Voetbalvandalisme geen gevolg
van werkloosheid of ruw spel
Onderhandelingen over
Klaas de Jonge gestopt
YAN DER BRUG IN PROEFSCHRIFT:
Tweede Kamer
keurt combinatie
verkiezingen goed
Exportvergunning
RDM vergroot kan
op miljarden-ordei
van Saoedi-Arabië
■BINNENLAND/BUITENLAND
£eidóe@ou/ui/fit
VRIJDAG 12 DECEMBER 1986 PAGINA
Stoessel
overleden
WASHINGTON Walter
Stoessel, de Amerikaanse
ex-ambassadeur in de Sov
jet-Unie en de voormalige
tweede man op het State
Department, is dinsdag op
66-jarige leeftijd aan
bloedkanker overleden.
Stoessel had zich gespecia
liseerd in Sovjet-aangele
genheden. Na het aftreden
van minister van buiten
landse zaken Alexander
Haig, in juni 1982, was
Stoessel korte tijd waarne
mend minister van buiten
landse zaken, tot aan de
ambtsaanvaarding van
George Shultz.
Nieuwe melkweg
stelsels ontdekt
WASHINGTON Sterrenkundi
gen hebben op gemiddeld 600 mil
joen lichtjaren van de aarde zeven
ongewone melkwegstelsels ontdekt
in een deel van het universum
waarvan tot dusver werd aangeno
men dat het volkomen leeg was. De
vondst is belangrijk voor de theo
rieën over het ontstaan van melk
wegstelsels (die bestaan uit enorme
hoeveelheden sterren) en hoe ma
terie in de ruimte is verspreid. Het
deel van de ruimte waar de stelsels
zich bevinden heeft een diameter
van 300 miljoen lichtjaren. Het on
gewone ervan is dat de sterren-
groepen meer energie bevattend
gas hebben dan de meeste andere
sterrenstelsels
NRC/Handelsblad
wint procedure
tegen Lubbers
DEN HAAG Premier
Lubbers heeft onvoldoen
de duidelijk gemaakt
waarom de stukken die
ambtenaren van ministe
ries deze zomer naar de
(in)formateur hebben ge
stuurd, niet konden wor
den vrijgeven.
NRC/Handelsblad had om de
bescheiden gevraagd, maar
kreeg nul op het rekest van de
minister-president. Niet te
recht, zo oordeelde de Raad
van State gisteren, aldus avo-
caat mr. E. Dommering van
het dagblad. Hij had het be
sluit van Lubbers namens
NRC/Handelsblad aangevoch
ten.
De motivering van de premier-
dat het om stukken over in
tern beraad ging, was volgens
de raad niet van toepassing.
De (in)formateur behoort niet
tot de centrale overheid. Daar
naast maakt de Wet Open
baarheid van Bestuur het mo
gelijk een belangenafweging te
maken, ofwel te kunnen be
oordelen welke stukken wèl
en welke stukken beter niet
aan de openbaarheid kunnen
worden prijsgegeven. De pre
mier moet dit nu opnieuw
gaan bekijken. Gisteren beves
tigde de Raad van State tevens
dat de premier de 200 amende
menten die door de fracties bij
de (in)formateur waren inge
diend, ten onrechte niet wilde
presenteren aan NRC/Han
delsblad.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Gemeenten krijgen de mogelijkheid
om verkiezingen voor deelgemeenteraden of het hou
den van een raadplegend referendum over een plaatse
lijk probleem te combineren met andere verkiezingen.
Dit betekent dus dat de burgers in sommige gemeenten
tijdens verkiezingen voor de Tweede Kamer, de pro
vinciale staten, gemeenteraden of het Europees parle
ment twee keer een stem kunnen uitbrengen. Daarmee
worden geld en tijd gespaard.
Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer heeft zfch giste
ren akkoord verklaard met een wijziging van de Kieswet waar
door een dergelijke combinatie van stemmingen wordt toege
staan. Bij de statenverkiezingen van maart volgend jaar willen
de gemeentebesturen van Amsterdam en Rotterdam al een der
gelijke dubbele verkiezing organiseren. De Amsterdammers en
Rotterdammers zullen dan niet alleen hun stem kunnen uit
brengen voor een nieuw provinciaal bestuur maar ook voor de
deelgemeenteraden in hun steden.
De fracties van CDA, SGP en RPF hadden als enigen enkele
bedenkingen tegen het combineren van een „gewone" verkie
zing met een raadplegend referendum. De woordvoerders van
CDA en SGP, mevrouw Tegelaar en de heer Van den Berg,
kwamen met een wijzigingsvoorstel waarin staat dat een refe
rendum over lokale problemen altijd in andere ruimtën moet
worden georganiseerd dan de gebruikelijke stemlokalen.
Zij vinden het te ver gaan, nu al zo'n officiële status toe te ken
nen aan het verschijnsel „referendum", terwijl kabinet en Ka
mer over de wenselijkheid daarvan nog geen afgerond oordeel
hebben uitgesproken. Volgend voorjaar zal de Kamer pas een
uitgebreid debat wijden aan het houden van referenda. Het is
nog niet zeker of het voorstel van CDA en SGP een meerder
heid zal behalen. De PvdA is tegen, maar de VVD twijfelt nog.
SUSKE EN WISKE DE HELLEGATHONDEN
AMSTERDAM Het
voetballen was nog maar
nauwelijks in Nederland
geïmporteerd (1880), of
daar begon het gedonder
in de glazen. Al in 1899
moest een wedstrijd in
Rotterdam worden ge
staakt omdat toeschou
wers veranderden in
vandalen. Hun optreden
was „minder gepast",
schrijft dr. Hans van der
Brug in zijn proefschrift
„V oetbal vandalisme",
waarop hij vandaag is ge
promoveerd aan de Uni
versiteit van Amsterdam.
De betrokkenheid bij voetbal
neemt af, constateert Van der
Brug, zodat het de vraag is
wie als eerste zal verdwijnen,
het voetbal of het vandalis
me. De basketballers zijn ge
waarschuwd: De jongens van
de F-side en andere gevaar
lijke vakken maken zich op
bij hen hun agressie bot te
vieren. Waarom trekken ze
niet naar een popconcert om
daar lekker te knokken?
„Omdat tegengestelde belan
gen daar geen rol spelen, er
geen competitie plaats heeft",
zegt Van der Brug.
Om alvast maar met een
vooroordeel af te rekenen:
voetbalvandalen zijn niet zo
gewelddadig omdat ze zich
de hele dag vervelen bij ge
brek aan baan. Uit de steek
proef die Van der Brug hield
onder de zogenaamde „Sides-
bevolking" (de goedkope
vakken waarin de meest rel-
beluste supporters zich ple
gen op te houden) van FC
Den Haag, Ajax en Feye-
noord blijkt dat de helft van
de jongens, want dames zien
we hier niet, op school zit.
Van de overigen is slechts zes
procent werkloos, wat het
landelijk gemiddelde niet te
boven gaat. Werkloosheid is
dus niet de oorzaak van voet
balgeweld. Maar er blijven
nog genoeg vooroordelen
over die bevestigd worden.
Zo blijken de vandalen in
derdaad kleine „macho's" te
zijn, die niets liever doen dan
het versieren van „mokkels",
vechten en stoer doen.
Hoewel uit Van der Brugs
onderzoek niet expliciet
blijkt uit welke sociale laag
de geweldenaars afkomstig
zijn, geeft hij wel enige aan
duidingen. Zo blijkt het gezag
van de ouders niet al te groot
te zijn, bevalt het de jongens
op school slecht en knokken
ze ook graag buiten het sta
dion. Dat wil niet zeggen dat
ze voetbal louter zien als ple
zierige aanleiding voor van
dalisme; integendeel, ze heb
ben hun favoriete club hoog
in het vaandel geschreven.
