Begrotingsbeleid
wordt weer
begrotingspolitiek
Korthals Altes blij en somber gestemd
Brinkman en Dees
weerstaan kritiek
Iets meer ruimte
voor ambtenaren
BESCHOUWING
TROONREDE
MISDAAD
18-Jarigen
in januari
meerderjarig
GEZONDHEIDSZORG
AMBTENAREN
W
tijdbanen moeten scholingspro
gramma's en uitbreiding van de
vut op korte termijn soelaas bie
den. De incidentele uitbreiding van
de vut oogt daarbij misschien niet
elegant, maar die is op korte ter
mijn wel zo effectief. Overtuigende
alternatieven voor de wijze waarop
het kabinet de werkloosheid wil
bestrijden zijn in elk geval moeilijk
te vinden.
ALTERNATIEVEN
Dat ontbreken van alternatieven is
tot op heden ook de steunpilaar
geweest waarop de acceptatie van
het begrotingsbeleid van Lubbers
en de zijnen kon worden geba
seerd. Maar nu er blijkens de voor
gestelde verlaging van de belas
tingdruk weer enige ruimte in de
overheidsfinanciën zit, is een nieu
we fase ingetreden. De voorgestel
de maatregelen kunnen daarin niet
zonder meer met het argument
„alle hens aan dek voor het finan
cieringstekort" worden verdedigd.
Er zijn alternatieve bestedingen
van de ruimte denkbaar. De lasten
verlichting zou meer op de lagere
inkomensgroepen kunnen worden
gericht. En voor specifieke groe
pen al te pijnlijke bezuinigingen
zouden kunnen worden geschrapt.
In de kabinetsplannen zullen diver
se belangengroepen ten behoeve
van de belastingbetaler moeten in
leveren. Daarmee lijkt onze „alge-
FOTO: PERS UNIE
mene belangengroepen democra
tie", waarin stelselmatig het omge
keerde placht te gebeuren, op zijn
kop gezet.
Dat komt vooral naar voren waar
de bezuinigingen door Ruding
steeds meer in de subsidiesfeer
worden gezocht. In de Miljoenen
nota nemen beschouwingen over
mogelijke besparingen bij de sub
sidieverlening aan burgers en be
drijven een dominerende plaats in.
De mogelijkheden om op het eigen
overheidsapparaat te bezuinigen
worden blijkbaar ook door Ruding
niet hoog aangeslagen. En inder
daad, de spraakmakende afslan-
kings- en privatiseringsoperaties
van het kabinet hebben voor de
schatkist vooralsnog weinig zoden
aan de dijk gezet. In de Miljoenen
nota worden zij zelfs nauwelijks
aangestipt.
Het intrekken en verminderen van
subsidies aan specifieke belangen
groepen ten behoeve van een alge
mene belastingverlaging wordt in
de Miljoenennota als een logische
stap van de terugtredende over
heid gepresenteerd. Maar nu dat
terugtreden niet meer voortvloeit
uit een absolute noodzaak een fi
nanciële ontreddering van de over-
heidshuishouding te voorkomen, is
het een politieke kwestie gewor
den. De belangenbehartigers van
de onderscheiden doelgroepen in
de samenleving kunnen zich weer
gaan roeren.
door Nico MOL,
(docent aan de faculteit Bestuurs
kunde vakgroep openbare fi
nanciën van de Universiteit
Twente te Enschede
In het voortgezette saneringsbeleid
dat de Miljoenennota 1988 ten
toonstelt, vormt de aangekondigde
verlaging van de loon- en inkom
stenbelasting ongetwijfeld de be
langrijkste bezienswaardigheid.
Om de nog steeds gapende kloof
tussen overheidsinkomsten en -uit
gaven te dichten, lijkt niet langer
naar verzwaring van de belasting
druk te hoeven worden gegrepen.
De ombuigingen die het financie
ringstekort moeten verkleinen,
worden in het komend jaar vrijwel
geheel in een beperking van de uit
gaven gezocht.
