De Brenner wordt duur betaald
Acute
buik
1
II
mal
Ie
TUNNEL DOOR DE ALPEN MOET REDDING BRENGEN
foicUe Gou^ant'
ZATERDAG 5 SEPTEMBER 1987
MOSKOU - De ene groep wil
„Moskou bevrijden van hippies,
punks en rockmuziek". De andere
stelt zich als doel „de Sovjet-cul
tuur te vrijwaren van joodse in
vloeden". Er zijn incidentele be
richten over grafschennis, gepleegd
op joodse, christelijke en moham
medaanse kerkhoven. Hier en daar
zouden jongeren bijeenkomen, in
bruine hemden of in zwarte, soms
getooid hakenkruizen of speldjes
waarop Adolf Hitler is afgebeeld.
Ook de Sovjet-Unie kent het pro
bleem van de neo-nazi's.
Het probleem werd tot voor kort vol
strekt verzwegen. Berichten over een op
levend fascisme werden alleen verspreid
via de „samizdat", de ondergrondse pu-
blikaties van dissidenten. Ze vonden op
feen enkele manier bevestiging in de of-
iciële Sovjet-pers. Daar is echter veran
dering in gekomen. De „glasnost"-cam-
pagne van partijleider Michail Gorbats-
jov lijkt daadwerkelijk af te rekenen met
tal van taboes. De censuur op maat
schappelijk ongewenste verschijnselen is
aanzienlijk afgezwakt, met als gevolg dat
de brave Sovjet-burger zijn evenwichtige
maatschappijbeeld langzaam maar zeker
ziet afbrokkelen. Tataren mogen demon
streren op het Rode Plein voor terugkeer
naar de Krim, de officiële Sovjet-ge
schiedenis blijkt niet te deugen en kran
ten schrijven over activiteiten van neo
nazi's.
Begin vorig jaar verschenen de eerste be
richten over obscure jeugdgroepen in de
officiële Sovjet-pers. Daarmee werden
eerdere verhalen bevestigd. Zo maakte
de westerse pers in 1982 uitvoerig mel
ding van een demonstratie op het Pusj-
kin-plein door jongelui met zwarte over
hemden en swastika-armbanden. Het ge
beurde op 20 april, de geboortedag van
Adolf Hitler. Het volgend jaar werden
soortgelijke demonstraties gemeld uit
Sverdlovsk, Omsk, Rostov en delen van
de Oekraïne. De .officiële Sovjet-pers
schreef er vorig jaar voor het eerst over.
Leningrad
Een krant in Wit-Rusland meldde open
lijk een wijdverbreide jeugdbeweging die
De brave Sovjet-burger ziet zijn evenwichtige maatschappijbeeld langzaam afbrokkelen. Tataren mogen demonstreren, de
officiële Sovjet-geschiedenis blijkt niet te deugen en kranten schrijven over activiteiten van neo-nazi's. FOTO:SP
de ideeën van het fascisme zou aanhan
gen. De leden tooiden zich trots met de
namen van bekende nazi's. De „Führer"
in Moskou zou zich Hess laten noemen.
Vorige maand wijdde de Leningradskaja
Pravda een omvangrijk artikel aan het
verschijnsel. De krant meldde zelfs het
bestaan van een „Russische Nationaal-
Socialistische Arbeiders Partij". De le
den zouden zich bezighouden met het
tekenen van swastika's op muren en met
het verspreiden van pamfletten waarin
wordt opgeroepen het nationaal-socialis-
me te laten herleven. En volgens het ar
tikel zijn er in Leningrad nog meer neo-
nazigroepen actief. Eén ervan werd be
schuldigd van ernstige geweldsmisdrij
ven. Eenzame wandelaars werden door
de leden overvallen en gedwongen hun
handen te kussen en „Heil Hitier!" te
roepen. En een 40-jarige man zou naar
een leegstaand huis zijn gebracht waar
hij werd gemarteld.
