1 Tsjernobyl
en het rijden
op een tijger
BUITENLAND.
FREED
[DSE COURANT ZATERDAG 27 DECEMBER 1986 «i iü^s—rvEi z\ i\ n PAGINA 5
%tuurrampen
lor het ontsnappen van giftig gas uit een vulkaankrater in het Westafrikaanse Kameroen werden
ker zeventienhonderd mensen gedood. Ook vele honderden stuks vee kwamen om het leven. Bij
zware aardbeving in Griekenland werden in de stad Kalamata twintig mensen gedood. Enorme
jerstromingen als gevolg van de tyfoon Wayne veroorzaakten in Viëtnam vierhonderd doden,
jor een zware aardbeving die 10'oktober het Middenamerikaanse El Salvador trof, vonden meer
j|n duizend mensen de dood. Naar schatting raakten tweehonderdduizend Salvadoranen dakloos.
Terreur
In verscheidene Eu
ropese landen zijn
het afgelopen jaar
terroristische aansla
gen gepleegd. Bij
twee golven van ter
reur in Parijs in fe
bruari en september
(foto) vielen doden en
gewonden. De da
ders kwamen uit fa
natiek islamitische
groeperingen. Een
man, twee vrouwen
en een baby werden
boven Griekenland
uit een Amerikaans
TWA-vliegtuig gezo
gen, nadat een bom
een gat in de wand
van het toestel had
geslagen. Een kaping
van een PanAm-
vliegtuig in Karachi
eindigde in een
bloedbad, toen Paki
staanse commando's
een aanval uitvoer
den. Bij een aanslag
op een synagoge in
Istanboel vonden
vierentwintig mensen
de dood.
Protest in Chili
Een mislukte aanslag op
president Pinochet van
Chili was voor de Chi
leense regering aanlei
ding opnieuw de staat
van beleg in te voeren.
Het gehele jaar vonden
in de Zuidamerikaanse
staat vele demonstraties
plaats tegen de dertien
jaar oude dictatuur. Bij
een daarvan werden
twee studenten door
Chileense militairen in
brand gestoken. Met Ne
derland ontstond een rel
toen vier Chileense stu
denten ondanks anders
luidende beloftes uit Ne
derlandse ambassade
auto's werden gesleurd
en gearresteerd (foto).
Drie van de vier zijn in
middels vrij.
Dictators weg
Jean Claude Duvalier, president van Haïti, verliet begin februari
samen met zijn vrouw (zie foto) het land, onder zware druk van
de Verenigde Staten. Dictator Duvalier liet het land in armoede
achter. In Oeganda moest de dictatoriale president Okello na
maandenlange strijd met de rebellen in januari het veld ruimen
voor rebellenleider Museveni. Bij hevige gevechten na een mis
lukte couppoging in Zuid-Jemen kwamen begin dit jaar negen
duizend mensen om het leven. De ex-keizer en kannibaal Jean
Bedel Bokassa keerde in november terug naar de Centraal Afri
kaanse Republiek en werd onmiddellijk aangehouden.
Anti-drugscampagne
De Verenigde Staten startten dit jaar een internationale campag
ne tegen de drugshandel. In Bolivia, Peru en Mexico werden co-
caïneplantages vernietigd en in samenwerking met plaatselijke
politiekorpsen voerde de Amerikaanse narcoticabrigade razzia's
uit in dorpen waar in drugs gehandeld zou worden. Op 14 sep
tember deed het presidentiële echtpaar Ronald en Nancy
Reagan een emotionele oproep via de televisie voor een nationa
le strijd tegen drugs. De oproep heeft succes: zelfs kinderen ge
ven hun ouders bij de politie aan omdat zij verdovende middelen
gebruiken. Op de foto een Boliviaanse soldaat op wacht bij een
cocaïnelaboratorium.
