De schimmige wereld van
de Vaticaanse financiën
£cidóc6ou^mil
■1
c
kerk
en
wereld
Bernard
Hinault
Hervormde Kerk wil effectiever beleid maken
weer
Perioden
met regen
ACHTERGROND
ËeutócSoutfuit
ZATERDAG 22 NOVEMBER 1986 PAGINA
SACC neemt taak Rode Kruis Zuid-Afrika over
JOHANNESBURG Secretaris-generaal C. Beyers Naudé
van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken (SACC) heeft ver
klaard, dat zijn organisatie een taak zal overnemen van het
Rode Kruis, nu door uitwijzing van Zwitserse medewerkers
daarin de klad is gekomen. Het gaat om steunverlening aan de
gezinnen van ongeveer 20.000 gedetineerden, welke gezinnen
ook geldelijke compensatie zullen krijgen voor gemiste voed
selpakketten. De jaarlijkse kosten belopen ruim een half mil
joen gulden, zodat vergrote steunverlening door binnen- en
buitenlandse Kerken noodzakelijk is.
Beyers Naudé zette uiteen dat de organisatie van de steunver
lening in beginsel aanwezig is, daar een afdeling van de SACC
zich daarmee reeds bezig houdt. Het komt nu aan op een aan
merkelijke schaalvergroting.
OJEC protesteert tegen kerken bij kardinaal
AMSTERDAM Het Overlegorgaan van Joden en Christenen
in Nederland (OJEC) heeft er bij kardinaal Franciszek Ma-
charski van Krakow (Polen) met de meeste klem op aange
drongen dat er geen nieuwe kerken of kloosters bij concentra
tiekampen in Polen worden gebouwd. In plaats daarvan stelt
het OJEC in een brief, gedateerd 20 november 1986, aan mgr.
Macharski voor, dat er in de buurt van het concentratiekamp
Auschwitz een centrum voor joods-christelijke ontmoeting
komt. Aanleiding voor deze brief zijn de ervaringen van
OJEC-voorzitter dr S. Schoon en bestuurslid drs. R.M. Nafta-
niel. Zij kwamen bij een bezoek tot de ontdekking, dat er be
halve een klooster bij Auschwitz ook nieuwe rooms-katholieke
kerken staan bij de kampen in Birkenau en Sobibor.
Voor wat vandaag de
dag gebeurt, is alleen
de bijbel sterk genoeg,
en het is haar
vreeswekkendheid die
troost schenkt.
Elias Canetti
Tweeëndertig jaar oud nam
de vijf-voudige winnaar van
de Tour de France, Bernard
Hinault, afscheid van zijn
wielrennersleven. Hij hing
zijn fiets aan de wilgen. Hij
was dankbaar voor al die
mensen die op zijn afscheid
waren gekomen. Binnenkort
is het drie jaar geleden dat
ik afscheid nam van mijn
eerste functie. Pastor in het
verpleeghuis 'Randerode' in
Apeldoorn.
Dat was voor mij een onver
getelijke tijd. Ik denk nog
altijd met gevoelens van
dankbaarheid terug aan het
afscheid. Zowel de drie
maanden voor het afscheid
als de afscheidsmiddag zelf.
Het was een hartelijke tijd.
Ik heb ook gevoeld hoe be
langrijk het is om goed af
scheid te mogen nemen.
Het deed me denken aan al
die mensen die geen echt
afscheid hebben kunnen
nemen. Mannen en vrouwen
die op een dag 'weg zijn ge
raakt'. Soms hebben ze ja
renlang van hun beste
krachten gegeven. Soms
zelfs zoveel dat ze er ziek
van werden. Ze kwamen te
recht in het ziekteverlof en
tenslotte in de arbeidsonge
schiktheid. Of er waren
spanningen in het werkveld
en zij moesten het veld rui
men. Ze namen nooit af
scheid maar ze 'verdwe
nen'. Zij herkennen zich
misschien in de woorden
van het gedicht van Rutger
Kopland dat in de maand
november op alle stations
te lezen is:
'Weggaan is iets anders
dan het huis uit sluipen
zacht de deur dichttrekken
achter je bestaan en niet
terugkeren'
Zij zijn ve99egaan maar
niemand nam afscheid. Ze
slopen 'hun werk' uit en
trokken de deur achter zich
dicht zonder dat iemand
wist dat het de laatste kee
was.