Het blad Sovetskaja Kultura meldde in
april dit jaar het bestaan van de groepe
ring „Pamjat" („Geheugen") in Moskou
en Novosibirsk. De leden zijn fanatieke
anti-semieten. Een zusterorganisatie
daarvan is „Otechestovo" („Moeder
land"), die de Russische cultuur „zui
ver" wil houden, wat vooral betekent
dat hij zou moeten worden beschermd
tegen Joodse vijanden". In de Russi
sche hoofdstad bestaat een jeugdbende
met de naam „Liuberi", zo genoemd
naar een voorstad van Moskou. Het
doel: „Moskou schoonvegen". Dat bete
kent: „Hippies, punkfiguren en liefheb
bers van rock-muziek uit het straatbeeld
verwijderen". Het „schoonvegen van
Moskou" zou zich overigens weieens
niet tot „maatschappelijk onaangepaste
figuren" kunnen beperken. Dat blijkt al
uit vroegere berichten van dissidenten.
Kerkhoven
Zo demonstreerde op 11 november
1981, de „Dag van de Mensenrechten",
een groep dissidenten in Leningrad, bij
de Kazan-kathedraal. Ze werden door
jongeren aangevallen die openlijk nazi-
symbolen droegen. De politie greep niet
in.
Begraafplaatsen blijken evenmin veilig
te zijn. Op de veijaardag van Hitler in
1983 werd een joodse begraafplaats in de
stad Saratov ontheiligd. De vernielers
trokken vervolgens een vernietigend
spoor over een nabijgelegen christelijk
kerkhof. Dit jaar werden in maart, in
Alma Ata, vier dronken jongelui op he
terdaad betrapt op een begraafplaats
voor moslims. Ze hadden toen al 143
grafstenen vernield. In april bezochten
vandalen een joodse begraafplaats in Le
ningrad en richtten er een grote schade
aan. Dat het bestaan van neo-nazistische
groeperingen in de Sovjet-Unie nu open
lijk wordt erkend, is opmerkelijk. Het is
een nieuwe aanwijzing voor het feit dal
het streven van Gorbatsjov, om door
openheid de tekortkomingen van de
Sovjet-maatschappij nadrukkelijk bloot
te leggen, ernstig moet worden genomen.
Want met de erkenning dat er in de Sov-
jet-Unie extremistische groeperingen be
staan met afschrikwekkende denkbeel
den, wordt het beeld van de „ideale sa
menleving", opgebouwd in zeventig jaar
Sovjet-propaganda, nadrukkelijk naar
sprookjesland verwezen. Het zal voor
veel Sovjet-burgers een schok zijn dat er
fascisten in hun land bestaan.
Hoe omvangrijk de stroming is en wat
er door de autoriteiten al dan niet tegen
wordt ondernomen, is onbekend. Er zijn
in de officiële Sovjet-pers in elk geval,
nog geen berichten verschenen over pro
cessen die tegen neo-nazi's zijn aange
spannen. Volgens de Leningradskaja
Pravda is de oorzaak van het oplevend
neo-nazisme dat de jeugd genoeg heeft
van het bestaande keurslijf, gevormd
door het onderwijssysteem en de voort
durende propaganda. Viktor Moronen-,
ko, de leider van de communistische
jeugdbeweging Komsomol, komt tot een
gelijksoortige conölusie. In een interview
met de krant „Sovetskaja Kultura" in
maart waarschuwde hij ertegen het pro
bleem van het opkomend neo-nazisme
te simplificeren. Volgens hem wordt in
derdaad een gedeelte van de Sovjet-
jeugd gefascineerd door het ideaalbeeld
van een „sterke leider". Zelfs als die lei
der „Adolf Hitier" zou heten.
ANDRE HORLINGS
INNSBRUCK - Zomaar een zon
dagavond in het Oostenrijkse Tirol,
even voor tienen. Vrachtwagen
chauffeurs inspecteren hun trucks,
drinken een laatste kop koffie, kij
ken hun papieren nog eens door.