Nu geven de vooruitzichten voor
de overheidsfinanciën, waartegen
de voorgestelde maatregelen
worden afgezet, tot nieuwe ingre
pen aan de uitgavenkant ook wel
aanleiding. Waren het vorig jaar de
tegenvallende inkomsten (aardgas
baten) die de toon van de Miljoe
nennota zetten, dit jaar tekenen
vooral uitgavenoverschrijdingen
het beeld. Van de eerder voor
1987 beloofde absolute daling van
de overheidsuitgaven is niets te
recht gekomen. En voor het ko
mend jaar dienen zich bij voorbaat
al nieuwe tegenvallers aan.
De meerjarige uitgavenramingen
bij de opstelling van het regeerak
koord bleken toch te veel naar de
doelstellingen toegerekend die het
kabinet zich voor haar regeerperio
de had opgelegd. De tegenvallers
zijn zeker niet in de eerste plaats
aan te ruimhartige beleidsinitiatie
ven toe te schrijven. Voor het me
rendeel zijn zij het gevolg van bij
stellingen van de ramingen, die in
sommige gevallen twijfels aan de
gehanteerde ramingstechieken op
roepen. Zo bleek zich een forse te1
genvaller bij de salarissen in het
onderwijs voor te doen door de
stijging van de gemiddelde loon
som van het verouderende docen
tenkorps. Een stijging die bepaald
niet als onvoorspelbaar kan
worden aangemerkt.
Terecht wordt dit jaar in de Miljoe-
(vervolg van pagina 3)
Op tal van plaatsen, met name
in de randstad, ontstaan
meermalen per dag files. Dat
is een bron van ergernis en ook
nadelig voor de positie van ons
land In het internationale vervoer.
Het is zaak de verkeers- en ver
voersproblemen met een reeks sa
menhangende maatregelen aan te
pakken. Met provincies en ge
meenten is voor de randstad een
mobiliteits-scenario ontwikkeld.
Over deze problematiek worden in
het najaar besluiten genomen. Wel
heeft het kabinet reeds besloten in
te stemmen met de aanleg van vier
verkeerstunnels, die particulier ge
financierd zullen worden.
Ook de knelpunten In het telecom
municatieverkeer als gevolg van de
snel toegenomen vraag worden
aangepakt. De PTT zal daartoe
haar investeringsprogramma ver
snellen.
De Europese Gemeenschap
staat in de komende periode
voor enkele belangrijke,
maar ook moeilijke, beslissingen,
met name op het gebied van de
nennota dan ook veel aandacht
aan de opbouw van de meerjaren
ramingen geschonken. De vorig
jaar al beloofde uitvoerige toelich
ting op de cijfers heeft in twee om
vangrijke bijlagen zijn beslag ge
kregen. Daarin wordt niet alleen
een gedetailleerd overzicht gege
ven van het nu verwachte verloop
van de uitgaven in de komende ja
ren, ook de verschillen met vooraf
gaande ramingen worden uitge
breid behandeld. De cijfermatige
bijlagen maken dit keer al met al
tweederde van de nota uit. Dat
maakt de lezer eens te meer dui
delijk hoezeer de financieel-techni-
sche uitvoering van het begrotings
beleid tegenwoordig in de politieke
schijnwerpers staat.
Dat is in het verleden wel anders
geweest zoals het lopende parle
mentaire onderzoek naar de in de
jaren zeventig verstrekte bouwsub-
sidies ons laat zien. In de hoofden
van de door de enquêtecommissie
ondervraagde betrokkenen was de
gedachte aan enigerlei financiële
controle indertijd nauwelijks opge
komen.
Ook de hoofdtekst van de Miljoe
nennota geeft van de veranderde
tijd blijk. Daarin komen zaken als
administratieve organisatie en ac
countantscontrole aan de orde die
vroeger alleen voor specialistische
ambtenaren onderwerp van ge
sprek plachten te vormen.
