Von Kara jan kijkt terug op 33 stormachtige jaren DIRIGENT WORDT 80 JAAR Ontwerpen van Gispen in Gemeentemuseum erdis Requiem virtuoos gedanst '(Groot aantal exposities Openluchtmuseum Arnhem Zwanenmeer als klatergouden koortsdroom ri'KUNST CeidóeSouimit ZATERDAG 2 APRIL 1988 PAGINA 19 IRecordprijs voor Stradivariusviool LONDEN De in 1709 gebouwde Stradivarius- viool „Annie Hall" is op een openbare verkoop bij Sotheby's in Londen met 1,7 miljoen gulden 's we relds duurste muziekinstrument geworden. Het winnende bod werd telefonisch uitgebracht door een Zuidamerikaanse verzamelaar en het overtrof het vorige record voor een Stradivarius: bijna 1.6 miljoen gulden, vorig jaar bij Christie's. „Het is een prachtig instrument en wij verwachtten dat de prijs die ervoor geboden zou worden, een wereld record zou zijn," zei een woordvoerster van Sothe- by. Het instrument, „Marie Hall" naar èen Britse violiste in de jaren twintig, is gemaakt door de Ita liaanse handwerksman Antonio Stradivari. Onge veer 700 van de 1.116 violen die hij en zijn mede werkers maakten bestaan nog en zijn overwegend particulier bezit. Jan Blaaser gecremeerd Tal van medelevenden uit de theaterwereld waren gisteren aanwezig bij de crematie van Jan Blaaser, die eerder deze week in zijn woonhuis in Lelystad is overleden. Onder hen Annie M.G. Schmidt, links, die door een van de familieleden van de caberetier werd ondersteund. FOTO: ANP OMROEP DEN DRAAIJER NAAR 21 UUR PER DAG DEN HAAG/HILVERSUM De commerciële omroeporganisatie Cablelux Broadcasting SA (voorheen Benelux tv) van ex-discjockey Joost den Draaijer heeft met de PTT overeenstem ming bereikt over uitbreiding van het gebruik van het aan Nederland toegewezen kanaal op de communicatiesatelliet ECS-F1. Oorspronke lijk zou Cablelux alleen de uren tussen 18.00 en 02.00 uur van de PTT huren. Door het afvallen van het weerberichtenprogramma van Meteo- cast Ltd, is deze periode nu uitgebreid tot in to taal 21 uur per dag, van 05.00 tot 02.00 uur. De financiering zal voor een groot deel worden ge dragen door buitenlandse investeerders. Onder de belangstellenden zijn mediamagnaten als Murdoch en Maxwell en de Britse commerciële keten ITV. De start van de zender wordt niet voor 1 januari verwacht. WEST-BERLIJN Wan neer Herbert von Karajan dinsdag na Pasen, 5 april, zijn 80e verjaardag viert, kijkt hij tegelijkertijd te rug op een „echtvereni ging" van 33 jaar met zijn Berliner Philharmoni ker" en daarmee op de belangrijkste, mooiste en zeer zeker stormachtigste periode van zijn leven. Aan de vooravond van zijn verjaardag dirigeert hij zijn eigen enscènering van Giaco- mo Puccini's opera „Tosca" op de Salzburger Osterfestspiele t het Filharmonisch orkest i Berlijn. Op 24 april vindt de Philharmonie in West- Berlijn een .feestconcert plaats officieel begin van de uit voeringen in in de stad als „Cultuurstad van Europa" Aansluitend daarop gaat hij met zijn orkest concerteren in de Sovjetunie en Japan. De. „Berlijnse connectie", die in 1984 op een haarbreed na werd verbroken, begon na de dood van de dirigent Wilhelm Furtwöngler op 30 november 1954, met een telegram dat zon Karajan zonder afzender ,n Italië bereikte: „De koning dood; leve de koning." Nog december beslist het in est-Berlijn zetelende orkest n gunste van de dan 46-jari- ge von Karajan. Omdat deze van de overheid van West- Berlijn een verbintenis voor het leven verlangde, liet de ondertekening van het con