Zo een weggaan, dat nau
welijks een afscheid ge
noemd kan worden, is erg
pijnlijk. Er blijft iets onvol
tooid. Er is nooit echt een
punt gezet achter een be
langrijke levensperiode. Dat
onvoltooide gevoel heb ik
ook als iemand in stilte
wordt begraven. Ik wil met
mijn verstand wel de beslis
sing respecteren, maar mijn
gevoel heeft moeite. Af
scheid nemen heeft altijd
twee kanten: die van de ver
trekkende en die van de
achterblijvende. Wie achter
blijft, kan ook behoefte
hebben om te groeten en
vaarwel te zeggen. Zelfs als
iemand gebrekkig heeft ge
leefd en gefunctioneerd, en
wie is volmaakt, blijft de be
hoefte om gedag te zeggen.
Dat is meer dan 'uit huis
sluipen en zacht de deur
achter je dichttrekken'. Dan
blijft er een onvoltooid ge
voel.
MARINUS VAN DEN BERG
Wereldraad
van Kerken
wil nader
diakonaat
LARNACA In de brand
haard van de wereld, het
Midden-Oosten, houdt de
Wereldraad van Kerken deze
week een consultatie over
barmhartigheid en verant
woordelijkheid. Ruim 300 af
gevaardigden uit de hele we
reld proberen op Cyprus te
zoeken naar een nieuwe wij
ze van diakonaat. „Die uitda
ging", aldus dr.Victorio
Araya Guillen uit Costa Rica,
„vraagt niet een alwetende
maar een zoekende houding
van kerken en christenen.
Het navolgen van de barm
hartige Samaritaan betekent
niet omzien naar de naasten
die je op je eigen weg tegen
komt maar het daadwerke
lijk naaste zijn voor wie een
andere weg gaat. Pas als de
kerk op die manier diakonia
bedrijft kan de wereld veran
deren". Een andere houding
van de kerken dus. Niet
slechts geld geven maar
daadwerkelijk bezig zijn om
standigheden te veranderen
ten goede. De Raad van Ker
ken in |iet Midden-Oosten
liet zien hoe torenhoog de
problemen in deze regio lig
gen opgestapeld. En toch
werd hier zowel het joden
dom als het christendom en
de islam geboren.
PAUS STEEDS ARMER, MAAR GEHEIMZINNIGHEID BLUFT
In het centrum van Rome, ooit
de hoofdstad van kerkelijke
staat, is nog ruim veertig
procent van de gebouwen
eigendom van de H. Stoel. De
meeste gebouwen worden
gebruikt door kerkelijke
instituten.
(Van onze correspondent
Gerard Kessels)
ROME De misvatting
dat het Vaticaan immens
rijk is, zal wel nooit uit te
roeien zijn. Maar als er al
ooit sprake was van grote
rijkdom, dan zijn die tij
den in elk geval voorbij.
Het Vaticaan is de arme
neef geworden van de
rooms-katholieke kerk.
Er wordt in hoog tempo
ingeteerd op de reserves
die de voorgangers van
paus Jöhannus Paul us II
hebben opgebouwd.
Het fabeltje van het schatrijke
Vaticaan hebben de pausen
aan zichzelf te wijten. Door
steeds uiterst geheimzinnig
over hun financien te doen
hebben zij de legende-vor
ming in de hand gewerkt De
terughoudendheid om over
het slijk der aarde te spreken
werkt nu echter als een boe
merang. Veel katholieken
kunnen niet inzien waarom
zij de kassen van het 'rijke
Vaticaan' nog verder zouden
moeten spekken. De op
brengst van de St.-Pieterspen-
ning staat in geen verhouding
tot de behoeften van het Vati
caan.
Geen wonder dat de aartsbis
schop van Keulen, kardinaal
Hoffner, pleit voor openbaar
making van de financiële cij
fers.. Hoffner, afgestudeerd
econoom, is er net als de
Amerikaanse kardinaal Krol
van overtuigd dat de katholie
ken weer dieper in de beurs
gaan tasten als ze zien hoe
armlastig de paus in feite wel
is.
