BOEK EENS EEN
PETER STUYVESANT
DROOMVAKANTIE...
male
Ik wil naar een
vakantieland
waarikaktie
vind als ik
Somen groeien ook in
Zuidoost-Azië niet
neer tot in de hemel
ZATERDAG 13 DECEMBER 1986 £eidóc@ou4amt
Blijf je slaan, dan ben je al
>auw het middelpunt van een
iploop. Tussen de tien en
vijftien mensen - mannen en
vrouwen - drommen om je
ïeen, vuren vragen op je af
if geven antwoorden die alle-
naal in goed of krom Engels
vertaald worden door degene
lie je als eerste heeft aange-
dampt en die tijdens de con
versatie ook telkens laat blij-
;en dat hij de oudste rechten
ïeeft: hij gaat soms in discus-
ie over een vraag of een ant-
voord voordat hij het een en
inder weer vertaalt. Wanneer
e je na een kwartiertje ver-
intschuldigt en van tien of
'ijftien vriendelijke glimla-
:hen afscheid hebt genomen,
luurt het nauwelijks twintig
tappen of je wordt opnieuw
langeklampt.
)e binnenstad van Shanghai
ijkt trouwens een aaneen-
chakeling van oploopjes. Er
s vrijwel geen politie op
traat, maar het chaotische
'erkeer wordt streng in de
ïand gehouden door gepen-
ioneerden die dit karwei on-
«zoldigd verrichten en aan
lun armband, vlaggetje en
nerpend fluitje een indruk
wekkend gezag ontlenen.
:ietsers die bij rood licht ook
naar een halve meter over de
vitte streep komen of voet-
[angers die dwars door de
lichte rij bussen, vrachtwa-
ens en fietsen naar de over-
;ant proberen te sluipen kun-
len op een luide en langduri-
e uitbrander rekenen en ook
lat is telkens weer reden
'oor een kleine samenscho-
ing, waarbij de sympathie
erlijk verdeeld wordt tussen
lachtoffer en gezag.
Cosmetica
Shanghai heeft niet ten on
echte de naam een open stad
e zijn. Hier is men meer dan
lders in China bereid tradi-
ies op te geven en het nieu
we te accepteren. Daarom
waardoor de prijzen voor
hun produkten en diensten
inzakken. Het beleid wordt
niet op elkaar afgestemd, er is
geen sprake van kartelvor
ming.
Vooj" een land als Maleisie
komt er nog iets bij. Maleisië
had zich vooral gericht op de
zware industrie, maar die is
totaal ingezakt. Maleisië
meende zich bovendien ten
onrechte een uitgesproken
prestige-object te kunnen ver
oorloven: een eigen auto, in
samenwerking met Japan ge
bouwd. Dat werd geen suc
ces.
Japan
De economische reus Japan
is „still going strong" en daar
komt voorlopig beslist geen
verandering in. De invloed
van Japan neemt ook toe,
omdat het land optreedt als
financier van activiteiten in
de andere landen in de regio.
Japan is dus een grote inves
teerder en dat is niet onbe
langrijk, want het vertrouwen
van de westerse banken in
Zuidoost-Azie is toch wel wat
geschaad en de voorwaarden
voor leningen worden ongun
stiger.
Behalve Japan doen ook lan
den als Zuid-Korea en Tai
wan het nog steeds goed en
halen zelfs hogere groeicijfers
dan hel land van de rijzende
zon. Korea verwacht zelfs
voor dit jaar tien procent
groei - vooral door veel
goedkope olie-invoer en het
zakken van de dollar. Op de
lange termijn kunnen Korea
en Taiwan geduchte concur
renten voor Japan worden.
Er wordt gezegd dat de toeris
tenindustrie de economische
teruggang in Zuidoost-Azië
gunstig kan beïnvloeden. En
inderdaad is het toerisme
voor het gebied al jaren een
toenemende bron van inkom
sten. Het valt echter nauwe
lijks aan te nemen dat alleen
daarmee de „crisis" tot staan
kan worden gebracht.
Crisis is overigens een groot
woord voor minder groei.
Hooguit kan gesteld worden
dat de euforie niet terecht is
geweest. Nu zijn er boven
dien weer iets positiever ver
halen over de landen rond de
Stille Oceaan te vertellen,
maar het is maar al te duide
lijk dat de bomen ook hier
niet (meer) tot in de hemel
groeien.
