DAG EN NACHTOPEN.
Computer
achter
de
„toon
bank"
rooster of
het patent
op een gen
urvisYS
De Amerikaanse regering heeft de
mogelijkheid geschapen patent
aan te vragen op genetisch gema
nipuleerde dieren. De vrij geruis
loos doorgevoerde maatregel
roept bij ethici en milieu-activisten
spookbeelden op van ongekende
gruwelen in een Brave New World
die tot dusver alleen bestond in de
fantasie van niet gemanipuleerde
geesten.
Zij voorzien een wereld waarin le
vende wezens de status krijgen
van broodroosters, waarin dieren
wreed worden gemuteerd in naam
van de wetenschap en waarin klas
sieke boerenbedrijven kapot
worden gemaakt door de multina
tionale patenthouders op levende
biefstukbomen die alleen op pa
pier nog koeien mogen heten.
,,Het is echt krankzinnig dat een
handjevol ambtenaren kan bepa
len dat alle leden van het dieren
rijk kunnen worden gereduceerd
tot delen van een produktieproces,
alsof zij auto's zijn of gasfornui
zen", zegt Jeremy Rifkin, de direc
teur van de Stichting voor Econo
mische Trends FET in Washington.
De wetenschappers noemen der
gelijke ethische bezwaren onzin en
beroepen zich op efficiency. Met
genetische manipulatie, zo zeggen
zij, kan op korte termijn worden
gedaan wat boeren met natuurlijke
selectie eeuwen zou kosten en
heeft gekost. „Deze nieuwe tech
nologie versnelt en verbreedt het
domesticeringsproces", zei Ber
nard Davis, hoogleraar aan de me
dische faculteit van de Harvard
Universiteit.
In het nieuwe overheidsbeleid
wordt gesteld dat „niet in de na
tuur voorkomende, niet-menselijke
multi-cellulaire levende organis
men, inclusief dieren" aan het pa
tentrecht onderworpen zijn. Het
nieuwe beleid is opgesteld door
Donald Quigg, Commissaris voor
Patenten en Merken. Quigg heeft
intussen vijftien patentaanvragen
binnen en verwacht er op korte
termijn meer.
„In het algemeen kun je zeggen
dat onderzoekers meer energie in
bepaald onderzoek steken, wan
neer hun werk beschermd wordt",
zegt hij. De stichting van Rifkin, de
Humane Society, en andere groe
pen hebben het patentenbureau
gevraagd het beleid in te trekken.
Ook is de Republikeinse senator
Mark Hatfield gevraagd een wets
voorstel op te stellen om het pa
tenteren van dieren te verbieden.
„In één klap heeft het patentenbu
reau ons een commerciële Brave
New World ingejaagd", zei Rifkin,
met een verwijzing naar het uit
1932 stammende boek van Aldous
Huxley waarin een gruwelijk toe
komstbeeld wordt geschilderd van
een wereld vol gemanipuleerde
mensentypes.
„Het verwijderen van genen uit de
ene soort en het injecteren daar
van in de permanente genetische
code van de andere soort is een
schending van de identiteit van de
soort", is de mening van Rifkin.
Het laconieke commentaar van
Davis: „We deden dat een paar
duizend jaar geleden ook al toen
we muilezels maakten. Toen is de
wereld ook niet uit elkaar geval
len".
De produktie van genetische mon
sters is volgens Davis uitgesloten:
„Het wordt geen Brave New
World, omdat elk organisme een
ingebouwde behoefte heeft aan
een redelijk evenwichtige, harmo
nieuze verzameling genen".
Harold Hawk, wetenschapper bij
het Amerikaanse ministerie van
landbouw, heeft intussen een var
ken geproduceerd dat malser
vlees levert. Het dier werd voor
zien van een „gen" dat menselijk
groeihormoon produceert en die
eigenschap is erfelijk. Maar de be
werkte varkens lijden wel aan de
gevolgen van een „produktiefout-
je". Alle dieren hebben rheuma.
„We hebben wat problemen ge
had", erkent Hawk, die waar
schuwt dat zijn onderzoeksresulta
ten nog maar voorlopig zijn. Maar
hij kondigt voor de toekomst een
serie nieuwe produkten aan, zoals
een koe met een superuier en die
ren die immuun zijn voor bepaal
de, veel voorkomende ziektes.
Fox en Rifkin voorzien niet alleen
ethische en biologische rampen.
