,Een schip is pas vol, als het
erste dek onder water staat"
Staking legt openbare leven
in Israël goeddeels lam
Op Japans schip stierven
in 1944 6500 mensen
ÏANSPORT OP FILIPIJNEN BLIJFT RISKANT
Honderden
Spanjaarden
miljonair na
Kerstloterij
[ITENLAND
QeidM<2owumt
DINSDAG 22 DECEMBER 1987 PAGINA 5
ird optreden
reden tegen
lerzeeërs
!KHOLM Zweden gaat krach
optreden tegen schending van
rritoriale wateren door buiten-
onderzeeërs. Het zal niet meer
•ren hen te verdrijven, maar het
en tot zinken brengen. Premier
^Json verklaarde voor de radio dat
ijdkrachten het recht hebben de
s te gebruiken die nodig zijn om
linnendringende onderzeeër tot
i te brengen. Er kan bloed vloei-
aar dat is de schuld van de
Jer (van de territoriale wate-
f. Het gaat vermoedelijk om Russi-
^onderzeeërs, maar dat is slechts
'eieer bewezen.
Londen weer in
beroep tegen
spionnenboek
LONDEN Het Britse Hoogge
rechtshof heeft gisteren bepaald dat
er geen permanent verbod mag ko
men op perspublikaties van en over
het boek Spycatcher, de memoires
van de voormalige spionagechef Pe
ter Wright. De Britse regering is te
gen de uitspraak in beroep gegaan
en tot die zaak dient, 18 januari,
blijft het publikatieverbod van
kracht. Het boek van Wright is in
Groot-Brittannië verboden omdat
het de nationale veiligheid in ge
vaar zou brengen. Spycatcher is
overal te wereld te koop en Britse
kranten hebben grote delen ervan
gepubliceerd.
Donald Trelford
en Peter
Preston,
respectievelijk
redacteur bij
The Observer en
The Guardian
zijn tevreden nu
de rechter heeft
bepaald dat de
publikaties over
Spycatcher niet
volledig kunnen
worden
verboden.
FOTO: AP
Doden en gewonden
na gifwolk Egypte
KAIRO In de Egyptische stad'
Alexandrië aan de Middellandse
Zee zijn gisteren zes mensen omge
komen en meer dan duizend ge
wond geraakt door een rookwolk,
die was ontstaan na een brand in
een opslagplaats voor chemicaliën
van het Egyptische leger.
Volgens de autoriteiten waren de
chemische stoffen die op een mili
tair terrein in de armenwijk el-
Wardian waren opgeslagen niet gif
tig van aard, maar ging het om stof
fen waarmee rookgordijnen worden
aangelegd. De brand is inmiddels
geblust; vijftig mensen liggen nog in
het ziekenhuis.
BBC biedt koningin
excuses aan
LONDEN De Britse omroep
BBC heeft zich verontschuldigd
bij koningin Elizabeth voor het
voortijdig bekend worden van
haar kerstboodschap, en ver
klaard dat de betrokken journa
list niet langer over het konink
lijk huis zal berichten.
Voor het eerst in 35 jaar werd
het embargo op de jaarlijkse
boodschap van de koningin ge
schonden, nadat die was voor
ten die over het koninklijk huis
vertoond aan enkele journalis-
ïklijk h
berichten. Volgens de BBC ge
beurde dat toen verslaggever
Michael Cole vertrouwelijk had
gepraat met andere journalisten.
Witte Huis blij met
offensief Contra's
WASHINGTON Het Witte
Huis heeft gisteren het offensief
dat de Contra's hebben ingezet te
gen de Sandinistische troepen om
schreven als „zeer bemoedigend
Minstens zevenduizend Contra's
zijn in de aanval gegaan om enke
le mijnbouwdorpen in handen te
krijgen en de omliggende infra
structuur te vernietigen. De Con
tra's, die door de VS worden ge
steund, proberen op deze gewel-
dadige manier de regering tot een
wapenstilstand te dwingen. Het
overleg tussen Contra's en Sandi
nisten, dat gisteren in Santa Do
mingo werd hervat, is onder meer
onder invloed van de gevechten,
afgebroken.