MARTIN VOORN
1HANGHAI - Al bij de
:erste aanblik is het dui-
lelijk dat Shanghai de
ichtstbevolkte stad van
China is. Vooral op de
Waitan (de „Bund") en
op de Nanjing Dong Lu
Voor 1949 „Nanking
iload") krioelt het van de
jussen, fietsers en voet-
;angers. Het aardige van
iet stadscentrum van
Shanghai is, dat een
vreemdeling zich nooit
:enzaam behoeft te voe-
en. Je kunt geen tien
meter lopen of je wordt
aangeklampt door een
ongere of oudere man
vrouwen doen dat ken
nelijk niet) die „hello"
en vraagt waar je
vandaan komt.
jongeren hebben blijkbaar
vooral belangstelling voor
„Die lustige Witwe", in een
uitvoering van een gezelschap
uit Peking. En voor „Koning
Oedipus", opgevoerd door de
Centrale Academie voor Dra
matische Kunst of Shakespe
are's „Othello", dat op het re
pertoire staat van de „Thea
tergroep van de Chinese
Spoorwegen".
De drie studenten die „Othel
lo" gezien hebben zijn diep
onder de indruk. Het is ove
rigens niet hun eerste kennis
making met westers toneel.
Er zijn tegenwoordig in
Shanghai behalve de hotel
bars weinig gelegenheden
waar je na een voorstelling
nog iets kunt drinken, dus
vind de discussie na afloop
op de stoep voor het theater
plaats. Van Othello" komen
we al gauw via de Britten (en
hun voormalige concessies)
bij het Westen in het alge
meen en tenslotte bij Karl
Marx uit (dit jaar zijn voor
het eerst de complete werken
van Marx en Engels in het
Chinees verschenen.) De stu
denten - je kunt de leeftijd
van Aziaten moeilijk schat
ten, maar ze lijken nog geen
twintig jaar - tillen niet
zwaar aan de Culturele Revo
lutie. „Onze ouders hebben
daaronder geleden, maar wij
hebben die niet meegemaakt.
Natuurlijk hebben wij er be
grip voor, dat kunstenaars nu
vragen om een monument
voor de slachtoffers van de
Culturele Revolutie. Wat ons
echter vooral interesseert is:
hoe moet het nu verder? En
dan gaat het eCniet op de eer
ste plaats om of en in welk
tempo we-wel varender wor
den. Dat is ook_ belangrijk,
maar andere zaken zijn be
langrijker: de vrijheid van
denken en de vrijheid van
wetenschap".
„De economische hervormin
gen die momenteel worden
doorgevoerd zijn van groot
belang, want China is nu
weer in staat zichzelf te voe
den. Maar wezenlijker is de
hervorming op het terrein
van het denken. Wanneer we
vrijelijk nieuwe theorieen
kunnen ontwikkelen, nieuwe
wegen kunnen zoeken, dan is
dat een hervorming die veel
meer invloed zal hebben op
onze toekomst".
Het drietal studeert aan de
economische faculteit en elk
van hen houdt Marx wel
voor gezien. Ze blijken gefas
cineerd door de onlangs ge
publiceerde stellingen van
een professor uit Nanjing, die
onder meer beweerd heeft,
dat de antwoorden op de hui
dige vragen die de Chinese
economie stelt niet in „Het
Kapitaal" van Marx, maar in
de boeken van Britse en
Amerikaanse economen ge
zocht moeten wórden.
LEO VAN VLIJMEN
)EN HAAG - De wereld
ceek in 1984 en '85 met
'erbazing naar de groei-
:ijfers die de landen in
Zuidoost-Azië bereikten.
Zuid-Korea, Taiwan, Sin-
;apore, Maleisië, de Fili-
)ijnen, Thailand, Hong-
cong, Indonesië: de Asi-
in-landen, met in hun
ïabijheid de economische
eus Japan en de „mense-
ijke" reus China, scoor-
len erg hoog. Vooral als
;evolg van het inzakken
'an olie-, tin-, rubber- en
lalmolieprijzen en de te
uggelopen importen van
Ie VS en China zijn de
uichkreten verstomd. De
mforie is over.