Economisch zal de ontwikkeling
van de superkoe, de supergeit en
het supervarken ook ingrijpende
gevolgen hebben. Het patentrecht
op dergelijke dieren zal zonder
twijfel komen te liggen bij grote
farmaceutische en chemische be
drijven, die niet alleen het leven op
aarde, maar vervolgens ook de
veehouderij kunnen manipuleren.
Traditionele boerderijen zullen van
de markt worden gedrukt door
nieuwe „vleesfabrieken" en de ge
manipuleerde soorten zullen de
markt zo gaan overheersen dat de
pluriforme genenpool die nu be
staat, in gevaar komt.
William Tallent van het ministerie
van landbouw beweert het tegeno
vergestelde. Hij zegt dat biotech-
nologisch onderzoek zal leiden tot
een toename van de biologische
diversiteit. „Er zijn ontzettend veel
dieren die nu heel anders zijn dan
hun voorouders", zegt hij. „De
tamme kalkoen lijkt nauwelijks nog
op de wilde kalkoen die Benjamin
Franklin tot nationale vogel wilde
maken. Maar die wilde kalkoen is
ook nog niet uitgestorven".
Maar Michael Fox, wetenschappe
lijk directeur van de. Humane So
ciety, voorziet een „potentiële ho
locaust in het dierenrijk". De var
kens van Hawk noemde hij „zieke
lijke, lethargische wezens" en hij
voorspelt dat het dierenleed nog
zal toenemen als het bedrijfsleven,
gedekt door patentrechten, onder
strikte geheimhouding door kan
gaan met „genetisch gerommel".
„Dit gaat de hele loop en het tem
po van de evolutie wijzigen. In
theologische zin herscheppen wij
de wereld naar ons eigen inzicht,
en proberen we God te overheer
sen", zegt hij. „Wij hebben de
macht over het atoom. Nu hebben
wij de macht over de genen van
het leven. En het patenteren van
het leven, zoals de Amerikaanse
regering het uitdrukt, komt neer
op het steunen van de industriële
exploitatie van alle levende we
zens".
Het verlenen van patent op een
nieuwe mens „is een logisch ge
volg van dit strikt utilitaristische
wereldbeeld", aldus Fox. Davis
houdt vol dat genetische manipu
latie van mensen niet zal voorko
men. Dieren worden al eeuwenlang
door fokkers gemanipuleerd, ter
wijl zoiets met mensen nooit is ge
probeerd, met uitzondering van
het Derde Rijk, aldus de hoogle
raar.
Het patentenbureau zegt dat een,
overigens nog hypothetische pa-
tentaanvraag op een nieuwe mens
zal worden afgewezen, op grond
van de grondwettelijke bescher
ming van de individuele vrijheid.
Unix is n heel toegankelijk systeem, waarmee 2 tot 240 mensen tege- f Stuur mij uitgebreide informatie over Unix. 1
lijkertijd aan de slag kunnen. En bij gebruik van netwerken desnoods
dagen nacht. Daarnaast staat Unix open I ^aam:
voor tussentijdse uitbreidingen. De vol- I 'Functie:
ledige ondersteuning van Unisys aan het Ij JH Bedrijf
X-open samenwerkingsverband garan- ^^H|| j^^B H
deert constante ontwikkelingen om de ^^^B| j^^B H telefoon:
mogelijkheden van Unix verder uit te H I Adres:_
breiden. Unisys levert voor de Unix- Ifl Postcode'
systemen elke applicatie of ontwikkelt IB
die voor u.Voor meer informatie staat ^^^HH^^B BH I P'aats:-
Unisys volledig voor U open. De bon RH Bon opsturen naar Unisys Nederland N VInd Verkoop-
vormt de sleutel tot samenwerking. L'"Wt|taafc.22650.AmsterdamZ.Q j
UUIPUIA4JII 0p |0M0OH
'"Irtdt
S!a—n'n
RIJSWIJK Ze zijn er nog, winke
liers die op een kladje uitrekenen
wat de klant hen schuldig is. Hier
en daar in kleine winkeltjes oefe
nen zij in stilte de eeuwenoude re
kenkunst uit. De knappe koppen
onder hen presteren het zelfs om
uit het hoofd de rekening op te
maken. Zij behoren echter tot een
uitstervend ras. De detaillist van
vandaag laat het becijferen immers
over aan de elektronische reken
machine, keurig verpakt in fraai
gemodelleerde kassa's. Inmiddels
is er echter al weer een nieuwe ge
neratie „geldladen" in opmars, de
zogeheten scanning-kassa. Dit ap
paraat telt niet alleen op, het leest
ook zelfstandig de prijzen van de
artikelen en produceert na afloop
een gedetailleerde, meestal foutlo
ze kassabon.