tract even op zich wachten. De van nature wantrouwige Von Karajan zei dat hij niet afhankelijk wilde zijn van on gunstige omstandigheden of personen die hem niet goed gezind waren, waaraan hij echter toevoegde: „Wat mij betreft, ik heb het eerlijke voornemen dit werk te doen tot ik niet meer kan of tot aan mijn dood." Vruchtbare jaren Wat volgden waren in het al gemeen vruchtbare jaren van samenwerking met de Berli ner Philharmoniker en artis tieke triomfen ook op talrijke tournees in binnen- en bui tenland. De roem van het aan traditie rijke orkest werd op gestuwd tot wereldklasse en strekt zich nu ook - met krachtige steun van von Ka rajan - tot de internationale mediamarkt uit. Dan echter komen de onzali ge jaren van eind 1982 tot de zomer van 1984, wanneer de muziek bij de Berliner Phil harmoniker de tweede viool speelt. Naar buiten toe be kend geworden als „de zaak Sabine Meyer" - de jonge, be gaafde klarinettiste wier lid maatschap van het orkest Von Karajan niet vermocht door te drukken - worden de dissonanten die tussen orkest en dirigent opklinken, nog schriller door ae nevenactivi teit van de wereldberoemde maestro en de onderlinge menselijke verhoudingen. „Was ie maar "wat humaner," verzuchtte indertijd een musi- Weliswaar had von Karajan het telkens weer over zijn „familie" en over „mijn stut en toeverlaat", maar ander zijds meende hij grimmig: „Ze zitten op m'n dood te wach ten." Wanneer hij het over orkestleden heeft, vallen uit drukkingen als „idioot" en „gewoon dom". De ervaren solopaukenist van de Berliner Philharmoniker, Werner Tharichen, schrijft er in zijn boek PaukenschlSge over: „Niemand heeft hem ooit wat w lar het lijdt geen twijfel dat velen althans af en toe zouden wensen dat hij er niet meer was." In de affaire Sabine Meyer liep von Karajan de kans het orkest, waarvoor hij de artis tieke verantwoordelijkheid op zich had genomen, te gronde te richten. Beide partijen heb ben, „van haat' vervuld", de tegenstander tot overgave proberen te dwingen. Men liet het op een scheiding aanko men. Maar Karajan werd deze keer door zijn pupillen over troefd. Opstappen De zakelijk leider van het or kest en von Karajans vertrou weling, Peter Girth, moest op stappen, zoals de omstreden klarinettiste. „De familieleden voelden zich verstoten en ont trokken zich aan de vaderlij ke zorg, maar de kinderen konden het huis van de vader niet de rug toekeren, zij moes ten volhouden." Op het hoogtepunt van de „Sabine-Meyer-krach" heeft Karajan „zijn voor het leven getrouwde vrouw, de Fest- spiele van Salzburg, wegge jaagd en zijn geliefde, de Wie ner Philharmoniker, voorge trokken." De musici in West- Berlijn wilden zich daarom van Von Karajan scheiden. Het stadsbestuur van West- Berlijn had het ook over echt breuk en dwong von Karajan „naar tafel en bed" terug te keren. Het legendarische verzoe ningsconcert in september 1984 in West-Berlijn was het resultaat. Uitgevoerd werd Bachs Hoogmis met het op portune slotkoor op Dona No- bis Pacem (Geef ons vrede). Een litteken bleef. Maar geen van tweeën kon zich een uit elkaar gaan voorstellen. „Wij moeten proberen deze periode op verstandige wijze af te sluiten," was de mening van een orkestlid. „Von Karajan moest erken nen dat het orkest zijn crea tuur en een stuk van zijn le ven is,' zegt de nu 83-jarige oud-directeur van het orkest, Wolfgang Stresemann. „Van de andere kant zou de wereld niet hebben begrepen hoe een stad als