-
ILO Het houten
;epje kraakt en piept
if zijn laatste uur ge
ien heeft, terwijl een
)ulente vrouw, balan-
ind met een paraplu
en het hoofd, aan
rd stapt. Zakken met
l, potten en pannen,
geit en een vecht-
i in een mand volgen,
x. capacity 12 per-
is op de boeg ge-
Iderd Wie de koppen
komt bemanning
meegerekend op
anks luidkeelse verma-
en van de man aan de
die toezicht houdt op het
li i, besluit de kapitein het
I j ach maar op te wagen.
'ijl het buitenboordmo-
,|jj> zwarte roetwolken uit-
kt, zet het bootje zich
lT(iaam in beweging. Enke-
eters buiten de wal van
iiland Ilo Ilo gebeurt het
Irmijdelijke: het scheepje
it water en zakt vrijwel
standig naar de bodem
le rivier. Als alle passa-
even later drijfnat en
stend aan de wal klaute-
proesten de toeschouwers
maar dan van de lach.
^puzzel
,agens ter wereld wordt het
£kwoord: „de kruik gaat
jvjng te water tot hij barst"
izdeffend in de praktijk ge-
anht als juist op de Filipij-
g Alleen hebben de Filipi-
d, hun eigen versie van
ajj volkswijsheid om de be-
defrde situatie in het trans-
)piover zee te omschrijven:
e schip is pas vol, als het
gje dek onder water staat".
irj laatste kan nauwelijks
lSe overdrijving genoemd
elen in deze legpuzzel-
aa van ruim 7000 eilanden,
r het al jaren ontbreekt
voldoende veerschepen
de bevolking van zestig
kn zielen te kunnen ver-
tn.
ral in de tijd van christe-
feestdagen als Kerstmis
isen kan een zeereis naar
an de Filipijnse eilanden
:n ware hel ontaarden,
lijkt rond deze feestdagen
if de hele bevolking in
jing komt. Niettemin
het weinig moeite om
kaartje te bemachtigen
een van vele veerdien-
De schepen worden ge-
nog wat verder volge-
dan normaal. Officieel
i Aen de havenautoriteiten
L toezicht op houden, maar
e kapitein met wat extra
over de brug komt, is er
tal wel een mouw aan te
Een archieffoto van de gezonken veerboot.
Nederlanders onder slachtoffers grootste scheepsramp
DEN HAAG Niet de „Titanic", zoals
gisteren naar aanleiding van de ramp
met de Filipijnse veerboot, veelvuldig
werd gememoreerd, maar de „Joenio
Maroe" is het grootste rampschip teF
wereld.
Aan boord van dit Japanse transportschip ver
loren op 18 september 1944 ongeveer 6500
mensen het leven, onder wie veel Nederlandse
krijgsgevangenen.
De „Joenio Maroe" zonk voor de kust van Su
matra als gevolg van een torpedo-aanval door
een Britse onderzeeër. Om onbekende reden
ontbreekt deze ramp in gerenommeerde ram
pen-overzichten, zoals in „The Great Interna
tional Disaster Book" of „Darkest Hours".
Maar ook in historische handboeken van de
Tweede Wereldoorlog is over de ramp met de
„Joenio Maroe" vrijwel niets te vinden. Dr.
Lou de Jong besteedt in deel 11b (tweede helft) Zwaard en bijl
van „Het Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog" drie pagina's aan de
grootste scheepsramp uit de geschiedenis.
daarentegen droegen allen een zwemvest".
De „Joenio Maroe" werd aanvankelijk bege
leid door een Japans vliegtuig, dat geallieerde
duikboten op afstand diende te houden. Twee
dagen na vertrek verdween dit vliegtuig en
prompt zag een Britse onderzeeër zijn kans
waar: het schip werd door twee torpedo's ge
troffen.
De Japanners poogden onmiddellijk het vege
lijf te redden. Een deel van de bemanning en
het bewakingspersoneel vond een plaats in één
van de twee sloepen. Anderen wierpen de red-
dingvlotten in zee en sprongen die achterna.
In het schip ontstonden gevechten op leven en
dood. „Paniek brak uit, eerst in het ruim, waar
de een de ander met stukken hout en ijzer
neersloeg om het eerste boven te zijn, later ook
aan dek", aldus De Jong.