SANEREN
Het parlementaire speurwerk naar
de achtergronden van de begro
tingscijfers, het zogenoemde feite
nonderzoek, kan met de gesigna
leerde uitgavenoverschrijdingen
weer volop gaan draaien. In elk ge
val geven die overschrijdingen Ru
ding de gelegenheid het vraagstuk
van de beheersing van de over
heidsuitgaven in de Miljoenennota
nog eens breed uit te meten. Tot
ver na het verstrijken van de zit
tingstermijn van het kabinet-Lub-
bers wordt daarbij een perspectief
van saneren en nog eens saneren
geschetst. Ook nu weer onder
steund door scenario's die het
schrikbeeld van uit de hand lopen
de rente- en aflossingsverplichtin-
landbouw en de financiering. Ge
zien het vitale belang van ons land
bij het herstel van het evenwicht
op de landbouwmarkten en bij een
zich verder gezond ontwikkelende
Gemeenschap, zal de regering zich
tot het uiterste inspannen om in
het overleg met de andere lidsta
ten tot verantwoorde oplossingen
te komen. Dat is ook nodig in het
belang van de mensen die werken
in landbouw en visserij en die ge
confronteerd worden met onzeker
heden als gevolg van de noodzake
lijke beheersing van de produktie.
Een positieve ontwikkeling is dat in
de Sowjet-Unie, alsmede in enkele
Oosteuropese landen, hervormin
gen worden ondernomen. Hiervan
kan een gunstige invloed uitgaan
op de Oost-West-betrekkingen. Er
is nu uitzicht ontstaan op een his
torische ommekeer in de wapen
wedloop, die enkele jaren geleden
nog voor onmogelijk werd gehou
den. Complete categorieën wapen
systemen komen in aanmerking
om te worden afgeschaft, waaron
der ook de voor plaatsing in ons
land bestemde, middellange-af-
standsraketten. De grote over
macht van het Warschaupact op
het aebied van de conventionele
gen oproepen, als de aandacht
voor de vermindering van het fi
nancieringstekort ook maar even
zou verslappen.
Toch zijn die scenario's bij nadere
beschouwing ai een stuk minder
alarmerend dan zij er in het verle
den wel hebben uitgezien. Met
name het aandeel van de rentelas
ten in het nationaal inkomen lijkt
zich te stabiliseren. Aan de ooit
door Ruding zelf geformuleerde
norm dat die rentelastenquote niet
zou mogen stijgen wordt de ko
mende paar jaar ruimschoots vol
daan.
BEVOLKING
Mede tegen de achtergrond van de
niet ongunstige economische voor
uitzichten kan men zich afvragen of
het toekomstige begrotingsbeleid
de accenten niet zal moeten ver
leggen. De veranderende samen
stelling van de bevolking in de ja
ren '90 zal meer een herstructure
ring dan een loutere sanering van
de begroting vereisen. De vergrij
zing zal de overheid voor nieuwe
taken stellen die niet allemaal even
gemakkelijk aan een zorgzame sa
menleving kunnen worden overge
laten. Het huidige streven naar
groei van de werkgelegenheid door
versterking van de particuliere sec
tor zal door het afnemende ar
beidsaanbod minder op de voor
grond komen te staan.
Dat neemt uiteraard niet weg dat
op de korte termijn de werkgele
genheid het grootste zorgenkind
blijft. De groei van het aantal ar
beidsplaatsen vlakt het komende
jaar enigszins af. De mogelijkheden
van de overheid die groei direct te
beïnvloeden blijken telkens weer
zeer beperkt.