De grote wijzer van de klok schuift
op de twaalf. Tussen Kufstein bij
de Duitse grens en de Brennerpas
bij Italië, een afstand van 110 kilo
meter, slaan motoren aan. Overal
klinkt geraas. De lange karavaan
komt op gang. Een wolk van zwa
vel en lood trekt door het land.
En dat zijn dan nog alleen maar de
vrachtwagens. In de vakantietijd komen
daar nog de eindeloze rijen toeristen bij.
De trek naar de Italiaanse zon is gigan
tisch. Op hoogtijdagen is het traject Kuf-
stein-Bolzano één grote brij van nauwe
lijks bewegend blik. Zowel op de snel
weg als op de provinciale weg. Vracht
wagens zijn vellicht de autoweg te ne
men en dat leidt daar in de vakantie
maanden onvermijdelijk tot verstoppin
gen. Menig automobilist dia het bord
„Zoll" voor de Brennerpas ziet, denkt
dan ook: „Wat zou ik voor een paar
tientjes tolgeld in de file gaan staan" -
en neemt de oude weg van Innsbruck
naar Bolzano. Om daar even later lekker
gratis in de rij te staan tussen zijn ge
loofsgenoten. Tien meter rijden, stop
pen. Motor af, of toch maar niet? Even
buiten de auto staan? Ai, te gevaarlijk
want die weg hebben motorrijders tot
hun domein gemaakt. Een ideale plek
om wraak te nemen op de auto's. En zo
sjagrijnt de automobilist over de 1370
meter hoge pas.
De bewoners van het Wipptal tussen
Innsbruck en Bolzano zien het tafereel
bijna dagelijks. Hun dal is het zwaarst
getroffen door het verkeer, zij slapen het
slechtst, hun water is het meest veront
reinigde van het land, hun kinderen heb
ben het snelst last van concentratiever
lies, hun omgeving gaat het eerst naar de
knoppen. Ooit was Tirol een paradijs
van rust en schoonheid. Het trok veel
toeristen. Vooral ouderen waren onder
de indruk van de bergen, de beekjes, de
bossen, de bevolking. Maar het toerisme
loopt snel terug, „Oostenrijk heeft het
steeds moeilijker", klaagt de eigenaar
van de Steinacher Hof, een van die
kraakheldere hotels. „Het land wordt al
maar duurder en de teruggang van de
natuur hier schnkf nog eens extra af'.
Slechts een enkeling wrijft zich in de
handen over de voortdurende files. De
waard van Weisses Rössl in Gries bij
voorbeeld. Zijn restaurant staat pal aan
de weg, op het terras is het niet te har
den. Maar binnen vertelt hij: „Soms
moet ik wel vier keer kartoffelsalat bij
maken. En met een beetje file verkoop
ik gauw tweehonderd schnitzels op een
dag. Ik leef van het verkeer".
Worst
Maar dat lijkt een kwestie van tijd. Dan
zal ook hij er van overtuigd zijn dat het
verkeer meer kwaad dan goed doet in
Tirol. Dat is de overtuiging van Evelyn
Hilber uit Steinach. De laborante is ac
tief in de actiegroep in Steinach. Met
graagte vertelt ze het verhaal van de ca
fetariahouder in Matrei: „Die deed met
Pinksteren goede zaken, verkocht worst
na worst. Tweede Pinksterdag gaat hij
's morgens naar Innsbruck om nieuwe
voorraden te halen, komt in de file te
zitten en heeft de hele dag niets meer
verkocht".
Elk jaar geeft de afdeling bosbouw van
de provincie Tirol een rapport uit over
de stand van de bomen en gewassen.