Met onder meer de scanning-kassa
is ook de detailhandel het tijdperk
van de automatisering binnenge
treden. De introductie van de kas
sa op grote schaal is mogelijk dank
zij de zogeheten streepjescode op
de verpakking van de artikelen.
Het elektronische oog van het ap
paraat kan deze streepjes lezen en
vertalen in „mensentaal". De cais
sière hoeft alleen nog de artikelen
over het venster van de kassa te
schuiven of met een lichtpen de
code af te tasten. De streepjes be
vatten overigens meer informatie
dan alleen de prijs, er zitten ook
gegevens in die van belang kunnen
zijn voor de voorraadadministratie.
De winkelier kan de scanning-kas
sa koppelen aan een computer
waarin hij zijn gegevens over de
voorraad heeft opgeslagen. De
kassa geeft automatisch door wel
ke artikelen er zijn verkocht. De
detaillist kan dan op elke gewenst
moment snel zijn voorraad contro
leren en zorgen voor de nodige
aanvulling. Door de computer te
koppelen aan die van de groothan
del is het zelfs mogelijk het appa
raat zelf bestellingen te laten doen.
CODERING
Dit kan echter alleen indien de
computer van de grossier de gege
vens van het apparaat van de win
kelier kan lezen. Daarvoor is een
standaardisering van de codes no
dig. Een instelling die zich daar al
jaren mee bezighoudt is de Stich
ting Uniforme Artikel Codering
(UAC). De UAC is destijds opge
richt door de Stichting Merkartikel,
waarin de grote merken in de le
vensmiddelenbranche vertegen
woordigd zijn. We praten hierover
met mr. R. M. M. G. van Bergen,
secretaris van het Koninklijk Ne
derlands Ondernemersverbond
(KNOV). Van Bergen houdt zich
met name bezig met automatise
ring en technologie in de detailhan
del. „De levensmiddelenbranche
kende een grote transactiesnelheid
van goederen. Langzamerhand
werd men daar gek van al dat pa
pierwerk dat voor de transacties
nodig was. Daarom werd besloten
de artikelen te coderen om een au
tomatische verwerking door de
computer mogelijk te maken. En zo
deed de streepjescode of barcode
zijn intrede. Het is nu een vrij alge
meen verschijnsel geworden in de
levensmiddelenhoek. De UAC is
momenteel bezig na te gaan of
haar codering ook in de non-food-
branche kan worden toegepast. In
deze branches neemt de belang
stelling hiervoor toe". De UAC
heeft zich destijds aangesloten bij
de European Numbering Associa
tion (ENA). De bij de ENA aange
sloten landen gebruiken dezelfde
codering. Van Bergen: „De UAC
heeft die ENA-code overgenomen.
Voor een klein land als het onze,
dat veel exporteert, is het nu een
maal handig dezelfde code te ge
bruiken als de omringende lan
den". De uniforme codering maakt
ook een geautomatiseerde berich-
tenuitwisseling tussen computers
mogelijk, de zogeheten transcom
municatie. Handel en industrie
kunnen via dit systeem elektro
nisch en vrijwel papierloos met el
kaar communiceren. Met als basis
de UAC-codering en andere inter
nationale standaardcodes, heeft de
stichting UAC hiervoor een univer
sele taal ontworpen onder de
naam „Transcomm". Dank zij
Transcomm kan een fabrikant bij
voorbeeld de bestelorders van de
detaillist in zijn computersysteem
verwerken. De computer verwerkt
de orders en stuurt de factuurge-
gevens rechtstreeks naar de com
puter van de groothandel. Deze
plaatst de gegevens in zijn bestand
van de geleverde en nog te factu
reren orders aan de detaillisten.
Afwijkingen, retourzendingen en
dergelijke worden ook automatisch
verwerkt. De gebruikelijke papier
rompslomp blijft vrijwel achterwe
ge. En zoals gezegd is het in princi
pe ook mogelijk de computer van
de detaillist te koppelelen die van
de grossier.
FINESSES
Van Bergen: „Dan spreek je wel
over een ideale situatie. Dat bete
kent dat de codes van de compu
ters op elkaar moeten zijn afge
stemd, tot in de kleinste finesses.
