Israel geeft Jordaanoever weer vrij
Ongerustheid na vliegrampen bij kerncentrales
Gorbatsjov is manager van
grootste bedrijf ter wereld
Arrestatie
Surinaamse
militairen
- BUITENLAND
CcidaeSoiruMit
VRIJDAG 1 APRIL 1988 PAGINA 7
Honderden doden door
hepatitis in China
PEKING Een hepatitis-epidemie
die anderhalf jaar lang heeft gewoed
in het uiterste noordwesten van Chi
na heeft 650 levens geëist. In totaal
zijn 122.000 mensen met de ziekte be
smet geraakt, aldus het Chinese mi
nisterie van volksgezondheid. Vol
gens het ministerie is de epidemie
thans onder controle. Een andere he
patitis-epidemie heerst nog steeds in
Shanghai. Vorige week werd bekend
dat 290.000 mensen daar de ziekte
hebben opgelopen en dat tot nu toe
elf doden zijn gevallen. Volgens de
autoriteiten is de epidemie veroor
zaakt door besmette oesters.
Hongaarse partij
oefent zelfkritiek
BUDAPEST De communistische partij
van Hongarije geeft zichzelf en de rege
ring de schuld van de sociaal-economische
problemen waarmee het land kampt. Om
uit de problemen te geraken is het nodig,
dat op een speciale partijconferentie in
mei belangrijke hervormingen worden
aanvaard. Aldus een verklaring, die giste
ren is gepubliceerd in het partijblad Neps-
zabadsag. Daarin zegt de partij dat zij te
laat heeft beseft dat economische groei al
leen kan worden verwezenlijkt als hij ge
paard gaat met structurele veranderingen.
Zo zou er gedacht worden over geheime
stemmingen, keuze uit meerdere kandida
ten voor politieke posten en beperking
van ambtstermijnen.
Chinese leider adviseert
eten van minder vlees
PEKING De Chinese partijleider
Zhao Ziyang heeft de Chinezen opge
roepen minder vlees en meer groenten
te eten, omdat de boeren niet genoeg
graan kunnen verbouwen om de groei
ende veestapel te voeden. Zhao zei dat
de Chinezen wat konden opsteken van
de ontwikkelingslanden, waar ook ge
poogd wordt de vleesconsumptie te be
perken. Sinds 1983 is de consumptie van
vlees, gevogelte, eieren en vis per iaar
met tien procent toegenomen, terwijl de
graanproduktie slechts twee tot drie
procent per jaar steeg. Vorig jaar moest
het varkensvlees in de grote steden op
de bon, omdat de boeren wegens de
hoge voederkosten en lage prijzen on
voldoende varkens aanleverden.
Doodvonnis voor
blanke agenten
in Zuidafrika
JOHANNESBURG In Johan-
nesburg zijn twee blanke recher
cheurs van de zedenpolitie tot de
strop vero'ordeeld wegens moord op
twee van handel in drugs verdach
te mannen. Het zou voor het eerst
zijn dat in Zuidafrika blanke poli
tiemannen worden opgehangen.
Een van de verdachten had ter
verdediging aangevoerd dat hij de
trekker had overgehaald, nadat
hem was verteld dat de verdachten
onder meer leden waren van het
verboden Afrikaanse Nationale
Congres.
TAMIL - GUERRILLA'S
RICHTEN
BLOEDBAD AAN
COLOMBO Tamil-guerrilla-
strijders hebben een bloedbad
aangericht tijdens overvallen op
twee dorpen in het oosten van Sri
Lanka. Daarbij zijn minstens
veertig doden gevallen, zo is van
de zijde van de politie en de
plaatselijke bevolking vernomen.
De rebellen plunderden, staken
zeker honderd huizen in brand
en bestormden een moskee. De
slachtoffers waren volgens inwo
ners van de twee betrokken dor
pen, Mallaiyakuda en Sainama-
ruthu, allen moslims.
