s
Omwegen
Gezichten langs de Oude
Rijnboeiende historie
van Utrecht tot Katwijk
Splitsing van Stompwijk
moet worden voorkomen
Oude gemalen als
studie-onderwerp
JA I
~EIDEN OMGEVING
Ccidóc6oirumt
DINSDAG 2 DECEMBER 1986 PAGINA 13
t)p mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk\ertellen
wie u graag in deze r.ubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
door Ton Pirters
""I
stije
PPT mag een goede
hebben wanneer het
llig^at om de bezorging van
om pststukken, brieven en
nenjrgelijke, met justitiële gi-
otjes schijnt niet altijd
en zorgvuldig te worden
ngegaan. Het merendeel
larvan komt nimmer op
intongerecht regelmatig
°?r|klaagd. Verdachten
n hierdoor ernstig gedu-
Cféerd. Inplaats van de be-
et jling van hun boete per
iag bnskaart af te kunnen
is \pndelen, dienen zij zich
u persoonlijk naar het ge-
;cht te begeven met geen
i flider excuus dan dat zij
hjet eerder in de gelegen-
pid werden gesteld te be-
t eelukkig blijkt de PTT
et de afhandeling van het
r00tje ^at f'nanciële
int van het vonnis van de
e p intonrechter vermeldt,
'Vinmerkelijk zorgvuldiger
11 *jn te springen. De respons
we erop blijkt in het alge-
Hoi|een 0ok redelijk. Sommi-
veronderstellen dat het
wfejt dat men bij niet-beta-
eftjng het risico loopt één of
g dieerdere dag(en) in een
ir rpl te moeten doorbrengen
ier mee te maken heeft,
laar dat is natuurlijk puur
waad-denkerij.
?r jiet alleen de PTT vergeet
n ^el eens wat. Zoals vaker
0uip deze plaats beschreven,
vochijnt er een direct ver-
•orand te bestaan tussen de
reeang naar het kantonge-
echt en een plotselinge
genval van geheugenver-
ouies.
jongeman wiens auto
ferd aangetroffen in de
zuierkstraat in Lisse wist
ennet stelligheid te beweren
yat hij zijn voertuig daar
riet had geparkeerd. „Ik
'jas zelfs niet in de buurt",
ei hij. Sterker nog, de auto
tond er ten tijde van de
keuring geheel verlaten'
ij, wat van een opmerke-
gezichtsvermogen ge-
,igt voor iemand die zich
kilometers afstand be-
md. En als hij de gelegen-
kleid had gekregen, zou hij
Ongetwijfeld betoogd heb-
en dat de auto er wellicht
it zichzelf naar toe was
ereden, maar zover kwam
,et niet. „U moet niet zo
nnozel doen", onderbrak
rechter hem waarna de
rdachte al snel toegaf dat
ij de auto die dag „aan
"\en maatje" had uitge
oefend. Hoe dat maatje heet-
mep, dat was hij vergeten
paar de persoon in kwestie
jerat wel toevallig in de zaal.
0S|kls de rechter wilde...
je rechter wilde niet meer
4 kondigde de verdachte
n bezoekje van de politie
an, waarin hij de identi
ek van de onbekende zou
(logen openbaren,
laijle Katwijker wiens auto
inree jaar geleden in Rijns-
werd betrapt op het
pertreden van de maxi-
oppum toegestane snelheid,
ac|ad eerder te kampen met
aapbrek aan bewijsmateriaal
h £n met geheugenverlies,
pajfte die auto tot een derge-
n (jke handeling had aange-
was de verdachte na-
t tjielijk niet bekend. Hij had
t dPn eigen bedrijf en ook
jtjjn personeel maakte wel
trefns van de wagen ge-
i \fuik. Hij had het nage-
aagd „maar ik weet nog
ids niet wie het geweest
De man onthulde met
nodige geheimzinnig-
ïid „wel een vermoeden
uit hebben". Na zachte aan-
hfang noemde hij zijn
w als de mogelijke da-
Dat lag eigenlijk ook
iel voor de hand daar de
ouw de enige was die be-
Chikte over de reserve-
jeutels van de auto. „Maar
heeft het tot op heden
tkend, een pijnlijke
ik", zo trachtte hij de
:hter van het gebrek aan
iewijsmateriaal te overtui-
jen. Zo pijnlijk vond deze
let niet en veroordeelde de
'-/■han tot een boete van 210
yVjulden.
