finale
herinnering
aan Holland hoog
riMii
AUSTRALIË TWEEHONDERD JAAR
'CeidócGouocuit1
ZATERDAG 2 JANUARI 1988
goedkope arbeidskrachten, waren ge
dwongen te leven in (onvruchtbaar) land
dat voor de Europeanen niet aantrekke
lijk genoeg was, totdat dit rijk aan bo
demschatten bleek te zijn. Toen moesten
ze opnieuw het veld ruimen. Pas in 1967
kreeg de oorspronkelijke inwoners stem
recht en sinds 1971 worden zij meege
teld als Australiërs. Maar de economi
sche achterstelling, de constante discri
minatie zijn gebleven. Van de nog over
gebleven Aboriginals leven er nu zo'n
tienduizend in 260 verschillende reser
vaten, de rest bevolkt doorgaans de arm
ste wijken van de steden met een kinder
sterftecijfer dat twintig keer hoger is dan
onder blanke Australiërs. Nog steeds
zijn er meldingen van mishandelingen
en zelfs moorden. Nog onlangs benoem
de de regering in Canberra een speciale
onderzoekscommissie naar de raadsel
achtige dood van enkele tientallen,
meest jonge Aboriginals in de gevange
nissen van de oostelijke deelstaten New
South Wales en Queensland.
Op grond van dit alles is 1988 voor de
Aboriginals alles behalve een feestjaar.
.De meesten van hen boycotten de bicen
tenary en herdenken in plaats daarvan
tweehonderd jaar blanke onderdrukking.
De afstammelingen van de Britten en de
honderdduizenden immigranten die na
hen kwamen feesten er echter niet min
der om. Ook de leden van de Neder
landse gemeenschap dragen hun steentje
bij. De Nederlanders behoren tot de
grootste van de groepen immigranten
die samen de smeltroes van Australië
zijn gaan vormen. Ze kwamen met
scheepsladingen vol in de jaren vijftig.
Tot'1967 was Nederland met 167.000
volksverhuizers nog steeds het tweede
immigrantenland. Daarna werden ze als
lijstaanvoerders verdrongen door de Ita
lianen (389.000), de Grieken (230.000)
en de Joegoslaven (180.000).
Geassimileerd
Net als de nog later gearriveerde Vietna-
mezen vormen de Zuideuropeanen nog
vaak hechte gemeenschappen binnen de
Australische samenleving. De Nederlan
ders hebben zich veel meer aan de nako
melingen van de Britten geassimileerd.
Ze werden veel sneller echte „Aussies"
en het contact met het vroegere vader
land verwaterde snel. Van nieuwe Au
straliërs werd in de jaren vijftig en zestig
ook verwacht dat ze zich snel aanpasten.
Wie dat niet deed of kon werd als een
mislukte immigrant beschouwd. Het
multiculturele Australië, dat oog heeft
voor de eigen historie van de immigran
ten ontstond pas veel later, in de jaren
zeventig, toen veel Aziaten naar Austra
lië emigreerden.
Toch hebben er van meet af aan talrijke
Nederlandse clubs bestaan, met name in
de grote steden als Sydney, Melbourne
en Adelaide. Zij hielden de herinnering
aan de nostaligische Hollandse gezellig
heid levend met klaveijasavonden, dan
sen op de muziek van Rita Corita en
Johnny Jordaan, met Hollandse happen
als haring, Sinterklaasavonden met spe
culaas en marsepein en met oud en
nieuw de Hollandse oliebollen en appel
flappen. De Nederlandstalige vereni
gingsblaadjes en de Dutch Australian
Weekly hielpen daarbij. In de bloeidagen
had deze krant een oplage van bijna
honderdduizend exemplaren.
Er heeft een tjjdje de klad in gezeten
toen iedereen het te druk had met geld
verdienen en carrière maken, maar de
laatste tijd leeft de lotsverbondenheid
van de vroegere Nederlanders in Austra
lië weer op. Naarmate de immigranten
uit Nederland ouder worden, de kinde
ren de deur uit gaan en voor pa en ma
het pensioen komt, wordt er steeds meer
teruggeblikt en borrelt hete heimwee
naar vroeger toch weer op en daarmee
ook de liefde voor al wat Nederlands is.
Het verenigingsleven bloeit op, de opla
ge van de Nederlandstalige media stijgt
weer en de radio en tv-programma's in
het Nederlands trekken meer kijkers en
luisteraars. Behalve Nederlandse bladen
als de Dutch Australian Weekly en de
Dutch Courrier, het orgaan van de hon
derdvijftig samenwerkende Nederlandse
clubs rond Melbourne, heeft vrijwel elke
Australische staat een eigen Nederlands
talig radioprogramma. Dat wordt ver
zorgd door de Special Broadcasting Ser
vice (SBS), een vrucht van het multicul
turele beleid van de Australische rege
ring. SBS-tv zendt nationaal dagelijks
programma's uit die zijn aangekocht in
de verschillende landen waar de Austra
liërs vandaan komen. Wat Nederland
betreft is dat bijvoorbeeld de Vara-tv-se-
rie Zeg 's Aaa. Daarnaast zijn er radio
programma's in tientallen verschillende
talen.