Paus Wojtyla schijnt wel oren
te hebben naar de suggestie
van Hoffner. Wellicht zou het
er al zelfs van gekomen zijn,
wanneer het Vaticaan niet zo
pijnlijk betrokken was ge
weest bij het faillissement van
de Banco Ambrosiano. Volle
dige openheid ten aanzien
van de ondergang van de
Banco Ambrosiano zou een
schril licht werpen op de
bankierskwaliteiten van en
kele Vaticaanse prelaten. Met
klare wijn schenken wordt
waarschijnlijk gewacht tot het
rumoer rond de affaire wat
meer verstomd is.
Openbaarheid
Los van de gerechtvaardigde
roep om openbaarheid is het
financiële beheer van het Va
ticaan dringend aan een ver
eenvoudiging toe. Er loopt zo
veel door elkaar heen dat
zelfs de vijf kardinalen van
de 'Prefectuur voor de econo
mische en organisatorische
problemen van de Heilige
Stoel' niet overal een vinger
achter krijgen. Deze Prefec
tuur houdt toezicht op de fi
nanciën en vormt een soort
'rekenkamer'. Naast Hoffner
van Keulen zit er bij voor
beeld kardinaal John Krol
van Philladelphia in. Beiden
vertegenwoordigen de rijkste
diocesen van de wereldkerk.
Als een specialist als Hoffner
niet alles weet, mag ook aan
genomen worden dat de paus
niet tot in detail op de hoogte
is.
De paus beschikt in tegenstel
ling tot wat velen menen niet
over de inkomsten en het ver
mogen van de katholieke we
reldkerk. De 2500 bisdommen
en de talloze kloostergemeen
schappen doppen hun eigen
financiële boontjes. De paus
kan hoogstens op een beperk
te solidariteit rekenen. Als
bisschop van Rome mag hij
ook geen beroep doen op de
gelden van zijn bisdom voor
het Vaticaan. Het bisdom
Rome is strikt gescheiden van
het Vaticaan.
De financiën van het Vati
caan vallen grofweg in drie
gedeeltes uiteen. Daar zijn de
inkomsten en uitgaven van
Vaticaan Stad, van de Heilige
Stoel, en van de bank, het In-
stituto per le Opere di Religio-
ne. afgekort IOR. Allereerst
het Vaticaan. Als staatshoofd
is de paus ook werkgever. Het
Vaticaan heeft 1565 leken op
de loonlijst. Ze werken in de
drukkerij, de Vaticaan-super-
markt, in het postkantoor,
houden toezicht in de Vati
caanse musea of bestuderen
de kosmos, zoals de sterre-
wacht van het pauselijke bui
tenverblijf in Castelgandolfo.
Daarnaast zorgt de paus voor
de pensioenen van 560 vroe
gere werknemers. De perso
neelskosten van het Vaticaan
zijn flink gestegen, omdat on
tevreden werknemers vorig
jaar voor het eerst een vak
bond oprichtten en eisten dat
ze hetzelfde uitbetaald kregen
als wat in Italië gebruikelijk
is.
Het Vaticaan, als staat dus,
kan zichzelf nog net bedrui
pen. In 1984 was er een over
schot van ruim acht ton. Dat
het Vaticaan rond komt, daar
voor zorgen niet alleen de be
zoekers van de Vaticaanse
musea, maar vooral ook de
postzegelverzamelaars uit de
hele wereld, die in 1984 voor
bijna 28 miljoen gulden zegels
kochten. Zeven kardinalen,
onder leiding van aartsbis
schop Paul Marcinkus, bestu
ren in naam van de paus de
staat Vaticaan en houden de
financien in de gaten.
