Vertrek Kodak uit
Zuid-Afrika meest
nadelig voor kranten
Maandblad Life
„ziet Abraham
Beurs van Amsterdam
Nieuwe paspoort
is perfect produkt
Tot het laatste moment
Beginjaren Philips, van
onderneming tot concern
ECONOMIE
fleidóaQowtcunt
ZATERDAG 22 NOVEMBER 1986 PAGIN1
Noteringen van vrijdag 21 november 1986 (tot 16:30 uur)
dividend over
851.30
85 If 1.35
85/6.60
85 27.—I d
83/84 5% si.
85/2.55
85 /420
85/5.90
85/4.-5% sta.
85 5.20 CL
86 12.88
85 3.60 -
85 2.75 n d.
81 3.50
85 6.50 ot 2'A% st.a.
85/3.50
85/7.40
85 ƒ2.50
85 140 b
85 /240
85/86 1.60
85 6.25y
85/5.-
85 /12 80
85/2.40
85/8.50
85 14 -
85/1.75
85/320
85/2.-
85/2.92
85 2.20 4% St.
84/85 1.64
78 4.40+5% Sta
85 8.—
85 14.82
85/8.50
85/7.80
ho dd
125.50 6/1
110.50 21/11
183.70 17/4
638.00 13/8
154.00 9/4
94.708/1
119.00 6/1
145.006/1
174.00 21/11
232.0021/11
204.40 8/9
254.50 19/8
99.5021/4
54.20 10/1
61202/1
244.80 8/1
163.00 12/3
127.00 22/5
76206/1
86.307/11
64.50 4/2
285.00 27/8
172.00 21/8
217.108/9
96.00 22/5
267.50 6/1
221.50 6/1
177.0014/8
554.508/9
40.1021/8
93.50 6/1
66.20 17/2
96.40 10/9
142.103/4
88.00 2/6
51.103/4
32.623/7
522 5021/8
360.0021/8
85.20 5/9
la dd
87.20 14/10
68.50 27/2
140.10 29/10
523 00 23/10
143.7027/1
70.00 22/10
88.9029/10
115.5014/5
114.00 30/1
134.00 7/1
156.00 30/1
153.0026/2
53.7022/10
36.2025/2
42.6029/10
148.00 16/5
102.0019/11
46.1021/11
52.00 13/5
66 00 25/2
42 40 25/8
195.00 2/1
118.70 3/3
163.80 30/1
71.0025/2
184.00 14/5
158.00 15/8
105.003/3
400.50 2/1
30.10 26/3
47.60 16/5
42.50 13/11
82.80 23/1
132.101/8
72.203/3
46.60 2/1
25.50 29/10
344.00 4/3
268.00 26/2
59.6226/2
ui r'dim c
bole c
buhrm Me
125.00
171.00
229.00
194.50
243.00
125.00
172.50
232.00
196.00
245.50
45.70 45.90
ommeren c
rodsmco
vml-tloffc
263.50
158.00
205.70
78.80
207.00
179.50
135.30
458.00
265.00
160.00
207.50
79.10
207.50
182.00
135.50
460 00
36.80 36.80
DEr
com
wijk
lem:
oogf
van
tèru
vele
De
bau:
Moe
Slotkoers vrijdag 21 november 1986
104.50 105.00
156.00 152 00
147.50 149.00
ahrend gr c 142.00 142.00
a. rubb. 1180 11.85
arm 860.00 850.00
antverl 280.00S -
audet c 208.00 208.00
air 115.20 116.50
air conv.pf. 50.00 50.00
1Q2.00 102.00
120.50 120.50
242.00 244.00
52.00S 52.00S
413.00 413.00
hein hold 154.00 154.50
hoek 187.00 183.00
holdoh-houl 465.00 468.00
ibb-kondor 451.00 445.00L
kas-ass 69 10 69 50
kempen b 181.00 181.00
kiene 1030.00 1030.00
kbb 124.30 123.70
kbb c 123.80 123.50
kbbc.pr. c 119.70 120.00
kbb pr 31.50 31.50
kbb pre 30.50 30.50
koppelpoort 372.00 374.50
krasnapote. 138.00 138.00
landrè gïin 645.00 645.00
leidscbew 96 00 94.20
macintosh 92.00 91.00
maxwell 476.00 480.00
medicoph. c 75.00 75.00
mend gans 3650.00 3650.00
meneba c 76.00 76.50
mhva'dam 8.00 7.10
moeara 900.00 910.00
moeara opr 115000. 116000.