in goed geheugen blijkt
niet altijd te helpen,
n zeer onbeschofte jon-
n die agent", wist de
lan zich nauwkeurig te
irinneren. Een jaar gele-
in was hij in Voorschoten
ingehouden omdat zijn
.Jto in het donker alleen
tadslicht voerde. De oor
aak daarvan was gelegen
n een kapotte dynamo. Op
ich kon hij zich de bezwa-
Jfn van de politie wel
foorstellen maar vanwege
.die snotaap" had hij beslo-
.fn niet te betalen. „Zegt u
Tiaar waar ik de hechtenis
t moet brengen", rea-
rde hij standvastig. Die
lfverzekerdheid kwam
lem duur te staan, althans
'P 35 gulden boete. Naar
teuze in te ruilen voor 1
"lag hechtenis.
GERT VISSER
boer Middelkoop, opgevolgd
door C.de Hertog Jzn. Het
oude gebouw was intussen
vervangen door een nieuwe
boerderij, gebouwd door
C.Pannevis te Oudshoorn.
Het was een boerenland met
boomgaarden, vijver en een
mooi ijzeren hek, zo wist mo
lenaarsknecht Wijnand nog.
De Hertog vertrok in 1939,
z'n zoon werd veearts in Al
phen en er was geen opvol
ger. In 1975 boerde hier Jan
van Zwieten; ook geen onbe
kende naam in deze streek.
Daarna werd het land in de
Kortstekerpolder verkocht
aan de gemeente Alphen. Het
huis heeft een jaar of vier
leeg gestaan en kwam toen in
bezit van de heer L. Schou
ten, die beroepsmatig, vol
gens de auteur of volgens
Wijnand, meer met olie dan
met melk van doen heeft.
„Maar aan hem hebben we te
danken dat„De Viersprong"
weer zo'n plezierige aanblik
oplevert".
Aarlanderveens
Toen auteur Hulkenberg in
Aarlanderveen belandde om
zijn geheugen wat op te fris
sen, moest hij onwillekeurig
denken aan het gezegde in de
grote Van Dale: „Op zijn
(oud) Aarlanderveens". Dat
zou dan betekenen: „op boers
eenvoudige wijze, zonder
zwier of orde, plomp, ongere
geld". Maar de auteur haastte
zich te zeggen, dat hij bij zijn
bezoeken aan Aarlanderveen
„personen met deze eigen
schappen in het geheel nim
mer heeft aangetroffen". Er
is, verder, nog een ander oud
gezegde: „Het lekkerste 't
eerst opeten, daar zijn de
Aarlanderveenders rijk van
geworden". Hulkenberg:
„Hoe dat klopt kan ik echt
niet begrijpen; dat moet u
maar aan de Aarlanderveen
ders zelf gaan vragen". Ach,
met dat leven op het veen
weet je maar nooit, zou ikzelf
zeggen. Ik hoop later op die
„Gezichten langs de Oude
Rijn" terug te komen.
„Gezichten langt de Oude Rijn",
tekst A.M.Hulkenberg, tekeningen
van Chr.Stut. Uitgeverij Canaletto
(Repro-Holland), Alphen a.d.Rijn.
ZOETERWOUDE De drie fractievoorzitters van de Zoe-
terwoudse politieke partijen zijn van mening om aan de
wens van de bewoners van Stompwijk tegemoet te komen
dat er overleg moet komen met als inzet te voorkomen dat
het buurtschap Stompwijk wordt gesplitst ter hoogte van de
Kniplaan. Dat standpunt werd gisteravond unaniem ingeno
men tijdens de behandeling van de provinciale nota in de
raadscommissie algemene zaken.