Berlijn zo'n man de woestijn in had kunnen stu ren." De man heeft tenslotte voor het orkest en voor Ber lijn oneindig veel gedaan." In het recente verleden heeft de door moeilijkheden met zijn gezondheid geteisterde Karajan ook dikwijls openlijk gesproken over zijn opvol ging, wat vroeger eenvoudig ondenkbaar was. „Morgen kan ik door een beroerte of zoiets worden getroffen," zei hij dan, en hij opperde dat „drie of vier echt interessante dirigenten regelmatig voor een reeks concerten naar Ber lijn komen, Riccardo Muti of Claudio Abbado, of wie ook, om de beste uit te zoeken". Ook Lorin Maazel en de Ja panse Karajan-discipel Seiji Ozawa dirigeren de Philhar monie in West-Berlijn dik wijls. Dat is ook het geval met de uit de Sovjetunie afkomsti ge Amerikaan Semyon Bych- kow. Wat hemzelf betreft is von Karajan van plan „zolang en zo goed mogelijk verder te gaan." Hij behoudt zich daar bij evenwel het recht voor na meer dan dertig jaar teveel hooi op zijn vork te hebben genomen, iets kalmer aan te gaan doen. Wonderkind Von Karajan, zoon van een chirurg, was een muzikaal wonderkind. Hij studeerde aan het Salzburg Mozarteum Herbert von Karajan. en op 19-jarige leeftijd werd hij dirigent aan de opera van Ulm, waar al snel duidelijk was dat hij een perfectionist eerste klas was. Hij ging daar in zelfs zo ver dat hij de in strumenten persoonlijk naar het theater bracht in een kruiwagen. Het gerucht gaat dat hij in Ulm werd ontslagen omdat hij „te veel talent" had, waarna hij een veel aanzienlijkere po sitie bij de Opera van Aachen verwierf. Maar er speelde nog een andere factor mee die zijn leven en ambities bepaalde: zijn lidmaatschap van de Na zipartij. Karajan heeft altijd volgehou den dat hij zich in 1935 bij de partij aansloot uit puur prag matische motieven, namelijk om dat baantje in Aachen te bemachtigen. Roger Vaughan, de auteur van zijn biografie, bracht echter aan het licht dat hij al in 1933 lid werd van de Nazipartij. En daarmee komt Karajans argument dat het een opportunistische daad was op losse schroeven te staan. Het is inderdaad waar dat de Nazi's hem in de jaren dertig van nut waren bij zijn carriè re, maar later werkten ze hem juist tegen. Hitier zou Von Karajan maar een arro gante kwast hebben gevon den. De muzikale meester zelf omschreef de Nazitop, nadat ze hem hadden laten vallen, als een stelletje boerenpum mels en „Hottentotten". (c) The Sunday Times, Londen Voor een uitgebreide agen da, ook voor de komende dagen, raadplege men „UIT", de gratis wekelijkse bijlage van deze krant. bioscopen ALPHEN AAN DEN RIJN EURO CINEMA I (Van Boetzelaerstraat 6, tel. 01720-20800): AmtUrdamned (12); do. 18.45, 21.15. vr. za. 13.45. 18.45, 21.15. zo. t/m wo. 13.45, 16.15, 18.45. 21.15. EUROCINE MA II: Laat emperor (al); 20.15. Junglebook (al); vr. za. 14.00. zo. t/m wo. 14.00, 16.00, 18.00. EU ROCINEMA III: Dirty dancing (al); do. 18.30, 21.00. vr. za. 13.30, 18.30, 21.00. zo. t/m wo. 13.30, 16.00, 18.30, 21.00. e EUROCINE MA IV: Fatal Attraction (12); do. LEIDEN e LUXOR (Stationsweg 19. tel. 071-121239): Wall Street (al); 19.00 .21.15. Junglebook (al); 1<f!30. LIDO en STUDIO (Steen straat 39. tel. 124130): Cry Free dom (al); 20.00. zo. ook 14.30. Moonstruck (al): Ameterdamned (12); Fetal attraction (12); 14.30, 19.00,n 21.15. Nute (al): 19.00, 21.15. Dirty dancing (al); 14.30. TRIANON (Breestraat 31. tel. 123875): Private Detectivee (al), 14.30. Bestseller (al); 19.00, 21.15. REX (Haarlemmerstraat 52. tei. 071-125414); Dixie Ray (16); 14.30, 19.00, 21.15. 