Model- dekolonisatie
eindigt in nachtmerrie
5t
Artsen bezorgd over lot zwarte deken
CHAOS IN ELF JAAR
ONAFHANKELIJKHEID SURINAME
„Buitenaards
bij eeuwfeest Eiffeltoren
ÜnmJITENLAND
QeidóaQowuwt
DINSDAG 25 NOVEMBER 1986 PAGINA 7
)kassa in stadion
ior de rechter
^IGUI De rechtszaak tegen de
fmalige keizer van de republiek
itraal-Afrika wordt gevoerd in
selfde, inmiddels vervallen, sport
vis, waar hij zich negen jaar gele
tot keizer kroonde. Hij zat toen
>en adelaarstroon die bekleed was
puur goud. Bokassa, die vrijwil-
^Viaar zijn land terugkeerde, wordt
lange reeks misdrijven ten laste
Ogd, variërend van kannibalisme
liet ontvreemden van overheids-
len. Hiervoor is hij in het verle-
w al bij verstek ter dood veroor-
"ge Bokassa werd in 1979 in een
5ren t de Fransen gesteunde staats-
inenfep van zijn troon gestoten en
blijkende tot vorige maand in Frank-
t van
Oostduitser gedood
bij vlucht over Muur
WEST-BERLIJN Een Oostduitser
heeft zijn poging, vanuit de DDR over
de Muur naar de Franse sector van
West-Berlijn te klimmen, met de dood
moeten bekopen.
Sinds de Muur in 1961 gebouwd werd
om een eind te maken aan het leeg-
stromen van de DDR, zijn volgens of
ficiële Westduitse schatting meer dan
honderd mensen doodgeschoten. Het
afgelopen weekeinde zijn in totaal 26
Oosteuropeanen naar de Duitse
Bondsrepubliek gevlucht, zo heeft de
Westduitse politie meegedeeld. De
meeste van hen meldden zich bij de
politie nadat zij zich aan hun reisge
zelschap hadden onttrokken.
Havel ontkent
beschuldiging
partijkrant
PRAAG De Tsjechische dissidente
schrijver Vaclav Havel heeft gisteren
de beschuldigingen van de partij
krant Rude Pravo dat zijn familie
met de Gestapo heeft gecollaboreerd,
als „vuige kwaadsprekerij" bestem
peld. „Rude Pravo heeft in zijn be
staan tientallen en honderdtallen
personen beschuldigd van collabora
tie met de nazi's of spionagediensten
in het westen. Een aantal is ervoor
geëxecuteerd, maar de tijd heeft be
wezen dat het in de meeste gevallen
om valse beschuldigingen is gegaan",
aldus Havel.
EG probeert stroom
Turken te weren
(Van onze correspondent
Aad Jongbloed)
BRUSSEL De Europese Gemeenschap
zit geweldig in de maag met een uit 1963
daterend verdrag waarbij Turkse werk
nemers per 1 december aanstaande vrije
toegang kunnen krijgen tot de Europese
arbeidsmarkt. Als dat verdrag naar de
letter wordt uitgevoerd, zou de arbeids
markt maandag overspoeld kunnen wor
den met, naar schatting, een half miljoen
Turken. De ministers van buitenlandse
zaken zijn echter niet van plan zich aan
het verdrag te houden. De Europese
Commissie, het dagelijks bestuur van de
EG, is gemachtigd het verdrag „af te ko
pert" tegen een pakket economische
maatregelen.
Zwarte mijnwerkers
gedood na gevechten
JOHANNESBURG In het weekein-
de zijn in Zuid-Afrika dertien zwarte
mijnwerkers om het leven gekomen
bij gevechten tussen werknemers van
de Vaal Reefs Goudmijn om een boy
cot van een café van de mijnbouw-
maatschappij. De rust is nu weerge
keerd na de hevige gevechteft van
zondag, waarbij honderden mensen
betrokken waren en elf doden vielen.
