Oude bollenstreek: heel ander gezicht EN OM DE KAS Plant moet zich lekker voelen Chrysant: zelf afweerstoffen maken LAND EN TUINBOUW CeidAcSourcMit VRIJDAG 12 DECEMBER 1986 PAGINA l! De manier van telen van veel gewassen is in de af gelopen 20 jaar sterk ver anderd. Vooral bij het te len van gewassen onder glas zijn de ontwikkelin gen in een stormachtig tempo verlopen. De tech niek is inmiddels op veel terreinen ver doorge drongen. Zo worden de glasopstanden tegenwoor dig zo gebouwd dat er maximaal van het licht geprofiteerd kan worden. Het klimaat wordt door com puters gestuurd. Het medium waar de planten in groeien wordt nauwkeurig gecontro leerd op vochtigheid, zuur graad, zouttoestand en voe dingstoestand. Door al deze ontwikkelingen, het sturen van processen door appara tuur, is er wel meer kennis vereist. De kans op het ma- Dit zijn paprikaplanten, die een paar weken nodig hebben om te wortelen in de steenwol, waarna het plastic om de stengel wordt geniet. ken van fouten is er niet door afgenomen. De tuinders moe ten precies weten hoe de planten reageren op allerlei situaties. Als bijvoorbeeld de luchtvochtigheid te hoog op loopt dan heeft dit een hele serie gevolgen. De totale acti viteit van de plant neemt af. Het gewas kan minder ver dampen. Er kunnen eerder aantastingen door schimmels ontstaan. De plant neemt minder water en voedsel op. De kleur en de grootte van het blad verandert. Kortom voor iemand die goed kan waarnemen, dit doen de com puters niet, vallen er allerlei dingen te ontdekken. Het is dus erg belangrijk dat een tuinder deze dingen tijdig in de gaten heeft. Aangezien de planten nog steeds niet kunnen spreken, zal men door nauwkeurige waarne ming en het verzamelen van allerlei gegevens, moeten na gaan of het groeiproces opti maal verloopt. Het komt er op neer dat een tuinder die zijn gewas optimaal wil sturen, om er een maximum aan kwali teit en kwantiteit uit te halen, een praktische plantendes- kundige moet zijn. De ont wikkelingen op dit punt zul len de komende jaren verder doorgaan. Een goede kennis over het functioneren van planten is daarom steeds har der nodig. Een prettige bij komstigheid is, dat als de planten zich lekker voelen, dat dat ook een positieve uit werking op het welzijn van de tuinder zal hebben. En dit laatste is weer belangrijk voor het goed functioneren in het beroep. Voordat een chrysant bloei end staat te pronken hebben veel insekten de plant be laagd. De boosdoeners worden dan ook bestreden met insek- ticiden. Aan het gebruik van deze bestrijdingsmiddelen kleven bezwaren. Er zijn risi co's voor mens en milieu, maar ook blijkt steeds weer dat schadelijke insekten onge voelig worden voor de insek- ticiden. Onderzoek op drie Wageningse DLO-instituten richt zich op biologische be strijding van plaaginsekten. Medewerkers van de stichting ITAL, het Instituut voor Ver edeling van Tuinbouwgewas- sen (IVT) en het Instituut voor Planteziektekundig On derzoek (IPO) proberen chry santen zover te krijgen dat ze zelf afweermiddelen, „toxi- nen", tegen plaaginsekten gaan maken. Met behulp van genetische manipulatie zal de eigenschap om een insekttoxi- ne te kunnen maken van de bacterie Bacillus thuringiensis worden overgebracht naar de chrysant. „Het gaat erom de chrysant zó te veranderen dat schadelijke insekten zich er niet op kunnen voeden of vermenigvuldigen" vertelt ITAL-medewerker dr. ir. Bert Visser. Het idee om ge netische manipulatie te ge bruiken bij de resistentie-ver- deling van chrysanten werd geboren op het IVT. Contac ten met onderzoekers die kennis hebben van biologi sche insekticiden waren snel gelegd. Visser en zijn ITAL- collega's hebben de afgelopen jaren onderzoek verricht naar de eigenschappen van de bac terie Bacillus thuringiensis. Deze micro-organismen blij ken specifieke toxinen tegen een groot aantal insekten te maken. „Met deze kennis" vervolgt Bert Visser „zijn we op zoek gegaan naar prakti sche toepassingsmogelijkhe den". In samenspraak met IVT en IPO kwam de chry santenteelt uit de bus. Veel schadelijke insekten doen zich te goed aan deze plant. De chrysant is na de roos het be langrijkste siergewas voor de Nederlandse glastuinbouw." Vorig jaar steeg de produktie- waarde van chrysanten tot bijna een half miljard gulden. Om een verantwoord produkt op de markt te kunnen bren gen is een intensieve gewas bescherming nodig. Een aan tal importlanden weigert mo menteel