£eidóe6ou/ta/nt
Leids museum legt
walvis in de bleek
STAD OMGEVING
SCHOONMAKEN
AANGESPOELDE
NOORDSE VINVIS
VORDERT GESTAAG
„Ik kies de robot, omdat hij zoveel op mijn opa lijkt"
De republiek Casa
is een bezoek waard
Verrassende kwaliteit
bij Jeugdkamerorkest
Collegium Musicum
met wereldpremière
MAANDAG 1 DECEMBER 1986 PAGINA 9
Overval op pompstation
1 LEIDEN Een onbekende man heeft vrijdag
avond omstreeks negen uur enkele honderden
guldens wisselgeld gestolen uit de kassa van
een benzinepomp aan de Plesmanlaan.
De overvaller liet in het benzinestation een
paar klanten voor gaan. Toen hij alleen met de
(pompbediende, een 54-jarige man uit Sassen-
heim, achter was gebleven, ging hij achter de
balie staan en vroeg: „Waar is je geld". De
pompbediende waarschuwde via het onderlinge
alarmsysteem zijn collega van het pompstation
aan de andere kant van de weg, die op zijn
beurt de politie alarmeerde. De overvaller be
greep dat en bedreigde de pompbediende, ter
wijl hij zijn hand in zijn rechterzak hield, waar
in mogelijk een wapen zat. De Sassenheimer
werd naar het toilet gestuurd en toen hij weer
tevoorschijn kwam, had de overvaller de benen
genomen.
Agent haalt hond met
ladderwagen van balkon
LEIDEN Een ladderwagen
van de brandweer moest er vrij
dagnacht aan te pas komen om
een hond van een balkon te ha
len. De hond was door zijn baas
achtergelaten op het balkon van
zijn flat aan de Corantijnstraat.
De hond protesteerde daar luid
keels tegen.
De politie kreeg rond twaalf uur
een aantal meldingen binnen van
buurtbewoners die klaagden over
het geblaf. Na een uur greep de
politie in. Een agent kom via de
ladderwagen op het balkon en
haalde de hond daar weg. De ei
genaar kwam het beest om tien
over half drie ophalen bij het po
litiebureau.
Ambassadeur
geeft lezing
LEIDEN Luis Sa-
bogal, ambassadeur
van Peru, houdt mor
genavond een lezing
over de geschiedenis,
cultuur en ontwikke
lingen van zijn land.
De bijeenkomst heeft
plaats in de socië
teitsruimte Van
Stichting Burcht,
Burgsteeg 14. Aan
vang acht uur.
De toegang is gratis.
Motorrijder
breekt been
LEIDEN Een 24-jarige
motorrijder uit Leiden
heeft gistermiddag rond
half vier zijn been gebro
ken bij een aanrijding op
het Levendaal. De man
reed over de weg toen
een auto voor hem wilde
keren. De bestuurder
van deze auto, een 24-ja-
rige Leidenaar, zag de
motor over het hoofd. De
motorrijder viel en
schoof tegen een gepar
keerde auto. Hij is over
gebracht naar het AZL.
Patattent
uitgebrand
LEIDEN Een patat
tent aan de Smaragd
laan is zaterdagochtend
volledig uitgebrand. De
brand ontstond rond elf
uur, toen de eigenaar de
gastank bijvulde en
vlak daarna de gasoven
aanstak. Het vloeibaar
gas kwam in aanraking
met de vlam van de
oven, en de zaak stond
lichterlaaie.
Persoonlijke ongeluk
ken deden zich niet
voor. De eigenaar is
verzekerd.
Vogelexpositie
in 't Spoortje
LEIDEN De Leidse ve
ging van vogelliefhebbers De
Zanger hield afgelopen week
einde een druk bezochte voge
lexpositie in buurthuis
Spoortje aan de Bernhardkade.