Twee andere mijnwerkers waren za
terdag om het leven gekomen bij de
mijn Vaal Reefs, 160 kilometer ten
zuidwesten van Johannesburg. Zon
5.000 van de 45.000 mijnwerkers bij
Vaal Reefs verschenen gisteren niet op
het werk.
wekeP 25 november 1975 werd
te li trina me officieel onafhanke-
van* van Nederland. Het leek
metl moo': Nederland rondde
ën. Irp model-dekolonisatieaf.
s het f' Surinaamse volk zou
toen\ortaan °P e'Sen benen staan,
nstat&'swaar noS steeds met Ne-
van dflands ontwikkelingsgeld,
aar een nieuw élan zou het
-ote riP^ gaan beheersen. Al snel
evenP6^ dat de onafhankelijk-
s in dpd echter niet de gewenste
ïn onPkomst bracht. De militaire
riyflchtsgreep van Desi Bouter-
1980 riep hoopvolle én te-
ort. 'Hjkertijd angstige gevoelens
we». In tijd gemeten zijn we in-
in Bjddels weer ruim zes jaar
lat alfrder' maar de situatie van
DT sf Surinaamse bevolking is er
jn. „IgeHl'jk alleen slechter op ge-
nindePrde/ï.
•oteeri£N HAAG/PARAMA-
erug^BO Elf jaar na de
A1!iafhankelijkheid van
jrinan
kolg
in het leger van bevel-
Noebber Bouterse en het
B1öHingle Commando van
JJeel hinswijk, in de ban van
iorb?fJlzekerheid' anëst en
sekteüanorde- De elfde ver-
idaanardag van de onafhan-
e gifelijkheidsdag zal van
w£ag dan ook niet be-
scaald tot feestvreugde
ofiden. Het aantal festivi-
nsumhten in Paramaribo is
ma)t een minimum be-
iviereerkt.
org. Z
iriname is het land, als
j dat ;v0.!g van de Strijd tus-
Ie Surinaamse
uiterlijk rustig
span-
Japj
1 kus"oewel
evene^ofdstad
totjj^ heerst
Ze»f ^ng onder de
het leger de paraatheid
v^re i de stad opgevoerd. Dat is
1 terefeen wonder; de gevechten
issen het leger van Bouterse
n Brunswijk zijn al vier
iaanden aan de gang en
orden met de dag heviger,
outerse heeft een oproep
an de kerken tot onderhan
delen resoluut van de hand
/e wezen. Maar Brunswijk
adert Paramaribo en zijn
l anhangers zijn van mening,
at hij Bouterse vóór Kerst
lis van diens troon gestoten
ring «eft. Een terugblik op elf
voj^ar onafhankelijk Suriname.
'onta5a Mn ogenschijnlijk gede-
:n voorbereiding is het op
februari 1975 dan zover:
iname is onafhankelijk,
[enk Arron blijft premier,
ohan Ferrier president. De
ïêderlandse ontwikkelings-
t rorJ^P wordt vastgesteld op 3,5
van niljard gulden voor de ko
nen Pende ben Jaar- Het land
bestéito gouden tijden tegemoet
organ^ ëaad-
'orcit ^aar van 197^ tot 1989 teiste_
ar alsen rassenonlusten het door
160 hoge werkloosheid ge-
Tand, de uittocht van
org]ur'namers naar Nederland
de h^aat onverminderd voort en
e tei?e toch al zwakke economie
nrech^Soeod- Het is alleen dank
:ij het Nederlandse ontwik-
lMM?elingsgeld, dat Suriname
iet hoofd boven water kan
louden.
1978 komt de Nederlandse
linister van ontwikkelings-
imenwerking De Koning
aar Suriname om te praten
iver de besteding van het
[eld. Het probleem is, hoe
;ek het ook klinkt, dat Suri-
iame niet goed weet wat het
net het geld moet. Het Ne-
lerlandse parlement toont
;ich dan ook ontevreden met
besteding ervan en dreigt
iet stopzetting van de gel-
Dé strijd tussen het leger van bevelhebber Desi Bouterse (foto) en het Jungle Commando van
Ronnie Brunswijk houdt heel Suriname in een angstige greep. Het land is na elf jaar onafhan
kelijkheid een grote puinhoop.