moeara cop 11300.0 11300,0
moeara wb 12300.0 12550.0
moeara c wb 2420.00 2420 00
mulder bosk 60.50S 59.50$
nutr.vb c 295.50 295
935.00
73.00$
113.00
schutters*
simt int c 30 60
sphinx 67.80
sph centr c 139.00
sl bankiers 48.80
telegraaf c 321.00
text twenthe 144.00
thorn dr c 26.70
tulip comp 59.20
tw kabelh c 858 00 855
twijnstra c
ubbink
v.transJiyp. 581.00S
BARNEVELD
KEP bv, het be
drijf dat vanaf 1
januari 1988 tot
2001 ons nieuwe,
fra udebesten dige,
paspoórt ontwik
kelt, vervaardigt
en uitgeeft zetelt
in Barneveld. Oud
Philips-topman M.
van Assen en di
recteur W. Baard
van de Schiedam-
se drukkerij Elba
vormen de direc
tie van KEP. Aan
Van Assen de
vraag wat er zo
„uniek" is aan het
ontwerp?
Van Assen: Wij
zijn met een ont
werp gekomen dat
op dit moment
niet te frauderen
is. Alles hebben
wij uitgeprobeerd
en ons ontwerp is
door diverse in
stanties in het bui
tenland ook stevig
beoordeeld. We
hebben drie ele
menten samenge
bracht: grafische
kennis, fotografi
sche know how en
de informatica.
Uit een combina
tie van deze drie is
een perfect pro
dukt ontstaan".
„Met behulp van
de informatica ko
men niet alleen de
gegevens van de
aanvrager binnen,
ook het verdere
produktie-proces
wordt erdoor gere
geld. Daar komt
geen handarbeid
aan te pas. De ge
gevens gaan de
computer in en
even later komt
de kaart met foto
en al uit de machi
ne. Volledig geau
tomatiseerd. Da
dertigduizend
keer per dag, twt
miljoen kaartei i
per jaar. Een om
zet van een slordi
ge vijf en vijftig
miljoen gulden".
„Zodra je iets aan
de kaart wijzigt,
vernietigt zij al
het ware zichzeU
Er treedt een ver
andering op dil
niet meer onge.
daan is te maken
Zo zitten er meer
dere zichtbare ei
onzichtbare bevei
ligingen ingè
bouwd. Wij heb,
ben het ook zén
geprobeerd te vei-
valsen, maar zeil
ons, bekend mi1
het procédé, is hei
niet gelukt".
KAAPSTAD Het ver
haal over de terugtrek
king van grote bedrijven
uit Zuid-Afrika is nog
lang niet afgelopen. Een
paar dagen geleden na
men de gebeurtenissen
weer een nieuwe wen
ding, toen het Amerikaan
se fotografieconcern Ko
dak aankondigde dat het
Zuid-Afrika zal verlaten.
Kodak verklaarde dat
economische factoren
hebben bijgedragen tot dit
besluit; de inkomsten wa
ren de laatste tijd scherp
gedaald als gevolg van de
verslechterde Zuidafri-
kaanse economie.
Kodak maakte eveneens be
kend dat het de leveranties
van materiaal en apparatuur
aan Zuid-Afrika zal staken.
Dit laatste wordt gezien als
een zware klap voor het land.
Verontrusting
overBredero
AMSTERDAM Het slechte
nieuws van Bredero is gisteren
op de Amsterdamse effecten
beurs hard aangekomen. Hoe
wel veel van de mededelingen
die gisterochtend officieel
werden gedaan al eerder in
het geruchtencircuit van de,
beurs rondgingen, maakte de
officiële bekendmaking toch
indruk.
„De krenten zijn bij Bredero
uit de pap gehaald. Hoe moe
ten ze volgend jaar winst ma
ken? Orders worden gegeven
aan goed lopende bedrijven",
aldus een handelaar.