Ruim 300 vogels in allerlei
soorten en maten vielen daar
te bewonderen. Ook werd er
weer een wedstrijd gehouden,
waarbij diverse eigenaren in
de prijzen vielen. De uitslagen:
Harzers: I. Zeegers; kleurkana-
ries: J. van der Lucht; pos
tuurkanaries: J. Hartevelt;
exoten: J. Dijkstra; parkieten:
P. Overvliet; grote parkieten:
W. Oostveen.
LEIDEN „Zijn de ske-
letdelen al schoon? Dus
we kunnen ze al gaan
ontvetten en opbleken".
Dr. C. Smeenk, bioloog
en leider van het team
dat de op 10 november
op de Maasvlakte aange
spoelde noordse vinvis
^pj-epareert, is duidelijk
enthousiast. Hij vertelt
graag over deze lang niet
alledaagse klus. Smeenk
^is verbonden aan het
Rijksmuseum van Na
tuurlijke Historie in Lei
den. Onmiddellijk na het
aanspoelen werd het
beest naar Leiden over
gebracht. In één van de
panden van het museum
aan de Raamsteeg wordt
het dier nu van zijn laat
ste resten vlees en vet
ontdaan, nadat de vis al
op het strand in stukken
was gehakt. Als alles
;goed gaat, wordt het ske-
°let in 1987 voor het eerst
in Leiden tentoongesteld.
Sinds de baleinwalvis (een
noordse vinvis is één van de
vele tientallen baleinwalvis
sen) aanspoelde, is er veel
met het kadaver gebeurd.
Het dier, waarvan er op de
hele wereld nog zo'n tachtig
duizend zijn, lag op een zoge
naamde slufterdam. Het dier
moest, voordat het ontleden
begon, door een bulldozer
vanaf de zandplaat naar het
strand worden overgebracht.
„Het ontleden deden we met
flensmessen. Dat zijn messen
op flinke stelen die ze in de
walvisvaart gebruiken", ver
telt Smeenk, „We hebben het
ruim tien meter lange dier in
stukken verdeeld om het te
kunnen vervoeren. Op het
strand is er al zoveel moge
lijk vlees afgesneden".
Levertraan
Het vlees, dat de omstanders
door zijn stank weer herin
nerde aan de tijden van de
lepeltjes levertraan voor het
slapen gaan, werd door een
destructiebedrijf afgevoerd.
Dje delen waarin de botten
zaten, werden met een
vrachtwagen naar het mu
seum in Leiden overge-
die begin november op de Maasvlakte aangespoelde en r
bracht. „Om de botten
schoon te krijgen, hebben we
de stukken in maseratieba-
den gelegd", aldus Smeenk.
„Die baden zijn niets bijzon
ders hoor, gewoon bakken
met water van 30 graden
erin, waar we de vis in laten
rotten". Dat rotten is noodza
kelijk om het vlees van de
botten te kunnen verwijde-
Het proces in de maseratieba-
den verloopt erg snel. Hoe
wel het in de ruimte waar de
baden staan nog vreselijk
stinkt naar rottend vlees, zijn
de botten bijna schoon. „Ik
sta steeds weer te kijken hoe
snel dat gaat", merkt de bio
loog op. Toch zijn nog niet
alle skeletdelen schoon. De
borstvinnen, de armen van
dit zoogdier, zijn uit het bad
gehaald, voordat al het vlees
had losgelaten. „We hebben
dat gedaan omdat een borst
vin heel veel verschillende
botjes bevat die nu dus nog
op hun plaats zitten. We ha
len ze botje voor botje uit de
vin en dat bespaart ons later
een hoop gepuzzel als we het
skelet weer in elkaar zetten",
legt Smeenk uit.
De volgende stap van het
karwei is het ontvetten van
de botten. „Dat ontvetten
lukt nooit helemaal, we heb
ben hier, een zestig jaar oud
skelet van een walvis waar
nu nog vet uit druipt" zegt
Smeenk, „maar het gaat
erom dat het meeste eruit is".
