£eidóc@oincutt
„Ik zou niet weten
hoe we
Lubbers' macht
kunnen indammen"
Die dame is
een man!
Ik ben geen fan van Reagan"
LONDEN - Voor en tijdens de kerst zet
ten de Engelsen zowel letterlijk als fi
guurlijk de bloemetjes buiten. Geld heeft
voor hen dan kennelijk geen waarde
meer. Dit jaar werden winkels en waren
huizen al weken vantevoren bestormd en
vrijwel leeggekocht. Het leeuwedeel van
de verkoop gebeurde op krediet, want de
plastic credit card is nu helemaal koning.
De banken vrezen dan ook dat na de
feestdagen enorm veel Britten diep in de
problemen zullen zitten.
Maar dat zijn zorgen voor later. Nu is
het de tiid van ruim een week feesten en
pret maken. Dagen lang kalkoen schran
sen en vanaf de tweede dag al zeuren dat
die (meestal bovenmaatse) vogel, op de
Britse manier bereid, geen voer voor fijn
proevers is. Ook de vermaarde „Christ
mas pudding" is helemaal geen lekkernij
maar wel een traditie, daterend uit de ze
ventiende eeuw. Alleen daarom werken
de Engelsen hem elk jaar op de 25e de
cember (met de nodige grimassen) trouw
naar binnen.
De Engelse kerst zou veel gezelliger zijn
als hij wat minder commercieel en bo
vendien niet zo traditioneel was. Vanwe
ge hun gehechtheid aan tradities drinken
miljoenen Engelsen zich vóór en in de
feest week bijna een ongeluk. Hei hoort
nu eenmaal zo. Wie eind dit jaar toeval
lig niet stomdronken is geweest, kan echt
geen goede kerst hebben gehad. In Enge
land, Wales en Noord-Ierland is 26 de
cember een vrije dag. De Schotten daar
entegen stemmen hun festiviteiten meer
af op nieuwjaar. Voor hen is 2 januari
een extra vrije dag. De Engelsen, Welsh
men en Noordieren noemen 26 december
„Boxing Day". Vroeger klopte het volk
uit de dienstverlenende sector dan bij de
rijkelui aan met een grote doos (in 't En
gels een „box"), waarin fooien werden
gestopt. Aan een dergelijke tip, die in
sommige gevallen ook vandaag de dag
wordt gegeven, zit nog steeds de bena
ming „Christmas box" vast.
Pas op Boxing Day verschijnen de Engel
sen weer op straat, want op eerste kerst
dag blijven zij binnen. Sommigen doen
dit alleen om een frisse neus te halen.
'Anderen trekken naar de stad, op zoek
naar koopjes in warenhuizen, aie hun
jaarlijkse winteruitverkoop houden. Nog
anderen - en die zijn in de meerder
heid - gaan 's middags naar theaters
waar een traditionele kerstpantomime
voor het voetlicht wordt gebracht.
Dit soort theatervoorstellingen is echt iets
aparts. De Britse pantomime heeft niets
te maken met gebarenspel. Hij behoort
tot de zonderlingste tradities van deze ei
landers. Gezegd wordt dat de panto"
(zoals in Engeland een dergelijk toneel
stuk meestal wordt genoemd) afstamt
van de zogeheten harlequinade, die aan
het begin van de 18e eeuw uit Frankrijk
naar Londen kwam.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw
bleef echter van de oorspronkelijke panto
mime niet veel meer over. Sterren uit het
i/ariété begonnen de belangrijkste rollen
te spelen. Vandaag de dag is de Britse
panto een merkwaardig allegaartje van
muzikale komedie, nummertjes uit varié
té .en revue. Als stramien gebruikt men
een bekend sprookje of een geliefd ver
haal, zoals Assepoester, Aladain, Robin
son Crusoe, Dick Whittington en Kack
en de bonestengel.
Het geheel is aeels afgestemd op kinde
ren, deels op vqlwassenen. De Britten
zijn er dol op. Sommige kerstpanto's ge
nieten zoveel bijval dat ze tot Pasen wor
den doorgespeeld. Over deze zonderlinge
pantotraaitie worden boeken geschreven
en universitaire studies gemaakt.