Muur
25 jaar
Dit jaar, waarin de
Berlijnse Muur 25
jaar bestond, deden
Oostduitsers opval
lend veel pogingen
de grens over te
vluchten. Zo reed een
echtpaar met baby in
een vrachtwagen
dwars door de afzet
tingen bij Checkpoint
Charüe naar het Wes
ten. Een vlucht in een
truck vol met poppen
die Oostduitse bewa
kers voorstelden,
bleek een fabel. De
Amerikaan Runnings
begon op 18 novem
ber met de symboli
sche sloop van de
Muur (foto); hij viel er
aan Oostduitse zijde
vanaf en is sindsdien
verdwenen.
istreden president
Oostenrijkse volk koos op 8 juni de voormalige
retaris-generaal van de Verenigde Naties Kurt
ildheim tot president. Waldheim werd er, met name
i or het Joods Wereld Congres, van beschuldigd be
kken te zijn geweest bij gruwelijke nazipraktijken in
.ekenland en Joegoslavië. De verkiezing van Wald-
m tot president, tegen wie nog steeds nieuwe be-
ijzen worden verzameld, leidde tot een storm van
jptesten. Ook in eigen land werden zijn affiches be-
t|d. Vele landen, waaronder Nederland, zagen ervan
j_een hoge vertegenwoordiging naar de installatie
ji Waldheim te sturen.
GRONINGEN Het spook van
Tsjernobyl brak 26 april om
1.24 uur 's nachts met een ge
weldige explosie uit zijn ke
tens. Geruisloos en onzicht
baar waarde hij door Europa,
daarbij burgers, beslissers en
bureaucraten de stuipen op
het lijf jagend. Koeien gingen
op stal, zwembaden werden
gesloten, spinazie draaide
door en kinderen konden beter
niet in de zandbak spelen.
Maar inmiddels is de rust
weergekeerd. Het lijkt, of het
nucleaire fantoom in de lucht
is opgelost, als een nachtmer
rie die voorbij ging. De doden
zijn geteld, de schade is geïn
ventariseerd en de risico's zijn
berekend.
Om met de cijfers te beginnen:
zesentwintig mensen overleden
vrijwel direct aan de gevolgen
van het nucleaire inferno. Ei
genlijk opmerkelijk weinig na
de eerste berichten in de wes
terse pers over tienduizenden
doden. De radioactieve neer
slag in Nederland is tot op
twee cijfers achter de komma
berekend: precies 0,04 procent
van de radioactieve uitstoot
kwam na een lange reis als gif
tige regen op Nederlandse bo
dem terecht. Achteraf moet
vastgesteld worden dat er wat
de volksgezondheid betreft in
het Hollandse polderland nau
welijks van een verhoogd risico
sprake is geweest. Hooguit
twintig mensen zullen de ko
mende jaren aan de gevolgen
van deze extra stralingsbelas
ting overlijden, zo luidt de
prognose.
Statistici strijden nog over de
vraag hoe zwaar de Russische
bevolking zélf getroffen is. In
de Sovjet-Unie wordt gerekend
met tweeduizend extra kanker
gevallen in de komende twintig
jaar, daar buiten circuleren ge
tallen tussen de vijftig- en hon
derdduizend. Een verschil van
een stad als Delft of Zoeter-
meer. Ondanks dit onheilspel
lende vooruitzicht, is het Russi
sche kernenergieprogramma
weer op gang gekomen. De re
actoren 1 en 2 in Tsjernobyl
zijn aangepast en opnieuw op
gestart, en ook in Nederland
lijkt het Grote Vergeten een
aanvang te hebben genomen.
Onlangs werd bekend dat het
blad „Splijtstop" van de anti-
kernenergiebeweging ter ziele
gaat. Bij gebrek aan belang
stelling.