Gerichte programma's kunnen wel
helpen om bedreigde groepen zo
als langdurig werklozen nieuwe
kansen te geven, maar de totale
werkgelegenheid neemt er nauwe
lijks door toe. Vanuit dat besef lijkt
het kabinet dan ook meer te gaan
mikken op de vermindering van het
arbeidsaanbod om de geregis
treerde werkloosheid terug te drin
gen. Naast de verwachte voort
gaande groei van het aantal deel-
bewapening stelt overigens gren
zen aan de mogelijkheden voor nu
cleaire ontwapening en onder
streept het belang van beheersing
van conventionele wapens. Een ze
kere reële groei van de defensieuit
gaven blijft nodig. Daarmee moet,
in samenhang met een verbetering
van de organisatie, onze defensie
aan kwaliteit kunnen winnen. Aan
de West-Europese Unie komt een
belangrijke rol toe bij het definië
ren van wat binnen het Atlantische
bondgenootschap specifiek van
belang is voor de Europese veilig
heid en bij het harmoniseren van
standpunten daarover. Nederland
zet zich als voorzitter daarvoor in.
Zeer ernstig is de situatie rond de
Golf. De oorlog tussen Iran en Irak
gaat nog altijd voort, ondanks de
dringende oproep tot beëindiging
van de gewapende strijd, die uit
ging van de Veiligheidsraad. De re
gering acht verzekering van het
recht van vrije scheepvaart in de
Golf van vitaal belang en wil daar
aan met andere West-Europese
landen een concrete bijdrage leve
ren. Uiteraard zal de veiligheid van
de bemanning van de daarbij be
trokken mijnenjagers zo goed mo
gelijk worden gewaarborgd.
Met voldoening stelt de rege
ring vast dat het belang van
de eerbiediging van men
senrechten en de waarde van de
democratie in steeds meer landen
wordt onderkend. Door extra hul
pinspanningen in het kader van de
ontwikkelingssamenwerking wil de
regering jonge democratieën on
dersteunen. De Noord-Zuid-dia-
loog komt geleidelijk weer tot le
ven. Tijdens de onlangs gehouden
conferentie over handel en ontwik
keling is confrontatie achterwege
gebleven en is met succes gezocht
naar een beleid op basis van ge
meenschappelijkheid. Het gaat
erom deze trend te versterken, on
der meer bij het overleg over de
vrijmaking van de wereldhandel.
De regering volgt met grote aan
dacht de ontwikkelingen in Surina
me en hoopt dat het komende re
ferendum over de ontwerp-grond-
wet en de algemene verkiezingen
het Surinaamse volk in staat zullen
stellen in vrijheid aan een demo
cratisch Suriname opnieuw gestal
te te geven. Daarna kan een begin
worden gemaakt met de normali
sering van de betrekkingen.
De Nederlandse Antillen worden
geconfronteerd met aanzienlijke fl-
nancieel-ecohomische problemen.
Op Aruba gaat het geleidelijk be
ter. Binnen het kader van de be
schikbaar gestelde middelen zal
worden getracht het eigen herstel
beleid van beide landen zoveel mo
gelijk aan te vullen en te onder
steunen.
Leden van de Staten-Generaal,
In een pluriforme samenleving
vraagt herkenbaar beleid om
intensief overleg en besluitvaardig
heid. Op u, volksvertegenwoordi
gers, rust een zware verantwoorde
lijkheid bij de vele taken die u zijn
toevertrouwd. Van harte wens ik u
toe dat Gods zegen op uw werk
rust.
■in»
DEN HAAG - Minister Kort
hals Altes (justitie) toont zich
over de misdaadbestrijding
zowel optimistisch als pessi
mistisch. Hij is blij dat het in
1985 verschenen regerings
plan „Samenleving en Crimi
naliteit", waarin allerlei maat
regelen staan om de misdaad
in te dammen, de eerste
vruchten begint af te werpen.
Anderzijds is hij somber over
de nog steeds toenemende
omvang van sommige vormen
van criminaliteit.
„Schrikbarend en ergerlijk" noemt
de minister de toename van dief
stallen uit woningen en auto's. Ook
spreekt hij zijn verontrusting uit
over de stijging van de zware cri
minaliteit door bendes die „voor
niets en niemand lijken terug te
deinzen". Als voorbeelden van dit
laatste noemt Korthals Altes ge
welddadige overvallen, illegale
drugshandel en fraude met betaal
kaarten.