Waar de nieuwe grens dan getrokken moet worden er
vanuit gaande dat de provincie de ingeslagen weg inzake de
samenvoeging van Stompwijk bij Zoeterwoude zal voortzet
ten werd gisteren niet duidelijk. Burgemeester A. Hou-
dijk: „Het gaat er niet om het territorium te vergroten, maar
uitsluitend om aan de wens van de bewoners tegemoet te ko
men". Het zal dus een kwestie van overleg worden met be
woners en gemeente Leidschendam en slechts met het doel
om dat punt de wens van de Stompwijkers te honoreren. Zo
wel R. Hogenelst (CDA), W. Ooijendijk (Progressief Zoeter
woude) als P. Mulder (VVD) Schaarden zich achter deze op
zet.
Bij de provinciale overheid zal voorts worden aangedrongen
op méér duidelijkheid over de financiële consequenties, ze
ker in relatie tot de door de provincie aangekondige
overgang van ambtenaren van Leidschendam naar de nieu
we gemeente Zoeterwoude. „De paragraaf over dat onder
werp is nogal raadselachtig en wij wensen toch wel meer
duidelijkheid" aldus de commissie die nadrukkelijk een bud
gettaire „operatie" voorstaat. Op 18 december zal de gemeen
teraad zich definitief uitspreken over de reactie voor Gede
puteerde Staten. Naar verwachting zal het nog wel enkele
jaren kunnen duren alvorens de samenvoeging in de kamers
aan de orde zal komen.
Sterrenbad maakt minder verlies
WASSENAAR Zwembad het Sterrenbad blijkt veel meer be
zoekers te trekken dan was geraamd, zo bleek gisteren in de
raadsommissie welzijnszaken. Alle commissieleden lieten zich
lovend uit over de voortgaande daling van het tekort van het
Sterrenbad. Het zwemba is onlangs gerenoveerd en vergroot.
Uit de goed te keuren begroting bleek dat het exploitatietekort
was becijferd op 245.860 gulden, terwijl het werkelijke exploita
tietekort 23.000 gulden lager uitkwam. De directie van het Ster
renbad verwacht dat over 1986 het exploitatietekort rond de 2
ton zal liggen en in 1987 rond de anderhalve ton.
Een belangrijke bijdrage tot het drukken van het exploitatiever
lies leveren de evenementen dié regelmatig in het Sterrenbad
plaatsvinden. Voor deze evenementen is een assistent-manager
aangetrokken. Voor 1987 verwacht de directie een toename van
de evenementen; feesten in een tropische sfeer voor bedrijven
en verenigingen die iets te vieren hebben. Deze feesten vinden
plaats rond het recreatiebad en de bezoekers in tropische kle
ding" worden dan bijvoorbeeld onthaald op een indisch buffet
en een waterballet. Uit de toelichting van wethouder V. Wens-
veen bleek dat de verwarming van het zwembad met het koel
water van Menken Melk geen haalbare kaart was gebleken. Ir.
Anton de Vries (D 66) drong er bij de wethouder op aan om te
onderzoeken hoe de energierekening van het zwembad omlaag
gebracht kan worden.
PRACHTIG GESTOFFEERDEGESCHIEDENIS VANEEN OUDE
HOLLANDSE STROOM
Een grote toeristische trek
pleister is het niet. Maar de
rookpluim die zo nu en dan,
ook op zondag, uit de
schoorsteen van het oude
gebouw verschijnt, prikkelt
wel de nieuwsgierigheid van
argeloze voorbijgangers. Re
gelmatig komen zij een kijkje
nemen in het oude uit 1882
stammende gebouw. „De An
tagonist" heet het gemaal
aan de Stompwijkse Vaart en
het is een bezoekje zeker
waard.