Mandela gaat afstuderen
JOHANNESBURG Nelson Mandela, de
leider van het Afrikaans Nationaal Congres
die sinds 1964 in Zuidafrika gevangen zit,
zal later dit jaar waarschijnlijk zijn rechten
studie afronden. De 69-jarige Mandela stu
deert met een schriftelijke cursus. Marinus
Wiechers, hoogleraar rechten aan de univer
siteit van Johannesburg, zei gisteren dat
Mandela het grootste deel van het werk ach
ter de rug heeft, maar nog enkele onderde
len moet afronden voor hij zijn graad krijgt.
In 1941 haalde Mandela via een schriftelijke
cursus zijn kandidaats, waarna hij al als ad
vocaat in Johannesburg kon werken. Zijn
partner was destijds Oliver Tambo, de huidi
ge voorzitter van het ANC, die sinds 1960 in
ballingschap leeft.
JERUZALEM Sinds
vannacht is de door Israel
bezette westelijke Jor
daanoever niet langer af
gesloten gebied. Het Is
raëlische leger besloot gis-
I teren de scherpe veilig-
heidsmaatregelen op te
heffen, die eerder deze
j week waren genomen om
het Palestijnse protest de
j kop in te drukken.
De opheffing van de maatre
gelen betekent dat de Jordaan
oever ook weer toegankelijk is
voor de pers, die gedurende
een drietal dagen geweerd is
uit de bezette gebieden. In eni
ge kampen op de Gazastrook
daarentegen blijven scherpe
maatregelen van kracht.
Israëlische woordvoerders
hebben toegegeven dat on
danks de arrestatie van hon
derden Palestijnen en alle an
dere veiligheidsmaatregelen
het protest de afgelopen dagen
heett voortgeduurd. De com
mandant van de troepen op de
westelijke Jordaanoever, gene-
raal-majoor Mitzna, erkende
ook dat het afsluiten van de
bezette gebieden voor de pers
geen effect op het protest heeft
gehad.
In Jeruzalem werd echter be
nadrukt dat het opheffen van
de restricties niet betekent, dat
de Israëlische regering is afge- door Arabische dorpen. De
stapt van de harde lijn. Die po- premier zei de er wonende
litiek werd nog eens bevestigd joodse kolonisten: „Er zijn
door premier Shamir. Hij be- daar mensen die willen ver-
stempelde Israels Arabische woesten en beschadigen wat
tegenstanders als „sprinkha- wij tot stand hebben ge
nen" waarvan „de koppen op bracht". „We zeggen hen van-
de keien van Israel zullen af de hoogte van deze berg en
worden stukgeslagen". Shamir terugkijkend op duizenden ja-
deed deze uitspraak bij de ope- ren (joodse) geschiedenis dat
ning van het Herodion Natio- ze sprinkhanen zijn vergele-
nale park, een bijbels fort in ken met ons", zo haalde hij
het landschap van de westelij- een bijbelse metafoor voor
ke Jordaanoever, omgeven machteloosheid aan. „Van ie
dereen die dit fort schade wil
toebrengen zal het hoofd tegen
de keien en muren van deze
forten worden stukgeslagen".
Het harde beleid van Shamir
lijkt te worden gesteund door
een overweldigende meerder
heid van de Israëlische bevol
king. De meeste Israëliërs vin
den, zo blijkt uit opiniepeilin
gen, het optreden van het le
ger niet hard genoeg.
In New York heeft Biniyamin
Netanyahu, de ambassadeur
van Israël bij de Verenigde
Naties, zijn ontslag ingediend
uit protest tegen de steun die
minister van buitenlandse za
ken Peres geeft aan het Ame
rikaanse vredesplan voor het
Midden-Oosten. De VN-am-
bassadeur vindt het plan een
„zeer gevaarlijke zaak"
Thatcher
woedend
over
onderzoek
van Amnesty
(Van onze correspondent)
LONDEN De Britse
premier Thatcher heeft
woedend gereageerd op
de aankondiging van Am-
nesty International, dat
een onderzoek zal worden
ingesteld naar het dood
schieten van drie ongewa
pende IRA-leden door
Britse commando's op Gi-
I braltar.