chrysanten met slechts minimale sporen van insektenvraat. Fides houdt open dag in Made Fides BV, toonaangevend producent van chrysanten- en pot- plantenstekken, denkt jaarlijks zestig a zeventig miljoen stek ken in de nieuwe vestiging in het Noordbrabantse glastuin bouwgebied de Plukmadese Polder te kunnen produceren. Vorige maand is het gebied en daarmee de Fides-vestiging officieel geopend door minister ir. G. Braks van Landbouw en Visserij. Op zaterdag 20 december is er in het bedrijf een „open dag" voor relaties en andere geïnteresseerden. Op die 'dag namelijk kan van half twaalf tot half vijf het drie hectare grote kassencomplex worden bezichtigd. De oude bollenstreek tus sen Leiden en Haarlem heeft de laatste jaren een duidelijke facelift onder gaan. Nog niet zo lang ge leden waren de bloem- bollengronden heilig. Wie er maar naar durfde te wijzen, kreeg de halve bollenstreekbevolking over zich heen. En toen het eerste Streekplan bol- lengebied ter visie werd gelegd, spraken de plano logen met ontzag over „onvervangbare bollen- gronden die tot in lengte van jaren onaangetast dienden te blijven". Die heren laten nu wel een andere taal horen. De bollen streek heeft de afgelopen ja ren trouwens veel land moe ten inleveren voor woning bouw, wegenaanleg, inrich ting van industrieterreinen, enz. En in het kielzog van deze voorzieningen volgden nog veel meer zaken die land opslokten zoals sportterrei nen, zwembaden, gemeen schapscentra, recreatieparken en ga zo maar door. Met andere woorden: er ging veel bollenland af, maar er kwam niets bij. Ruimte voor broodnodige uitbreidingen in het kader van de schaalver grotingen was niet beschik baar. Er moest op een kleiner areaal toch een boterham worden verdiend en daarom gingen de bloembollen kwe kers uitkijken naar andere culturen. De produktie van zomerbloemen ging toenemen De tulpenbroeierij neemt in de bloembollenstreek steeds grotere vormen aan. en vooral de broeierij kwam hevig op gang. Stammenoorlogen Dat laatste was wel heel op merkelijk, want vroeger kon den de bloembollenkwekers het woord „broeierij" niet ho ren zonder prompt een ver hoogde bloeddruk te krijgen. De Rijnsburgse broeiers wer den als hoogst gevaarlijk voor de bollenexport beschouwd en daarom werd vele jaren het contingent bolbloemen dat uitgevoerd mocht worden, heel nauw gekoppeld aan de kilo's bloembollen die de grens overgingen. Het percen tage bolbloemen was maar een schijntje als men naar de bloembollen keek. Dat zette in Rijnsburg kwaad bloed maar de bloembollenkwekers en exporteurs hebben het heel lang kunnen uitzingen. Het argument dat een verhoogde bolbloemenexport onherroe pelijk ten koste zou gaan van de bollenuitvoer, was vele ja ren zwaarwegend. Maar toen de EEG steeds meer gestalte kreeg„ bleek een dergelijke beperking niet langer houd baar en volgde afschaffing. Meteen trokken de „Fliegen- de Hollander", de lijnrijders, alle beschikbare registers open. Onder druk Inderdaad kwam na verloop van tijd de broeiershandel in West-Duitsland onder druk, maar daar stond tegenover dat er vele miljoenen kant- en-klare-bolbloemen naar de Bondsrepubliek gingen. Na verloop van enkele jaren werd de binnenlandse broeie rij een der beste klanten van de bloembollenkwekers. Bleef de broeierij vele jaren in Rijnsburg geconcentreerd, dat veranderde in de zeventi ger jaren heel snel. Steeds meer bloembollenkwekers gingen hun stille winteruren produktief maken door een broeierij op te starten. Aan vankelijk op kleine schaal, maar al spoedig verrezen er in de bollenstreek ook grote kassen en schuurkassen. Ook in de Veenstreek nam de tulpenbroeierij grote vormen aan. In de oude bollenstreek werden in 1985 niet minder dan 383 miljoen tulpen ge broeid en in Roelofarends- veen en omstreken kwam men in dat jaar dicht tegen de tweehonderd miljoen stuks, zo vertelde de heer Jan Hoger- vorst, voorzitter van de Kring Bloembollenstreek van de Kon. Alg. Ver. voor Bloem bollencultuur. Ook narcissen worden in de bollenstreek veel gebroeid. In 1985 hielden ruim 400 bedrijven zich daar mee bezig. Destijds telden de bollen streek nog een aantal mam moetkwekerijen met tiental len bunders tulpen, narcissen, hyacinten, enz. Dat is verle den tijd. Het middelgrote be drijf overheerst nu sterk. Wel is de bollenstreek nog belang rijk als produktiegebied van hyacinten. In 1985 werd in deze regio een areaal van 400 ha geregistreerd. Dat wil