Het zijn verstokte supporters
die als het even kan hun
ploeg wekelijks, uit en thuis,
volgen.
Ruw spel
Maar ondanks hun binding
met de club heeft het wed
strijdverloop niet veel in
vloed op hun gewelddadig
gedrag. Zelfs de treinen
waarmee ze naar een wed
strijd toe gaan moeten het al
regelmatig ontgelden. Zo ook
de keeper van de tegenpartij
in de beginfase van de wed
strijd als er van verlies nog
geen sprake is.
Van der Brug denkt dan ook
dat maatschappelijke facto
ren eerder de achtergrond
van het geweld vorpien, dan
het voetbal zelf. Ook de spel-
verruwing, die in de afgelo
pen tien jaar zou zijn opgetre
den, acht de onderzoeker niet
verantwoordelijk voor het
gevecht buiten de lijnen. „In
andere Europese landen zoals
Spanje en Italië wordt echt
niet minder ruw gespeeld,
maar daar kent men niet het
voetvandalisme van Neder
landse snit".
Geen zwaardere straf
fen
Van der Brug heeft de be
leidsvragen bewust buiten
zijn onderzoek gehouden. Als
wetenschapper wil hij zich
niet uitspreken over de sug
gesties die binnen en buiten
de politiek gedaan zijn. Geen
woord dus over het inzetten
van mariniers, spelen zonder
publiek, ophangen van rad
draaiers of beschilderen van
vandalen met onuitwisbare
verf, zoals in Engeland is ge
opperd.
Als deelnemer in het Lande
lijk Overleg Voetbalvandalis
me wil Van der Brug echter
wel kwijt dat de huidige
„techno-preventie" eenzijdig
en ontoereikend is. „We
moeten het beleid langzamer
hand humaniseren. Het heeft
geen zin te dreigen met
steeds zwaardere straffen en
te reageren met een steeds
grotere politiemacht. Je moet
het geweld proberen te voor
komen. De politie ip Utrecht
heeft een goede stap in die
richting gezet door politie
mensen mee te laten reizen
met de supporterstreinen.
Niet om de jongens te arres
teren, maar om met hen in
contact te komen. Daarmee
ben je er natuurlijk niet, er is
een brede maatschappelijke
aanpak nodig. Zo kun je je
afvragen of het nu wel ver
standig is in het onderwijs
schaalvergroting toe te pas
sen. De grotere klassen, die
Deetman wil, werken on
maatschappelijk gedrag in de
hand, omdat de sociale con
trole afneemt".
Omdat er steeds minder
mensen naar voetbal komen
kijken bestaat de kans dat
het voetbalvandalisme van
zelf verdwijnt, de sport mees
lepend in zijn val. Van der
Het wedstrijdverloop heeft niet veel invloed op het geweldda
dig gedrag van de jeugdige supporters. Zelfs de treinen waar
mee ze naar een wedstrijd toe gaan moeten het al regelmatig
ontgelden.
Brug: „Dat is mogelijk, maar
je kunt je afvragen of deze
jongens dan niet als laatsten
zullen blijven komen. En stel
dat ze inderdaad niet meer
naar voetbal kunnen, dan
gaan ze wel ergens anders
naar toe. Een paar jongens
die ik heb geïnterviewd zei
den: „Dan gaan we toch naar
basketbal, daar kun je ook
een boel kapotmaken!"
STEVO AKKERMAN
DEN HAAG De Neder
landse antropoloog Klaas
de Jonge wacht nog steeds
in zijn kamertje in Preto
ria: in het ongewisse over
wat er gaat gebeuren,
maar vrijwel zeker van
een tweede kerstviering
in een uitgestorven ge
bouw. Het ministerie van
buitenlandse zaken in
Den Haag houdt het slot
op de mond. Verzoeken,
zowel door parlementa
riërs als journalisten, om
informatie worden kort
afgedaan.