.Ik hoop dat Amnesty zich ook
een beetje druk maakt om de
meer dan 2.000 mensen die
sinds 1969 door het IRA zijn
vermoord", zei Thatcher onder
luide toejuichingen van de
Conservatieven in het Lager
huis. Zij noemde het onder
zoek „een stunt". Amnesty,
waarvan het hoofdkwartier in
Londen is gevestigd, reageerde
koeltjes op de kritiek van
Thatcher. Een woordvoerder
zei dergelijke reacties gewend
te zijn uit Zuidafrika, de Sov
jetunie en Chili.
I Amnesty zegt aanwijzingen te
hebben dat het doden van de
drie IRA-leden in Gibraltar
I een regelrechte moordpartij
was. In de termen van Amnes-
i ty een „buiten-gerechtelijke
executie". De commando's van
de Special Air Service zouden
geen enkele poging hebben ge-
daan de drie gewoon te arres
teren Een van hen zou nog
I verschillende keren zijn be
schoten toen hij al gewond op
de grond lag.
Het Conservatieve lagerhuislid
John Carlisle noemde Amnes
ty „bemóeizuchtige goed-doe-
I ners" en voorspelde dat „het
Britse volk" het onderzoek zou
verachten. Am nesty-woord
voerder Richard Reoch zei in
een reactie: „Wij zijn eraan ge
wend dat degenen die wij on
der de loep nemen ons altijd
de huid volschelden. Maar wij
maken voor niemand een uit
zondering en passen overal ter
wereld dezelfde regels toe. Dat
is van essentieel belang, want
elke staat is de rechten van de
mens precies dezelfde eerbied
verschuldigd". Uit de reacties
in Groot-Brittannië zelf valt
overigens ook af te leiden, dat
een groot deel van de openba
re mening de moordpartij op
Gibraltar ten stelligste afkeurt.
Door het neerstorten van de F-16 werden twee huizen verwoest en twee zwaar beschadigd.
BONN Twee doden,
twee uitgebrande huizen
en de evacuatie van 31
omwonenden. Dat was
gisteren de trieste balans
van het ongeluk met een
Amerikaans gevechts
vliegtuig van het type F-
16 boven het dorpje Forst,
vlak bij het Duitse Karls
ruhe (Rheinland-Pfalz).
Het vliegtuig was op de terug
weg van laagvliegoefeningen
naar de thuisbasis toen het op
een hoogte van 550 meter in
moeilijkheden kwam en in
Forst op een huis te pletter
sloeg. In die woning kwam
een 60-jarige man om het le
ven onder een vallende muur.
In verband met de rookont
wikkeling en het mogelijk
vrijkomen van giftige dampen
moesten de omwonenden in
aller ijl worden geëvacueerd.
Volgens de politie zouden er in
Forst waarschijnlijk veel meer
slachtoffers zijn gevallen, als
de meeste inwoners op het
moment van het ongeluk niet
naar hun werk waren geweest.
Het Amerikaanse vliegtuig
stortte neer op hemelsbreed
dertien kilometer afstand van
de kerncentrale in Phillips-
burg en zestien kilometer van
het kernonderzoek-instituut in
Karlsruhe. Dit tweede vlieg
tuigongeluk binnen 24 uur
vlak bij een kerncentrale heeft
in Duitsland een heftige dis
cussie op gang gebracht over
de veiligheid van kerncentra
les. Woensdag stortte een
Franse Mirage neer op twee
kilometer afstand van een
kerncentrale in Beieren.
Gebleken is dat de kans op het
neerstorten van een vliegtuig
op een nucleaire installatie
niet verwaarloosbaar klein is.
Het ongeluk van gisteren heeft
ook aangetoond dat een vlie
ger niet altijd in staat is op het
laatste moment zijn neerstor
tende toestel naar „veilig" ge
bied te sturen. Dat had woens
dag nog een woordvoerder be
weerd van het vliegteschnisch
instituut in Keulen-Wahn.
Kernreactoren die voor 1971
in Duitsland zijn gebouwd
hebben geen beveiliging tegen
neerstortende vliegtuigen. Van
die reactoren zijn nog ver
scheidene in gebruik. De nu-
cleare gedeelten van kerncen
trales die na 1971 zijn gebouwd
hebben een bolvormige gewa
pend betonnen ontmanteling
van 60 centimeter dikte. Die
wordt geacht bestand te zijn
tegen een botsing met een
vliegtuig dat met 770 km per
uur vliegt. De nieuwste kern
centrales hebben een ontman
teling van 80 centimeter dikte,
die de klap van een neerstor
tende jumbojet zou kunnen
verdragen.