zeg gen: 60% van de totale opper vlakte van dit bolgewas. De zomerbloemen rukten op en ook de teelt van vaste planten heeft flinke vormen aangenomen. Verwacht wordt dat de oppervlakte daarvan de komende jaren nog aan zienlijk zal toenemen. Biologische bestrijding: bijdrage tot beter milieu Zo'n tien jaar geleden we de biologische bestrijding de glastuinbouw nauwelij toegepast. De tuinders die wel mee werkten werd( door hun collega's meest niet voor vol aangezien, werden nogal eens vergel ken met de stripfiguur Pri kebeen, de bekende vlinde vanger. Het kan echter zo gi niet gaan of er zijn toch w een aantal mensen nieuwsgi rig naar de eventuele result ten. Zo werd er „stiekem" steeds grotere schaal geëxp rimenteerd. Dat het om een ontdekkii zou gaan was niet terecht, natuur laat al sinds haar b staan zien, dat er natuurlij) vijanden zijn. Een bekei voorbeeld is het lieveheei beestje of kapoentje, die li zen opruimt. De tuinbou liep steeds warmer voor biologische bestrijding. De b kendste biologische bestrijde in de glastuinbouw zijn sluipwesp tegen de witte vlii en de roofmeit tegen spii Het aantal natuurlijke vija den dat tegen diverse aanta tingen ingezet wordt neer nog steeds toe. De metho< heeft veel voordelen ten o zichte van de oude chemiscl bestrijding. Belangrijke voo delen zijn, de kostenbespariil op het gebied van gewash schermingsmiddelen en a beid. Bij een chemische b strijding ondervinden gewa sen alijd een groeiremmini Bij het toepassen van een bil logische bestrijding hoeft m( zich minder druk te make over eventuele residuen. A laatste en zeker niet het min belangrijke punt, het imaj dat tuinders maar raak spu ten met allerlei chemiscl middelen, kan hiermee ondi andere duidelijk weerleg worden. Bij een biologiscl bestrijding is het namelij niet meer mogelijk om allerl middelen te gebruiken. 1 zijn gevallen bekend waar a leen een biologische bestri ding effect heeft. Dit geldt n melijk voor de Florida ni neervlieg. De ontwikkeling! op het gebied van de biolo{ sche bestrijding leiden zo t een beter milieu. KERKDIENSTEN' LEIDEN O.L VR. HEMELVAART/ ST. JOZEF: za.: 19 u.. zo.: 9.30 u.. 11 u. Hoogmis. H. LEONARDUS: za. 19 u. Avondmis; zo. 11 u. Euch. viering. H. MIDDELARES: za. 19 u. Avondmis; zo. 9.30 u. gezongen viering. H. LODEWIJK: za. 10 u., 19 u.; zo. 8.30 u.. 10 u. Hoogmis. 11.30 u. 18 u.. 19 u. Lol. ST. ANTHONIUS VAN PADUA: za. 19 u. Euch. viering; zo. 9.30 u. Euch. vie ring. 11 u. Euch. viering (gezongen). H. PETRUS: za. 19 u. Euch. viering; zo. 9 u. Euch. viering, 10.30 u. Hoog mis. O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u. gele zen H. Mis; zo. 9.30 u. gelezen H. Mis, 10.45 u. Hoogmis, 12.15 u. gelezen H. Mis. OUD KATHOLIEKE KERK: za. geen; 10 u. Hoogmis. AARLANDERVEEN HEILIGE PE TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. TITUS BRANDSMAKAPEL: za. geen; zo. 9 u. Hoogmis. 12 u. ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS: za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u. H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u., 11.30 u. OE HEILIGE GEEST: za. 19 u.; zo. 9 u-, 11 u. BOSKOOP ST. JAN DE DOPER: za. 17.30 u. (de Stek). 19 u. (Kerk); zo. 9.30 u.. 11 u. Oec. dienst b.g.v. be zoek Jumelage-stad Bruchköbel. HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE WAARDERS: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.30 u. Dinsdag- en don derdagavond een stille mis omn 19.00 uur. HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER- NARDUSKERK: za. geen dienst; zo. 10 u. Volkszang. DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45 u., 11.15 u. HILLEGOM - ST. JOZEFPAROCHIE: za. 19 u. Ned. Liederen; zo. 10 u. 1e communie m.m.v. kinderkoor, 11.30 u. Ned. liederen. H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9 u., 11 HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR TE: za. 19 u.; zo. 10 u. KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu charistieviering met zang; zo. 10.00 u. Eucharistieviering met medewerking van een koor. DEP. RIJNSBURG: za. geen dienst; zo. 10.30 u. Hoogmis. BUITENKAAG JOHANNES EVAN- GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis. LANGERAAR za. Herenkoon zo. DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo. 10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering. LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER: 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15 u. samenzang. LISSE ST. AGATHA: za. 19 u. Hoogmis; zo. 10 u. 1e Communievie ring, 11.30 u. H. Mis. DEP. POELPOLDER: za. 19 u. H. Mis; ZO. 9 u. H. Mis, 11.30 u. H. Mis. MARIAKERK: za. 19 u. Hoogmis; zo. 9 u., 10.30 u.. Hoogmis. H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek brug): za. 19 u. samenzang; zo. 9.30 u. hoogmis. 