Kopzorgen
Tot zover het Vaticaan als
staat. Als geestelijk leider van
een kerk met 825 miljoen ge
lovigen beschikt de paus over
een tweede begroting, die van
de Heilige Stoel. Deze begro
ting heeft dus niets van doen
met die van de staat, hoewel
veel prelaten die er onder
vallen hun werk in Vaticaan
stad doen. Het zijn de finan
cien van de Heilige Stoel die
de paus toenemend kopzorgen
baren. Het werk van de cu
ries, zeg maar de ministeries
van het Vaticaan, wordt
steeds duurder. De uitbrei
ding van het aantal nuntiatu
ren in de hele wereld (113 nu)
drukt zwaar op de begroting.
Ook de krant, de 'Osservatore
Romano', en de in 35 talen
zendende 'Radio Vaticano' ne
men forse happen uit het bud
get. Alleen de radio slokt jaar
lijks een 25 miljoen op. Het
zijn de uitgaven van de Heili
ge Stoel waarvoor de gelovi
gen op 29 juni de collectebui
del krijgen voorgehouden.
Toch is de St. Peterspenning
al lang niet meer toereikend
om de tekorten te dekken. Zat
de Heilige Stoel in 1984 voor
een kleine 100 miljoen in het
rood, voor 1985 wordt het te
kort op zo'n 145 miljoen ge
schat.
Het tekort wordt opgevangen
middels het eigen vermogen
van de Heilige Stoel. Deze re
serve stamt uit 1929. Bij het
verdrag van Lateranen met
het Italië van Mussolini kreeg
het Vaticaan een bescheiden
vergoeding voor het verlies
van de kerkelijke staat. In
dertijd was dat zo'n 440 mil
joen gulden. De waarde van
dit vermogen, dat in onroe
rend goed, aandelen en obli
gaties is belegd, wordt nu op
475 miljoen geschat. Bepaald
geen riante toename. De op
brengst van dit vermogen, in
combinatie met de Peterspen
ning, was tot enkele jaren ge
leden nog voldoende om de
Heilige Stoel uit de rode cij
fers te houden. Mede door de
uitbreiding van de pauselijke
diplomatie en de stijgende
kosten van de Romeinse curie
is dat nu echter niet meer het
geval. In toenemende mate
moet dus het vermogen zelf
worden aangesproken. Ter
vergelijking: de hele begro
ting van de Heilige Stoel is al
tijd nog een stuk lager dan die
van Hoffners aartsbisdom
Keulen.
Geheimzinnig
Het meest duistere onderdeel
van de financien van het Va
ticaan wordt gevormd door
het IOR, de eigen bank.
Slechts enkele prelaten heb
ben inzicht in het reilen en
zeilen van deze meest ge
heimzinnige bank ter wereld.
„In de vijftien jaar dat ik lid
ben van de 'Prefectuur voor
de economische problemen
van de Heilige Stoel' heb ik
nooit een balans of een stuk
van het IOR onder ogen ge
had", zo verzekerde Hoffner
het weekblad Die Zeit. De be
langrijkste klanten van de
bank zijn de ordes en hun in
Rome zetelende centrales,
maar ook katholieke charita
tieve instellingen en organisa
ties die voor de missie wer
ken. Alleen personeelsleden
van het Vaticaan en diploma
ten die daar geaccrediteerd
zijn worden als privé-cliënten
geaccepteerd.
De Vaticaan-bank is in discre-
diet geraakt door dubieuze
verbindingen met Roberto
Calvi, de baas van de Banco
Ambrosiano. Calvi werd in
juni 1982 dood aangetroffen in
Londen. Hij hing aan een
touw onder een brug. Moord
of zelfmoord? De omstandig
heden rond zijn dood werden
nooit opgehelderd. In elk ge
val bleek dat Calvi bijzonder
goede relaties met het IOR
onderhield. Hij verwikkelde
het IOR in transacties waar
het Vaticaan, volgens staatsse
cretaris Casaroli, lang niet al
tijd van op de hoogte was.
Maar ook IOR-topman aarts
bisschop Marcinkus zelf, bij
genaamd 'de bankier van
God', bleek niet vies van ge
waagde transacties. Uiteinde
lijk raakte de bank zo ver
strikt in de financiële netten
van de avonturier Calvi, dat
het maar een haar scheelde of
het IOR zou meegesleurd zijn
in de ondergang van de Banco
Ambrosiano. In 1984 moest
het IOR het fantastische be
drag van 800 miljoen gulden
betalen aan 110 schuldeisers.