Voor het overige stonden de
seinen goed. De beursomzetten
waren met 495 miljoen in
aandelen en ƒ332 miljoen in
obligaties niet overweldigend
groot. Maar Wall Street was de
voorgaande dag in een opper
beste stemming en de dollar
was beter. Daar konden vooral
Koninklijke Olie en Unilever
van profiteren. Het oliefonds
was 2,80 beter op 208,50 en
Ünilever sloot 4,50 hoger op
f 501.
Philips, die de afgelopen da-'
gen steeds goed voor de dag is
gekomen, voegde 1,90 aan de,
koers toe op 47,30. Akzo
werd 1,50 hoger verhandeld
op 160,50, KLM was op
f 45,90 twee dubbeltjes beter.
Hoogovens daarentegen lag
zeer zwak in de markt. Het
staalfonds kreeg een verlies té
slikken van ƒ2,10 op 46,50.
In de financiële sector klom
Nationale Nederlanden, waar
in een hoge omzet werd ge
maakt, 1,70 naar ƒ80,50. Ae-
5on klom 1,40 naar ƒ94 en
imev 1,30 naar ƒ76,50. ABN
sloot 5,50 hoger op 556.
Tot nu toe hadden grote be
drijven, zoals General Motors,
Coca Cola en recentelijk de
Canadese schoenfabriek
BATA, zich weliswaar terug
getrokken, maar geen van hen
was zo ver gegaan dat het geen
produkten meer zou leveren
aan Zuid-Afrika. De bedrijven
die Zuid-Afrika al verlaten
hebben, hebben hun zakelijke
belangen overgedaan aan
plaatselijke bedrijven. Door
middel van licentie- en ver
koopovereenkomsten blijven
de moedermaatschappijen za
kendoen met Zuidafrikaanse
vestigingen.
Ironisch genoeg, zal het ver
dwijnen van Kodak uit Zuid-
Afrika nog de meest nadelige
gevolgen hebben voor de
krantenbedrijven. De kranten
maken zich zorgen om de
doodeenvoudige reden dat zij
gebruik maken van de compu
tersystemen van Atex, een
dochtermaatschappij van Ko
dak. Het bedrijf werd een paar
jaar geleden overgenomen
door Kodak; veel Nederlandse
uitgeverijen en krantenbedrij
ven maken ook gebruik van
Atex-apparatuur. Ook Atex
valt onder het besluit van Ko
dak om zich terug te trekken
en om geen produkten meer te
leveren. Veel van de Atex-
computers werden aangeschaft
in de jaren zeventig en zijn nu
hard aan vervanging toe.
De krantenbedrijven hebben
echter verklaard dat ze wel
een oplossing voor het pro
bleem zullen vinden en hun
apparatuur ergens anders van
daan te halen. Steven Mulhol-
land, de onwrikbare directeur
van de Zuidafrikaanse pers
combinatie, die onder andere
de kranten Sunday Times, Fi
nancial Mail, Business Day en
Cape Times uitgeeft, zei dat hij
er niet aan twijfelde dat ze
„wegen zullen vinden om de
krantenproduktie zonder on
derbreking voort te zetten".
Hij voegde er aan toe dat de
„kinderachtige en volstrekt
onlogische" sanctie-maatrege
len, zoals die van Kodak, meer
schade veroorzaakt dan goed
doet. Vooral „die elementen in
de Zuidafrikaanse samenle
ving die al jarenlang campag
ne voeren tegen het apartheid
systeem, ten koste van zich
zelf", worden hierdoor de
dupe, aldus Steven Mulhol-
land.
Een woordvoerder van de
Cape Times (de krant die vo
rig jaar wereldbekendheid
kreeg door de publikatie van
een interview met de leider
van het ANC, Oliver Tambo)
zei dat de buitenlandse sanc
tiemaatregelen onverwachte
gevolgen kan hebben. Gezien
de ophanden zijnde problemen
voor de krantenbedrijven door
het wegvallen van Atex, zou
het vrije woord wel eens in ge
drang kunnen komen.