PUGWASH
Dat laatste nieuwtje uit de
stroom berichten rond Tsjer
nobyl was professor Smith uit
Groningen ontgaan. Hij schudt
het hoofd, frunnikt aan de me
talen sluiting van een boter
hamzakje en verzucht: ,,De po
litiek heeft in Nederland wel
zeer adequaat gereageerd
door de beslissing over de
bouw van nieuwe centrales tot
1988 op te schorten. Een poli
tiek verantwoord besluit, want
zowel de anti-kernenergiebe
weging als de kernlobby zijn er
voorlopig mee tevreden ge
steld. Maar werd het kabinet
daarbij door wijsheid gemoti
veerd? Ik betwijfel het".
Professor Smith is lid van de
zogeheten Pugwash-conferen-
tie, een internationaal platform
van wetenschappers dat inder
tijd werd opgericht door onder
anderen Einstein en Russel en
zich sindsdien veel heeft bezig
gehouden met veiligheidsrisi
co's, ook van kerncentrales.
Als secretaris van de Neder
landse Pugwash-afdeling heeft
Smith naam gemaakt als een
van de weinige onafhankelijke
wetenschappers in de fysica.
Hoewel de Groningse profes
Prof. Phyl Smith: ,,ln het algemeen is er een onvoorstelbaar geloof dat problemen met meer techniek opgelost moeten worden".
sor zichzelf geen tegenstander
van kernenergie wil noemen,
knaagt hij graag aan de wor
tels van de nucleaire heilsleer.
Smith: „Borssele en Dode-
waard mogen van mij open
blijven. .Maar waar ik wèl pro
blemen mee heb is het „heilige
moeten" dat blijkbaar bij de
keuze voor kernenergie een rol
speelt. De fantastische econo
mische belangen die er achter
steken".
De camp in Tsjernobyl heeft
volgens Smith wel heel navrant
aangetoond hoe feilbaar de
techniek ondanks alle veilig
heidsvoorzieningen is. „Tech
nici zijn van nature erg scep
tisch over apparaten die niet
kunnen falen", zegt hij na een
cynische grijns. „Maar het ge
loof in de veiligheid van ge
compliceerde centrales is voor
wetenschappers die er hun
brood verdienen zo'n beetje
bestaansvoorwaarde. Het heeft
me dan ook niet verbaasd dat
meteen geroepen werd dat de
Russische RBMK-reactoren in
verhouding primitief zijn. Pas
nu gebleken is dat de ramp
hoofdzakelijk door
fouten is veroorzaakt, wordt
schoorvoetend toegegeven dat
het ontwerp van de Tsjernobyl-
centrale ook een aantal be
langrijke pluspunten kent".
De maatregelen die in Neder
land vrijwel onmiddellijk wer
den genomen voor de be
scherming van de volksge
zondheid waren volgens Smith
overigens zeker doeltreffend.
„Maar wat me heeft geïrriteerd
is de arrogantie waarmee al
vrij snel verklaard werd dat
zo'n ramp hier niet kan gebeu
ren. Waarbij gemakshalve ver
geten werd dat het niet op de
weg van een ramp ligt om zich
precies volgens het draaiboek
te voltrekken. Ook in de Sov
jet-Unie is goed nagedacht
over allerlei technisch falen,
maar toch heeft het verloop
van de gebeurtenissen in
Tsjernobyl iedereen verrast".
KNAUW
Door die lotsverbondenheid
van veel wetenschappers met
de nucleaire technologie, heeft
de geloofwaardigheid van de
wetenschap volgens Smith een
behoorlijke knauw gekregen.
De gevolgen van de kernramp
zouden gebagatelliseerd zijn
en de eenstemmigheid van de
wetenschappelijke en politieke
verklaringen in verschillende
landen noemt hij ronduit stui
tend. „Als je ziet dat de Sov
jetgeleerden in hun ramingen
over het uiteindelijk aantal do
delijke slachtoffers veel lager
uitkomen dan de meest opti
mistische schattingen in het
westen, dan moet je toch con
cluderen dat van een zuiver
objectieve en onafhankelijke
beroepsbeoefening geen spra
ke is. Als je het mij vraagt is de
geloofwaardigheid van de we
tenschap óók in het wes
ten nog het grootste slacht
offer van de kernramp. Intus
sen ontglipt de besluitvorming
over ingewikkelde technologie
steeds meer aan de invloed
van de gewone burger. Die is
dan niet terzake kundig en
overziet de internationale im
plicaties niet. Over die ontwik
kelingen maak ik me werkelijk
grote zorgen".