Geleerden hebben ontdekt, dat de kerst
panto's een stuk van de Britse psyche
weerspiegelen en dit vooral wat betreft de
verhouding tussen de Britse mannen en
vrouwen, het feit dat vele Britten bezeten
zijn van seks en dat in Groot-Brittannié
de meeste mensen travestie heel gewoon
vinden. In kerstpanto's wordt namelijk
de mannelijke hoofdrol (bijvoorbeeld de
prins van Assepoester) altijd gespeeld
door een vrouw, terwijf een opzichtig op
gemaakte man de vrouwelijke hoofdrol
(bijvoorbeeld de boze stiefmoeder) ver
tolkt.
Een dergelijke acteur is de „dame"
(„deern", zeggen de Britten) van de kerst
show. Zijn volumineuze boezem bestaat
uit een stel speelgoedballen en op zijn
derrière kun je een bloempot in even
wicht houden. Hij dost zich uit met fel
3
gekleurde jurken, reusachtige dameshoe-
den en meestal ook een vulgair stel direc- f
t oir es, voorzien van diverse opschriften I
die pas aan het licht komen als de P
„dame" een nummertje striptease ten
beste geeft.
Het is allemaal hopeloos ordinair, maar
de Britten zijn er gek op. Dergelijke kari
katurale damesrollen worden gespeeld
door bekende pop- en tv-sterren. De man-
nelijke hoofdrol daarentegen wordt j
meestal toevertrouwd aan een knappe
maar vrijwel onbekende jongedame.
Alleen in het Noordengelse Newcastle-on-
-Tyne wordt dit jaar door feministen ac-
tie gevoerd tegen de aloude „dame"-tra-
dit ie. Daar is de „dame" dit jaar een
echte vrouw. „Dat moet nu maar eens uit
zijn", zeggen de feministen van Newcast- 1
le over de fictieve pantodames die alle
vrouwen bespottelijk maken met een gro- j
ve parodie.
ROGER SIMONS
DEN HAAG - Met de komst
van prof. dr. ir. J. J. C. Voor
hoeve heeft het leiderschap
van de VVD een geheel ander
aanzien gekregen dan in het
tijdperk van Ed Nijpels. In de
dubbele betekenis van het
woord. Waar „Edje Kadetje"
te werk ging als een disc-joc-
key van een piratenzender,
daar bekleedt Joris Voorhoeve
een politiek ambt. En hij doet
dat op een ingetogen, enigs
zins deftige wijze die aan ver
vlogen tijden doet denken.
Tegenover Voorhoeve gezeten
is het njet zo moeilijk te be
denken dat de fractieleider
van de VVD in feite de erfop
volger is van die grote liberaal
uit de negentiende eeuw: Ru-
dolf Thorbecke. Hoewel hij
pas veertig jaar oud is en op
groeide aan de Dunne Bierka
de in Den Haag, waar ook
toen al achter sommige ramen
een rood lampje brandde,
heeft Joris Voorhoeve een uit
straling als van een hoogleraar
'op jaren. Het kost moeite
hem, pp zijn uitnodiging,
voortdurend te tutoyeren. Het
woordje „U" hangt om hem
heen als een onzichtbare man
tel.
„De kleine professor met de
roodkoperen snor", zo staat
Voorhoeve bekend bij het per
soneel ii de Tweede Kamer.
Zelf aff •heert hij zich echter
al een half jaar niet meer als
„prof'. Hij heeft die titel en
kele jaren gevoerd omdat hij
bijzonder hoogleraar was aan
de Landbouwhogeschool in
Wageningen, maar sinds hij
fractieleider werd is hij wat zichzelf be
treft enkel nog „dr. ir.". Hij geeft im-
mprs geen colleges meer, althans niet
aan stiidenfen. Want de wijze waarop hij
zijn visie op de politiek uitdraagt, lijkt
verdacht veel op het betoog van een
hoogleraar voor een schare studenten.
Het kost Voorhoeve bijvoorbeeld niet de
geringste moeite een zeer doorwrochte
definitie te geven van het begrip libera
lisme.
