeventig zijn het
er nu. Ik heb er nog maar een
paar thuis. De meeste heb ik
afgestaan aan het museum op
paleis Het Loo, waar ze voor
iedereen te bezichtigen zijn.
Prins Bernhard heeft wel
eens quasi-jaloers tegen me
gezegd: „Ik wou dat ik er zo
veel had als u". Ik heb hem
toen gezegd dat zijn onder
scheidingen véél mooier en
hoger zijn dan die van mij. Hij
heeft bijvoorbeeld de Orde
van de Olifant, een fraaie en
zéér zeldzame Deense onder
scheiding. Daar ben ik nou
weer jaloers op".
DICK VAN RIETSCHOTEN
RIK IN T HOUT
Mr. dr. Joseph Luns (door
Pierre Huyskens): „Gelooft
u mij, het was een genoe
gen". Uitgeverij: Sijthoff. 4-
Prijs: 22,50.
Btel
landeling
"nootschaps-
asting
HAAG De Eerste Ka-
leeft gisteren op voorstel
[oorzitter dr. P. Steen-
te spoedige - be
ting van en stemming
iet wetsontwerp tot ver-
I van de vennootschaps-
op de valreep één
Litgesteld.
I met één week stelt zo-
Senaat als staatssecre-
Coning van financiën
bn nieuw, technisch pro-
De wet gaat ervan uit
verlaging van de ven-
5®,/8 hapsbelasting (een fisca-
öetering voor bedrijven)
en met de afschaffing
fiscale vermogensaf-
en verslechtering) op 1
ingaat.
'dt nu pas na 1 oktober
istemd en verslechterin-
ogen, volgens een ge-
vvaaraan strikt de hand
jehouden, niet met te-
in zieifkende kracht inge-
stond^vorden
arden
Beethoven op nieuwe pas
De nieuwe Eurochequepas die de Nederlandse banken per 1 ok
tober introduceren draagt de kop van Beethoven in het holo
gram. Dit hologram en de toepassing van een druktechniek met
laserstralen moet de kans op fraude en misbruik van de nieuwe
pas onmogelijk maken. Het nieuwe model wordt ingevoerd in alle
Europese landen waar de eurocheque wordt uitgegeven. Na 1 ja
nuari 1989 mogen de oude pas en cheques niet meer worden
gebruikt
Nederland telt ruim drie miljoen houders van een eurocheque
pas. De nieuwe eurochequepas is geschikt voor gebruik in be
taal- en geldautomaten in binnen- en buitenland.
>rts s
eelde
ïdriif
stellinj
e bele
chtén
0 tot
F kon
t ongr
fi,r
1 op/
was vi
5n 1,
isto hie
t door
winnei
nvaart
KE EN WISKE DE DAPPERE DUINDUIKERS
OVER
rHEATl
)SITIESl
(C) Standaard Uitgeverij. Antwerpen-Weeso
STAATSSECRETARIS BEREND-JAN VAN VOORST:
DEN HAAG Hoewel
mr. Berend-Jan baron
van Voorst tot Voorst
(„zegt u maar: Van
Voorst") pas één uur
eerder door de koningin is
beëdigd, lijkt de functie
van staatssecretaris van
buitenlandse zaken hem
te zitten als gegoten. Na
dat verslaggevers zijn
werkkamer zijn binnenge-
dromd, waar de geest van
René van der Linden nog
rond lijkt te waren, neemt
de nieuwbakken bewinds
man gedecideerd zijn ei
gen introductie ter hand.
„Ik ben vol goede moed de
straat overgestoken", begint de
44-jarige Brabander, geboren
in Beek bij Nijmegen, erop
doelend dat hij tot gisteren
werkzaam .was op economi
sche zaken. Zijn moed ontleent
Van Voorst echter vooral aan
eerdere werkkringen. Zes jaar
('71-77) werkte hij op de per
manente vertegenwoordiging
(ambassade) van Nederland bij
de EG en vier jaar ('81-'85)
was hij medewerker van mr.
Frans Andriessen, vice-voor-
zitter van de Europese Com
missie. het dagelijks bestuur
van de Gemeenschap.
Als zijn voornaamste taken
ziet Van Voorst het meehelpen
bevorderen van de Europese
eenwording. Langs twee lij
nen. „Allereerst is er.de in
houdelijke kant van de zaak.
Het overleg met Brussel, met
de mensen hier op het depar
tement, met andere departe
menten, met het parlement en
met de consumentenorganisa
ties. Daarnaast is er de voor
lichtingskant. Iedereen weet
nu wel dat er in 1992 iets staat
te gebeuren in Europa. Maar
wat dat nu precies is, weet
men doorgaans niet. Ik zal
proberen daarin verandering
te brengen".