)e meest drastische achter-
ïitgang heeft in Singapore
tlaatsgevonden. In 1984
injkte een groeicijfer van 8,2
irocent op de balans, een
aar later was er sprake van
1,8 procent negatieve groei,
n Hongkong viel de groei te
ug van 9,3 procent naar 0,8
irocent. Taiwan hield in '85
log maar 4,1 van z'n 8,2 pro
cent groei van het jaar daar
door over. In" Zuid-Korea
verminderde de groei van 7,9
irocent in '84 naar 5,3 pro
cent in '85. Maleisië ging van
7,6 naar 2,8 procent. Indone
sië en Thailand staan er nog
veel slechter voor. Deze lan
den krijgen zelfs nog ontwik-
celingshulp.
Voor die tijd detoneerden ei
genlijk alleen de Filipijnen in
het gebied. De instabiele re-
Sering Marcos had geen kans
Sezien - om het maar eens
vriendelijk te zeggen - de
economie een stimulans te
leven. Ook de immense per
soonlijke uitgaven van de fa
milie Marcos (Imelda inves
teerde veel geld in de schoe
nen- en lingerie-industrie met
haar aanschaf van 2200 paar
schoenen en 500 zwarte be
ha's) konden daar geen ver
betering in brengen.
Olieprijzen
Indonesië was in het gebied
rond de Stille Oceaan het
land dat het, in verband met
de keldering van de olieprij
zen, het hardst te verduren
kreeg. Anno 1986 - bijna
'87 - zijn de olieprijzen weer
iets gestegen, maar zo-mooi
als vroeger wordt 't nooit
meer. Ook Maleisie leed ove
rigens onder de lage olieprij
zen. Te verwachten valt dat
het gebied een speelbal van
de prijzen op de wereldmarkt
blijft.
De klap die het inzakken van
de olie-,.tin-, rubber- en pal-
molieprijzen de economie
van het gebied toebracht,
geeft tegelijkertijd aan, dat
deze landen te sterk afhanke
lijk zijn van bepaalde pro
dukten. Die afhankelijkheid
is wel wat minder geworden,
maar is kennelijk nog steeds
een probleem. Deskundigen
vinden bijvoorbeeld dat een
percentage van dertig voor de
industrie op het totale natio
nale produkt veel te weinig
is.
Als gevolg van de economi
sche depressie moesten de re
geringen bezuinigen. En die
bezuinigingsoperaties slaan
gaten in ambitieuze plannen
het vliegwiel van de econo
mie nog sneller te laten draai
en. Er wordt hard gewerkt
aan infrastructurele voorzie
ningen en aan een verbete
ring van de industrie, maar
ook daar gaat nu minder geld
naar toe.
China
Met spanning wacht Zuid-
oost-Azië totdat de economie
van China tot grote bloei
komt. Maar het is de vraag of
juist de Aziatische landen
daarvan het meest profiteren.
Bovendien zeggen de progno
Het hoogste hotel ter wereld staat in Singapore: het West in
Stamford hotel. Dit land heeft veel geïnvesteerd in hotels, die
nu echter voor een groot deel leeg staan. Toch kan volgens
deskundigen de toeristenindustrie de landen in Zuidoost-Azië
een nieuwe stimulans geven.
ses weliswaar dat China zich
heel snel zal verbeteren, maar
voorlopig kampt het land nog
steeds met een tekort aan
harde valuta. Een miljard
Chinezen zorgen trouwens nu
nog voor een lager Bruto Na
tionaal Produkt dan 14,5 mil
joen Nederlanders. Van Chi
na mogen geen wonderen
worden verwacht.
De investeringswetgevirig in
de landen ronde de Stille
Oceaan was niet altijd even
uitnodigend voor westerse in
vesteerders. Er waren te veel
barrières en de buitenlandse
investeringen liepen dan ook
sterk terug. De investerings
wetgeving is nu met name in
Indonesië en Maleisië beter,
maar dat gaat weer ten koste
van de bescherming van lo
kale produkten.