Smith vreest dat de Neder
landse regering in het voorjaar
van 1988 na een pittige discus
sie alsnog zal besluiten nieuwe
kerncentrales te bouwen. „We
leven nu eenmaal in een we
reld waarin kernwapens be
streden worden met Star-
Warssystemen, zure regen met
katalisatoren en risico's van
kerncentrales met nóg meer
veiligheidssystemen. In het al
gemeen is er een onvoorstel
baar geloof dat onze proble
men met meer techniek opge
lost moeten worden. Men
Vraagt zich niet af welke nieu
we problemen daarmee ge
schapen worden en of we
überhaupt met dergelijke pro
blemen willen leven. In Azië
zegt men: hij die op een tijger
rijdt, kan niet afstappen. Ik heb
helaas het gevoel dat we met
de hele nucleaire industrie nog
boven op die tijger zitten".
PAUL KOOPMAN
NICK
DANItOFffff
Soweto-herdenking
De spanningen in Zuid-Afrika bereikten op 16 juni een hoogtepunt toen de zwarte bevolking het
bloedbad in Soweto in 1976 herdacht. Vier dagen eerder was de in maart opgeheven noodtoe
stand weer ingesteld, op grond waarvan vele duizenden mensen werden opgepakt en de pers werd
gemuilkorfd. Hoewel Pretoria een aantal discriminerende wetten heeft versoepeld, bleef de macht
bij de blanken. Veel landen troffen (economische) sancties tegen Zuid-Afrika. Mede als gevolg van
de economische druk verkochten veel multinationale ondernemingen hun Zuidafrikaanse vestigin
gen. Op de foto een jongeman die werd gestenigd door radikale zwarten.
iagan in
3oblemen
Amerikaanse
iublikeinse
ifsident
,gan maakt
leilijke tijden
br. Het begon
ift verkiezingen
pr het Con-
js, waarbij de
rmocraten de
■terderheid
ifoverden in de
maat. Maar
^it groot wer-
m de proble-
=»n pas toen
ikend werd dat, onder meer via Israël, Amerikaanse
ipens zijn geleverd aan Iran, tegen welk land een
jpenembargo geldt. Bovendien bleek een deel van
jopbrengst rechtstreeks naar de Contra's in Nicara-
a te zijn gesluisd. Reagan stelde zich persoonlijk
ïfantwoordelijk voor de leveranties aan Iran, maar
g niet hebben geweten van de geldstroom naar de
jjntra's. Een meerderheid van de Amerikanen blijkt
rtot voor kort uiterst populaire president niet meer
dgeloven.
ijniloff vrij
J hoog diplomatiek overleg
'jam in september een oplos-
ra voor de „Affaire-Daniloff",
f een zware last legde op de
fierikaans-Russische betrek-
igen. Nadat in New York de
ossische spion Gennani Za-
arov was aangehouden op
t moment dat hij geheime,
cumenten kocht van een in-
•mant, werd in Moskou de'
nerikaanse journalist Nicho-
i Daniloff aangehouden op
rdenking van spionage. In
I voor de vrijlating van Za-
arov mochten behalve Dani-
f ook enige Russische dissi-
^ïten naar de VS vertrekken,
nder wie Joeri Orlov. Voor de
Jlating van Daniloff werden
%ciaal T-shirts gedrukt. Bij
h eerdere ruil had Moskou
«k al dissident Anatoli Sja-
khski vrijgelaten.