Het besluit van Kodak, dat het
geen produkten meer aan
Zuid-Afrika zal leveren, houdt
waarschijnlijk in dat de reeds
vertrokken bedrijven zich min
of meer gedwongen zullen
voelen om ook kleur te beken
nen en Kodak's voorbeeld te
volgen. Dit zou dan ernstige
problemen opleveren voor de
zogeheten sanctie-brekers, die
op bovengenoemde wijze hun
geld verdienen door te funge
ren als tussenpersoon voor de
verkoop van de buitenlandse
produkten. Desalniettemin
zullen er altijd wel manieren
blijven om te zorgen dat de
produkten Zuid-Afrika berei
ken, bijvoorbeeld door de
merknamen te vervalsen en
de produkten binnen te smok
kelen.
Tegenstanders van de apart
heid hebben de buitenlandse
bedrijven ervan beschuldigd
dat er eigenlijk niets veran
derd is. Hun terugtrekkingsbe-
leid heeft ervoor gezorgd dat
de internationale schijnwer
pers niet langer op hen gericht
zijn. De Zuidafrikaanse vesti
gingen die de belangen van de
grote bedrijven hebben over
genomen kunnen zich op deze
manier verrijken, terwijl de
leveranties van produkten en
diensten gewoon doorgaan. De
buitenlandse bedrijven verze
keren zich zo van een afzetge
bied, maar onttrekken zich
aan de nadelige gevolgen van
economische sancties.
Bij General Motors, die de pro-
duktie op 29 oktober stopzette,
mondde de „nieuwe bedrijfs
voering" al uit in een onoffi
ciële staking door vakbondsle
den. Zij wilden de verzekering
dat pensioenen en uitkeringen
er niet bij in zouden schieten
nu het bedrijf onder de Zuida
frikaanse wetgeving zou val-
Bij elkaar vormden ze de af
gelopen weken nog een
scheepswerf, volgende week
behoren ze tot de inboedel
van verschillende bedrijfjes
over de hele wereld: de ma
chines van ADM.
De Amster
damse Droogdok Maat
schappij ging vorig jaar fail
liet en de inboedel wordt vol
gende week verkocht. Tot
groot verdriet van de laatste
scheepsbouwers, die er vaak
25 jaar mee hebben gewerkt.
Tot op het laatste moment
zelfs, zoals de man links op
de foto boven. Hij trok zich,
ogenschijnlijk, niets aan van
de mensen die op de eerste
kijkdagen belangstelling
hadden voor „zijn" machi
nes. Maar maandag gaan ze
echt onder de hamer van
veilingmeester J. Troostwijk,
die ook al vast een kijkje
kwam nemen.
Enkele machines
zullen overigens niet „uit-
zwerven"; die zijn aange
kocht door de stadsdeel
raad-Noord, in samenwer
king met de Amsterdamse
Oranjewerf. De bedoeling is
dat daarmee volgend jaar
een deel van de ADM-werk-
zaamheden worden voortge
zet.
len. Zij eisten verder inspraak
op bestuursniveau.
De veelgehoorde klacht dat
sancties schade toebrengen
aan groepen in Zuid-Afrika
die zich kritisch opstellen te
genover de regering, leiden tot
nieuwe conflicten in Zuid-
Afrika. Voorlopig zal er wei
nig verandering komen in
deze situatie zolang men in het
buitenland niet selectiever te
werk gaat wat betreft het toe
passen van sancties. Voorstan
ders van volledige sancties
voeren als verweer aan dat,
hoewel zij sommige gevolgen
betreuren, je nu eenmaal geen
omelet kan bakken zonder eie
ren te breken.
MARGARETH JACOBSOHN
Een nieuw Texas?
Een speciaal voertuig van de Franse oliemaatschappij Elf op zoek naar olie bij de Are de Triomphe
in Parijs. Een soort stamper onder de truck brengt de grond in trilling, waarna metingen van de
echo kunnen uitwijzen of er kans is op olie in de bodem.