Corruptie
De corruptie onder Suri
naamse politici is de Surina-
mers al jaren een doorn in 't
oog en vormt, met de slechte
economische situatie, een ui
terst werkbare voedingsbo
dem voor ontevreden Surina-
mers met snode plannen. Op
25 februari 1980 brengen on
derofficieren de regering-Ar-
ron ten val. De bevolking be
groet de putsch van harte.
Nadat de rookwolken opge
trokken zijn wordt er in mei
'80 een burgerregering ge
vormd met de internist drs.
Henk Chin A Sen als minis
ter-president. De invloed van
de militairen is echter al
zichtbaar, want een Militaire
Raad houdt toezicht op de re
gering.
Een tweede putsch, van de
militair Frits Ormskerk,
wordt in mei neergeslagen.
Op 13 augustus. 1980 echter
trekt de sergeant-majoor Desi
Bouterse, één van de leiders
van de machtsgreep op 25 fe
bruari, de macht naar zich
toe. Het is gedaan met de
grondwet en het parlement.
De noodtoestand wordt uitge
roepen en Ferrier wordt tot
aftreden gedwongen. Chin A
Sen mag nog (even) blijven.
Bevelhebber Desi Bouterse,
een voormalige sportleraar in
Nederland, kondigt een „so
cialistische koers" aan, ter
wijl politieke partijen worden
verboden.
Op 15 maart 1981 volgt er
wéér een poging de macht
hebbers van de troon te sto
ten. Nu is het de voormalige
sergeant-majoor en lid van
de Militaire Raad Wilfried
Hawker. Hij wordt om het le
ven gebracht. Op 4 februari
1982 wordt Chin A Sen afge
zet. Officieel wegens „onbe
kwaamheid", maar het ligt
voor de hand om te veron
derstellen dat hij het veld
heeft moeten ruimen wegens
meningsverschillen met Bou
terse over stappen in de rich
ting van democratie.
Versnipperd
Later neemt Chin A Sen de
wijk naar Nederland en
wordt voorzitter van de Suri
naamse Bev.rijdingsraad, die
zich (geweldloos) tegen Bou
terse zal keren. Vice-premier
mr.drs. André Haakmat volgt
zijn voorbeeld. Haakmat
neemt ook vanuit Nederland
stelling tegen Bouterse, maar
werkt niet samen met de Be-
vrijdingsraad. Dat geeft eens
te meer aan hoe versnipperd
het verzet in Nederland te
gen de Surinaamse legerlei
der al die jaren geweest is.
Op 11 maart 1982 opnieuw
een mislukte couppo
ging in Suriname. Dit maal
door leger-officieren onder
leiding van Surrendre Ram-
bocus. Daarna wordt er, on
der druk van Nederland en
de VS, een „overgangs-rege-
ring" gevormd, die uit bur
gers en militairen bestaat.
Premier wordt Henry Nij-
horst. Maar het kabinet staat
nog steeds onder controle
van Bouterse en de Militaire
Raad.
Deze controle door de mili
tairen wordt nog strenger als
op 8, 9 en 10 december op
nieuw een coup wordt verij
deld. Dat is althans de uitleg
van Bouterse, die op 8 de
cember onder het motto van
een coup vijftien tegenstan
ders, ex-politici, vakbonds
mensen en journalisten, liet
vermoorden. Nederland
schort de betaling van de
ontwikkelingshulp op en Su
riname komt steeds meer in
de financiële problemen. Om
aan geld (en wapens) te ko
men legt Bouterse zelfs con
tacten met de Libische leider
Khadaffy.
Zoethoudertjes
Op 28 februari 1983 treedt al
weer een nieuw kabinet aan,
dit keer met als premier Er-
rol Alibux. Hij blijft nog geen
jaar aan, want op 3 februari
1984 neemt Wim Udenhout
de stok van hem over. Al die
tijd houdt Bouterse de touw
tjes strak in handen. Hij zegt
stappen te willen nemen die
zouden kunnen leiden naar
democratie, maar veel meer
dan zouthoudertjes lijken het
vooralsnog niet te zijn.