14-45. Pick-up artist (al); dag 21.15, (al); ia, di 16.45. Pater Pan «.45. VOORSCHOTEN GREENWAY (tel. 01717-4354): Children of a leaser God (al); do. ma. di. wo. 20.15. Zwarte ogen (al); do. t/m zo. 20.30. Barfly (12); vr. t/m wo. 21.15. Hector (al); vr. t/m wo. 15.45, 19.00. KINDERVOORSTELLING Peter Pan; vr. t/m wo. 14.00. Pin keltje; vr. t/m wo. 14.15. Troetel- KINDERVOORSTELLING Bambie; do. t/m ma. wo. 14.00. ZOETERMEER PROMENADE 1,2,3 (Promenade 7, tel. 079- 14.00. 20.15 ASTA 2: Moon struck (al); 14.00, 19.00, 21.30. zo. ma. 13.30, 16.00, 19.00, 21.30. ASTA 3: Wall street (al); 14.00. 18.45. 21.30. zo. ma. 13.15, 16.00, 18.45, 21.30. BABYLON 1 (Win kelcentrum Babylon, tel. 471656Y. Tannhauser (al); ma. 11.00. Broad cast news (al); do. t/m za. 14.00. 21.30. zo. t/m wo. 13.30, 16.00, 18.45, 21.30. BABYLON 3: Nuts (al); 19.00, 21.30. do. vr. ook 14.00. CINEAC 1 (Buitenhof 20. tel. 630637): Jungle book (al); 14.00. 13.15, 16.00, 18.45, 21,30. CINEAC 2: Dirty dancing (al). 14.00, 18.45, 21.30. zo. ma. 13.15, 16.00, 18.45, 21.30. CINEAC 3: A nightmare on Elmstreet (16) 18.45, 21.30. ZO. 13.15. 16.00, 18.45. 21.30. METROPOLE 1 (Carnegielaan, tel. 456756): Cry freedom (al), 14.00. 20.15. za 14.00, 18.45. 22.30. Jesus christ superatar (al); 13.15, 16.00, 18.45, 21.30 ODE- ON 1 (Herengracht 13, tel. 462400) Batteries not included (al); 13.45, 18.45, 21.30. zo. ma 13.15, 16.00, 18.45, 21.30. ODEON 2: Dirty dancing (al); 13.45, 18.45, 21.30. 13.45, 18.45. 21.30. 13.15, 16.00, 18.45, 21.30. STU DIO 1 (Kettingstraat 12b, tel. 656402): 2001, A apace odysaey (12); 20.00. STUDIO 2: Can't buy me lovel (al). 14.00, 19.00, 21.30. do.middag geen voorstelling. STUDIO 3: Oei ciornie (16). 19.00, 21.30. HAAGS FILMHUIS (Denneweg 56. tel. 459900) Zaal 1: Sous Ie soleil de satan; 19.30, 21.45 zo. 14.00, 16.15. The rose; zo. 14.00, 16.15. Zaal 2: The daad; 19.30. zo. 14.00. September; 21.45. zo. 16.15. Zaal 3: 19.30. een donkere spiegel; aion; vr. Teorema; 2 world part I; di. The life of Brian; za. 00.15. CINEAC 2: Best seller (16), za 00.15. CINEAC 3: A nightmare on Elmstreet (16); za geen voorstelling.* STUDIO 3: Een DEN HAAG In het Haags Gemeentemuseum is vanaf 9 april een tentoonstelling gewijd aan het werk van de ontwerper W.H. Gispen, die leefde van 1890 tot 1981. Behalve voorwerpen op het gebied van de industriële vormgeving omvat de expositie schil derijen, grafiek, fotografie en typografie. In het kader van deze tentoonstelling is een programma uitgewerkt van lezingen en films, verspreid over de zondagmiddagen 1, 15 koninklijk Vlaams Ballst mat Vardi's Roquiam, in het Circustheater, vrijdag avond. Verdi's Requiem heeft men wel eens een religieuze eenakter ge doemd. Terecht, want de pathos en de pracht van deze klanken ïïzijn mede theatraal geladen. En waarom zou men zo'n kolossaal l[schilderij in extatisch zingende melodieën en balsemende klank "hiet tevens scènisch uitbeelden? Het Koninklijk Waals Ballet Ionder leiding van de veelzijdige danskunstenaar Jorge Lefèbre idoet dat dan ook met eenzelfde theatrale drift als waarmede Mi- glchelangelo schilderde. Hij bevolkt zijn strak opgezet, deels amfi- tdtheatrisch gestructureerd dansvlak met magistraal bewegende ^[figuren, waarbii rond eenzelfde personage het menselijke beeld n diens ziel scènisch contrasteren. En waar het ene lid van dit •erfect getrainde