De beide ongelukken hebben
inmiddels ook een discussie op
gang gebracht over het laag
vliegen. De oppositie van SPD
en Groenen eiste gisteren een
drastische beperking van der
gelijke oefeningen in de
Bondsrepubliek. Het ministe
rie van defensie zei echter dat
er geen sprake van kan zijn
dat het oefenen in laagvliegen
volledig wordt gestaakt.
Duitse minderheid laat zich horen
MOSKOU De ongeveer twee miljoen leden tellende Duitse
minderheid in de Sovjetunie heeft zich ook gemengd in de dis
cussie over het nationaliteitenvraagstuk. In „Neues Leben", een
in Moskou uitgegeven Duitstalig weekblad, zijn brieven afge
drukt waarin om de vorming van een eigen autonome republiek
werd gevraagd. Enkele schrijvers lieten weten het herstel van
de oude Duitse autonome republiek aan de Volga te prefereren,
anderen zeiden ook met een ander gebied tevreden te zijn of
juist in de huidige woonplaats te willen blijven. In 1941 liet Sta
lin naar schatting 650.000 etnische Duitsers deporteren omdat hij
hen verdacht van collaboratie met de binnengevallen nazi-troe
pen. Deze mensen en hun nazaten hebben tot op heden geen
toestemming hebben gekregen voor terugkeer naar hun oor
spronkelijke woongebied. Een aantal van hen heeft gevraagd
om het recht op emigratie naar het Westen.
Oppositieleider
formateur Antillen
WILLEMSTAD De leider
van de grootste oppositiepartij
op Curacao, ex-premier Maria
Liberia-Peters is gevraagd een
nieuw kabinet te formeren.
Volgens de Rijksvoorlichtings
dienst wil de gouverneur van
de Antillen, dr R.A. Römer
een kabinet, dat kan rekenen
op een tweederde meerderheid
in de Antilliaanse staten. Me
vrouw Liberia-Peters houdt
het verzoek van de gouver
neur nog in beraad. Het kabi
net van Don Martina kwam
vorige week ten val nadat de
Arbeiderspartij weigerde ak
koord te gaan met massa-ont
slagen om te bezuinigen.
SUSKE EN WISKE DE EDELE ELFEN
(c) Standaard uitgavert). AnlwarMn-Waeap.
ZAKEN DOEN MET DE BV SOVJETUNIE
AMSTERDAM Michail
Gorbatsjov is manager
van het grootste bedrijf
ter wereld, de BV Sovjet
unie. Want de Sovjet-eco
nomie wordt geleid door
één instantie, de partij,
die zich bemoeit met zo
wel het zaaien van peul
vruchten in Wladiwostok
als met de lancering van
een miljarden verslin
dend ruimtestation.
Gorbatsjov is partijleider en
daardoor de baas van meer
dan 50.000 industriële bedrij
ven, die veertig miljoen pro-
dukten fabriceren, over de
landbouw en over de dien
stensector. Hij geeft leiding
aan 140 miljoen werknemers.
Dat stelt Anna Séndor vast in
het door SDU Uitgeverij
(Staatsuitgeverij) verzorgde
boek „Gorbatsjov, de mana
ger", dat gisteren werd gepre
senteerd.
Anna Séndor is een Hongaar
se die sinds het begin van de
jaren zeventig in Nederland
woont. Zij publiceerde een
reeks van artikelen over het
Oostblok en de Sovjetunie en
is hoofdredacteur van Sesam,
een economisch vakblad over
Oost-Europa. Ze heeft het
boek mede bedoeld als „gids
voor de zakenman". Wie zich
mische heden en verleden
van de Sovjetunie zal er een
keur van interessante infor
matie in vinden
Gigantisch
gantische problemen stelt. Zo
bevinden de grondstoffen zich
in Siberië, de industriële ca
paciteit in Europa en de be
schikbare arbeidskrachten in
Azië. Aan het water, dat in
het noorden vrijwel nutteloos
naar zee stroomt, is in het zui
den een gigantisch gebrek.