Hierna wordt het skelet
„voor' de mooiigheid", zoals
de bioloog het uitdrukt, opge
bleekt.
Er zijn uit deze noordse vin
vis behalve het skelet nog
enige delen gehaald. Zo ging
de staart naar de Vakgroep
Mariene Biologie in Gronin
gen. „Er wordt in Groningen
onderzoek gedaan naar de
voortbeweging van walvis
sen. Men wilde de staartvin
nen graag hebben om de
bouw ervan de kunnen on
derzoeken". Smeenk zelf
deed een oog van de vinvis
in formaline om het naar
Göttingen in Duitsland te
kunnen sturen.
Er was ook belangstelling
voor het hart en de maag van
dé aangespoelde vinvis. Maar
van beide organen was, als
gevolg van rottingsgassen uit
de darmen, niets bruikbaars
meer over. „De maag was
ontploft, zodat we aan het
verzoek om een stukje maag
niet konden voldoen". Het
was de bedoeling in dat stuk
je maag te zoeken naar een
stof die de vinvis gebruikt
om zijn eten te verteren.
„Vinvissen eten onder meer
diertjes met een uitwendig
skelet. Zo'n skelet wordt wel
een pantser genoemd. We
hadden met name belangstel
ling voor de stof die dat pant
ser aantast", legt Smeenk
met enig spijt in de stem uit.
Een opmerkelijk verzoek om
lichaamsdelen kreeg het
team van Smeenk van ie
mand die pijlen en bogen res
taureert en nieuwe bogen
maakt. Een paar meter pees
werd zijn deel, zodat hij zich
voorlopig niet hoeft te behel
pen met de voor zijn bogen te
korte pezen, die hij tot nu toe
bij een slachthuis vandaan
haalde. „Nu heeft hij tenmin
ste pezen die lang genoeg zijn
voor zijn bogen", zegt
Smeenk.
Vierde
seum over de vinvis, wordt
vooral veroorzaakt door zijn
zeldzaamheid. „Het is heel
bijzonder dat een noordse
vinvis in Nederland aan
spoelt", verklaart Smeenk de
vreugde.
Volgens de meldingen was
dit pas de vierde noordse
vinvis, die op de Nederlandse
kust is aangetroffen. Van de
eerste noordse vinvis die in
Nederland strandde (in 1810
via de toen nog open Zuider
zee) heeft het Leidse mu
seum het skelet. In 1956
spoelde de tweede aan, waar
na in 1972 een al rottend
exemplaar in de Prinses Mar
griethaven in Rotterdam
werd gevonden. Met deze
vierde, gave vinvis, is
Smeenk met name erg blij
door de staat waarin het
beest verkeerde toen het aan
spoelde: „We hebben voor
het eerst een exemplaar
waarvan de baleinen nog he
lemaal gaaf zijn". Met de ba-
lijnen filtert een vinvis het
zeewater dat hij zijn bek bin
nen laat stromen. Zijn voed
sel bestaat uit fijnplankton
(microscopisch kleine plan
ten en dieren), kril (iets gro
ter dan plankton), koppoti-
gen (zoals inktvis) en kleine
vissen die net tussen de ba
leinen doorkunnen.
„Het opzetten van de skelet-
delen kost één man ongeveer
twee maanden. Het is een
zeer precies werkje", zegt
Smeenk. Het opzetten zal
echter nog wel even op zich
laten wachten. Het Rijksmu
seum van Natuurlijke Histo
rie beschikt nog niet over
een expositieruimte en heeft
dus geen plaats voor een op
gezette walvis. Dat spijt
Smeenk zeer, want de vele
reacties op het aanspoelen
van de noordse vinvis tonen
aan dat er veel belangstelling
voor deze aanwinst is. „Mo
gelijk kunnen we het skelet
gebruiken bij een tentoon
stelling over de „biologische
klok" die volgend jaar in de
Orangerie in de Hortus Bota
nicus in Leiden is te zien.