In de haven van Manila wachten duizenden mensen op nieuws over de vergane veerboot. Bij elke
nieuwe veerboot die de haven binnenloopt is het een angstig wachten, of de familieleden zich
misschien dèèr aan boord bevinden.
Nederlanders
Aan boord bevonden zich 4200 „romoesja's" en
rond 2300 krijgsgevangenen. „Romoesja's" wa
ren Indonesische inheemsen, die al dan niet
gedwongen voor de Japanners werkten. Van
de krijgsgevangenen waren veruit de meesten
Nederlanders en Indische Nederlanders. Daar
bij bevonden zich onder anderen militairen
van het KNIL en de marine en opvarenden
van de Nederlandse koopvaardij. Het schip
was op weg naar Padang. Daar zouden de ge
vangenen worden ingezet bij de aanleg van de
Pakanbaroe-spoorweg.
Met de veiligheid aan boord was het slecht ge
steld. De Jong: „Het schip had voor zijn be
manning en ruim 6500 andere opvarenden
geen reddingsmiddelen van betekenis aan
boord. Geen van de romoesja's of krijgsgevan
genen had een reddingsgordel de Japanners
Drenkelingen die probeerden het vege lijf te
redden aan boord van de door Japanners be
zette sloepen waren kansloos. „Iedere niet-Ja-
panse drenkeling werd met zwaard en bijl ge
weerd, de halstarrigen de vingers of de handen
afgehouwen of de schedel gekloofd", aldus een
door De Jong geciteerde overlevende.
De scheepsramp gebeurde op twintig kilometer
van de kust van Benkoelen, bij het zuidwesten
van het eiland Sumatra. Van de twee schepen
die de „Joenio Maroe" excorteerden, een ka
nonneerboot en een korvet, haalde de kanon
neerboot haalde circa 50 man uit het water,
voer naar de kust en liet de drenkelingen de
laatste 500 meter zwemmen.
Van de ongeveer 4200 romoesja's aan boord
zouden er slechts rond 200 de wal hebben be
reikt, van de bijna 500 Ambonezen en Menado-
nezen overleefden er 219 en van de ruim 1800
krijgsgevangenen brachten 460 het er levend
af. „De ondergang van de „Joenio Maroe" had
dus", schrijft De Jong, „ongeveer 6500 mensen
levens gevergd; het is de grootste scheepsramp
geweest die zich ooit heeft voorgedaan".
ANDRE HORLINGS
3Cr
lekend
kruisen grote en kleine volge
pakte veerschepen, soms met
zeer gebrekkige navigatie
middelen, door de tropische
wateren die de Filipijnse ei
landen omgeven. Het meren
deel van de vloot is meer dan
dertig jaar oud, het onder
houd aan de schepen is niet
zelden allerbelabberdst. Dra
matische scheepsrampen doen
zich vrijwel elk jaar voor, zo
als op 24 april 1986, toen op de
Visayan Zee een veerboot met
414 passagiers in goed weer
zonk onder - nog onopgehel
derde omstandigheden. Een
ramp met de omvang van af
gelopen zondag is naar Fili
pijnse maatstaven echter on
gekend.
Overigens speelt bij de veilig
heid in de Filipijnse scheep
vaart nog een onberekenbare
factor een rol: de tyfonen met
snelheden tot boven de 200
kilometer per uur die de ar
chipel elk najaar weer teiste
ren.
De Scheepvaartinspectie in
Vlissingen kreeg anderhalf
jaar geleden de gelegenheid
één van de Filipijnse schepen
grondig te onderzoeken. Het
betrof hier weliswaar geen
passagiersschip, maar wat de
FOTO'S: AP
inspecteurs in de haven van
Vlissingen aan boord van het
zeeschip „Mount Data" aan
troffen, was ronduit ontstel
lend. Het schip werd aan de
ketting gelegd nadat het op
ruim zestig punten was afge
keurd. Zo bleken de twee
sloepen aan boord totaal ver
rot, de brandblusapparatuur
werkte niet en wat nog ern
stiger was: de hoospompen
waren met geen mogelijkheid
aan de praat te krijgen. Zes
juni rond één uur 's nachts
vertrok het schip niettemin
met stille trom uit de haven;
volgens de Rijkspolitie te wa
ter stond de kapitein onder
zware druk van de rederij om
de reis te vervolgen.