Met het jaar worden de berichten alar
merender. Meer dan een derde van de
sparren is ziek en gedoemd te sterven. In
het Wipptal staan achtentwintig keer zo
veel dode bomen als in de rest van Tirol
en het zal het dal geen moeite kosten
deze voorsprong uit te breiden. Het rap
port geeft ook antwoord op de schuld
vraag: „Het dal heeft bijna geen indus
trie; 93 procent van de schadelijke stof
fen komt uit uitlaatgassen van auto's.
Van die 93 procent neemt het vrachtver
keer 85 procent voor zijn rekening".
Tunnel
Met het oog op de toenemende verkeers
stroom is de conclusie van de bosbou
wers dan ook: „Over tien, hooguit vijf
tien jaar is alle begroeiing in het Wipptal
dood". De Brenner wordt duur betaald.
„Ja, het wordt te veel voor onze bevol
king en onze natuur. Er moet wat gebeu
ren", zegt Alois Partl, Landeshauptmann
(een soort commissaris der koningin)
van Tirol. Zijn mening staat lijnrecht te
genover die van zijn voorganger Wallnö-
fer, die nog geloofde in de slagzin „Ver
keer brengt leven". „Tussen Kufstein en
de Brenner lijden ruim tweehonderdvijf
tigduizend Tirolers onder de uitlaatgas
sen en het lawaai. Die prijs is te hoog",
zegt Partl. „We zien de oplossing in
meer vrachtvervoer per trein. Wij willen
dat er een nieuwe spoorlijn komt van
München naar Verona, met als centraal
punt een tunnel van Innsbruck naar
Bressanone. Zestig kilometer door de Al
pen, zonder hoogteverschil. Dan kan er
hard gereden worden. Volgens bereke
ningen van experts duurt de aanleg on
geveer tien jaar. Dan kan het vervoer
over de weg beperkt blijven tot snel be-
derflijke waar".
„Mooie woorden", zegt Hans-Jörg
Schlogl, historicus en redacteur van hel
plaatselijke blaadje in Steinach. „We ho
pen dat Partl zijn zin kan doordrijven.
Maar op de korte termijn helpt het alle
maal niet. En daar hebben wij als bewo
ners mee te maken". Hij ziet de toe
komst minder zonnig dan Partl. Zijn op
lossing: dezelfde maatregelen nemen als
de Zwitsers. „Dus: een vrachtwagen mag
maximaal 28 ton wegen en niet 41 zoals
nu. En een verbod voor vrachtwagens
om 's nachts te rijden. Met de eerste
maatregelen kun je het zogeheten om-
wegverkeer verminderen. Bijna twee
honderdduizend vrachtwagens nemen
jaarlijks de Brenner, hoewel de route via
Zwitserland korter zou zijn. Maar dooi
alle beperkingen daar is het uiteindelijk
toch. lonend om zeshonderd kilometer
om te rijden. Er zijn mensen die zeggen
dat door een nachtrij verbod overdag hel
dubbele aantal vrachtwagens rijdt. Dat
zal misschien het eerste jaar zo zijn,
maar dan worden de wachttijden zo lang
dat ondernemers vanzelf naar andere
oplossingen gaan zoeken".
Blokkade
Om Europa wakker te schudden wilden
twintig actiegroepen onlangs een demon
stratie houden, waarbij ze de autosnel
weg iets voorbij Innsbruck zouden blok
keren. Dat werd door Landeshauptmann
Partl verboden omdat hij sterke aanwij
zingen had dat er demonstranten uit hel;
buitenland zouden komen. „En die moe
ten we hier niet".
Daarbij vindt hij de eisen irreëel, „Hoe
kunnen we naar 28 ton als in heel Euro
pa de maat rond veertig ton ligt? We
zijn economisch zo vervlochten met Eu
ropa dat de regeling van 28 ton meteen
tot een handels- of verkeersoorlog mei
de rest van Europa zou leiden. Wij heb
ben andere maatregelen aangekondigd
die het vrachtverkeer aan banden moe
ten leggen: vermindering van het aantal
tonnage van 41 tot 38 ton, 's nachts een
maximumsnelheid voor vrachtwagens
van 60 kilometer, meer politiecontrole,
een geluiddempende laag op het asfalt,
Het zijn maar hulpmiddelen, dat geef ik
toe. Maar wij Tirolers grijpen niet met
een naar uiterste middelen, zo is onze
landsaard niet".