„Liberalisme is een houding tegenover
de politiek en een stelsel van ideeën
over de staatsinrichting en het politieke
proces, samen te vatten in een aantal
sleutelwoorden. Liberalisme legt een gro
te nadruk op individuele vrijheid en
zelfbeslissing. De beslissingsmacht moet
liggen bij de mensen zelf en bij die ver
banden die zelf een verantwoordelijk
heid kunnen dragen. Uit die nadruk op
eigen verantwoordelijkheid en zelfstan
digheid van mensen en organisaties
vloeit automatisch voort dat wij de
staatstaak beperkt willen houden".
Cda liberaler
Dat klinkt even wat anders dan het „ge
woon jezelf zijn" uit de tijd van Ed Nij
pels. Voorhoeve laat het overigens niet
bij fraaie theoretische volzinnen. Hij
wijst er niet zonder trots op dat ook het
huidige regeerakkoord „heel wat libe
raals" bevat. „Daarom ontken ik altijd
beweringen dat de VVD haar invloed
zou hebben verloren omdat ze een be
scheiden verkiezingsresultaat heeft ge
had. De uiteindelijke invloed van een
partij hangt niet alleen af van het aantal
stemmen dat ze heeft weten te mobilise
ren in de Tweede Kamer. Kijk eens naar
de ontwikkeling die zich in de laatste
vijf, zes jaar in het CDA heeft voltrok
ken. Vooral op economisch gebied is de
confessionele politiek veel liberaler ge
worden".
Dat klinkt allemaal heel fraai, maar de
VVD als politieke groepering koopt daar
niet zoveel voor. Bij de laatste verkiezin
gen verloren de liberalen negen zetels,
die vrijwel alle werden veroverd door
het CDA. Voorhoeve knikt instemmend.
„Ja, dat is de ironie van het succes. De
boom van de ideeën kan soms niet ge
meten vap haar eigen vruchten. In 1982
boekten we de grootste verkiezingsover
winning in onze geschiedenis. In mei
van dit jaar waren we weer terug op het
niveau dat we in de tijd vóór die hoge
piek hadden. We zijn er niet in geslaagd
de nieuwe kiezers, die nog geen duidelij
ke partijbinding hadden, blijvend voor
de VVD te interesseren".
De oorzaak daarvan is volgens Voorhoe
ve vooral dat we vandaag de dag in een
„tv-democratie" leven, waarin het imago
van de partijleiders van zeer groot be
lang is. Velen hebben volgens hem op
Ruud Lubbers gestemd, omdat hij voor
hen de „manager van de BV Nederland"
is. „Voor die mensen is met name hij
degene die de boel bij elkaar houdt. Ne
derlanders houden van rust, van iemand
die problemen oplost. Lubbers heeft zich
de afgelopen jaren als premier sterk we
ten te profileren en daardoor heeft hij de
waardering kunnen incasseren voor wat
beide coalitiepartners, CDA èn VVD, te
zamen hebben bewerkstelligd. Dat is de
reden van zijn succes. Ik geloof niet dat
hij zozeer een charismatische persoon
lijkheid. is".
Afgedroogd
Het succes van Lubbers heeft er ook toe
geleid dat er een tweede CDA-WD-ka-
binet met zijn naam is gekomen. De rol
van vice-premier en eerste der VVD-mi-
nisters wordt gespeeld door Rudolf de
Korte, maar die heeft daar tot nu toe
weinig plezier aan beleefd. Nadat hij in
het Utrechtse dorpje Woudenberg be
zwaar had aangetekend tegen een even
tueel staatsbezoek van koningin en prins
aan Japan, werd hij op staatsrechtelijke
gronden door Lubbers in de Tweede Ka
mer „afgedroogd". Dat kan nooit bevor
derlijk zijn geweest voor de persoonlijke
verhoudingen in het kabinet.
Volgens Voorhoeve valt dat wel mee.