Anders wordt het denk ik
pas 1991, wanneer de Natio
nale Natuurhistorische Pre
sentatie in het Pesthuis aan
de Plesmanlaan wordt geo
pend".
ERIK HUISMAN
Fietser zwaar gewond
LEIDEN Bij een aanrijding op de Vondellaan is een 32-
iarige fie.tser uit Leiden vrijdagmiddag zwaar gewónd ge
taakt. De man reed omstreeks kwart over vier over het fiets
pad en wilde rechtsaf de Jacob Catslaan inslaan. Bij het
pversteken van de rijbaan lette hij niet goed op. Een 24-jarige
Leidse automobilist kon de fietser niet meer ontwijken. De
man is met een zware hersenschudding, een hoofdwond en
leen gebroken rechterarm overgebracht naar het St. Elisabeth
Ziekenhuis in Leiderdorp.
Keet in brand
LEIDEN Een brandende
keet aan de Gooimeerlaan
zorgde gistermiddag rond vier
uur voor een enorme rookont
wikkeling boven Leiden. De
brandweer heeft het vuur ge
doofd. Volgens getuigen heb
ben kinderen de brand aange
stoken. De politie kon de da
ders niet achterhalen.
SUSKE EN WISKE DE HELLEGATHONDEN
Lagere scholieren maken zich erg veel zorgen over het gif in de Rijn. Dat blijkt uit de jaarlijkse
Krantefoto-wedstrijd van Sijthoff Pers, uitgeefster van de Leidse Courant. Maar liefst 7000 foto's
werden door leerlingen van de basisscholen uit de regio's Den Haag en Leiden ingezonden voor de
wedstrijd. En veel foto's gingen over de gifstroom in de Rijn. In de categorie „belangrijk" scoorde
de foto van de dode vissen uit de Rijn dan ook het hoogst. In de categorie „grappig" kozen veel
kinderen een robot uit. Een leerling had erbij geschreven: „Omdat hij zoveel op mijn opa lijkt".
Ook het leeuwtje dat in het water kijkt en zichzelf ziet was geliefd. José Gerding (uiterst links op de
foto) en Julie de Groot (tweede van links) van de Educatieve Dienst van Sijthoff Pers hebben zater
dag aan 35 leerlingen prijzen uitgereikt. Deze kinderjury heeft een aantal foto's uitgekozen voor de
landelijke jurydag, op 13 december in Rotterdam. Mark van Cittert van de school „Het Vogelnest"
in Bodegraven en Mark Molenaar van „De Oase" in Den Haag gaan op 13 december naar Rotter
dam om deel uit te maken van de landelijke kinderjury.
Bezoek aan de de republiek Cast
de Kaasmarktschool in Leiden,
terdag. Casa is opengesteld
Zaterdag bracht ik als onder
deel van een kleine groep
nieuwsgierige toeristen een
eerste bezoek aan de republiek
Casa. Het landje bestaat sinds
de jaren dertig en onderhoudt
vriendschappelijke banden
met het koninkrijk der Neder
landen waar het geheel door
omgeven wordt. Toch worden
pas nu op beperkte schaal be
zoekers toegelaten. U wordt bij
de grens ontvangen en bege
leid door een uitstekend Ne
derlands sprekende hostess.
Om een visum voor een avond
te krijgen is het nodig een
kaartje in te vullen met per
soonlijke gegevens. Na de dou
ane kunt u Nederlands geld
inwisselen voor de landelijke
munteenheid, de Trutto.