Jan Akkermans en Ellen Walinda, bei
den immigranten uit de jaren vijftig,
doen nu de meeste Nederlandse radio
programma's voor de zender 3EA in
Melbourne. Akkermans zit al een jaar of
tien achter de microfoon. Hij is impor
teur van Nederlandse grammofoonpla
ten en kan voor zijn programma's put
ten uit zijn eigen omvangrijke disco
theek met Nederlandstalige muziek. En
zo kan het gebeuren dat je in de Austra
lische bush oog in oog staat met een
heuse kangoeroe of koala terwijl Gert en
Hermien, Corry en de Rekels of Johnny
Hoes je toezingen op je radio.
Ellen en Jan (in Australië noem je maar
zelden iemand bij de achternaam) bren
gen ook nieuws uit het vroegere vader
land van hun luisteraars. Dat krijgen zij
via de telex van Radio Nederland We
reldomroep en door de hele week de uit
zendingen van dit station, die gericht
Beatrix Village, het bejaardendorp van de
Holland Australian Retirement Founda
tion, waarvan de Nederlanders in Mel
bourne hopen dat koningin Beatrix het
tijdens haar aanstaand staatsbezoek aan
Australië officieel zal willen openen.
Leden van de Dutch Social Club Dia
mond Valley prijzen op een van de talrij
ke kermissen hun Nederlandse lekkernij
en aan.
zijn op Australië, Nieuwzeeland en Azië
te beluisteren en samen te vatten. Dat is
een heel karwei, maar toch lukt het hen
telkens weer redelijk actueel te zijn.
Liefdewerk
Voor Ellen en Jan is het radiowerk voor
een groot deel een hobby. Ze krijgen
maar mager betaald. Maar liefdewerk
oud papier is het voor alle leden van de
Nederlandse gemeenschap. Zo is Ellen
ook nog actief in een Nederlands dames-
koortje dat met een op de jaren vijftig
gestoeld repertoire van „Geetje uit de
Polder" en „Piet Hein zijn naam is
klein" de verschillende Nederlandse be
jaardenoorden langs trekt. Zelf kwam ze
33 jaar geleden als zesjarig meisje naar
Australië, maar daar is niets van te mer
ken. Ellen heeft Nederland en z'n taal
steeds hoog gehouden en is ook nooit
van nationaliteit veranderd. Zij is dan
ook nog wel eens éen paar keer terug (op
bezoek) geweest.
Veel Australische Nederlanders hebben
daar nooit van willen weten. Nederland
was immers een gepasseerd station. Pas
nu ze ouder worden blijkt heimwee de
kop op te steken. Een gevoel wat nog
versterkt wordt doordat veel bejaarden
onder hen besluiten bij elkaar te gaan
wonen in Hollandse bejaardencom
plexen. waarvan er steeds meer van de
grond komen. Beatrix Village is er een
voorbeeld van. Dit is een van de drie
Nederlandse bejaardenoorden aan de
rand van Melbourne, vlakbij het gebied
waar geëmigreerde bloembollentelers een
Australische Keukenhof hebben gescha
pen. Bejaardencentra zijn hier overigens
geen kleine, knusse complexen zoals we
die in Nederland kennen, maar echte
dorpen met voor alle bejaarden een
apart huis. Australië heeft nu eenmaal
de ruimte.
Beatrixdorp is gebouwd zonder een cent
overheidssubsidie. Dat kennen ze in Au
stralië niet. Het benodigde geld hebben
de verschillende Nederlandse verenigin
gen met hun activiteiten in tien jaar
ploeteren bijeengebracht. Vijftien jaar
geleden werd het plan gesmeed. Acht
jaar later was er voldoende geld om met
de bouw te beginnen, maar voor onder
houd en uitbreiding blijft veel geld no
dig, benadrukt Ype de Bruin, voorzitter
van de samenwerkende Nederlandse
verenigingen in de deelstaat Victoria.
Een steeds kleiner aantal produktieve
ex-Nederlanders zorgt dus voor de. mid
delen om een steeds groeiend aantal be
jaarde land- en lotgenoten aan een gezel
lig Hollandse ouwe dag te helpen. Over
al kom je de Nederlandse verenigingen
op kermissen tegen met hun echt Hol
landse kramen, waar naast de verplichte
„Hollandse nieuwe" ook andere oud-va
derlandse lekkernijen als kroketten gretig
aftrek vinden. Verder organiseren ze
reeksen loterijen en tal van gezelligheids
avonden en liefdadigheidsfeesten.