Want als er eenmaal fouten zijn ge
maakt, blijven ze heel lang in het
systeem zitten. Bovendien moet de
ondernemer wel zelf langs zijn
schappen gaan om te kunnen be
palen wat hij moet bestellen. De
detaillist kan overigens ook elek
tronisch bestellen zonder dat hij
gebruik maakt van een voorraad-
computersysteem. Er zijn kleine
handapparaatjes in de handel,
voorzien van een leespen. Met die
pen tast hij de gecodeerde produk
ten af, die hij wil bestellen. Vervol
gens koppelt hij het apparaatje aan
zijn telefoon, dat dan belt met de
computer van de grossier om de
orders te plaatsen. Het bijhouden
van de voorraad via een scanning-
kassa gekoppeld aan een huiscom
puter gebeurt nog slechts op klei
ne schaal. Je moet dan wel voor de
rest al volledig geautomatiseerd
zijn. Voor veel ondernemers is zo'n
kassa nog niet te betalen. Zo'n
zestig procent van de bedrijven in
de detailhandel werkt nog altijd
met mechanische kassa's. Het sy
steem is eigenlijk alleen maar lo
nend voor de grotere bedrijven zo
als supermarkten. Albert Heijn is
daar redelijk ver mee. Ook inkoop
combinaties zoals de Spar, Unigro
en Schuitema (Centra) werken al
met scanning-kassa's. In de dro
gistenbranche heb je Seman Dro-
gitel, in de transportsector Trans-
potel en in de platenhandel Degi-
tel. Het probleem is dat veel in
kooporganisaties werken met een
eigen codering, waardoor het voor
detaillisten niet mogelijk is om via
het systeem elders in te kopen. Het
gaat dus om een soort gedwongen
winkelnering. Daarom dat we als
KNOV sterk ijveren voor de UAC-
codering, een open systeem, dat
voor iedereen toegankelijk is. De
codering is op dit moment nog
chaotisch".
BEELDSCHERM
Een nieuwe ontwikkeling in de de
tailhandel is het winkelen via het
beeldscherm. In Brabant wordt
hier volgend jaar een proef mee
genomen. Het gaat om een project
van de PTT, de provincie en diver
se bedrijven, die er samen hon
derd miljoen gulden in stoppen. De
PTT wil in honderdduizend Bra
bantse huiskamers gratis zogehe
ten minitel-computers plaatsen. De
„uitverkorene" kan met deze com
puter voorzien van een beeld
schermpje vanuit zijn luie stoel
elektronisch boodschappen doen
bij dochterbedrijven van onder an
dere Vendex en Ahold. Van Bergen
is sceptisch en verwijst naar de
VNU die zoiets ook al eens gepro
beerd heeft onder de naam Dizitel.
Dit systeem hield in dat de klant
per telefoon een computer kon
bellen. Vervolgens kreeg hij op zijn
eigen televisiescherm allerlei infor
matie over winkelen en bankieren.
VNU zag uiteindelijk van de proef
af omdat het systeem niet renda
bel bleek.
In ontwikkeling is ook het zogehe
ten elektronische betalen. Zo werkt
bijvoorbeeld de Postbank al met
dit systeem bij benzinestations,
waar betaalautomaten zijn neerge
zet. De klant stopt zijn giropas in
het apparaat en toetst zijn eigen
code in. Het apparaat leest de
magneetstrip op de kaart en wis
selt voor de betaling de nodige in
formatie uit met de computers van
de Postbank. Vervolgens wordt het
bedrag automatisch van de reke
ning van de klant overgeboekt op
die van de leverancier. De Post
bank gaat in het voorjaar in vijfen
twintig filialen van Albert Heijn als
proef betaalautomaten plaatsen. In
opmars is ook de chipcard, een
betaalkaart met een geheugen.
Deze kaart maakt het mogelijk
elektronisch te betalen zonder dat
de betaalautomaat eerst via de te
lefoon contact opneemt met de
computer van de geldinstelling. De
chipcard bevat al de nodige gege
vens van de cliënt. Van Bergen:
„Dit bespaart al telefoonkosten.
Alleen is de chipcard op zich nog
duur. Nu nog, door de technische
ontwikkelingen zal de chip goedko
per worden. Wat dat betreft heeft
elektronisch betalen de toekomst".
GÉ ANSEMS