Dat was tien keer de op
brengst van de Peterspenning
in dat jaar.
Volgens Hoffner heeft het
IOR voor de betaling van dat
bedrag vrijwel al zijn reserves
dieten op moeten nemen.
Zelfs aan de pensioenvoorzie
ning voor het eigen personeel
schijnt geknabbeld te zijn. In
juli van dit jaar verkocht het
IOR haar goed draaiende
Banco di Roma della Svizzera
aan een grote Zwitserse bank
om aan haar verplichtingen te
voldoen.
Vier gerenommeerde interna
tionale bankiers heeft het Va
ticaan inmiddels in de arm
aan moeten spreken en kre-
genomen om tc adviseren
over een andere opzet van de
bank. De vier wijzen hebben
voorgesteld het IOR middels
een Vaticaanse Ijankwet tot
'een moderne internationale
privé-bank' te maken. Mar
cinkus zou zijn zetel aan de
top van de bank moeten over
dragen aan een ervaren leek.
Merkwaardigerwijs blijft Mar
cinkus, 'de bankier van God',
echter het vertrouwen van de
paus houden. De aanbevelin
gen van de vier wijzen zijn
ergens in een bureaulade ver
dwenen. Een curie-kardinaal
vertelde de Spaanse Vaticaan-
-kenner Juan Arias dat het
Vaticaan twintig jaar nodig
zal hebben om het bank
schandaal teboven te komen.
De kardinaal voegde daar
echter aan toe dat Marcinkus
waarschijnlijk mag blijven
van paus Wojtyla, „omdat nie
mand weet hoeveel geld hij
voor de Heilige Stoel ver
diend heeft, beslist veel meer
dan hij met zijn onverstandige
transacties heeft verspeeld."
Wat Marcinkus rn het verle
den ook verdiend mag heb
ben, bij het IOR schijnt de bo
dem van de reserves in zicht
te zijn. Dat blijkt uit het afsto
ten van goedlopende beleg
gingen, zoals de Zwitserse
bank. Niemand doet zulke
melkkoetjes van de hand als
het niet werkelijk noodzake
lijk is. Het vermogen van de
Italiaanse staat uit 1929 moet
steeds drastischer worden
aangesproken en zal niet lang
meer toereikend zijn. Kunst
bezit verkopen zou natuurlijk
een mogelijkheid zijn. Het
Vaticaan heeft kunstschatten
van onmetelijke waarde.
Maar het is het ijzeren princi
pe dat daar niets van ver
kocht wordt. Dit kunstbezit
vormt 'een schat voor de ge
hele mensheid', zo liet het Va
ticaan dezer dagen nog eens
weten.
Het zal er wel op uitdraaien
dat er een dringend beroep
gedaan zal worden op de gelo
vigen en de bisdommen om
hun solidariteit met Rome te
tonen. Wil zo'n beroep succes
hebben, dan zullen de finan
ciële verhoudingen toch open
gelegd moeten worden. Dat
betekent door de zure appel
van het IOR-debacle heenbij-
ten.
DOORN De organisatie
van het landelijk apparaat
van de Nederlandse Her
vormde Kerk moet effectie
ver en op termijn moet dat
apparaat afslanken. Dat is de
inzet van een besluit dat de
generale synode van de Her
vormde Kerk gisteren nam.
Een klacht jegens de wijze
waarop nu het beleid door de
diverse organen van de kerk
wordt gemaakt is dat er te
weinig samenhang is. Daar
door ontstaat een onduidelijk
beeld van wat nu eigenlijk
„het" beleid van de kerk is.
Zodoende is het ook moeilijk
om prioriteiten te stellen en
een effectief bezuinigingsbe
leid te voeren.
In de opzet, die door de syno
de van de ruim 2,6 miljoen
leden tellende kerk werd
goedgekeurd, dienen de ver
schillende werkvelden hun
beleid gecoördineerd te for
muleren. Dat gebeurt via
vier zogeheten clusters.