„De zakelijke samenwerking was en is,
geloof ik, nog steeds goed. Maar dat
neemt niet weg dat we geschrokken zijn
van de opstelling van de premier over
de kwestie rond het staatsbezoek aan Ja
pan. De manier waarop Lubbers toen
met De Korte omging heeft ons onaan
Enigszins verrassend voor
een VVD-leider heeft Jo
ris Voorhoeve forse kri
tiek op president Reagan
van de Verenigde Staten.
„Ik vind dat er in de VS
- grootste NAVO-lid -
een geloofwaardige, over
tuigende leiding moet
zijn. De wijze waarop
Reagan het leiderschap in
vult, is op zijn minst te
genstrijdig. Enerzijds
komt hij met ethische ver
halen, dat wij in Europa
krachtiger moeten optre
den tegen terrorisme en
anderzijds levert hij wa
pens aan een van de erg
ste bronnen van het terro
risme, Iran. Ook biedt hij
militaire steun aan de
contra's in Nicaragua.
Waarbij hij ook nog de
Amerikaanse -wet schijnt
te overtreden. -Wij hebben
belang bij één Amerikaan
se regering die een duide
lijk beleid voert. Het risi
co van de huidige situatie
is, dat de president daar
door wordt verlamd".
Vindt Voorhoeve dat
Reagan er beter aan zou
doen af te treden? „Ik heb
niet het recht dat formeel
uit te spreken. Als ik dat
zou zeggen zou ik écht te
ver gaan. Ik kan dus geen
rechtstreeks antwoord ge
ven, maar wel een indica
tie. Een fan van Reagan
ben ik nooit geweest.
Reagan is ook geen libe
raal. Mijn sympathie gaat
uit naar de Democraten,
waar ik ook goede contac
ten mee onderhoud. Mijn
vrouw, die Amerikaanse
is, is ook lid van die par
tij".
Vooral de positie van de
NAVO en de oost-west
verhoudingen hebben vol
gens Voorhoeve schade
ondervonden van „Iran-
gate" en het Nicaragua-
beleid van Reagan.
„Daarom hoop ik dat
men de rommel in het
Witte Huis gauw op
ruimt".
ZATERDAG 20 DECEMBER 1986
JORIS VOORHOEVE OVER DE BIJWAGEN-ROL VAN VVD:
Voorhoeve
heeft het
leiderschap van
de VVD een
heel ander
aanzien
gegeven. Waar
„Edje Kadetje"
te werk ging
als een disc-
jockey van een
piratenzender,
daar bekleedt
Joris
Voorhoeve een
politiek ambt.
sie-kwestie opgelost kan wordenVolgens
afspraak zal het kabinet medio januari
met een standpunt komen.
„Wat de VVD wil is duidelijk, althans
onder de kenners van het onderwerp, j
Dat laatste zeg ik omdat er vreselijk veel
misverstanden bestaan over euthanasie.
Voor de VVD - Ik zou het plezierig
vinden als dit in de krant kwam - is
euthanasie niets anders dan een vrijwilli
ge, barmhartige dood voor mensen die
in een onoplosbare lijdenssituatie terecht
zijn gekomen en die na langdurigeNwer-
weging zélf vragen uit hun lijden tejfto-
gen worden verlost. Bovendien vindt de
VVD euthanasie ook dan nog slechts
aanvaardbaar als de medicus aan een
groot aantal eisen van zorgvuldigheid i
heeft voldaan. Het CDA kijkt daar wat
anders tegenaan. Maar het advies van de
Raad van State biedt denk ik toch moge
lijkheden voor een compromis. Het ad
vies behandelt de strafuitsluitingsgron
den, de zorgvuldigheidseisen waaraan
moet worden voldaan om een beroep te
kunnen doen op strafuitsluiting en de
rapportage van artsen over euthanasie.
Tal van aanknopingspunten dus om de
schemertoestand die er nu rond eutha
nasie is, op te-heffen".
De VVD wil wel maar het CDA blijft i
maar aarzelen. Moet u die partij dan
niet een duwtje geven?