11 u. samenzang. NIEUWKOOP O.L VR. HEMEL VAART: za. 19 u.; zo. 10 u.. 10.45 u. NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19 u.; zo. 9 u.. 11 u. NIEUW VENNEP MARIA ONB. ONTV.: za. 19 u. Avondmis; zo. 10 u. Hoogmis. NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 U., 10.30 u. Hoog mis. NOORDWIJK BINNEN ST. JE ROEN: za. 19 u. H. Mis; 10 u. Hoog mis. 11.30 u. H. Mis. NOORDWIJK AAN ZEE MARIA TER ZEE: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10.30 u. Euch. viering. NOORDWIJKERHOUT ST. VIC TOR: za. 19 u. Euch. viering met koorzang; zo. 9.00 u. Hoogmis, 11 u. Euch. viering met samenzang, dl 19 ST. JOZEF: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30 OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30 u. Hoogmis. OUD ADE ST. BAVOKERK: za. 19 u. Gez. H. Mis; zo. 8.30 u. Stille H. Mis. 10.30 u. Gez. Hoogmis. OUDE WETERING JAC. DE MEER DERE: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.30 u. ROELOFARENDSVEEN MARIA PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 9 en 11 ST. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.30 u. RIJPWETERING O.L. VR. GE BOORTE: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u. Hoogmis, 10.30 u. H. Mis met samen zang. SASSENHEIM ST. PANCRATIUS: za. 19 u. Hoogmis; zo. 9.30 u. Euch. viering met samenzang, 11 u. Gezins viering. STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za. 19.30 u. Avondmis; zo. 9.30 u. Hoog mis. 11 u. Stille H. Mis. VOORHOUT BARTHOLOMEUS KERK: za 19 u.; zo. 9.30 en 11 u. VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS: za. 19 u. Euch. viering; zo. 11 u. Euch. viering. H. MOEDER GODS: 19 u. Euch. vie ring; zo. 9.30 u. Euch. viering. WARMOND ST. MATTHIAS KERK: za. 19 u.; zo. 8.30 u.. 10.00 u. Hoog mis. 11.30 u. WOUBRUGGE GOEDE HERDER: za. 19 u.; zo. 10 u. ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN NES GEBOORTE: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u. Hoogmis. 10.45 u. Stille Mis. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misviering (afwisselende koren); zo. 10.00 u. Hoogmis (wisselende koren), 11.30 u. Misviering (volkszang). ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT HOOFDING: za. 19.30 u. Avondmis; zo. 9.30 u. Woord en Communie- CHR. DIENAARKERK: za. 19 u. Avondmis; zo. 10 u. Hoogmis. DE ZILK HEILIGE HARTKERK: a 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis. 11.30 u. Euch. viering. Prot. Kerkdiensten STAD LEIDEN Herv. Gemeente Hooglandse kerk: 10 u. Os. K. Bou- Marekerk: 10 u. Dr. S. Meljers; 17 u. Ds. A. J. de Jong. 11.45 u. Oec. Stu- dentendlenst Maranathakerk: 10 u. Ds. R. J. Kool; stra, H.A. Regenboog: 9.30 u. Ds. S. T. de Mey- Meulendijk en Past. J. A. A. v. Well; 11.15 Ds. S. T. de Mey-Meulendijk. Bethelehemkerk: 10 u. Herv./Geref. Open Deurdlenst in Petrakerk. Bevrijdingskerk: 10 u. Ds. K. J. Jan sen. Vredeskerk: 10 u. Ds. J. Nauta m.m.v. de cantorij. Stevenshof: 10 u. kand. Mw. H. A. Klip Eglise Wallone: (Breestraat 62y. 10.30 u. pasteur D. Ribs. Acad. Ziekenhuis:! 10.15 u. Leger des Heils. Diaconessenhuis: 10.30 u. Ds. H. B. van 't Hof. Jeugdkapeldiensten: geen opgave ontvangen. STAD LEIDEN Gereformeerde en andere kerken: Vredeskerk: 10 u. Ds. J. Nauta. m.m.v. de cantorij. Petrakerk: 10 u. Ds. Veenstra. Herv./ Geref. Open Deurdienst. Oude Vest: 10 u. Ds. v.d. Zwaan. Maranathakerk: 10 u. Ds. R. J. Kool stra. Bevrijdingskerk: 10 u. Ds. K. J. Jan sen; 17 u. Ds. R. J. Koolstra Bejaardenhuis Groenhoven: 10 u. Ds. A. Verdoorn. Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. prof. W. van 't Spijker. Geref. kerk Vrijgem.: 10 en 17 u. Ds. P. Houtman. Doopsgez./Rem. kerk: 10.30 u. Ds. E. H. de Clercq. Bapt.Gem.: 10 u. Ds. A. H. Agtereek. Evang. Luth. kerk: 10.15 u. Ds. M. T. W. Siregar-Emck, A'dam. Nieuw Apost. kerk: Diensten 9.30 en 16 u. Evang. Gemeenschap: 10 u. Evang. Dikkes. Leger des hells: 10 en 19 u. Samen komsten. Zevende Dag Adventisten: Zaterdag: 9.45 u. Bijbelstudie, 10.45 u. Ere dienst. Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10 u. Dhr. J. Zijlstra. Zendingsgoep „Jeruel": Samenkomst 17 u. Pinkstergemeente Oude Vest 13: 10 u. dhr. J. Eikerbout. AARLANDERVEEN Herv. Gemeen te: 10 u. Ds. G. v. Driel; 19 u. Ds. J. B. Cats, Aalsmeer. Geref. Kerk: 10 u. Ds. P. W. van Wijn gaarden;: 18.30 u. Ds. G. J. Smink, Schoonhoven. Chr. Geref. kerk: 9.30 u. Dienst des Woords; 14.30 u. Ds. P. Roos. TER AAR Herv. Gemeente: 9.309 u. Dr. W. H. S. Hugo v. Dalen. Den Haag; 18.30 u. Ds. P. J. Stam. Geref. kerk: 9.30 u. Ds. A. J. Dams- ma. Rijnsburg; 18.30 u. Ds. B. J. F. Schoep. ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. L. M. Verseput, Oegstgeest. ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Gemeente Opstandlngskerk: 10 u. Prof. Dr. H. Berkhof; 18.30 u. Ds. J. J. v.d. Helden. Adventskerk: 10 u. Ds. J. J. v.d. Hel den; 17 u. Ds. H. J. ter Bals. Kruiskerk: 10 u. Ds. P. Taselaar. Geref. Kerk Maranathakerk: 10 u. Drs. P. Wilschut; 18.30 u. Ds. F. J. Salvatorlkerk: 10 u. Ds. F. J. Boer; 18.30 u. Ds. W. A. v.d. Berg, Bode graven. Baptistengemeente: 10 u. Ev. A. v.d. Sande; 18.30 u. Ds. H. G. Koekkoek, m.m.v. Gert en Hermlen In de Bonifa- tiuskerk. Leger des Heils: 10 en 19 u. Samen komsten. Volle Evangelie Gem.: 10 u. Ds. B. Knoester. ALPHEN NOORD (HervJGeref. dien sten) Goede Herder: 10 u. Ds. J. Verheul; 17 u. Ds. R. Nieuwenhuls. De Bron: 9.15 u. Ds. R. Nieuwenhuls; 10.15 u. Ds. P. Taselaar; 18.30 u. Ds. P. Taselaar. Ashramcollege: 10 u. Ds. G. Mulder. Driehoorne: 19 u. Ds. G. Mulder. Herv. Gem. Sionskerk: 9.30 en 18.30 u. Ds. J. Ouwendijk. Oudhoornseweg: 10 u. Ds. H. J. ter BODEGRAVEN Herv. Gemeente Sionskerk: 10.00 u. Ds. W. A. Vlas blom, Boskoop; 18.30 u. Ds. A. de Haan. Hilversum. Salvatorkerk: 10.00 u. Ds. R. J. v.d. Hoef; 18.30 u. idem. Bethlehemkerk: 10.00 en 18.30 u. Ds. J. Wieman. Geref. Kerk: 10.00 u. Ds. D. H. Elder- man; 18.30 u. Ds. P. Wilschut. AF phen. BOSKOOP Dorpskerk: 9.30 u. Dr J. Haitsma; 18.30 u. Ds. B. C. Carp Bleiswijk. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. Ds. H A. v.d. Pol Geref. kerk: 9.30 u. Ds. J. C. W. v.'t. Hoff; 17 u. Ds. W. Davidse. Zevonhul- Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. Ds. P. N. Rlbbers. HAZERSWOUDE herv. Gem.: 9.30 u. Ds. Z. de Graaf; 18.30 u. Ds. C. Trouwborst, Vlaardingen. Geref. kerk: 10 u. Ds. P. Hulsman; 17 u. Ds. P. B. Buikema, Zwammerdam. HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. Ds. H. L. Boonstra. DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. dhr. Roest. Leiden. KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gemeente Dorpskerk: 10 u. Ds. D. Driebergen. Katwijk aan Zee; 18 u. Ds. E. Bou- man, Schevenlngen. Ontmoetingskerk: 10 u. Ds. M. J. Aa rent s; 18.30 u. Interkerkelijke Evang. dienst. KATWUK AAN ZEE Herv. Ge meente Nieuwe kerk: 10 u. Ds. C. B. Schuurman; 18 u. Ds. S. dé Jong Oude kerk: 10 u. Ds. H. Visser; 18 u. Ds. D. Driebergen. Ichtuskerk: 10 u. Ds. W. Chr. Hovlus; 17 u. Ds. M. J. Aarents Pnielkerk: 9.30 u. Kand. van Velzen; 18 u. Ds. J. Vroegindewelj, 10 u. Ds. C. van Sliedregt; 18 u. Ds. C. B. Schuurman. Kapel Overduin: 14.15 u. Ds. H. v.d. Beid. Geref. kerk Open Hof: 10 u. Ds. J. van Breevoort; 17 u. Ds. A. C. Kerst en. Triumphator: 10 u. Ds. P. v.d. Horst; 18.30 u. Ontmoetingskerk Open Deurdienst. Vredeskerk: 10 u. Ds. A. C. Kersten; 17 u. Ds. P. v.d. Horst. Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. Ds. D. Slagboom. KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv. Gem.: 10 u. Ds. A. L. Laprè; 19 u. Ds. G. H. N. Germans. Sassen- heim, gez. jgdd. Ger. K. Geref. Kerk: 10 u. Dr. H. Bade; 19 u. Ds. G. H. N. Germans, jeugddienst, gez. in Ger. kerk. LEIDERDORP (HervVGeref. dien eten) Dorpskerk: 10 u. Ds. J. J. v.d. Born; 15 u. Ds. J. Bovenberg, Leiden, dienst met verst, gehandicap ten; 18.30 u. Ds. J. J. v.d. Born, can- tated. Hoofdstraat: 10 u. Ds. Tj. Doesburg. Scheppingkerk: 9 en 10.30 u. Ds. G. van Loenen. LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. J. A. Schilt Geref. Kerk: H. A. 9.30 en 19 u. Ds. C. v.d. Kool; zat 13 dec. 15 u. Avond maal voor hen die zondag niet kun nen komen. LISSE Herv. Gemeente Dorps kerk: 10 u. Ds. B. C. de Gelder Pauluskerk: 10 u. Ds. P. C. 