Particulier
Volgens deskundigen is nog
maar de vraag wie in feite
verantwoordelijk is voor de
transportproblemen op de Fi
lipijnen: de reders die te lang
blijven varen met oud materi
aal, de kapiteins die hun sche
pen overgeladen, de bevol
king die niet mondig genoeg
is om daar krachtig tegen te
protesteren, de havenautori
teiten die verzuimen wetge
ving tot op de letter uit te
voeren of de regering, die niet
voldoende investeert in de
grote veerdiensten, die overi
gens meestal in particuliere
handen zijn.
Wat dat laatste betreft is er
echter een probleem: het eco
nomisch herstelbeleid van de
regering Aquino heeft nog
niet echt vruchten afgewor
pen en de Filipijnen gaan na
net bewind Marcos nog steeds
gebukt onder een duizeling
wekkende buitenlandse
schuld van bijna 50 miljard
gulden. Met andere woorden:
het geld ontbreekt gewoon om
bij Koreaanse, Japanse of Eu
ropese scheepswerven het
materieel te bestellen dat no
dig zou zijn om een verant
woord transportsysteem op
poten te zetten. Bovendien is
een rendabele exploitatie van
een modern veerschip bij de
in de Filipijnen noodzakelij
kerwijs lage transportprijzen
(het gemiddeld inkomen per
hoofd van de bevolking be
draagt 1600 gulden per jaar)
onmogelijk. Zolang aan die si
tuatie niets verandert, blijft
het vervoer over zee in de Fi
lipijnen zo onzeker als het le
ven zelf.
PAUL KOOPMAN
(Van onze correspondent
Paul van der Voort)
BARCELONA De tra
ditionele goklust van de
Spanjaarden bereikte van
daag zijn onbetwiste hoog
tepunt. Honderden men
sen werden in een klap
miljonair dankzij de
Kerstloterij, tijdens welke
1360 miljoen gulden aan
prijzengeld werd uitge
keerd. Het openbare le
ven lag volledig stil toen
vanochtend de trekking
rechtstreeks door de tele
visie en bijna alle radio
stations werd uitgezonden.
meer dan tweehonderd jaar
oud. In 1763, in de tijd van
Koning Karei III, was de
overheid al druk op zoek naar
manieren om de schatkist te
spekken. De markies van Es-
quilache kwam op het winst
gevende idee een nationale lo
terij in te voeren zoals die in
Italië sedert het midden van
de vijftiende eeuw in gebruik
De loterij bestaat uit 71 iden
tieke series met ieder 66.000
verschillende nummers. Een
enkel nummer kost 25.000 pe
seta's, zo'n vierhonderd gul
den. De hoofdprijs, per serie, is
vier miljoen gulden. Voor een
inzet van een gulden kan men
dus tienduizend gulden win
nen. In de praktijk kopen de
Spanjaarden echter zelden een
heel nummer. Men splitst het
nummer op in tientallen, hon
derden of soms zelfs duizen
den aandelen, die vaak aan
vrienden, kennissen of zaken
relaties worden uitgedeeld. In
dien alle nummers worden
verkocht, beurt de staat bijna
twee miljard gulden aan inleg-
geld. Hiervan is ruim 1.3 mil
jard als prijzengeld gereser
veerd.
In de dagen voorafgaande aan
trekking lopen de emoties
soms hoog op. In alle hoeken
van het land duiken waarzeg
gers op die met absolute zeker
heid weten te vertellen welk
nummer dit jaar de hoofdprijs
wint. Sommige mensen reizen
honderden kilometers om een
bepaalde combinatie te vinden
waar ze de vorige nacht van
hebben gedroomd.
Ook gewetenloze zwendelaars
proberen in deze dagen hun
slag te slaan. Ze verkopen aan
delen van nummers die ze zelf
niet bezitten. Vorig jaar was
een oplichter in Andalusië zo
ongelukkig het nummer te
„verkopen" waarop de hoofd
prijs viel. De man werd bijna
door zijn diep teleurgestelde
klanten gelyncht. Een recht
bank veroordeelde hem tot an
derhalf jaar gevangenisstraf
en het betalen van een schade
vergoeding van ruim drie mil
joen gulden aan de bedrogen
„prijswinnaars" die wekenlang
de bloemetjes hadden buiten
gezet in de stellige overtuiging
dat dat wel wat lijden kon.