„Wij duwen en we trekken, maar we
schoppen niet. Op die manier denk ik i
dat we eruit zullen komen. Maar ik denk j
niet dat we een oplossing kunnen vinden
die eenieder bevredigt. We moeten i
stapsgewijs te werk gaan. Neen, ik kan
nog geen enkele aanwijzing geven wat de j
studie en het overleg in het kabinet zul-
len opleveren. De kip zit te broeden en r
die moeten we niet storen. Ik ga niet pu- i
bliekelijk die kip optillen om te inspecte-
ren of er al iets gelegd is en om haar er-
van te overtuigen dat het vooral mooie
eieren moeten worden".
Leiderschap
Tot slot nog een vraag over het leider
schap in de VVD. Wie is er nu de baas?
Voorhoeve of De Korte?
„Geen van beiden. De werkverdeling
tussen ons beiden is als volgt. De Korte
zit in het kabinet en heeft dus de be
stuurlijke, beleidsmatige verantwoorde
lijkheid; hij maakt onderdeel uit van de
regering en werkt op basis van het re
geerakkoord. Dat is zijn opdracht. Mijn
opdracht luidt anders. Ik heb in de ene
hand het regeerakkoord en in de andere
het VVD-verkiezingsprogramma. Daar
mee heb ik een iets meer politiek getinte
opdracht. De Korte denkt er precies zo
over".
Veel media zijn u gaan bestempelen als
de nieuwe VVD-leider. Stoort u zich
daaraan?
„Ik stoor me daar niet aan, maar ik
word er ook niet buitengewoon opge
wonden van. Het voegt namelijk niets
toe aan mijn formele verantwoordelijk
heid. En die luidt: spreken namens de
T weede-Kamerfractie"
RIK IN 'T HOUT
FRANS WEERTS
genaam getroffen. We hebben de pre
mier erop gewezen dat goede interne
verhoudingen noodzakelijk zijn om de
taken van het kabinet te kunnen uitvoe
ren".
Premier Lubbers bracht in de Tweede
Kamer de uitspraken van De Korte on
der in de categorie „eens en nooit
meer". Daarmee stelde hij de positie van
een collega-minister ter discussie. Hij
deed voorkomen of hij het recht had De
Korte naar huis te sturen, wat in ons
staatsbestel niet mogelijk is. Alleen de
Kamer immers kan een minister heen
zenden, door het vertrouwen in hem op
te zeggen. Overweegt de VVD de staats
rechtelijke positie van de premier aan de
orde te stellen?
Big brother
Voorhoeve: „Ik erken dat er sprake is
van een opwaartse lijn in de macht van
de premier. Volgens de grondwet is hij
alleen maar degene die in de minister
raad de hamer mag hanteren en die bij
politieke hoofdzaken namens de hele
ploeg in het parlement mag optreden.
Staatsrechtelijk zijn alle ministers gelijk,
maar de premier ontwikkelt zich in de
richting van een kanselier. Dat is niet
geheel te vermijden, omdat Lubbers in
ternationaal met andere regeringsleiders
zaken moet kunnen doen. Het gevolg is
dat de premier zich ook bemoeit met de
buitenlandse politiek en het Europese
landbouwbeleid".
Hoe denkt de VVD die groeiende macht
te kunnen indammen? Voorhoeve kijkt
wat hulpeloos: „Ik zou niet weten hoe
dat zou moeten. Het is allemaal gewoon
terecht". Bovendien heeft de „alomte
genwoordigheid" van de minister-presi
dent volgens Voorhoeve ook voordelen:
„Lubbers past, anders dan in de periode-
Van Agt, een preventieve vorm van cri
sis-management toe. Er wordt niet pas
ingegrepen als het vijf voor twaalf is.
Lubbers is iemand, die van alle markten
thuis is. Hij kijkt mee over de schouders
van zijn bewindslieden, als iets politiek
interessant begint te worden. Maar ja,
niemand kan de premier verhinderen de
ontwikkelingen rond allerlei onderwer
pen nauwgezet in de gaten te houden.
Lubbers heeft trouwens op zijn departe
ment van Algemene Zaken 160 ambte
naren ter beschikking om permanent te
volgen wat er op de andere departemen
ten gebeurt".