Klaas de Jonge werd vorig
jaar juni aangehouden door de
Zuidafrikaanse politie, ver
dacht van het aanleggen van
wapenvoorraden voor de ver
boden verzetsorganisatie ANC.
Hij wist met de boeien om te
ontsnappen naar de Neder
landse ambassade, maar werd
daar door de politie uitge
sleurd.
Nederland eiste op hoge poten
de terugkeer van De Jonge en
deze zit nu*sinds 19 juli vorig
jaar in een leeg gebouw, want
het ambassadepersoneel is in
middels verhuisd. Weg kan hij
niet: één stap over de kamer
drempel betekent arrestatie,
want dan betreedt hij Zuid-
afrikaans grondgebied.
Vraag aan het ministerie van
buitenlandse zaken: „Hoe staat
het nu met de zaak De Jon
ge?"
BZ: „Daarover worden geen
mededelingen gedaan zolang
de onderhandelingen met Pre
toria voortduren".
Vraag: „Er wordt dus nog
steeds onderhandeld?"
BZ: „Daarover doen wij geen
mededelingen".
Vraag: Heeft het wel zin geen
informatie te geven, nu na 1,5
jaar blijkt dat deze stille diplo
matie niet werkt?"
BZ: „Zo is ons beleid nu een
maal".
Verplichting
Het Eerste-kamerlid T.
Struick van Bemmelen (VVD)
stelde een maand geleden een
aantal scherpe vragen over de
kwestie, omdat hij op de vra-
Qa/w veiugi
flFSTnno SJRRT
oi nun net
HOGE HOED
IRCHEND 70E
TE HUKEI1.
Klas is
solidair
De 14-jarige Poolse scho
liere Aldona Kostuciewicz
stond gisteren met haar
vader voor het stadhuis in
Rotterdam, waar haar
klasgenoten en leraren
betoogden voor een ver
blijfsvergunning. Het
tweetal, dat sinds 1984 in
Nederland verblijft, krijgt
geen politiek asiel en
moet voor 23 december
het land uit. De schoollei
ding heeft een handteke
ningenactie georganiseerd
en een kort geding aange
spannen om te bereiken
dat de Polen in Nederland
mogen blijven tot de Raad
van State uitspraak heeft
gedaan.
Nieuw vaccin kan
lepra uitbannen
GENÈVE De Wereld-
gezondheidsorganisatie
(WHO) heeft met Ameri
kaanse, Britse, Noorse en
Venezolaanse onderzoe
kers een nieuw vaccin te
gen lepra ontwikkeld
waarvan zij hoopt dat deze
ziekte binnen vijf tot tien
jaar grotendeels kan wor
den uitgebannen. Deze
ziekte teistert grote delen
van Afrika, Azië en La-
tijns-Amerika, waar vol
gens een schatting van de
WHO nu tien tot twaalf
miljoen mensen zijn be
smet. Slechts een beperkt
aantal krijgt voldoende
medische verzorging.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het kabinet zal naar verwachting vai
daag de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDfl
een exportvergunning in het vooruitzicht stellen voi
de levering van acht on- maakt de RDM volgei
derzeeërs aan Saoedi-Ara- ingewijden de mees
bië. Als dit gebeurt, dan kans op deze miljardei
order.
begunstigde zou willen b
schouwen, indien er in o
land een openbare discuss
ontstaat zoals een aantal jari
geleden rond de levering v;
onderzeeboten (door Wilto
Fijenoord) aan Taiwan.
Gesprekken mei
Warschau Pact
„langdurig en
ingewikkeld"
(Vervolg van de voorpagina
BRUSSEL Sinds partijle
der Gorbatsjov en preside
Reagan het in Reykjavik i
beginsel eens werden over i
nul-nul optie voor Euroj
het weghalen van al
Amerikaanse en Russisq
middellange-
afstandsraketten en het al
schaffen van de ballistisch
stategische kernwapens, lej
de NAVO sterk de nadruk
het conventionele overwicj
van het Warschau Pact.