In het gebouw staat een 1 ci
linder dieselmotor met een
vermogen van 126 pk. Die
weet 65 kubieke meter water
(65.000 liter) te verplaatsen
bij 200 omwentelingen. Voor
1930 was stoom nog de bron
voor deze waterverplaatsin
gen. De ketel ligt er nog al
tijd. Dit gemaal en al zijn
soortgenoten waren onlangs
in Provinciehuis aan de Ko
ningskade onderwerp van
een studiedag „oude gema
len". Afvaardigingen van in
stanties en organisaties, die
betrokken zijn bij de verschil
lende aspecten van het be
houd van oude gemalen, pre
senteerden zich daar met
voorlichtingsmateriaal en le
zingen.
Al sedert de duisterste tijden
(alluvium en diluvium dui
den slechts vluchtige begrip
pen aan) zijn er stromen die
gaandeweg hun loop slepen
in het land van na allerlei ij
stijden, op zoek naar het
laagste plekje; ja al zolang
heb je ook een Oude Rijn. Er
gens heet de stokoude water
weg ook weieens Leidse Rijn
en verderop netzogoed Nieu
we Rijn, maar het is wis en
waarachtig de Oude Rijn, een
paar duizend jaar geleden
nog een van de woeste uitlo
pers van Vader Rijn, die te
genwoordig niets meer te
vertellen heeft: vader raakt
vervuild; Vader Rijn is al
met al een viezerik gewor
den. Maar de kleine „Rijn-
tjes" hebben daar niet zoveel
last van, die „liggen onder
controle" van waterstaat en
water- en hoogheemraad
schappen. Neem de Oude
Rijn, bijvoorbeeld. Beginnen
de bij Utrecht, als poort van
het waterland, en uitgeleefd-
eindigend in zee, voorbij de
laatste sluizen van Katwijk
die het peil regelen. Voorze
ker, de Oude Rijn; daar kun
je een dik boek over schrij
ven. Dat is dan ook gebeurd.
Dat dikke, ravissant ogende,
boekwerk is vandaag ten to
nele gevoerd. Burgemeester
dr.Bos ontving (als baas van
het eindstation van de inge
toomde eertijds woeste
stroom) ten raadhuize van
Katwijk het eerste exemplaar
van „Gezichten langs de
Oude Riin".
Een boek als een witte raaf;
zo zeldzaam mooi en met een
open oog voor alles wat de
Oude Rijn ook werkelijk de
Oude Rijn maakt. De Utrech
ters hebben hun Vecht, de
Hollandse Rijnlanders hun
eigen pronkgebied, met alles
erop en eraan.
De auteur, Alph.M.Hulken-
berg, is een echte geestgron-
der die tussen de bollen is op
gegroeid, maar hij raakte al
lengs verlekkerd op de Rijn
landse geschiedenis. Zodoen
de liet ook de Oude Rijn hem
niet onberoerd. Hij is zelfs
deze Rijnse aftakking met
een levende geschiedenis
gaan koesteren als zijn oog
appel. „Een brede sloot met
oude adeldom", heeft Hul
kenberg de Oude Rijn ge
noemd.
De schrijver verzekerde zich
van de medewerking van de
tekenaar Chris Schut: 74,
Gemalen zorgen ervoor dat
overtollig water uit het boe
zemwater van de polder
wordt gehaald. Niet al deze
waterstaatswerken zijn nog
of even effectief in gebruik.
Sommigen worden ook „voor
het mooi" bewaard.
maar der dagen nog lang niet
zat. Schut, in een makkelijk
zitje, voert een verfijnde te
kenpen die de romanticus
verraadt en sterk doet den
ken aan de concepties van de
oude sprookjesduizendkun
stenaar Anton Pieck, bij wie
de eeuwen zich ook altijd ui
terst knus hebben thuisge-
vocld. Wat Schut inmiddels
heeft vastgelegd, mag door
ons vertroeteld worden. Wat
hij registreerde, staat onom
stotelijk vast als een object
dat met veel liefde geobser
veerd is.