Drie reisleidsters staan voor u
klaar om uw bezoek zo aange
naam en informatief mogelijk
te laten verlopen. Tijdens de
streng georganiseerde rondlei
ding krijgt u diverse aspecten
te zien van de cultuur van het
land. De Staatsgalerie en het
Nationaal Museum geven u
een indruk van het peil van de
beeldende kunst in Casa en
van de ontstaansgeschiedenis
van het land. Ook is in het
enige theater dat het land rijk
is een toneelvoorstelling te
zien. Toen ik er was werd een
wat onhelder stuk opgevoerd
waarin het onvermogen van
de mens om een idealistisch
opgezette samenleving ook op.
een ideale manier te leiden
aan de orde kwam.
Later op de avond kunt u zich
verpozen in het bordeel, waar
ook een striptease-show wordt,
opgevoerd. De Casai mogen
daar enkele weken per jaar
zelf ook komen en doen wat ze
verder het hele jaar niet mo-;
gen doen. In de bar kunt u ook
televisieprogramma's van de
staatsomroep bekijken en Hodi->
Nova, de landelijke krant le-Z-A
zen. De toeristenindustrie in; l
Casa bestaat nog maar korte;.;.,
tijd en lijdt aan kinderziektes.-
De organisatie van de rondlei-'
dingen is nog niet perfekt en!
de activiteiten duren vaak wat,
lang in verhouding tot hetgeen;
er geboden wordt. Grimmige-
militairen en ongezond ogende
schoonmakers bepalen het
straatbeeld en maken het land
niet toeristenvriendelijker. De
bleke kleur van de inwoners
moet iets te maken hebben
met het ongezonde werk dat
veel Casaï schijnen te doen.
Hoewel de officiële media daar
weinig over melden, wordt
wel duidelijk dat de economie
van het land steunt op de ver
werking van afval uit andere
Westeuropese landen. Boven
dien werd mijn bezoek wat
ontregeld door wat leek op een
staatsgreep, maar de militairen
overmeesterden de opstande
lingen en stelden de leiders
van de groep terecht. Dat leid
de even tot emotionele tafere
len, maar via de Omroep Casa
werd ons verzekerd dat de
toestand weer onder controle
WaSDICK VAN TEYLINGEN
Oudheden in Leiden.
Lang niet iedereen die het concert van het Jeugdkamerorkest
Leiden (JKL), gisterochtend in de Taffehzóal van het Museum
van Oudheden, bezocht, slaagde erin om een normale zitplaats te
bemachtigen. Kinderen werden in nissen neergepoot, en ver
schillende volwassenen moesten genoegen nemen met een
staanplaats. Een enorme belangstelling dus, die het JKL meer
dan waard is.
Onder leiding van Henk Briër, al vijfentwintig jaar dirigent van
het Jeugdkamerorkest Leiden, werd een concert verzorgd dat in
drie onderdelen uiteenviel. De eerste twee nummers waren voor
rekening van het Strijkersensemble Muziekschool Leiden, dat
repeteert onder leiding van Henny Ravestein, vervolgens speel
de het JKL een symfonie van Haydn, en tenslotte trad violiste
Saskia Viersen als soliste op met het JKL.
Het Strijkersensemble opende met Sinfonia nr 4 in C groot van
Chr. E. Graaf (1723-1804), een symfonie in klassieke stijl, en
Fancy for strings van J. van Dijk (1918), een makkelijk in het
gehoor liggend modern werk. Het Strijkersensemble is een
groep met nog vrij jonge kinderen; een volle klank is nog niet
goed te realiseren, maar wat veel belangrijker is, er werd heel
zuiver gespeeld, en er was veel aandacht voor de juiste articula-
Het Jeugdkamerorkest, dat er pas veel nieuwe leden bij heeft
gekregen, speelde ondanks dat verrassend homogeen. Het spel
in de Sinfonia nr 75 in D groot klonk veel volwassener dan dat
van de Strijkersgroep. Er zijn wel enkele geijkte plekjes die al
tijd moeilijk blijven, maar daar werd zonder concentratieverlies
doorheengespeeld, zodat dat voor het geheel niet storend was.