Nederland geeft geen ont
wikkelingsgeld, ook niet als
op 25 november 1985 het ver
bod op politieke partijen
wordt opgeheven. Bouterse
raakt ook noodgedwongen in
gesprek met de „oude" poli
tieke partijen, die naast mili
tairen, vakbonden en werk
gevers, een plaatsje krijgen in
het „Topberaad". In april '87
moet het land democratisch
zijn, zo is de belofte. Er moet
dan een grondwet zijn en een
gekozen volksvertegenwoor
diging, maar slechts weinig
mensen geloven dat het zo
ver komt.
Op 16 juli 1986 treedt weer
eens een nieuwe regering
aan, onder leiding van drs.
Pertab Radhakishun. De
scepsis in Nederland over
heerst, hoewel zo nu en dan
voorzichtig stemmen opgaan
om toch maar de portemon
nee te trekken.
Maar nu Bouterse eind 1986
in fel gevecht is gewikkeld
met het Jungle Commando
van zijn ex-lijfwacht Ronnie
Brunswijk, zijn de plannen
voor hervatting van de hulp
weer in de ijskast verdwe
nen. Bouterse zou de recente
aanvallen van Brunswijk
kunnen aangrijpen om demo
cratische processen nog ver
der op de lange baan te
schuiven. Berichten over
martelingen en executies van
bosnegers vergroten de onge
rustheid over de situatie in
Suriname. De worst die Ne
derland hem voorhoudt
de ontwikkelingsmiljar
den in ruil voor het vertrek
van de militairen en herstel
van de democratie is voor
Bouterse kennelijk niet aan
trekkelijk genoeg.
Nu, precies elf jaar na de on
afhankelijkheid, is Suriname
er slechter aan toe dan in
1975. Er is armoede en ge
brek aan medicijnen, soms
zelfs aan voedsel. Niemand
weet wat de uitkomst zal zijn
van de strijd tussen Bouterse
en Brunswijk, ook al lijkt de
laatste succesvol. Er is echter
weinig fantasie voor nodig
om de conclusie te trekken,
dat het Surinaamse volk het
kind van de rekening is.
MARTIN VOORN
De directeur van het Franse centrum voor wetenschappelijk onderzoek, Jean-Pierre Pommereau, poseert
naast een voorstelling van de „ring in de ruirnte". Tijdens zijn baan om de aarde licht het object voortdurend
op.
(Van onze correspondent
Bob van Huet)
PARIJS Wanneer tech
nisch uitvoerbaar, zal het
honderdjarig bestaan van
de Eiffeltoren in 1989
worden gevierd met een
buitenaards evenement.
Een internationale jury
van kunstenaars en we
tenschappers heeft giste
ren in Parijs gekozen voor
een projekt van twee
Franse architecten, die
„een ring van licht" in
een baan om de aarde wil
len brengen.
De exploitatiemaatschappij
van de Eiffeltoren heeft op
dracht gegeven dit idee verder
uit te werken. De zeer specta
culaire „ruimte-ring" van Je
rome Gerber (36) en Alain Co
quet (37) is 24 kilometer lang
en heeft een diameter van 3,8
kilometer. Door gebruik van
nieuwe en hyperlichte plastic
materialen is het kunstwerk in
opgevouwen vorm niet groter
dan een kubieke meter. „Dus
gemakkelijk mee te nemen
door een Arianne-raket",
meent ontwerper Alain Co
quet. Hij twijfelt niet aan de
realisatie van het idee, dat een
eigentijdse ode heet aan het
genie van Gustav Eiffel. Een
maal in de ruimte moet het
kunstwerk zich door verdam
ping van ingespoten vloeistof
fen zelf ontvouwen. Vanaf de
aarde gezien zal de omtrek iets
groter zijn dan die van de
maan en kan de ring 's avonds
dus met het blote oog worden
gezien. Volgens de ontwerpers
is de levensduur van dit eerste
ruimte-monument ongeveer
drie jaar. Het Franse ruimte-
vaartburo CNES heeft toege
zegd aan de uitvoering ervan
te zullen meewerken. De tota
le kosten van de onderneming
worden geraamd op een kleine
twintig miljoen gulden.