Waalse ensemble al zuiverder academisch flanst dan het andere - verrassend hoge benen en een weelde toan lyrisch adagiowerk - ontstaat een soort totaaltheater van I veelal schokkende schoonheid. Roomblanke kostumering wisselt laf met historiserende aankleding. Invloeden van Béjart zijn dui- I delijk merkbaar, zoals het grote dramatische gebaar en de I prachtige poses. De zangstemmen krijgen hierdoor een extra J plastische dimensie. Zuidelijk Nederland heeft dit tweede Belgi- Jsche gezelschap al enkele jaren geleden ontdekt. Hier in het (westen blijft de zaalvulling nog wat schaarser, zoals gisteravond het Circustheater. De wegblijvers hebben echter op 't stuk in loepzuivere klassieke techniek en bijzonder gecondition- I neerde virtuositeit heel wat gemist. FRANK DELBOY Scène uit het theatraal gedanste Requiem van Verdi. J..WEER ZEVEN DAGEN PER WEEK OPEN 'ARNHEM Directeur F. van enbroek van het Neder lands Openluchtmuseum in (Arnhem heeft gisteren het im opengesteld voor het ipubliek. Van Puijenbroek ikondigde voor het komend n - van 1 april tot 1 no vember - een groot aantal ex posities aan. Bovendien is het museum voor het eerst sinds zes jaar weer zeven dagen per week open. In 1983 verplichtte het ministerie van WVC de rijksmusea tot één sluitingsdag per week. Het Arnhemse mu seum heeft daarvan ontheffing gekregen. Het Paasweekeinde staat in het teken van verscheidene demonstraties van oude am bachten. Verder zijn vanaf 1 april drie exposities te zien. De tentoonstelling „Sits, exotisch katoen voor boeren en bur gers" laat een beeld zien van het gebruik van sits in de Ne derlandse klederdrachten. Sits is de naam van gebloemde ka toen uit India, dat sinds de ze ventiende eeuw in Nederland werd geïmporteerd. Later werd de sits in Nederland na gemaakt en gebruikt in streek- drachten. Het museum laat verder een deel van een collectie plastic draagtassen zien, die tussen 1970 en 1980 zijn verzameld. De tassen zijn afkomstig van ruim vijfduizend verschillende winkels en instellingen uit alle delen van het land. De exposi tie „Duwen en prikken" geeft een beeld van de verschillende soorten sl.eden voor kinderen. De tentoonstelling laat vooral de diverse duw- en priksleden Vanaf 15 april is in het mu seum de tentoonstelling „Tus sen oogst en kroost" die een beeld geeft van het leven van Groningse plattelandsvouwen tussen 1920 en 1940. De vrou wen moesten hun tijd verde len tussen werken op het land en de zorg voor huishouden en kinderen. Een videoband toont gesprekken met enkele tien tallen vroegere landarbeid- stérs. Vanaf 25 april is de zoge noemde Wagenhal weer inge richt met een keuze uit de col lectie vervoermiddelen uit vroeger tijden. Vanaf 25 april is er bovendien de expositie „Leurders en straatslijpers", met als onder werp de straathandel in de stad. Niet alleen de beroeps- venters, die bij voorbeeld vis, groenten of fruit verkochten komen aan de orde. Er wordt ook veel aandacht besteed aan de straatslijper: de scharens liep. In het Amsterdamse Muziek theater is eergisteren de perio de zwaan-kleef-aan begonnen. Een aaneengesloten reeks voorstellingen van het be roemde hoogromantische klas sieke ballet Zwanenmeer in een eigen en eerste Neder landse produktie door Rudi van Dantzig en Toer van Schayk. Laatstgenoemde te kende niet alleen voor visueel schitterend uitpakkende de cors en raak getroffen kostu mering in de stijl van de Fran se en Italiaanse barok, maar tevens