(ADVERTENTIE)
ffeteltapfjfl§§3
Vloerbedekking voor kantoren en bedrijven
Thomsonlaan 71 -75Oen Haag/070-603376
•Oorpsstraat 152 Zoetermeer 079-165137
SUSKE EN WISKE DE HELLEGATHONDEN
EINDHOVEN ,,'t Was een
mooi, nieuw artikel die gloei
lamp, nog niet aan prijs gebon
den, met veel toekomst". Met
dit citaat van Gerard Philips,
uitgesproken in 1916, begint
bedrijfshistoricus A. Heerding
zijn tweede deel over de ge
schiedenis van het Philips
concern. Het boek, dat deze
week in Eindhoven is gepre
senteerd, beslaat de periode
van 1891 tot 1922.
In het in 1980 verschenen eer
ste deel beschreef Heerding de
feiten en ideeën die de broers
Gerard en Anton Philips ertoe
brachten in 1891 een gloeilam
penfabriek te starten. In het
tweede deel gaat het vooral
om de factoren die een verkla
ring geven voor de succesvolle
ontwikkeling die de onderne
ming tot 1920 doormaakte.
Omstreeks 1898, in een tijd
waarin menig kleine gloeilam
penfabrikant zich genoodzaakt
zag zijn bedrijf te sluiten, ver
wezenlijkte Philips de eerste
grote bedrijfsuitbreiding.
Steeds weer inspelen op snel
wisselënde middelen en tech
nieken noemt Herding als be-
NEW YORK Het maand- schrift in Amerika, zag op 23
blad Life viert deze maand november 1936 het levenslicht,
zijn vijftigste verjaardag, daad- Het bereikte een oplage van
werkelijk bewijzende dat er in 5.200.000 in de jaren na de
de publikatiewereld leven is Tweede Wereldoorlog en viel
na de dood. toen ten offer aan de oplagen-
Life, het eerste aan de foto- oorlog van de jaren zestig. Op
journalistiek gewijde tijd- 29 december 1972 kwam het
Tussen 1972 en 1978 versche
nen tien speciale nummers
gedeeltelijk was dat een juridi
sche noodzaak als Time, Inc.
zijn copyright op naam en logo
wilde behouden en toen, in
1978, werd Life herboren als
een maandblad dat nu een op
laag van 1.500.000 exemplaren
heeft.
Life is een fototijdschrift,
maar zijn tekst is niet beperkt
tot onderschriften er zijn
essays en reportages geweest
van mannen met klinkende
namen zoals senator John F.
Kennedy en Ernest Heming
way, en memoires van Win
ston Churchill, Hemingway,
Douglas MacArthur en Char
les de Gaulle.
„Life Magazine" was het gees
teskind van de oprichter van
de tijdschriften Time en For
tune, Henry Luce en zijn
vrouw, Clare Booth. Het eerste
nummer van de eerste jaar
gang kostte aan de kiosk 10
dollarcent en het deed de
Amerikanen kennis maken
met het grote, rode vignet en
de bovenmaatse pagina's. Het
blad had vier vaste fotografen
Margaret Bourke-White, Pe
ter Stackpole, Thomas McA-
voy en Alfred Eisenstaedt. On
der de fotografen die het
Amerikaanse publiek de
Tweede Wereldoorlog in beeld
zouden voorzetten, was de be
faamde Robert Capa.
Op 27 juni 1969 drukte Life
kleine zwart-wit fotootjes af
van de Amerikaanse dienst
plichtigen die in één week in
een andere oorlog, de Vietna
mese, waren gesneuveld. Het
waren er 242 en zij vulden 12
pagina's.
Onder de mooie primeurs van
Life waren de exclusieve rech
ten op de ervaringen van de
eerste Amerikaanse astronau
ten van het Mercury-project.
Onder de bittere tegenslagen
de aankoop van de „memoi
res" van de excentrieke miljo
nair Howard Hughes ge
schreven door de falsaris Clif
ford Irving.
langrijkste impuls voor de
groei. Door te kiezen voor de
zoals achteraf bleek juis
te lamp bleef Philips jarenlang
de concurrentie in Europa
voor. Ook het tijdig inzien
het belang van een eigen ver
koopapparaat, ook in het bui
tenland, gaf Philips al snel een
voorsprong.