Klap op de vuurpijl zijn echter de Hol
land Festivals. Op deze grote, puur Ne
derlandse kermissen komt alles wat ban
den had of nog heeft met Nederland
eens per jaar bij elkaar, het liefst in echte
klederdracht. De activiteiten op deze fes
tivals zijn doorgaans goed voor enkele
tienduizenden dollars voor de opvang
van de bejaarde ex-Nederlanders. Hoe
dankbaar dit op zichzelf ook is, toch
hoopt iedereen in Melbourne stilletjes
op echte „ofFicieïe" erkenning van al dit
werk. Er is geen betere denkbaar dan dat
koningin Beatrix tijdens haar aanstaande
bezoek de moeite zou nemen het naar
haar genoemde bejaardendorp persoon
lijk te openen. Want Australiër of niet,
voor de ex-emigranten blijft Beatrix toch
altijd nog hun koningin.
ARJEN BROEKHUIZEN
Jan Akker mans en Ellen Walinda van het
Nederlandse programma op Melbourne
Radio 3EA.
CANBERRA - Met het inluiden
van het nieuwe jaar is aan de ande
re kant van de aardbol, op een af
stand van zo'n twintigduizend kilo
meter, een 366 dagen durend ver
jaarsfeest losgebarsten: Australië
viert zijn „bicentenary", het twee-
I honderdjarig bestaan.
Kosten noch moeiten zijn
het feest een heel jaar vol të houden en
het natuurlijke isolement van het land te
doorbreken. Als het aan Australië ligt
komt de hele wereld mee feestvieren.
Niet alleen de familie en vrienden van
de talloze immigranten die in de loop
van die tweehonderd jaar westerse be
schaving in Australië hun geluk zijn ko
men beproeven. Ook tal van buitenland
se zakenlieden zijn uitgenodigd, al dan
niet in het kader van de World Expo '88
die in Brisbane wordt gehouden. Daar
naast hebben veel regeringsleiders en
staatshoofden een reis naar Australië in
hun agenda staan. Onder hen ook konin
gin Beatrix en Prins Claus. Zij zullen
eind oktober, begin november het land
met een officieel staatsbezoek vereren.
Of, om een ander voorbeeld te noemen:
ook vijftig Nederlandse scouts bezoeken
Australië. Sterker nog, ze zitten er al om
de gisteren in Sydney begonnen Wereld
jamboree bij te wonen, stilletjes hopend
dat zij de volgdende mogen organiseren.
Het hoogtepunt van de fèestelijkheden
rond het tweehonderdjarig bestaan is 26
januari. Op die dag, de nationale feest
dag van het land, is het precies tweehon
derd jaar geleden dat Captain Arthur
Philip in Port Jackson, de natuurlijke
haven van wat nu Sydney heet, de Britse
Union Jack plantte en er de eerste ne
derzetting stichtte. Het werd een strafko
lonie voor zevenhonderd uit Engeland
meegevoerde criminelen. Zij en hun be
wakers zijn de stamvaders van de blanke
Australiërs.
Aboriginals
Het enorme eiland bestond uiteraard al
veel langer en kende duizenden jaren
eerder zijn oorspronkelijke bewoners, de
Aboriginals. Zij kwamen waarschijnlijk
zo'n vijfentwintigduizend jaar voor de
Britten over een toen nog bestaande
landengte uit India en Ceylon via Indo
nesië. Het is niet precies bekend hoeveel
Aboriginals er in Australië woonden
toen de eerste Europeanen arriveerden.
Schattingen lopen uiteen van driehon
derdduizend tot een miljoen, verspreid
over vijfhonderd stammen met even zo
vele eigen talen. Hun leven was totaal
verschillend van de Europeanen: de
Aboriginals leidden een zwervend be
staan: het waren jagers.
Captain Arthur Philip had strikte orders
van de Britse regering om de Aboriginals
te respecteren, maar dat duurde niet
lang. De veroordeelden en hun bewakers
waren van meet af aan wreed tegen de
autochtonen. In de talrijke gevechten
van speren tegen geweren werden er dui
zenden afgeslacht. De Aboriginals waren
geen partij voor de Britten. Ze werden
van hun land verjaagd of zelfs ver
moord. Wie kon vluchten had grote
kans vervolgens te bezwijken aan de
vele nieuwe ziekten die door de blanken
waren geirhporteerde, zoals tbc. Vijftig
jaar na de komst van de blanken, in
1838, waren er in Tasmanië nog acht
Aboriginals in leven. Na de eerste hon
derd jaar van blanke overheersing in
Australië waren er nog zestigduizend
oorspronkelijke bewoners over.
De blanke Australiërs hebben de Abori
ginals in feite altijd als tweederangs bur
gers behandeld. Ze werden gebruikt als