Dat is dan ook de reden di
gisteren door de NAVO is oi
geroepen tot directe onderhal
delingen met het oostblok ovi
dit onderdel van de bewap
ning. Als er minder kernwi
pens komen, wordt het belat
van „gewone" wapens immei
groter.
Overigens laten de echte g
sprekken nog wel even op zij
wachten. Eerst moeten beii
partijen het eens zien te wol
den over de manier waan
onderhandeld zal gaan wol
den. Daarna zullen de eigenlj
ke gesprekken, zo is de vei
wachting, ook „uitzonderlij
ingewikkeld zijn en buitengi
woon lang gaan duren", aldi
een woordvoerder bvan
NAVO. De secretaris-genera|
van de NAVO, Lord Carrinj
ton, verklaard: „Bij besprekij
gen over nucleaire bewap
ning kun je kernkoppen mi
kernkoppen vergelijken, fi
ketten met raketten, maar hil
gaat het om zaken van een 0
heel andere orde. Hoe bepaa
men de militaire beteken
van een Canadese kustwacfl
een Roemeense reservist, ej
Bulgaarse kapelmeester, ej
Schotse hospitaalsoldaat. M
raatheid en training zijn objtj
tief niet meetbaar".
[^OE 6EHDRRHE5 2'Jti OR RH
SENATOR STRUICK VAN BEMMELEN: MINISTERIE
VERBERGT IETS
De Saoedische regering zou i
Moray- 1880-onderzeeër v,
RDM als het beste en h
goedkoopste product bescho
wen. Saoedi-Arabië heeft o<
offerte gevraagd in Frankrij
Italië, West-Duitsland, Groo
Brittannië, Spanje, Turkije i
Argentinië.
De levering van de onderze
boten staat niet op zichzelf.
de order hoort ook het aanpi
sen van de havens van Jedd
en Jubail. Laatstgenoem
stad, gelegen aan de Perzisel
Golf, moet een echte marin
basis worden. In totaal ga
het om een opdracht van 3
miljard gulden. De RDM k;
niet alles zelf en wil een co
sortium vormen met de Hc
landse Bètongroep, Ballast-N
dam, Internatio Muller
Hollandse Signaal Apparate
fabriek. De order biedt vo
vijftienduizend manjan
werk bij een geschatte proje<
duur van acht jaar.
In het kabinet heeft niemai
bezwaar gemaakt tegen
verlening van een exportve
gunning aan RDM. Minist
Van den Broek (Buitenland
Zaken), de eerst verantwoo
delijke bewindsman in de
kwestie, stemt in met leverin
op voorwaarde dat de expoi
vergunning kan worden ing
trokken als de militair-politi
ke situatie in de Perzisel
Golf verandert. Momenteel
Saoedi-Arabië slechts formc
in staat van oorlog met Isral
Van den Broek acht het voor
van belang dat Saoedi-Arab
de mogelijkheid krijgt om
ook voor het Westen zo b
langrijke olieroutes in de Pe
zische Golf te beveiligen.
Minister Ruding (Financier
die aanvankelijk genoemr
werd als tegenstander van
exportvergunning, heeft aller
geëist dat er een sluitend co
tract wordt opgesteld en dat i
financiering goed wordt ger
geld. Dit houdt verband m
het feit dat Financiën eve
tueel de politieke risico's v
de order zal moeten verzek
ren. Ruding verlangt derhal
dat Saoedi-Arabië vooruitbel
lingen zal doen, eventueel
de vorm van ruwe olie.
Ook in de Tweede Kamer li
niemand dwars. Alleen i
PSP heeft zich openlijk tegi
de exportvergunning gekeer
De beide regeringsfractii
CDA en VVD, zijn „licht pos
tief" en hetzelfde geldt vo
(meerderheden in) PvdA
D66. Alle fracties betrachti
de grootst mogelijke voorzie
tigheid, omdat Saoedi-Arab
de RDM niet meer als „een
Klaas de Jonge zit al VA jaar in
gen die hij een jaar eerder had
gesteld, nog steeds geen echt
antwoord had gekregen. Een
minister hoort binnen drie we
ken te antwoorden op kamer
vragen.