Als derde in de wedstrijd ein
digde een project van Dieter
Kassing, een Westduitse na
tuurkundige die in Nederland
bij de ESA werkt. Hij had het
plan ontwikkeld voor een
ruimteschijf van donkere en
weerspiegelende vlakken, dié
geprogrammeerd zouden kun
nen worden om een boodschap
uit te sturen.
(ADVERTENTIE)
Franse geheime dienst in opspraak
na afgifte„echt vals" paspoort
PARIJS De Franse geheime dienst en een hoge politiefunc
tionaris zijn in opspraak gekomen in het schandaal waarbij voor
miljoenen francs aan ontwikkelingsgeld is verduisterd. Zij heb
ben Yves Chalier, de vroegere kabinetschef van het ministerie
van ontwikkelingssamenwerking en de hoofdverdachte in de af
faire, geholpen naar het buitenland te vluchten, zo is uit be
trouwbare bronnen in Parijs vernomen.
Zo zou de hoge politiefunctionaris, generaal Jacques Delebois,
Chaliers vlucht naar Brazilië op touw hebben gezet door hem
een „een echt vals paspoort" te verschaffen. Dergelijke paspoor-?
ten worden door agenten van de Franse spionagedienst ge
bruikt. Inmiddels zijn twaalf mensen in staat van beschuldiging
gesteld.
Chalier werd er in maart dit jaar van een kleine 25 miljoen gul
den uit de overheidskas te hebben verduisterd, in de tijd dat hij
hoofd was van Carrefour du Développement, een organisatie
voor hulp aan de Derde Wereld. Hij vluchtte kort daarop naar
Latijns-Amerika, maar keerde half november naar Frankrijk te
rug orn zich vrijwillig bij de politie aan te geven. Chalier stelde
niet allen de activiteit van enkele hoge socialistische functiona
rissen aan de kaak, onder anderqn de ex-minister van ontwik
kelingssamenwerking, Christian Nucci.
MIDJE VERHOLENKARELTJE KNETTER EN DE TOVERBUBBEL
Nauwelijks zat veldwachter Eelkema bo-
ip de kooi, of de blanke sabel bevond zich
s in zijn geoefende hand. Hij wierp scherpe
:en op het strakgespannen touw en drilde
wapen. „Goed uutkiek'n, Eelco", mompelde
„Eén klap mot voldoende weez'n". Intus-
én was de sportwagen van Sybila van Sorcie-
ïn dlchterbijgekomen en omdat het zo donker
'as. merkte ze niks van de slimme streek, die
e smid en de veldwachter uitgehaald hadden.
Wel welkijk 'es an", mompelde ze arge-
e lijklfos. „Het jonge groen groeit wel bijzonder snel
leed.pn het jaar! Het lijkt zelfs wel of het over het
emerjospad groeit. - Toen reed ze kooi in en
iaarmee was haar lot bezegeld.... „HAKK'N"
brulde de geestdriftige Eelco, die nog steeds
boven op de muizeval zat. Hij gaf een daveren
de klap met zijn sabel op het strakgespannen
touw en dat vloog als een geknapte vioolsnaar
zingend in tweeën. Met een knallende slag sloe
gen de twee klapdeuren dicht en de heks zat
gevangen! -- Snel als de weerlicht gleed de
veldwachter toen weer naar beneden en hij
haalde de ketting met het hangslot uit zijn zak,
die hij van de smid gekregen had. Smidje Ver
holen was zelf ook met een handvol sluitwerk
nmaar voren gesprongen en rang boem...., klik
klak! Daar had hij de kooi al onwrikbaar dicht
gesloten. Met de andere deur deed Eelco het
zelfde
Katwijkeren Zwollenaar in Zuidafrikaans thuisland
VHUFULI De Katwijk-
se arts Tawenier en zijn
Zwolse collega Zomerdijk
hebben vrij laconiek gere
ageerd op hun kortstondi
ge aanhouding door de
politie in het Zuidafri-
kaanse thuisland Venda.