Historicus Hans-Jörg Schlögl weet dat zo
net nog niet. Hij denkt dat de affaire
weieens zou kunnen radicaliseren, zeker
als de strijdbare Zuidtirolers aan de Ita
liaanse kant de zaak van de Brenner tol
de hunne maken. „Dan verhardt de
strijd", zegt hij. „Dan valt er een boom
over de weg, of verliest een vrachtauto
zijn lading. In elk geval is de tijd van
ongevaarlijke spandoeken dan voorbij".
Vroeger had je nog echt beroemde chi
rurgen. Mij valt zo het illustere rijtje'
Billroth, Lister, McBurney, Hamilton
Baley, Boerema, Nuboer en de Grote
Sauerbruch in, maar dat zijn allemaal
mannen van een tamelijk ver verleden.
Misschien is Barnard, die in 1966 als
eerste een menselijk hart transplanteer
de, de laatste legendarische chirurg. De
chirurgische legende is dood, omdat wat
eens een huzarenstukje was - het steeds
dieper openleggen van het menselijk li
chaam - allang routine is geworden.
De chirurgische vooruitgang wordt nu in
kleine, maar o zo belangrijke procentjes
berekend. Neem zo iets spectaculairs als
een harttransplantatie. Deze operatie
heeft in de paar jaar dat zij in Nederland
wordt uitgevoerd, hooguit honderdvijftig
mensen (voorlopig) het leven gered. Dat
is „peanuts" vergeleken met de winst
aan mensenlevens vanwege de gestage
daling in sterfte bij routine-operaties. Al
leen al de sterfte bij zoiets ordinairs als
een blindedarmoperatie daalde de afge
lopen twintig jaar met liefst 94 procent.
Over dat laatste hoor je weinig, terwijl
de eerste Nederlandse harttransplantatie
weken lang voorpaginanieuws was en je
de overlevende van deze operatie nog
geregeld op de buis kunt bezichtigen.
Zo'n routine-operatie is de operatie van
wege een „acute buik". Acute buik wil
zeggen dat er plotseling met de buik iets
mis is, en wel zo erg dat meestal acuut
moet worden geopereerd om het leven
van de patiënt te redden. De operatie,
alhoewel routine, is al moeilijk genoeg,
maar eigenlijk is het allermoeilijkste om
er achter te komen wat er nou precies in
die buik aan de hand is en waar. Dat
kan van alles zijn en overal. In de buik
zitten meters darm die op elke centime
ter verstopt, ontstoken, geperforeerd of
afgesneden kunnen raken van de bloed-
toevoer. Bovendien kan er met allerlei
hulporganen - de lever, de pancreas -
ook iets mis gaan of anders wel met or
ganen als nieren, urinewegen en de in
wendige vrouwelijke geslachtsorganen,
die niet strikt tot de buikorganen wor
den gerekend.
Al deze malheur kan aanleiding geven
tot het ziektebeeld dat in chirurgisch jar
gon „acute buik" heet. Nu ben je bij een
ontstoken blindedarm vaak anders ziek
dan bij een verstopte dikkedarm of een
acute ontsteking van de pancreas, maar
niet zelden zijn die verschillen minder
typisch dan de chirurgische handboeken
wel willen. De chirurg zal er toch snel
achter moeten komen wat er aan de
hand is en waar, want de tijd dringt. Als
er echt iets aan de hand is en de chirurg
grijpt niet in, dan zou een verstopte
darm of een ontstoken blindedarm of
een door een steen verstopte galblaas
kunnen gaan lekken en zijn infectueuze
inhoud kunnen uitstorten in de vrije
buikholte. Dan is Leiden echt in last,
want een ontstoken buikvlies, de zogehe
ten peritonitis, is een levensgevaarlijk
ziektebeeld dat de chirurg ten koste van
alles wil voorkomen. Over een beklemde
breuk mag zelfs de „zon niet ondergaan"
zonder dat er geopereerd wordt. Maar
opereren terwijl er eigenlijk niets aan de
hand is, is ook niet goed. Vooral niet bij
bejaarde patiënten.