voor een overmaat aan dansfolklore in de diverteren de derde akte. Daarbij inbe grepen een loslopende kinder schare, waarin lang niet ieder een stevig in zijn dansschoen tjes stond. Rudi van Dantzig, die iets meer dan 20 jaar gele den nog beweerde dat zijn Na tionale Ballet langzamerhand van die Russische klassieken af moest, was nu choreogra fisch geheel overstag gegaan. Letterlijk met kunst en vlieg werk concurreerde hij met de boze tovenaar Rothbart door dit allerberoemdste dans- sprookje uit de tsaristische pe riode om te toveren in een soort koortsdroom. Prins Sieg fried is bij hem niet langer een bordkartonnen figuur, maar een socialistisch denkende jon geling, die liever met het ge- wohe volk verkeert dan aan hét hof. Siegfried is scènisch als 't even kan erg close met zijn vriend Benno, die door Van Dantzig om redenen, waarnaar zich slechts laat gis sen, is omgedoopt tot Alexan der. Siegfried streeft hoge menselijke idealen na en hij blijkt meer verliefd op de lief de dan op de prinses, die in de persoon van de nog steeds technisch zeer parate en stijl- bewuste Alexandra Radius te midden van dit theatraal zeer bonte spektakel als een van de weinigen het hoofd koel hield. Zonder meer academische danskunst van hoge orde! Dat zij in haa dubbelrol Odette/ Odile Siegfried hardhandig op de grond moet smijten, is een van die stijlloze staaltjes van een dansregie, waarin ieder een wel erg druk bezig is, maar muzikaal niet mee- ademt. Terwijl toch Tsjaikow- sky's onsterfelijke muziek de basis vormt in deze klassieker, waarvan de drieledige functie - technisch criterium, stilis tisch correctief en danshisto- risch bewustzijn - eigenlijk nauwelijks tot haar reent kwam. De balletliefhebbers in Amsterdam waren echter ap- plauselijk door het dolle heen. Alles en iedereen werd bij herhaling toegejuicht en aan het feit dat Alexandra Radius als zwarte zwaan in de voorge schreven 32 foiittés niet verder kwam dan dertig, ging men vergevensgezind voorbij. Al met al een Nederlandse ballet- produktie die hoe dan ook veel opzien baart. FRANK DELBOY Beeldhouwer Minne(91) overleden ANTWERPEN De Belgi sche graveur en beeldhou wer Joris Minne is op 91-jari- ge leeftijd overleden. Minne was de laatst levende van een groep van vijf Vlaamse grafici die in het begin van de twintigste eeuw nieuwe aandacht hebben gewekt voor hout- koper- en lino- leumgravuur. Met zijn colle ga's Frans Masereel, Henry van Straten, Jan-Frans Can- tre en Joseph Cantre richtte hij in de jaren twintig het blad Lumiere op, dat beoog de de oude techniek van het houtsnijwerk nieuw leven in te blazen. Behalve graveur was Minne ook een verdien stelijk tekenaar en schilder. Als Beeldhouwer kreeg Min ne pas in 1950 algemene er kenning na een tentoonstel ling in het Antwerpse park Middelheim. Veel van zijn beelden zijn in hout uitge voerd. Brandschade aan bibliotheek Leningrad groot MOSKOU De schade die op 14 februari door een brand werd aangericht aan de bibliotheek van de Acade mie van Wetenschappen in Leningrad is veel groter dan aanvankelijk werd gedacht Volgens de partijkrant Prav- da bedraagt de schade zeker 300.000 roebel (900 000 gul den). Bii de brand werden biina 400.000 boeken en tijd schriften, waarvan een deel waardevolle manuscripten, vernield of door waterschade aangetast. Er was al lang kri tiek op de brandveiligheid van de bibliotheek.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1988 | | pagina 19