Mag hij daarbij zover gaan dat hij, als
een „Big Brother", ambtenaren op pad
stuurt om speeches van De Korte op de
band vast te leggen? „Ja, hoor", vindt
Voorhoeve. „Daar heeft de VVD geen
enkel bezwaar tegen. VVD-spreekbeur-
ten zijn openbare bijeenkomsten, waar
niemand de toegang wordt ontzegd. Als
de Rijksvoorlichtingsdienst daar wil ko
men, dan is zij welkom. Ik hoop dat
men er nog wat van opsteekt".
Bijwagen
Leuk bedacht. Maar door het accepteren
van Lubbers als de „big boss" komt de
VVD steeds meer in de bijwagen terecht,
achter de CDA-locomotief. Is dat proces
nog wel te stoppen?
„Het verval van het CDA is een halt
toegeroepen en zelfs omgekeerd door het
optreden van Lubbers sinds 1982. Maar
als je op langere termijn de trend be
kijkt, denk ik dat het een tijdelijk ver
schijnsel is. De teruggang van het CDA,
de deconfessionalisering, is namelijk niet
door Lubbers gestopt. Verkiezingsonder-
zoek toont aan, dat veel CDA-kiezers
niet op die partij hebben gestemd omdat
ze 's zondags naar de kerk gaan. Het re
ligieuze aspect speelt niet zo'n grote rol
meer pnder de CDA-achterban. Het ging
in mei vooral om de persoon van Lub
bers. Als hij verdwijnt, keren veel van
zijn kiezers wellicht weer terug naar de
VVD".
Maar voorlopig zit Lubbers er nog. Hoe
moet de VVD zich in die periode opstel
len om kiezers voor zich te winnen?
„We zullen blijven vasthouden aan het
regeerakkoord, al geeft dat ons electoraal
nu geen sterke positie. Dat betekent ook
dat onze verwachtingen voor de volgen
de kamerverkiezingen niet hoger kunnen
zijn dan stabilisatie op het huidige ni
veau van 27 zetels. Sensationele ontwik
kelingen omhoog zitten er voorlopig met
in".
Statenverkiezingen
Over krap drie maanden, op 18 maart,
worden er Statenverkiezingen gehouden.
Stel dat die voor de VVD bar slecht uit
pakken, wordt het dan niet tijd dat de li
beralen uit het kabinet stappen om zich
in de oppositie te kunnen herstellen?
„Dat zullen we zeker niet doen naar
aanleiding van de uitslag van de staten
verkiezingen. Dat kan hooguit aan de
orde komen als er beleidsmatige proble
men ontstaan op landelijk niveau. Daar
op zou deze coalitie kunnen vastlopen.
Als we door het CDA herhaaldelijk voor
het blok zouden worden gezet, als er bui
ten het regeerakkoord om meningsver
schillen zouden ontstaan die zó funda
menteel zijn dat onze geloofwaardigheid
op het spel komt te staan, ja dan kan
het moment aanbreken dat we de sa
menwerking opschorten. Maar op dit
moment rheb ik geen enkele reden om
zoiets te .veronderstellen".
Wat moet er .gebeuren als de linkse par
tijen bij de 'statenverkiezingen dermate
fors winnen dat zij de meerderheid vero
veren in de Eerste Kamer?
„Dan zouden we een heel vreemde toe
stand krijgen. Wetgeving die in de Twee
de Kamer is aangenomen zou in de Eer
ste Kamer kunnen vastlopen. Zo'n situa
tie hebben we in Nederland nog nooit
gehad. Het zou de regeerbaarheid van
het land aanmerkelijk verzwakkken,
sterker nog: het zou een verlammende
invloed hebben. Ik weet niet wat je dan
zou moeten doen. Dat zie ik wel als het
zover komt. Let wel, ik trek er niet de
conclusie uit dat de Eerste Kamer moet
woeden opgeheven, want ik vind het een
goede zaak dat er nog een tweede volks
vertegenwoordiging is, die ook een con
trolerende functie uitoefent".
Euthanasie
U had het over mogelijke problemen in
het kabinet. Hoe denkt u dat de euthana