Een zwak punt is ook dat de
belangen van deze landen pa
rallel lopen. Als een land lage
invoerrechten Jieeft moet het
buurland eveneens die rich
ting op. En dat geeft weer aan
dat deze landen elkaar sterk
(moeten) beconcurreren,
In de winkelcentra is welis
waar van alles te koop (van
minirokken en moderne prui
ken tot - Boeddha betere
het - Japanse walkmen en
langspeelplaten met naar be
lieven dixielandmuziek of
klassiek-Chinese melodieën),
maar slechts een tiental me
ters achter de facade van
„Nanking Road" bevinden
zich armoedige steegjes, waar
de meeste mensen nog min
der dan de in Shanghai ge
middelde 4,5 vierkante meter
woonruimte hebben. Het le
ven speelt zich daar op straat
af omdat er in de woningen
onvoldoende of geen licht is.
Revolutie
De dertigduizend studenten
die in Shanghai wonen gaan
niet naar het grote circusthea
ter, waar de wereldberoemde
Shanghai-acrobaten hun on
gelooflijke kunsten vertonen,
want de enige Chinezen die je
daar ziet zijn begeleiders van
de groepen buitenlandse toe
risten voor wie Shanghai-a-
crobatiek een „must" is. De
Chinezen en met name de
studenten onder hen hebben
een voorkeur voor een van
de dertien grote theaters wel
ke Shanghai rijk is. Daar
worden natuurlijk Chinese
opera's opgevoerd, maar de
Voor meer informatie:
ANVR "goede reis" reis-
buro's herkenbaar aan
de Peter Stuyvesant
Travel sticker, of reizen
verkopende Rabo-
banken of bel
010-43316 66.
Boven: Theehuis in het
tempelcomplex van de Jade
Boeddha. Wie een peuk in de vijver
gooit gaat op de bon.
Links: In de zijstraatjes van de grote
winkelstraten is armoe troef
vindt men op de vijf kilome
ter lange Nanjing Dong Lu
ook meer schoonheidssalons
dan in Peking, hoewel de kos-
metische industrie ook daar
in opmars is. Want de Chine
se vrouw mag na dertig stren
ge jaren weer mooi zijn. Lip
penstift, oogschaduw, poeder
en huidcrême - meestal Chi
nese, soms Japanse, maar het
liefst westerse merken - zijn
gevraagde artikelen. Een jon
ge vrouw legt tijdens een op
loop op de Bund echter uit,
dat er wel verschil is met het
Westen. „De vrouwen in Chi
na maken zich tegenwoordig
op omdat ze er voor zichzelf
leuk willen uitzien. Wij doen
dat niet om een man te beha
gen. Huwelijken komen in
China nog op een traditionele
manier tot stand. De ouders
spelen daarbij een belangrij
ker rol dan de make-up". De
hele samenscholing grijnst.
Sinds het midden van de vo
rige eeu\V is Shanghai een we
reldhaven van betekenis en
het werd al spoedig een
reldcentrum van zeemansver-
maak, opiumhandel en gang-
sterdom. Geen wonder dat
Shanghai tegelijkertijd een
broedplaats was van revolu
tionaire bewegingen. In 1853
brak in Shanghai een opstand
uil die door het „Genoot
schap van het Kleine Mes"
was georganiseerd. In de zo
mer van 1921 werd in Shang
hai de Chinese communisti
sche partij opgericht, met
onze Nederlandse Kominter
n-activist Sneevliet als peet
vader. En ruim veertig jaar
later koos de „Bende van
Vier" in Shanghai haar
hoofdkwartier.
Dixieland
Maar het is altijd een bedrij
vige stad gebleven. Een kwart
van alle consumptieartikelen
die in China over de toon
bank gaan wordt in Shanghai
geproduceerd. Een vloer
kleed, een zijden jurk, een
stuk speelgoed, een ijskast of
een tv-toestel waar „Made in
Shanghai" op staat wordt
door de Chinezen als een rij
ke aanwinst beschouwd.
Ruim vijftien procent van
alle inkomsten die de rege
ring in Peking krijgt zijn uit
Shanghai afkomstig.
De grote verwachtingen die
de centrale regering na de
economische hervormingen
koesterde heeft Shanghai ech
ter nog niet kunnen waarma
ken. Tachtig procent van de
fabrieken dateert van voor de
oorlog of uit de periode waar
in de industrie naar Sovjet-
russisch model werd gemo
derniseerd. En de infrastruc
tuur is onderontwikkeld ge
bleven.