KEENWISKE DE EDELE ELFEN
QM! mm mm mm mn iiimuir
Hoer hem muretn't hltlstn
HlUiruil de st huid m die ft It-
ht rnlwll/n trer etftn J
Hissi
Iraniërs mogen
naar blote
benen kijken
TEHERAN Iraniërs
kunnen voortaan met een
zuiver geweten naar voet
ballers en worstelaars met
blote benen op de televisie
kijken, zo heeft Radio-Te-
heran gisteren gemeld. De
radio had de Iraanse gees
telijk leider Khomeini ge
vraagd of het aanvaard
baar is sommige films,
voetbalwedstrijden of wor
stelpartijen uit de zenden.
„Religieus gezien is er
niets fout aan om dergelij
ke films of spektakels te
bekijken. En velen zijn in
structief", antwoordde
Khomeini. Iraanse burgers
hadden eerder bezwaar
gemaakt tegen buitenland
se films op de televisie,
waarin vrouwen te zien
zijn met onbedekt hoofd,
en sportmanifestaties waar
spelers met blote benen
spelen.
(Vervolg van de voorpagina)
TEL AVIV Na een algeme
ne staking van 24 uur, die het
openbare leven in de bezette
gebieden en Israël goeddeels
verlamde, zijn Palestijnen en
Arabieren vanmorgen weer
aan het werk gegaan. De Is
raëlische premier Yitzhak
Shamir, die de bezette gebie
den nog niet bezocht sinds de
onrust begon, beloofde intus
sen dat het vanmiddag nog
naar de joodse nederzetting
Ariël op de Westelijke Jor-
daanoever zou gaan.
De Palestijnse stakingleiders
bedankten vanmorgen de
„Arabische bevolking van Is
raël zo massaal te hebben ge
reageerd op de stakingsop-
roep". Vooral in het zuiden
van Israël legde een groot deel
van de bevolking het werk
neer. In de Negev-woestijn
sloten ook de Bedoeïnen zich
bij de stakingsactie aan. In
Haifa, de grootste industiële
stad in het noorden van het
land, was het economische le
ven ernstig verstoord. Slechts
2.000 van de 12.000 Arabische
arbeiders meldden zich op hun
werk.
Op de Westoever schoten Is
raëlische troepen gisteren in
het dorp Toubas nabij Nablus
twee Palestijnen dood. Een
derde betoger kwam om in
een vluchtelingenkamp in Je-
nin<j toen betogers benzine
bommen gooiden naar solda
ten. Zeker 26 andere Palestij
nen liepen schotwonden op bij
andere incidenten, aldus een
legerwoordvoerder. „Het be
leid van het leger is dat een
brandbom hetzelfde is als ge
weervuur", zei de woordvoer
der. „Er zijn orders het vuur te
openen op mensen die brand
bommen gooien".
In enkele landelijke dagbladen
plaatste het Nederlandse
Steuncomité voor Palestijns
Hoger Onderwijs vanmorgen
een rouwadvertentie waarin
„met droefenis en afschuw" de
dood van 31 Palestijnse jonge
ren wordt betreurd. Zoals be
kend lopen de cijfer over het
aantal doden als gevolg van de
onlusten sterk uiteen. PLO-
leider Yasser Arafat sprak
In een „open brief aan het Ne
derlandse volk" wees de verte
genwoordiger van de Pale
stijnse Bevrijdingsorganisatie
PLO in Den Haag, Afif Emile
Safieh, op de „ontoelaatbare
status" van het Palestijnse
volk. Dit volk wordt gedwon
gen om öf verspreid over de
vier delen van de wereld te le
ven, óf „onder militaire bezet
ting als ongewenste bewoner
van zijn eigen land", aldus Sa
fieh. „De collectieve opstand"
in de bezette gebieden heeft
volgens Safieh tot doel „rech
ten te krijgen die doorgaans
als elementair voor ieder mens
worden beschouwd".