Aan de groei kwam tijdelijk
een einde toen in 1913 de grote
Duitse gloeilampenfabrikanten
de Philips-afzet aan banden
legden. Deze beperking dwong
Anton Philips de afzet elders
uit te breiden. Gebruik ma
kend van zijn ervaring om op
een internationale markt
werkzaam te zijn, slaagde hij
er al snel in om in de Verenig
de Staten voet aan wal te krij
gen. Met de contacten die hij
daar legde, verwierf hij een
leidende rol binnen de inter
nationale gloeilampenindus
trie. Daarmee was in 1922, bij
het afscheid van Gerard Phi
lips als directeur, de basis van
het wereldconcern gelegd.
Geschiedenis van de NV Phi
lips' Gloeilampenfabrieken.
Uitgeverij Nijhoff te Leiden.
Prijs ƒ85.
Tweede Hema
in België
GENT De tweede
Hema in België opent vol
gende week in Gent de
deuren voor het winkelen
de publiek. Eigenaar is
franchisenemer F. de
Boer, die ook in Noord-
wijk een Hema exploi
teert. Ook in Turnhout is
al een Hollandsche Een
heidsprijzen Maatschappij.
Aan de hand van de erva
ringen in Gent zal worden
bekeken of Hema, onder
deel van het KBB-con-
cern, zal overgaan tot
meer Belgische vestigin
gen.
Weer ontslagen bij Dual
(Van onze correspondent
Rink Drost)
BONN Bij de Deutsche Elektronik Werke
(Dewek), in Sankt Georgen in het Zwarte
Woud, zullen 250 van de 390 werknemers wor
den ontslagen. Dat heeft de moedermaatschap
pij, het Franse Thomson-concern, bekenge-
maakt.
Als fabrikant van de Dual-platenspelers heeft
de fabriek ooit 1850 werknemers geteld. In no
vember 1981 dreigde het faillissement, dat werd
voorkomen door ingrijpen van Thomson. Sins-
dien zijn al ruim 1400 arbeidsplaatsen ge
schrapt. De nieuwe inkrimping van Dewek
heet het gevolg van de concurrentie uit het
Verre Oosten voor de compact-disc-apparatuur
die hier wordt vervaardigd. Voortaan zal De
wek zich nog uitsluitend bezighouden met de
fabricage van dure platenspelers van hoge
kwaliteit.
IMN neemt
meerderheid
in NRV Holiday
DEN HAAG De Investeringsmaat
schappij Nederland (IMN) neemt een
meerderheidsbelang in de Haagse
reisorganisatie NRV Holiday door
aandelen over te nemen van vooral
de directie. IMN verstrekt bovendien
nog dit jaar een achtergestelde obli
gatielening van ƒ3 miljoen, die in de
toekomst omgewisseld kan worden in
aandelen. Met dit kapitaal zal NRV
Holiday vooral op het gebied van za
kenreizen uitbreiden, aldus een
woordvoerder van IMN. NRV Holi
day telt ruim 90 medewerkers en
verwacht dit jaar een omzet te halen
van ƒ80 miljoen.
Rente restauratie-
hypotheek 2,2 procent
HOEVELAKEN Eigenaren van
een monumentenpand die dat gaan
restaureren kunnen nu een hypo
theek voor dat werk krijgen tegen 2,2
procent rente. Het Nationaal Restau
ratiefonds heeft dit meegedeeld. Hier
mee breekt het fonds met de regel dat
geen hypotheken worden verstrekt
onder de drie procent rente. De rente
voor deze leningen is altijd vijf pro
cent lager dan de rente voor gewone
hypotheken. Die rente bedraagt nu
gemiddeld 7,2 procent. Nieuw is ook
dat de hypotheek voortaan kan wor
den overgedragen aan de volgende ei
genaar. Het ministerie van cultuur
verstrekt het geld voor de hypothe
ken aan het fonds.
Koersen
Wall Street
flink omhoog
NEW YORK De koersen op de
effectenbeurs van Wall Street heb
ben zich gisteren verder hersteld
van de forse inzinking die zich aan
het begin van de week voordeed
onder invloed van het schandaal
rond de speculant Ivan Boesky.
Nadat de Dow Jones-index voor
de belangrijkste dertig industriële
aandelen woensdag en donderdag
winsten boekte van respectievelijk
9,42 en 33,75 punten volgde giste
ren een flinke stijging met 32,9
punten tot 1893,56 punten.