Daarin komen min of meer
bijelkaar passende sectoren
van het „kerkelijk bedrijf"
bijelkaar. Een centrale be
leidsstaf stemt het voorgeno
men beleid van de clusters op
elkaar af en een centraal fi
nancieringsorgaan bekijkt de
financiële kanten. De plan
nen worden vervolgens be
stuurlijk getoetst en vastge
steld door het breed modera-
men (uitgebreid dagelijks be
stuur) dat wordt uitgebreid
met een commissie van rap
port beleidszaken. Hierin
hebben ook (externe) des
kundigen zitting.
Een deel van de synode
meende dat de generale sy
node in deze opzet te weinig
beleidsbeslissingen kan ne
men. Een voorstel dat voor
ziet in een hearing in de vol
tallige synode voordat beslis
singen worden genomen,
haalde het niet.
Zending
In de Nederlandse Hervorm
de Kerk zijn twee organen
voor zending, namelijk de
Raad voor de Zending en de
Gereformeerde Zendings-
bond, een organisatie voor de
rechtervleugel van de Her
vormde Kerk.
Tijdens de behandeling van
de rapporten van beide zen
dingsorganisaties meenden
enkele synodeleden te kun
nen constateren dat de Zen-
dingsbond wat toegroeide
naar de Raad voor de Zen
ding. Begrippen en meningen
die aanvankelijk niet in de
kring van de Gereformeerde
Zendingsbond (GZB) gebrui
kelijk waren, staan nu in het
rapport. Gedoeld werd o.a. op
de constatering dat zending
en evangelisatie geen houd
bare onderscheiding meer is,
Nederland is zendingsland
geworden. Ook gebruikt de
GZB nu de term „zending in
zes continenten", een begrip
dat afkomstig is van de We
reldraad van Kerken.
Ds. C. Snoei van de GZB zei
dat hoewel er wel dezelfde
begrippen worden gehan
teerd, de invulling toch vaak
verschilt met die van de
Raad voor de Zending. Ook
in de praktijk, bijvoorbeeld
in het werk in de grote ste
den, blijkt de GZB een eigen
invulling te hebben bij bena
dering van mensen; de ver
kondiging van het Woord
reikt in de visie van de GZB
verder dan daden van men
sen.
De GZB heeft sinds 1981 te
maken met teruglopende bij
dragen van kerkleden. De
rekening van 1985 sloot af
met een tekort van een klei
ne acht ton. Het tekort is
aangezuiverd met gelden uit
de reserve van de GZB, die
ongeveer tien miljoen gulden
groot is.
3»
Ommezwaai in Moskou
In de Sovjet-Unie mogen burgers particuliere bedrijfjes iLili
ginnen sinds de Opperste Sovjet het parlement -
week een wet heeft aangenomen die dat regelt. Ter verkl°r
ring van deze voor marxisten zeer principiële ommezwaaier
onder meer verwezen naar het succes met deze economise J" 1
liberalisering in andere communistische landen. Het besl u>
komt overigens neer op het legaliseren van een situatie die V
gegroeid als gevolg van het falen van het communistische
steem, dat de produktie van goederen en het verlenen v ;e^
diensten voorbehoudt aan de staat.
De nieuwe wetgeving betekent in elk geval een overwiL-
ning voor partijleider Gorbatsjov, die zich een voorstanc
heeft getoond van liberalisering van de economie. Dit mi
gezien worden in samenhang met zijn strijd tegen het alcoh
lisme en de geringe betrokkenheid van de Sovjet-arbeidi
bij hun werk. Hij heeft zijn medeburgers de laatste tijd
kritiek niet gespaard, maar hun anderzijds ook meer wi
vaart beloofd. De particuliere consumptie moet omhoog
de materiële achterstand op de westelijke wereld moet wc
den weggewerkt. Daarbij kan Gorbatsjov niet om de onde
nemingsgewijze produktie heen.