Positieve resultaten van het plan
„Samenleving en criminaliteit" zijn
onder meer:
de voortdurende toename van
het aantal cellen (sinds vorig jaar
zomer zijn er 440 bij gekomen en
tot 1991 staan er nog 2000 nieuwe
cellen op het programma);
de plannen die in tal van ge
meenten zijn ontworpen om de vei
ligheid op straat en in winkelcentra
te vergroten;
de vermindering van de admini
stratieve rompslomp bij de politie
Door vermindering van de administratieve rompslomp kan de politie beter
taak, zoals het houden van verkeerscontroles.
en de rechtbanken, waardoor poli
tiefunctionarissen, rechters en offi
cieren van justitie meer aandacht
kunnen besteden aan de criminali
teit;
uitbreiding van het aantal alter
natieve straffen voor jeugdige van
dalen, zoals schoonmaak- of repa
ratiewerkzaamheden;
er staan enkele plannen op sta
pel om de heling beter te bestrij
den, onder meer door het beter
waarmerken en registreren van
waardevolle goederen en door uit
breiding van de controle op de ver
koop van gestolen goederen in ho-
reca-bedrijven en op zgn. zwarte
markten.
worden ingezet voor zijn eigenlijke
FOTO: DIJKSTRA
Samen met minister Van Dijk (bin
nenlandse zaken) zal Korthals Al
tes volgend jaar verschuivingen
aanbrengen in de omvang van poli
tiekorpsen. Gemeenten met veel
criminaliteit krijgen grotere korp
sen en in gemeenten waar het be
trekkelijk rustig is wordt de poli
tiesterkte verminderd.
DEN HAAG - Met ingang van 1
januari 1988 zullen jongeren
vanaf 18 jaar officieel meerder
jarig zijn. De verlaging van de
meerderjarigheidsgrens van 21
naar 18 jaar werd tien jaar ge
leden al aangekondigd. De
nieuwe grens wordt nu pas van
kracht omdat er eerst een hele
serie wetten voor veranderd
moest worden, zoals de kin
derbijslagwet, de wet kinder
bescherming, enzovoorts.
Minister Korthals Altes (justitie)
kondigt voor het komend jaar
onder meer de volgende wets
voorstellen aan:
een wet ter bestrijding van
„lege" vennootschappen;
een algemene antidiscrimi
natiewet;
een nieuwe vreemdelingen
wet;
landelijke invoering van de
wielklem als wapen tegen fout-
parkeerders;
een wet over de positie van
„totaalweigeraars"
verlaging van de inkomens
grenzen voor gesubsidieerde
rechtshulp. Mensen met een
inkomen van meer dan
40.000 bruto per jaar krijgen
over enige tijd geen korting
meer op de kosten van een ad
vocaat.
Voorts bereidt Korthals Altes
samen met minister Brinkman
van WVC een nota voor over
reageerbuisbevruchting en
draagmoederschap.
Voor bepaalde
medische on
derzoekingen
stelt staatsse
cretaris Dees
van volksge
zondheid meer
geld beschik
baar.
FOTO:
DIJKSTRA
RIJSWIJK - De bezuinigings
maatregelen van 180 miljoen
gulden die minister Brinkman
en staatssecretaris Dees van
WVC in petto hebben, zijn de
afgelopen maanden al groten
deels bekend geworden. On
danks de protesten die de
Tweede Kamer en allerlei or
ganisaties al hebben laten ho
ren, hebben de beide be
windslieden geen veranderin
gen in hun plannen aange
bracht.