„Ach, ik denk niet dat wij
zo veel hebben te vrezen",
aldus Zomerdijk „Ze zul
len een onderzoek tegen
ons beginnen en naar aan
leiding daarvan worden
we in het gelijk gesteld of
krijgen we een boete. Zo
eenvoudig ligt het".
Jan Zomerdijk (30) maakt zich
meer bezorgd over het lot van
zijn vriend deken T. Simon
Farisani (38) dan over zijn ei
gen hachje en dat van zijn col
lega-arts Daniel Tawenier (30)
uit Katwijk. Beide artsen en
deken Farisani werden afgelo
pen zaterdag aangehouden
door de veiligheidsagenten
van Venda. Na een telefoontje
van deken Farisani, dat zijn
huis was omringd door veilig
heidsagenten gingen ze naar
hem toe.
„Gewoon om een kijkje te ne
men en om er voor te zorgen
dat die gewapende agenten
zijn huis niet zouden binnen
dringen. Na enkele uren wer
den wij aangehouden. Ook de
ken Farisani werd afgevoerd".
Aldus Zomerdijk, die evenals
Tawenier korte tijd later weer
werd vrijgelaten. Hen wordt
verweten dat ze de veilig
heidsagenten hebben gehin
derd in hun werkzaamheden.
Deken Farisani zit nog steeds
gevangen. Volgens sommige
berichten zou voor zijn leven
gevreesd moeten worden.
Zomerdijk is optimistischer:
„Ik denk niet dat we voor het
leven van Farisani hoeven te
vrezen, nee, zo ligt het geloof
ik niet. Waar het omgaat is de
onzekerheid voor Farisani:
hoe lang blijft hij gevangen
zitten, onder welke omstandig
heden zit hij in de gevangenis,
hoe zwaar zal hij worden ge
marteld...Hij is opgepakt en
heeft nu geen enkel recht op
een advocaat, hij mag geen fa
miliebezoek ontvangen, geen
boek lezen; dat is het pro
bleem". Simon Farisani is
plaatsvervangend bisschop en
deken van Lutherse Zendings
kerk en werkt in het noorde
lijke district Dehvula-Lebowa
van Venda. Hij is een fervent
tegenstander van de apartheid
en draagt dat ook bij elke gele
genheid uit.
„Ik denk zeker", aldus Jan Zo
merdijk vanuit het Donald
Fraser-ziekenhuis in de plaats
Vhufuli „dat die steun aan de
anti-apartheidsbeweging te
maken heeft met zijn aanhou
ding. Misschien ook wel zijn
recente bezoek aan de Zambi-
aanse hoofdstad Lusaka, waar
hij eert bijeenkomst van het
African National Congress
(ANC) heeft bijgewoond. Ik
weet echter niet welke aan
klacht uiteindelijk tegen hem
wordt ingediend. Het moet
voor Farisani in elk geval een
traumatische ervaring zijn, het
is al de vierde keer dat hij is
opgepakt'. De eerste keer was
in 1977, de laatste maal ge
beurde het in 1982.
Jan Zomerdijk gelooft niet dat
officiële instanties veel kun
nen doen voor het lot van zijn
bevriende deken. „Van de Ne
derlandse ambassade in Preto
ria hoeven we, denk ik, geen
hulp te verwachten, omdat
Nederland Venda niet heeft
erkend. Ook het Internationa
le Rode Kruis zal niets kunnen
doen, want dat moet Zuid-
-Afrika binnenkort verlaten.
Nee, we zullen het moeten
hebben van de kerken en van
vrienden en bekenden, dié
voor Farisani bidden", zo
meent Zomerdijk, die namens
de protestantse stichting
Woord en Daad is uitgezon
den.
HENDRI BELTMAN