Deze ommezaai in Moskou lijkt een erkenning van
faillissement van het staatssocialisme. Tegelijkertijd echt
tracht Moskou de marxistische principes wel hoog te houde
De onderneminkjes moeten bijvoorbeeld familiebedrijf] V
zijn, want het blijft Sovjet-burgers verboden iemand
dienst te nemen om het gevaar van uitbuiting buiten te sli
ten. De arbeidsplicht wordt al evenmin afgeschaft: partic
liere produktie is slechts toegestaan aan Russen die al
staatsbetrekking hebben en in hun vrije tijd wat gaan bijve
dienen en aan groepen die niet onder de arbeidsplicht valle ,n
Studenten en huisvrouwen met kinderen in een bepaal ms
leeftijd mogen eveneens een eigen bedoeninkje opzetten, de
r(
Tot nu toe kent de Sovjet-Unie slechts staatsbed rijvete
Winkels, cafés, fietsemakers, artiesten, de ijscoman, korto il
letterlijk alles en iedereen was van de staat. De ongeïntere »s
seerdheid van de employés, het geringe dienstbetoon, h l(*'
niet voorradig zijn van allerlei zaken, dat alles maakt 1
land voor een bezoeker uit het Westen tot een overwegei "j
troosteloze aangelegenheid. Voor de Sovjet-burger is het n 50!
erger: hij kan zich nog niet makkelijk ergens over beklag er
en evenmin naar een concurrent of naar een consumenten1
bond lopen. Hij heeft eenvoudig geen keuze.
De Russische burger krijgt nu een particuliere fietsemakif
wellicht zelfs een taxi, hij kan van zo maar een andere R ch
les krijgen, zijn schoenen, kleren, meubels, speelgoed en vi at<
tuig in een privé-winkeltje kopen en zijn radio of televis)n
door een vrije ondernemer laten repareren. Dat kan allema 06
al in Hongarije, terwijl China er al een eind mee op weg
Het is een onontkoombare ontwikkeling. De gevolgen zi rel
onvoorspelbaar. In elk geval komt er meer élan in de Rus
sche samenleving, al is alles er nog aan zeer strakke reg<^n
gebonden. De tijd zal het leren of Oost en West op die m r
nier wellicht toch een beetje naar elkaar groeien. pc
W
DE BILT (KNMI) Oceaan-
depressies blijven het weer bij
ons bepalen. Bijbehorende re-
gengebieden trekken snel op
eenvolgend over ons land. In
de middag gaat het van het
westen uit opklaren. Deze op
klaringen worden in de loop
van de middag en avond afge
wisseld door buien. De wind
draait naar zuidwest tot west
en is in het binnenland vrij
krachtig en aan de kust hard
tot stormachtig. De middag-
temperatuur is ongeveer 8 gra
den.
Morgen ziet er onstuimig uit
met veel wind en buien, die
vergezeld kunnen gaan van
hagel en onweer. De tempera
tuur ligt dan rond de 7 graden.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, mede
gedeeld door het KNMI, geldig
voor zondag en maandag:
Zuid-Scandinavië: Zwaar be
wolkt en van tijd tot tijd regen
of sneeuw. Middagtempera-
tuur van vijf graden aan de
kust tot twee in het binnen
land.
Britse Eilanden en Ierland
Veel bewolking en perioden
met regen of buien. Middag-
temperatuur negen tot dertien
graden.
Denemarken, Benelux, noord
en midden-Duitsland: Veel be
wolking en van tijd tot tijd re
gen, mogelijk onweer. Middag-
temperatuur van vijf tot negen
graden.
Frankrijk: Half tot zwaar be
wolkt en af en toe regen of
buien. Middagtemperatuur
van negen graden in het noor
den tot zeventien in het zui
den.
bewolkt en hier en daar wi
regen. Middagtemperatui
van zestien graden in b
noorden tot eenentwintig i
het zuiden.
Italië en de Joegoslaviscfyn
kust: Wisselend bewolkt
hier en daar wat regen. Mil
dagtemperatuur van nege
graden in het noorden tot nf06
gentien in het zuiden.
Zuid-Duitsland en het Alpei,u'
gebied: Veel bewolking
vooral zondag af en toe rege
boven duizend meter 00
sneeuw. Middagtemperatui
in de dalen tussen vier en tie
graden. Nulgraden-grens
ongeveer vijftienhonderd
ïuiil
WEERRAPPORT HEDENMORGEN