Het lijkt me geen dwaze ge
dachte, deze „Gezichten
langs de Oude Rijn" wellicht
in enkele afleveringen van
deze welwillende rubriek een
eindweegs te volgen. De
Oude Rijn passeert, stroomaf
waarts en met vele kronkels,
streken, steden en dorpen die
voor de bewoners begrippen
zijn geworden, de haardste
den waar zij wonen en leven.
En overal stuitten de auteur
en zijn tekenende ere-page
op historie en schoonheid en
stoere voorouders met eelt op
hun handen en zielen. Als
onze grootouders zó eens
„aardrijkskunde" hadden
mogen ondergaan, haddén zij
zich er met veel meer begees
tering aan overgegeven, wed
ik. Overal vertonen deze
„Gezichten" brokstukken
van een boeiende geschiede
nis langs de boorden van die
Oude Rijn: De Meern, Vleu
ten, Harmeien, Woerden,
Nieuwerbrug, Bodegraven,
De Meije, Zwammerdam,
Aarlanderveen, Alphen aan
den Rijn, Hazerswoude en
Koudekerk, Zoeterwoude,
Leiderdorp, Leiden, Voor
schoten, Oegstgeest, Rijns
burg, Valkenburg, Katwijk,
Binnen en Zee (dat vroeger
Buiten heette).
„De Viersprong"
Nemen we nu eens, om te be
ginnen, de boerderij „De
Viersprong", aan de Alphen-
se Raadhuisstraat. Twee wa
terwegen kruisen elkaar
daar: Oude Rijn en het Aar
kanaal, dat een paal verder
weer Gouwe heet. Hulken
berg schreef erover: „Ik
werd er ontvangen door twee
grommende honden die de
ingang bewaakten. De man
die meer van deze boerderij
afwist woonde gelukkig iets
verderop: 83-jarige Willem
Boerderij De Viersprong te Alphen aan den Rijn.
het aloude krakende ge
slacht.
In Leiden was Bartholomeus
van A. getrouwd met de
dochter van de bekende bur
gemeester Van der Werff.
Maar de goede Bart werd uit
de regering der stad ontsla
gen, omdat de Van A.'s
roomsgezind waren. En dat
ging natuurlijk niet hè, met
die calvinisten om je heen.
Trouwens, ook Van der
Werff zelf was als zodanig
een omstreden figuur met op
z'n minst roomse trekken,
maar hij heeft het aan zijn
nazaten Van Assendelft te
danken, dat de Van der
Werffcultus tenslotte opgang
heeft gemaakt.
Maar hoe nu verder met Al
phen? Daar was ene Gerard
van A. en vrouwe Catharina
Maria Helmers uit Leiden die
in 1761 te Alphen (Alfen) een
zoon lieten dopen: Justus
Adriaan. Hebben zij mis
schien iets met dit huis te
maken? Het blijft ook voor
de auteur een vraag. Maar
lang geleden woonde hier
Bezemer en daar was ook
diens elf jaar iongere broer
Wijnand, ongehuwde mole
naarsknecht, die mij aller
vriendelijkst te woord stond.
Hij vertelde over „De Vier
sprong".
In het eerste decennium van
deze eeuw stond hier een oud
gebouwtje, dat nog in degelij
ke staat verkeerde en alle
kentekenen droeg van vroe
ger een buitenplaatsje te zijn
geweest. Het had echter al
sinds mensenheugenis tot
boerenwoning gediend. In de
gevel bevindt zich een uit
zandsteen gehouwen wapen
van een zeer goede conceptie:
een wit veld met een paard
van zwart, het wapen van
het geslacht Van Assendelft.
Ha, een aanknopingspunt,
hopelijk. Dit geslacht nu be
woonde in de middeleeuwen
het kasteel Assumburg te
Heemskerk. Dit zegt op zich
niets: tegenwoordig zijn afge
dankte kastelen meestal
jeugdherbergen. In het begin
der 17e eeuw, evenwel, is dit
adellijke geslacht uitgestor
ven, maar overal zijn er nog
mensen die Van Assendelft
heten en links en rechts pre
tenderen af te stammen van