't Hooft; 19 u. Jeugdd. Ds. J. A. G. Delhaas. Middenmeer. Geref. Kerk: 10 u. Mr. Th. O. Vreug- denhil, Koudekerk a/d Rijn; 17 u. geen dienst; 19 u. gez. jeugdd. Herv. k. Chr. Geref. kerk: 10 en 16.30 u. Ds. J. v. Dijken. H.A. Geref. Gem..: 10 en 16 u. Ds. A. M. den Boer. Ned. Geref. kerk (Salvatori): 10 u. Ds. A. W. Vos; 17 u. Leesdienst, Br. J. Bos. NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. J. A. Wegerlf, Doopdienst; 18.30 u. Dhr. de Haan, Zevenhoven. Geref. Kerk: 9.30 u. Drs. G. P. Noote- boom; 16.30 u. Interk. Vesper. NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. L. F. de Graaff; 18.30 u. Ds. Chr. van Andel, Jeugddienst. NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30 u Ds. L. Vreugdenhil, Gouda; 19 u. Eerw. hr. J. v.d. Kamp. Beverwijk. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. Ds. G. Rang Chr. Geref. kerk: 9.30 en 16 u. Ds. D. Visser. NOORDWIJK Herv. Gemeente Grote kerk: 120 u. Ds. W. v.d. Lee; 17 u. Ds. L. Roetman, Ermelo. Kerk aan Zee: 10 u Ds. L. F. Krispijn, Hillegom, H.A.; 17 u. Ds. R. S. Elgers- ma. H.A. De Rank: 10 u. Ds. J. v.d. Velden, Woerden. Geref. Kerk Hoofdstraat (Buurt kerk): 10 u. Ds. J. J. Kuiper. Vinkenlaan: 10 u. Ds. R. S. Elgersma, H.A.; 19 u. Ds. W. v.d. Lee, Gez. d., H.A. Stichtingskerk: 11 u. Dhr. P. C. v.d. Bos, Katwijk. Sole Mio: 9 u. Ds. J. J. Kuiper. NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.: 10 u. Ds. A. v.d. Mey, gem. dienst. OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien eten) Endegeest: 10 u. Pater J. W. M. Boshouwers. Mauritskerk: 10 u. Ds. H. R. Plomp. Groene Kerkje: 10 u. Ds. J. J. Koom- an. i Pauluskerk: 10 u. Ds. R. E. da Costa. Gemeentecentrum: 10.30 u. Ds. W. H. Stenfert Kroeze; 19 u. Ds. H. R. Plomp. Van Wljckersloot: 16 u. Ds. W. v.d. Zwaan. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. Leger des Heils. Genootschap der Vrienden (Quakers): geen dienst. OUDE EN NIEUWE WETERING Hrv. Gem.: 9.30 u. Ds. K. B. A. Klel- der, Vianen. Geref. Kerk: 9.20 u. Ds. D. J. de Lan ge. Aalsmeer; 17 u. Remonstrantse Gem.: 10 u. Drs. C. M. Vos-Wiegand. Vlaardingen. RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. W. v.d. Kamp; 19 u. Ds. T. A. Eysenga. RIJNSBURG Herv. Gemeente Grote Kerk: 9.30 u. Ds. Stam, 17.00 u. Ds. van Niel. Bethelkerk: 9.30 u. Ds. Smaling. Geref. Kerk Petrakerk: 9.30 u. Ds. Snel; 17 u. Ds. Ribberink. Immanuelkerk: 9 en 10.30 u. Ds. Czi- ria; 17 u. Ds. Snel. Maranathakerk: 9.30 u. Ds. Ribbe rink; 17 u. Ds. J. Wilschut, Dordrecht. Jeugddienst. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. Ds. W. van Sorge. SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en 10.30 u. Dhr. J. W. Hoffenaar; 19 u. Ds. W. Baas. Geref. Kerk: 10 u. Ds. K. E. Bras; 19 u. Ds. W. Baas In de Herv. kerk. Chr. Geref. kerk: 10 en 17 u. Ds. J. H. Carlier, Hilversum. Ned. Prot. Bond Sassenhelm/Llsse: geen dienst. VALKENBURG Z.-H. Herv. Gem.: 10 en 18.30 u. Ds. C. Vermeulen. Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. A. G. Baayen, Rijnsburg; 18.30 u. Ds. J. Cziria, Rijnsburg. VOORHOUT Herv. Gem.: 10 u. Ds. C. J. de Jong, H.A. VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp: 10 u. Ds. A. K. v.d. Schoot, H.D.; 17 u. Ds. Schouten, Leiden, Jeugddienst. Geref. Kerk: 10 en 19 u. Ds. G. de Zeeuw. „Ontmoeting" (Herv./Geref.): 10 u. Ds. W. Blanken. WARMOND Herv. Gem.: 10 u. Ds. J. Muis. WASSENAAR Herv. Gemeente Dorpskerk: 10 u. Ds. R. Steenstra; 16.30 u. Kand. C. N. van Dis. Kievietkerk: S.O.W.-dienst 10 u. Dr. G. C. v.d. Kamp. Delft. Messiaskerk: 10 u. Ds. W. van Waas- bergen. Dorpscentrum: 9.30 u. Kand. C. N. van Dis. Geref. Kerk Bloemcampkerk: zie S.O.W.-dienst In Kievietkerk. Zijllaan 4: 10 u. Ds. C. v.d. Woude; 19 u. Ds. C. v.d. Woude, zangdlenst. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. Ds. L. H. C. Frlederich, Oegstgeest. WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. C. A. v.h. Hof; 18.30 u. Prof. dr. A. v.d. Beek, Valkenburg. Geref. kerk: 9.30 en 18.30 u. drs. M. J. Aalders. Ned. prot. Bond: 10.30 u. Drs. H. J. ter Bals. Herv. pred. Oudshoorn. ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u. Dhr. J. de Haan; 19 u. Ds. J. A. We- gerif. Nieuwkoop. Geref. Kerk: 9.30 u. Eerw. hr. M. Schreuder; 19 u. dhr. J. Veltrop, Via- ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 en 18.30 u. Ds. T. A. Eijsenga. Geref. Kerk: 10 u. Drs. P. B. Buikema; 18.30 u. Ds. P. Huisman, Hazerswou- ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan. Janssen. Zwijnenburg. Meyer, R. van Leeuwen. Verhage, Groeneveld en De Ruiter: za. dr. Groeneveld. tel. 218661 en zo. dr. Meijer, tel. 215510 Groep 2: Bergmeyer, Pieterse. Van Gent. Taytelbaum, Van Lvyk, Klaassen, Rus. Kruis en E. de Lange: za. dr. Van Luyk, tel. 122522 en zo. dr. Kruis. tel. 126371 Groep 3: Pleiter, J. van Leeuwen. Smit, W. de Bruljne, J. de Bruijne, Stolk, Jürgens, Fogelberg en Muijsenbergh: za. dr. Vrijlandt, tel. 897577 en zo. dr. Fogelberg, tel. 132877 Groep 4: Van Wingerden. Lahr, Van Rijn. Bénit, Nieuwenhuis, Roos. Boer, Van de Waardt, Arnou, J. Zaaijer en R. Zaaijer: za. dr. Lahr, tel. 120347 en zo. dr. Nieuwenhuis, tel. 768918 Groep 5: Schaefer, Jasper- se. Crul, Kooyman, De Jong, Prince. Reinders, D. Hammerstein en A. Hammerstein: za. dr. Prince, tel. 761754 en zo. dr. D. Hammerstein, tel. 720936 Oegstgeest: vanaf za. 10 uur: dr. Hugenholtz, tel. 155666. Patiënten van dr. Steenhoven of dr. Voorzaat: bellen naar 176867. Spreekuur za. en zo. 11.30-12.30. e Kaag - Abbenes -Nieuw Vennep: tel. 02526-72850 Leiderdorp: za. dr. Landsmeer, tel. 413913 en zo. dr. Kemme. tel. 893139. Spreekuur van 12.30 tot 13.00. Voorschoten: za. dr. Baars. tel. 2520 en zo. dr. Koop- mans, tel. 6352 Warmond - Voor hout: dr. Walenkamp, tel. 01711- 10030 Noordwijk: Groepspraktijk tel. 19300. Katwijk aan Zee: dr. Dijk. tel. 12336 Katwijk - Rijnsburg Valkenburg: dr. Verhage, tel. 21818 Sassenheim: dr. Van Riet, tel. 11777 Alkemade - Rijnsaterwoude: dr. Van Dongen, tel. 01713-4044. Praktijk Saeys/van Mlerlo/Roelen- /Brock: dr. Saeys, tel. 01713-2217 Alphen: groep 1, za. dr. Visser, tel. 22088 en zo. dr. Stehouwer. tel. 22425, groep 2, za. dr. Klein Hane- veld, tel. 72170 en zo. dr. Hertzber ger. tel. 73264 Hazerswoude - Kou dekerk: dr. Van Buuren. tel. 01714- 2020 Benthuizen - Boskoop: dr. Hermans, tel. 01727-2038 Lange- raar - Nieuwveen - Ter Aar - Wou- brugge: dr. Van Dongen, tel. 01723- 8101 Nieuwkoop - Noorden: dr. Es- sens, tel. 01724-8482 TANDARTSEN Leiden - Leider dorp - Oegstgeest: dr. Van Veen, tel. 220164. za en zo spreekuur om 13.00 uur. Alkemade - Leimuiden: eigen tandarts bellen voor 15.00 uur. Leidschendam: Voor spoedgevallen tel. 974491 Bollenstreek: dr. Ley- feld, tel. 02520-22842. APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp Oegstgeest - Voorschoten: Apo theek Aloë in Lelden en Apotheek Be ker in Oegstgeest Alkemade: Apo theek Alkemade. open: zat 12-13, 17.30-18 u. zon feestdagen 12.30- 13 en 17.30-18 u. Noordwijk - Kat wijk: Apotheek De Jong, Koningin Ju- lianalaan 22 In Katwijk, tel. 01718- 14370 Noordwijkerhout: za geo pend van 9-13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-13 u. en 17-18 u. Spoedre- cepten tel. 3511 of dienstbel. Sas senheim: 02522-10169. WIJKVERPLEGING Leiden - Noordwijkerhout - De Zilk - Voor hout: tel. 071-122222. Bollen streek: Wijkverpleging Gezondheids centrum. tel. 02522-14147. Hille gom: Opgave via het antwoordappa raat, tel. 02520-16217. Leidschen dam: Kruisvereniging, tel. 070- 455300. Oegstgeest: Kruisvereniging, tel. 071-177444. DIERENARTSEN Leiden: dr. Muurling, tel. 125057 en dr. Van der Wouw. tel. 764058 Voorschoten - Leidschendam: dr. Frencken, tel. 070-271110 ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis pollkli nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel 175639) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken- BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet meer dan twee bezoekers per patiënt. Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling: dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30- 19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen voor vaders. Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking) dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00- 19.30 u. Intensieve verpleging: dag. van 14.00-14.30 u. en van 18.30- 19.00 u. Sport-Medisch Adviescen trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer ste klasse: de gehele dag. Jelgers- makliniek: Jongerenteam: za. en zo. 14.00-17.00 u. Opname: werkdagen 16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag. 10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team A. C en D: dag. tot 21.00 u. met uit zondering van behandeltijden en etenstijden. Academisch Zieken huis: Voor alle patiënten (behalve kin deren) zijn de bezoekuren als volgt: Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30- 19.30 u. Avondbezoekuur afdeling verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae- maturenafdeling: voor ouders en fa milie is na overleg met patiënten doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek aan ernstige patiënten: wanneer aan ernstige patiënten doorlopend be zoek wordt toegestaan kan de hoofd verpleegkundige hiervoor speciale kaarten verstrekken. Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen 15.15-17.00, babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak met het verpleegkundig hoofd. Bezoektij den kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen na overleg met verpleegkundig hoofd. Voor an dere bezoekers van kinderen: Keel-, neus- en oorheelkunde en neurologie: 14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en 18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis: Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30- 19.30 u. Extra bezoek hartbewaking: 11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor ouders 18.00-18.30 u. ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL MELDPUNT LEIDEN. Ketelboeter- steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be reikbaar van 10.00 tot 16.00 via 071- 120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00 en do. 18.80-20.30. LEIDSE RECHTSWINKEL Juri disch Adviesbureau, Ketelboeters- steeg 10, tel. 130775; afdeling belas tingen: alleen op afspraak, klachten bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15 en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw: vr. 10-12. S.O.S.-DIENST Telefonische hulp dienst, tel. 071-125202. Voor allen die in moeilijkheden verkeren of eenzaam zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be reikbaar. BUREAU VOOR RECHTSHULP Herengracht 50. tel. 123942; spreeku ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo. 13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u. DIERENHULP- EN AMBULANCE DIENST Hulpverlening in Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg, Valkenburg, Voorschoten, Warmond en Zoeterwoude. Tel. 071-174141 BURGERRAADSLIEDEN Ko brugsteeg 2. tel. 143171 (kanto ren). Spreekuren ma., di. en 11.00-12.00 u., do. 18.30-20.00 u GEZINSVERZORGING Sticfi gezinsverzorging Leiden. Aanvra hulp voor bejaarden en langdu zieken en gezinsverzorging, R brandtstraat 17. tel. 149441 (ma. vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 i KINDER- EN JONGERENTELEF( Op woensdag- en zaterdagmid van 14-18 u. telefoon 071 - 1206 MAATSCHAPPELIJK WERK Si ting Maatschappelijk werk. Oude 44c. spreekuur ma. t/m vr. 09 10.00 u. en volgens afspraak. 142144. Gezondheidscentrum Me wijk, spreekuur ma 11.00-12.00 do. 14.00-15.00, tel 212195. Gez< heidscentrum Stevenshof. spreel do. 10.00-11.00, tel 311506. B straat 24: spreekuur ma. t/m vr. 9 10.00 u. en volgens afspraak, 254782/254756. MELDLIJN AGRESSIE EN DISCR NATIE HOMOSEXUALITEIT 221008. zo. 20-24. RAAD VAN ARBEID Hoge Rijn 306, Lelden, tel 071-899375. Kan geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-1 Telefonische informatie over kin bijslag: 8-12 u. SOCIALE RAADSVROUW Spn uren sociale raadsvrouw. Binnens Gerecht 10, wo. 17.00-18.00 Noord: Van Hogendorpstraat 36, 10.30-11.30 u.; Kool: Driftstraat di. 10.30-11.30 u.; Morskwar Buurthuis Morskwartler. Topaasli 10.00-11.00 u. wo. 10.00-13.00 Tuinstadwijk: Herengracht 45, 10.30-11.30 u. SOCIALE RAADSVROUW VO SCHOTEN Spreekuren: ma. 19 20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 u. L seweg 33, Voorschoten. Tel. 325! SP HULP- EN INFORMAT1EDIEI Groenesteeg 33, Leiden. Tel. 134640 of 071-144600. Hulp en Ir matie op medisch, juridisch en mil gebied, werk, sociale verzekering huurkwesties. Spreekuur: elke derdag van 20.00-21.00 u. STICHTING VRIJWILLIGERS C TRALE Pallasstraat 1. Alphen den Rijn. Tel. 01720-33033. Begi ding en opvang van mensen, die welke reden dan ook, tijdelijk I nodig hebben. Bovendien wordt ir matie verstrekt over andere moge heden van hulpverlening en de 'reikbaarheid daarvan. VRIJWILLIGERS CENTRALE I gegracht 246a, Leiden. Tel. 1491 Dagelijks bereikbaar van 9.00-1 u. voor informatie over vrijwillig werk en cursussen of een persoo gesprek. WERKENDE JONGEREN Kli ten- en informatieuur Elke dinst avond van 17.00 tot 20.00 u. K kantoor Koppenhinksteeg 2, Leii Tel. 071-121139. Borstvoeding Begeleidingsgr Leiden. Telefonische hulpdienst praktische hulp en informatie): 170083, 215332 of 312556. Mededeling Familieberichten kun nen dagelijks tot 8.30 uur 's-morgens wor den aangeboden. Voor de zaterdag krant tot vrijdag avond 17.00 uur. Van aanlevering na genoemde tijdstippen kan plaatsing NIET worden gegaran deerd

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 12