De belangrijkste maatregelen zijn:
tandheelkundige hulp vanaf 18
jaar wordt niet meer door het zie
kenfonds vergoed. Dit wordt waar
schijnlijk op 1 april 1988 van
kracht. De gezamenlijke zieken
fondsen en de tandartsenorganisa
tie NMT zijn momenteel bezig een
aparte tandartsverzekering voor
volwassen ziekenfondspatiënten op
poten te zetten;
ziekenfondsverzekerden moeten
vanaf 1 januari 25,- gaan betalen
als zij door de huisarts naar een
specialist worden doorverwezen;
gezinsverzorging die korter dan
drie maanden duurt wordt niet
meer gesubsidieerd. Dit geldt ech
ter niet voor bejaarden, gehandi
capten en zieken in de laatste le
vensfase;
de 19 herstellingensoorden in
ons land (waar bijv. overspannen
mensen tot rust kunnen komen)
worden niet meer gesubsfdiëerd en
gaan dus dicht;
de subsidie voor een aantal ge
meentelijke welzijnsprojecten
wordt stopgezet;
WVC draagt niets meer bij aan
speciale onderwijsprojecten in ach
terstandsgebieden (het onderwijs-
voorangsbeleid);
een aantal jeugdinternaten moet
inkrimpen.
EXTRA GELD
Voor een aantal onderdelen van
het beleid hebben Brinkman en
Dees de begrotingsposten ver
hoogd. Extra geld is beschikbaar
voor het bejaardenbeleid, aids-on-
derzoek en aids-bestrijding, dure
medische apparatuur zoals nier
steenvergruizers en bestralingsap
paraten, de opvang van asielzoe
kers, monumentenzorg en musea,
sportbeoefening en hulpverlening
aan drugs- en alcoholverslaafden.
Uit de STER-pot (de opbrengsten
van radio- en televisiereclame) zal
minister Brinkman nog dit jaar 210
miljoen gulden overhevelen naar
de omroepen. Zou hij dit niet heb
ben gedaan, dan had er op de
rijksbijdragen aan de omroepen
bezuinigd moeten worden. Volgens
de minister zijn de STER-reserves
groot genoeg om de betreffende
aderlating te kunnen ondergaan.
DEN HAAG - Minister van
Dijk (binnenlandse zaken) zal
binnenkort een nieuwe serie
maatregelen aan de ambtena
renbonden voorleggen ter ver
betering van de arbeidsvoor
waarden van het overheids
personeel. Het overleg hier
over zal worden gevoerd op
basis van het „voorlopig ak
koord" dat de minister al
heeft afgesloten met de Cen
trale voor middelbare en ho
gere ambtenaren (CMHA).
De ambtenarenorganisaties krijgen
nu van de minister voor de jaren
1987 en 1988 een bedrag van on
geveer 900 miljoen aangeboden.
Dat is 200 miljoen méér dan het
kabinet vóór Prinsjesdag wilde uit
geven.
De minister houdt vast aan een tij
delijke verlaging van de vut-leeftijd
voor ambtenaren (inclusief militai
ren en onderwijspersoneel) van 61
naar 60 jaar. Dit was al met de
CMHA afgesproken. Waarschijnlijk
zal deze maatregel die op 1 januari
moet ingaan, tot en met 1990 du
ren.
Verder doet Van Dijk onder meer
de volgende voorstellen:
meer variatie aanbrengen in de
beloningen. Ambtenaren die goed
presteren moeten een extraatje
kunnen krijgen en bovendien moet
het mogelijk worden, meer dan
„gewone" salarissen te bieden
voor functies waaraan grote be
hoefte bestaat, zoals computerdes
kundigen;
betere beloning voor onregelma
tige diensten;
invoering van een weduwnaar
spensioen;
personeel jonger dan 25 jaar
krijgt tijdens opleidingsdagen (stu
diedagen) een zakgeldvergoeding
in plaats van normaal salaris.
Volgens Van Dijk is voor de drie
eerstgenoemde maatregelen nog
meer geld beschikbaar als de
ambtenarencentrales akkoord
gaan met een verlaging van de
jeugdsalarisschalen bij de over
heid.
Minister Van Dijk wil meer variatie aanbrengen in de beloningen. Ambte
naren die goed presteren moeten een extraatje kunnen krijgen.
FOTO: DIJKSTRA