De senator: „Er wordt allang
niet meer onderhandeld over
de zaak Klaas de Jonge. Dat
Buitenlandse Zaken almaar
geen informatie geeft, wil vol
gens mij zeggen, dat men iets
verbergt. Mijn eerste vragen
over die onderhandelingen
zijn afgedaan met „het parle
ment wordt geïnformeerd
wanneer de onderhandelingen
zijn afgelopen". Dat is in strijd
met de Grondwet, waarin staat
dat bewindslieden verplicht
zijn het parlement te informe
ren, tenzij heel grote belangen
van de staat dat verhinderen.
Welnu, dat kan ik me in deze
kwestie geheel niet voorstel
len".
Struick van Bemmelen: „Ik
wacht blijmoedig af, maar ik
heb sterk het idee dat dat pre
cies de bedoeling is van het
ministerie. Het gaat mij overi
gens niet zozeer om De Jonge
zelf: dat is gewoon iemand met
linkse idealen, die grote risi
co's nam. Het is uiteindelijk
zijn eigen schuld dat hij daar
zit. Dat neemt echter niet weg,
dat de buitenlandse dienst
de Nederlandse ambassade in I
hem niet van zijn activiteiten
heeft weerhouden, terwijl zij
wist dat er iets niet goed zat
met De Jonge".
De senator is bovendien be
zorgd over de rol van de bui
tenlandse dienst in de zaak De
Jonge. De antropoloog be
schikte over maar liefst vier
Nederlandse paspoorten, onder
meer verstrekt door onze am
bassades in Maputo (de hoofd
stad van Mozambique, waar
De Jonge lange tijd werkzaam
was) en in Harare (Zimbabwe).
„Je vraagt je af: Kan dat zo
maar".
Patstelling
Dat De Jonge na 1,5 jaar nog
steeds vastzit wijst volgens
Struick van Bemmelen op een
patstelling die volgens hem al
leen op te lossen is wanneer
Pretoria een andere gespreks
partner krijgt dan de huidige
vertegenwoordigers van de di
plomatieke dienst.
„Ik kan me goed inleven in
andere personen en als ik een
Zuidafrikaan was, zou ik het
niet plezant vinden te onder
handelen met vertegenwoordi
gers van een land, dat een eco
nomische boycot heeft inge
steld en dat voortdurend af
keer toont over het (apart-
heids)beleid". Wie die nieuwe
gesprekspartner zou moeten
zijn, weet Struick van Bemme
len niet, maar dat Buitenland
se Zaken momenteel „in het
geheel niet serieus bezig is" en
dat De Jonge's toekomst er
„niet florissant uitziet" weet
hij wel.
De Jonge brengt zijn tijd door
met schrijven, koken, lezen en
een praatje met de Nederland
se marechaussee, die hem bij
tijd en wijle gezelschap houdt
of met zijn Zuidafrikaanse be
wakers, die onder zijn raam de
wacht houden.
In juli, toen zijn éénjarige ge
vangenschap werd „gevierd"
besloten Nederlandse schrij
vers boeken te sturen. Eén
van hen was Marga Minco,
schrijfster van oorlogsromans.
In een dankbriefje schrijft De
Jonge „nu beter te begrijpen
wat het was om onder te dui
ken" hoewel hij eraan toe
voegt dat zijn situatie anders is
dan die van onderduikers in
de Tweede Wereldoorlog, ge
zien de openlijke solidariteit
die hij krijgt. De Jonge eindigt
met de wens, die zovele in bal
lingsschap levende Zuidafrika
nen uitspreken: „Tot volgend
jaar in Johannesburg".
JOOS PERSOON