Voorgangers kozen decennia
geleden voor de planeconomie
als economisch concept. Hoe
wel dat nimmer goed werkte
weten verschillende genera
ties niet anders meer, terwijl
bovendien de bureaucratie er
volledig op is ingericht, zodat
het bijzonder moeilijk zal zijn
er verandering in te brengen.
„Het realiseren van economi
sche veranderingen", aldus
Anna Séndor gisteren, „is
moeilijker dan politieke wijzi
gingen. Er zijn in de Sovjetu
nie politieke gevangenen en
dissidenten vrijgelaten en de
toon van de media is aan het
veranderen. Omdat daar tien
tallen jaren geen sprake van
was, geeft dat het gevoel dat
er politieke hervormingen
plaatsvinden. Maar het is vrij
wel onmogelijk in de econo
mie één aspect te veranderen,
zonder tegelijk ook de rest
aan te pakken. Het hele prijs-
en loonsysteem, de roebel-
koers, het landbestuur, alles
moet op de helling. Dat is een
bijna bovenmenselijke opga
ve. Het is politiek noch tech
nisch haalbaar. Voor kleine
stappen, zoals zijn voorgan
gers nog wel probeerden, kom
je er al lang niet meer. De
hele economie moet onder het
mes".
Welvaart
Séndor stelt vast dat het ma
nagement Gorbatsjov voor gi-
stukken een reeks van econo
mische aspecten van de Sov
jet-maatschappij. Zij gaat ook
nader in op de eigenaardighe
den van de Sovjetunie, waar
in de Baltische republieken
Estland, Letland en Litauen
tot de meest welvarende (en
tegelijk minst tevreden) ge
bieden behoren, omdat ze pas
in de Tweede Wereldoorlog
werden geannexeerd en de
grootste fouten bij het inrich
ten van de Sovjet-maatschap-
f»ij toen al waren gemaakt. Ze
egt de eigenaardigheden uit
van de tamelijk armoedige
moslem-republieken, waar
een enorm en elders broodno
dig, reservoir aan arbeids
krachten woont. Omdat ze
hun islamitische identiteit
willen handhaven is het en
thousiasme bij de werknemers
voor een economisch aantrek
kelijker baan elders echter
bijzonder gering.
Intussen is van de banvloek
over het kapitalisme nauwe
lijks meer sprake. In de jaren
vijftig leerde de propaganda
nog dat de Amerikaanse sol
daten in Korea vochten „on*
der invloed van Coca-Cola",
maar de limonade is nu ook
populair in de Sovjetunie, zij
het dat de firma Pepsi het
miljardencontract voor de
neus van Coca wegkaapte.
Pepsi is overigens vooralsnog
slechts verkrijgbaar in de ste
den. Op het platteland heeft
men er alleen maar van ge
hoord.
Handel nu
Het vanuit een „positieve
grondhouding' geschreven
boek „Het Westen moet de
kansen op handel met de Sov-
je.Vihie waarnemen, de tijd is
er nu rijp voor" sluit af
met de uitslag van een enquê
te met het merendeel van de
Nederlandse bedrijven die
handelscontacten met Moskou
onderhouden. De top-drie van
bekendste Sovjet-exportpro-
dukten kan elke leek beden
ken: auto (meestal Lada),
wodka, kaviaar. De belang
rijkste produkten die er
worden ingevoerd zijn tech
nologie, landbouwprodukten
en graan. De belangrijkste
problemen bij het zakendoen
met de Russen zijn, aldus de
ondernemingen: de bureau
cratie, het gebrek aan harde
valuta, de compensatieplicht
(Sovjetprodukten afnemen als
er Nederlandse worden ge
kocht), geen direkte contacten
met afnemers, import beper
kingenzaken en het onbeant
woord blijven van brieven en
telexen.
In „tien geboden voor het za
ken doen in Oost-Europa"
maakt Séndor duidelijk dat
persoonlijke contacten er zeer
belangrijk zijn, dat het praten
over „Rusland" in plaats over
„Sovjetunie" er slecht valt (ze
horen ook liever „Warschau-
contrart" in plaats van „War
schau Pact"). En vrouwelijke
zakenpartners moeten er zeer
serieus worden genomen.