Tenslotte trad de jonge violiste Saskia Viersen, wiens ouders el
kaar bij het JKL heben leren kennen, solistisch op in de Ro
mance op. 48 in C groot van C. Saint Saëns, en de „Winter" uit
de Vier Jaargetijden van Vivaldi. Beide stukken werden verras
send expressief gespeeld. Saint Saëns zou nog iets meer klank
kunnen hebben, maar Vivaldi was schitterend van klank en be
weging.
ANNETTE JASPERSE
leiding van Jules van Hessen. Zater
dag gezien en gehoord in de Stads
gehoorzaal in Leiden.
De Stadsgehoorzaal zat zater
dagavond vol met studenten,
hun ouders en andere belang
stellenden. Zeer velen hadden
de mist getrotseerd om te ko
men luisteren naar het Leids
Studentenkoor en -orkest Col
legium Musicum (CM). CM
kwam die avond met een
„Frans" programma: de compo
nisten Franck en Honegger zijn
qua stijl duidelijk Frans, terwijl
Sweelinck, Manneke en Van
Oosten muziek op Franse tek
sten hebben geschreven.
Het orkest, onder leiding van
Jules van Hessen, opende met
de Symfonie in d-klein van Cé-
sar Franck (1822-1890), die het
hele gedeelte vóór de pauze in
beslag nam. Als geheel is een
dergelijk zeer zwaar werk voor
een amateurorkest toch echt te
hoog gegrepen. Het grootste
struikelblok vormen de inge
houden en (zeer) zacht te spelen
passages. Daarin worden tech
nisch zeer hoge eisen aan de
niet steeds kon voldoen. De ge
volgen zijn oder meer wat ang
stige en daardoor ongelijke in
zetten, en klankverlies. Niette
min slaagde Jules van Hessen
erin, om het orkest als een een
heid te laten overkomen. De
zwaar bezette passages liepen
het beste, waarbij CM er ook in
slaagde om een stukje visie op
het publiek over. te brengen.
Na de pauze klonk als eerste
Cantate de Noël van Arthur
Honegger (1892-1955), geschre
ven voor koor, kinderkoor, ba
riton, orkest en orgel. Het gaat
over duistere tijden, maar: de
Messias is in aantocht. Na de
boodschap van diens geboorte
horen we, dat er allerlei kerst
liederen in de compositie ver
weven zijn, die culmineren in
een jubelende lofzang. Dit werk
is technisch veel eenvoudiger
dan de Symfonie van Franck
en werd door CM zeer overtui
gend gebracht.
Jos Vermunt, die de Cantate de
Noël dirigeerde, leidde ook het
kamerkoor van CM, dat vervol
gens optrad met twee psalmen
van Sweelinck (1562-1621) en
twee psalmen van Daan Man
neke (1939). Men zong mooi
helder en zuiver van klank, en
goed verstaanbaar. Iets meer
expressie en het geheel is af.
Het onbetwistbare hoogtepunt
van het concert was de wereld
première van de Trois chansons
parisiennes van Roel van Oos
ten (1958), door koor en orkest.
Van Oosten zette drie gedichten
uit de cyclus „Courir les rues"
van Raymond Queneau (1903-
1976) opmiuziek, of liever, hij
heeft ze omgezet in muziek. Het
is meesterlijk hoe Van Oosten
de muzikale „taal" hanteert om
duidelijk te maken, wat er ge
beurt: je ziet en hoort de métro
afremmen en tot stilstand ko
men in de donkere gang (eerste
gedicht). Het is bijna filmisch.
De componist schuwt middelen
als spreekkoor en fluisterstem
men niet, maar maakt er zeer
functioneel en expressief ge
bruik van. Prachtige muziek!
Het succes van een compositie
hangt niet alleen af van de
componist, maar evenzeer van
de uitvoering. En die was schit
terend, zodat niet alleen Roel
van Oosten, maar ook CM met
Jules van Hessen die avond
veel sukses oogstten.
ANNETTE JASPERSE