Eén ding gaat Berend-Jan van
Voorst vrijwel zeker niet doen
de paspoorten. Daarover blijkt
hij met premier Lubbers, die
hem kennelijk zelf heeft gese
lecteerd uit een aantal kandi
daten, een afspraak te hebben
gemaakt. Ook minister Van
den Broek zou daarvan al op
de hoogte zijn. Van Voorst
heeft de „baas" nog' niet echt
gesproken. Die zit momenteel
in New York bij de jaarlijkse
algemene vergadering van de
Verenigde Naties. Er is alleen
eventjes telefonisch contact
geweest. De verdeling van de
taken tussen minister en
staatssecretaris moet dan ook
nog gebeuren. „Maar u kunt er
gerust van uitgaan dat ik de
paspoorten niet zal behande
len
Van Voorst gaat er niet onder
gebukt. Integendeel. Per slot is
zijn voorganger René van der
Linden door het „paspoort-
monster" verzwolgen, evenals
diens voorganger, dr. Wim
van Eekelen, en vorige week
bijna het gehele kabinet. Wel
licht doordat de paspoorten
een zaak blijven van de minis
ter, heeft Van Voorst niet lang
hoeven nadenken eer hij ,ja"
zei op het aanbod van Lubbers
om tot het kabinet toe te tre
den. Dat het bestaan van een
politicus desondanks onzeker
is, vermocht Van Voorst even
min af te schrikken. „Wie niet
waagt, die niet wint", is zijn
motto.
De nieuwe bewindsman vindt
het nog iets te vroeg om een
plaats te claimen op de CDA-
kandidatenlijst voor de ko
mende kamerverkiezingen,
maar sluit „zeker niet" uit dat
dit de start is van een politieke
carrière. Hij is trouwens al
eerder in de politiek actief ge
weest, zij het op een (zeer) veel
lager niveau. In 1966. tijdens
De nieuwe staatssecretaris van
buitenlandse zaken mr. Be
rend-Jan baron van Voorst tot
Voorst („zegt u maar: Van
Voorst").
FOTO: ANP
zijn studie rechten m Nijme
gen, werd hij lid van de KVP
Dat zegt waarschijnlijk iets
over zijn gezindheid, want in
dat jaar bracht KVP-leider
Schmelzer het rooms-rode ka-
binet-Cals om zeep. Na zijn
studie heeft Van Voorst „als
een krullenjongen" hand-en
spandiensten verricht voor de
KVP en later het CDA. Hij
maakte deel uit van allerlei
clubjes en comiteetjes, het
laatst van de werkgroep Euro
pa van de commmisie buiten
land van het CDA
RIK IN T HOUT
CDA-KAMERLID PIET VAN DER SANDEN:
DEN HAAG De parlemen
taire enquête was eigenlijk een
te zwaar middel om de pas
poortkwestie te onderzoeken.
Het was beter geweest een
commissie van externe des
kundigen of wijze mannen
hiervoor in te schakelen.
Daarmee voorkom je boven
dien dat de volksvertegen
woordiging rechter in eigen
zaak wordt. Dat zei het twee
de-kamerlid Piet van der San-
den (CDA) gisteravond na af
loop van een spreekbeurt voor
het CDA-Den Haag in Pulchri
Studio.
Van der Sanden. woordvoer
der voor zijn fractie in de pas
poortaffaire. is van mening dat
er niet te snel naar het middel
van enquête moet worden ge
grepen. „Als je een klein deel
terrein van het beleid op deze
manier gaat onderzoeken, ont
staat het gevaar dat het pro
bleem onevenredig wordt uit
vergroot. Ook de televisie
speelt daarbij een rol. Het lijkt
wel alsof de mensen worden
verhoord in plaats van ge
hoord".
Volgens Van der Sanden heeft
de Tweede Kamer bovendien
genoeg andere middelen voor
handen om haar controlerende
taak uit te oefenen. Hij wiist
ondermeer op het interpella-
tierecht, het vragenrecht, het
recht om een commissie van
onderzoek in te stellen zoals
dat gebeurde bij de visfraude,
of een commissie van externe
deskundigen. „Het enquête
recht is het zwaarste middel
dat we hebben en moet alleen
gebruikt worden als dat echt
nodig is".
Over het debat van vorige
week donderdag met premier
Lubbers en minister Van der
Broek van buitenlandse zaken
zei hij: „Wij wilden dat de re
gering zou erkennen dat er
fouten waren begaan. Maar
het middel dat tenslotte werd
gehanteerd stond niet in even
redigheid met de problema
tiek. Natuurlijk heeft de rege
ring het recht er een eigen
mening op na te houden. Maar
men moet ons dan niet als Ka
mer vragen eerdere uitspra
ken, namelijk het onderschrij
ven van de conclusies van de
enquête-commissie, te herroe
pen. Ik vind het dan ook jam
mer dat de premier met een
crisis heeft gedreigd. Overi
gens heb ik nog nooit eerder
meegemaakt dat de uitspraak
„onaanvaardbaar" werd om
schreven als „de bereidheid
om zonodig het kabinet bijeen
te roepen". Ik vind dat camou
fleren van de politiek. Maar
het mes lag wel op tafel".
Volgens het CDA-kamerlid
hebben de RSV-enquête, de
bouw-enquête en de paspoort
enquête een duidelijk signaal
afgegeven over de controle
rende functie van de volksver
tegenwoordiging. Maar er is
volgens hem ook een signaal
afgegeven aan het ambtelijk
apparaat. „Er is nu een grotere
zorgvuldigheid bij de accoun
tantsverslagen van de ver
schillende ministeries. De fixie
van de ministeriële verant
woordelijkheid moet overigens
wel overeind blijven. Natuur
lijk kan een minister niet alles
weten. Van der Linden zei
van zichzelf ook dat hij geen
paspoorttechneut was. Maar
laten we die ministeriële ver
antwoordelijkheid los, dan zal
de macht van het ambtenaren
apparaat alleen maar toene
men. Het gevaar ontstaat dan
namelijk dat de minister niet
meer over alles door zijn de
partement wordt ingelicht,
omdat hij immers toch met al
les hoeft te weten"