Het dilemma is dus wel of niet opereren,
en dat hangt weer af van de vraag of er
wel of niet sprake is van een acute buik.
Het vervelende is dat die diagnose niet
makkelijk is. Als de chirurg voor het
eerst de patiënt ziet lijkt hij op een auto
monteur die met gesloten motorkap
moet vaststellen wat er met de motor
aan de hand is. De belangrijkste instru
menten zijn dan oren, ogen, handen en
het verhaal van de patiënt, maar het be
roerde is dat allerlei verschillende afwij
kingen heel erg op elkaar kunnen lijken.
Nu kan de chirurg de buik wel openma
ken om te kijken wat er aan de hand is,
maar dat is weer een operatie die hij lie
ver zal vermijden. Met aanvullend on-
dérzoek (bloed, foto's enzovoort) komt
de chirurg een stuk verder, maar dan
nog zal hij bij een operatie niet zelden
iets anders aantreffen dan hij op grond
van zijn onderzoek had verwacht.
In 1972 besloot men in Leeds een com
puter te voeden met medische kennis en
die te laten concurreren met de plaatse
lijke chirurgen. De resultaten vielen niet
mee. De assistenten scoorden in 72 pro
cent van de gevallen een juiste diagnose,
hun bazen in 79 procent, en de compu
ter in liefst 90 procent van de gevallen!
Tot troost van de chirurgen lijken me de
cijfers weinig betrouwbaar, want in die
tijd (en in computertermen is 1972 heel
lang geleden) stonden expertsystemen,
ofwel computers die zich als deskundi
gen gedragen, nog in de kinderschoenen.
Twee jaar geleden deed men dit experi
ment nog eens dunnetjes over. In acht
ziekenhuizen onderzochten tweehon
derdvijftig dokters zestienduizend pa
tiënten die door de huisarts onder de
diagnose „acute buik" waren doorverwe
zen. De dokters konden te rade gaan bij
een computer die tot aan de rand was
gevuld met kennis over de acute buik
De' resultaten vielen weer niet mee. Zon
der de computer stelden de chirurgen in
58 procent van de gevallen de juiste
diagnose, en dat steeg dank zij de com
puter tot 75 procent. Het aantal apert
verkeerde diagnoses daalde van 44 pro-:
cent naar 32 procent en het aantal sterf-1
gevallen, lekke blindedarmen en zieken-j
huisopnames daalde met de helft.
Wekenlang stond de brievenrubriek van
de British Medical Journal, het blad dal
dit onderzoek publiceerde, bol van ver
ontwaardiging; rekentuig dat moeiteloos
de klinische blik van de chirurg verslaat;
dat mocht niet. Weer tot troost van de
chirurgen lijkt het er op dat de onder
zoekers in een beruchte valkuil zijn ge
trapt: de valkuil van het zich zelf vernie
tigende onderzoek. Op het moment dal
je dokters met computers laat concurre-i
ren gaan ze automatisch zorgvuldiger te:
werk bij het stellen van de diagnose. Hel
onderzoek kan dus heel goed die extra
inspanning van de dokters hebben geme
ten, en niet de wijsheid van de compu
ter. Maar ook dan blijft de diagnostiek
van de (Engelse) chirurg voor verbete
ring vatbaar.
De enorme verkeersstromen over de Brennerpas maken Tirol langzaam maar zeker onleefbaar.
J. Paalman