„Wie laat merken liever met
haar baas zaken te doen, wie
haar met een air van superio
riteit behandelt of wie laat
merken dat zij van dat techni
sche gedoe toch niets begrijpt,
kan het verder op zijn missie
wel vergeten".
ANDRÉ HORLINGS
Anna Sandor: Gorbatsjov
de manager. Uitgeverij:
SDU Uitgeverij. Prijs:
27,£0.
KLM-piloot
bood aan
jonge kaper
miljoen
dollar
ROME - „Je kunt een mil
joen dollar krijgen als je je
maar kalm houdt". Onge
veer met die bewoordin
gen probeerde KLM-ge-
zagvoerder Henk de Rid
der kort voor Kerstmis de
jonge Italiaan te kalme
ren, die zijn Boeing 737
gekaapt had. Dat is geble
ken op de eerste dag van
het proces in Rome tegen
de vijftienjarige kaper
Adalgiso Scioni.
De Ridder gaf toe dat „ik het
misschien wel ben geweest"
die als eerste praatte over een
eis van één miljoen dollar. Als
verklaring wees hij de recht
bank er op dat het KLM-per-
soneel „zeer nauwgezette in
structies heeft om dit soort
dingen niet te onderschatten".
Stewardess Elisabeth Kappers
zei dat de jongen „een heel
vreemde indruk" maakte. Dat
was het ook wat de bemanning
het meeste zorg bereidde".
Scioni kaapte het toestel in
een opwelling, omdat hij er
niets voor voelde terug te ke
ren naar zijn ouders in het
kleine dorpje Arbus in Sardi
nië. Nederland, waar de fami
lie Scioni jaren gewoond had.
beviel hem beter. De Boeing
met 91 passagiers aan boord
was op weg van Amsterdam
naar Milaan. Op een gegeven
moment kwam de jonge Ita
liaan de cockpit in en zei tegen
de bemanning dat zijn horloge
een timer was, waarmee hij
een bom in het bagage-ruim
tot ontploffing kon brengen.
Eerst eiste hij dal het toestel
zou doorvliegen naar Tchad,
toen naar Kuwayt en tenslotte
naar New York.
Omdat de Boeing vanwege de
mist niet kon landen in Milaan
werd er koers gezet naar
Rome. Eenmaal geland op de
Romeinse luchthanven Fiumi-
cino gaf de jongen zich over
zonder enig verzet te bieden.
„Ik wist niet wat ik deed.
Toen ik in Amsterdam aan
boord ging peinsde ik niet
over een kaping", zo zei Scioni
tegen zijn rechters. Toen hij
echter hoorde dat er niet in
Milaan geland kon worden,
raakte hij buiten zichzelf. Vol
gens het psychiatrisch rapport
waar de Romeinse justitie om
gevraagd heeft, was de jongen
inderdaad niet toerekenings
vatbaar op het moment dat nij
in de cockpit verscheen met
zijn verhaal over de timer en
de bom.
Het is overigens niet gering
waar Scioni in Rome voor de
terecht moet staan: meervou
dige ontvoering, poging tot af
persing en vliegtuigkaping.
Scioni, in de Italiaanse pers
aangeduid als „baby-kaper en
„mini-kaper", zal er waar
schijnlijk echter genadig vanaf
komen. Niet alleen vanwege
het ontlastende psychiatrische
rapport. Ook de KLM wil de
zaak niet hoog spelen. Een
vertegenwoordiger van de na
tionale luchtvaartmaatschappij
verklaarde ter zitting dat de
KLM er van heeft afgezien om
schadevergoeding te eisen.
PARAMARIBO De mili
taire politie in Suriname
heeft deze veek „een aantal
militairen aangehouden".
Dat heeft de auditeur-mili
tair Ramon de Freitas beves
tigd. De Freitas zei niet te
weten wat de reden van de
arrestaties is en ook een mili
taire woordvoerder wilde
geen mededelingen doen.
Wel sprak hij berichten te
gen dat er sprake zou zijn ge
weest van een couppoging
binnen het leger. Het Suri
naamse persbureau SNA had
gemeld dat de militairen wa
rén aangehouden wegens in
subordinatie.