Leidse Courant | 1986 | 21 november 1986 | pagina 16

Het zesde deel
van Hans Warrens
levens-notities

NOEM ONS GERUST EIGENZINNIG.

Hitier schraapzuchtige
miljonair om de macht

DE KRANT BRENGT
DE WERELD
BIJ U THUIS.

DE
KEER

BOEKEN VRI1DAG 21 NOVEMBER 1986

KERKDIENSTEN

lef en know-how om te breken met tra
tingen. Dat zijn bepaald geen loze wo
wie introduceerde als eerste de 1 It
En wie de felle - oh zo zuinige - 3
Precies: Daihatsu!

Inderdaad, onze eigenzinnige
teert in auto's die zich positief ondec
Door hun comfort en veiligheid. Zuinii
weggedrag. Vandaar ook dat we vori

CHARADEj

zondagsmissen
en avondmissen

LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST. JOZEF: ra.: 19 u.f zo.: 9.30 u.. 11
u. Hoogmis.

H. LEONARDUS: za. 19 u. Avondmis;
zo. 11 u. Euch. viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Avondmis;
zo. 9.30 u. gezongen viering.
H. LODEWIJK: za. 10 u.. 19 u.; zo.
8.30 u„ 10 u. Hoogmis. 11.30 u. 18 u..
19 u. Lof.

ST. ANTHONIUS VAN PADUA: za. 19
u. Euch. viering; zo. 9.30 u. Euch. vie
ring. 11 u. Euch. viering (gezongen).
H. PETRUS: za. 19 u. Euch. viering;
zo. 9 u. Euch. viering, 10.30 u. Hoog
mis.

O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u. gele
zen H. Mis; zo. 9.30 u. gelezen H. Mis.
10.45 u. Hoogmis. 12.15 u. gelezen H:
Mis.

OUD KATHOLIEKE KERK: za. geen;
10 u. Hoogmis.

AARLANDERVEEN HEILIGE PE
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo.
10.30 u. Hoogmis.

TITUS BRANDSMAKAPEL: za. geen;
zo. 9 u. Hoogmis. 12 u.

ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u.t
11.30 u.

DE HEILIGE GEEST: za. 19 u.; zo. 9
u.. 11 u.

BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za. 17.30 u. (de Stek). 19 u. (Kerk); zo.
9.30 u.. 11 u. Oec. dienst b.g.v. be
zoek Jumelage-stad Bruchköbel.
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 9.30 u.
Hoogmis. 11.30 u. Dinsdag- en don
derdagavond een stille mis omn
19.00 uur.

HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: za. geen dienst; zo.
10 u. Volkszang.

DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45
u.. 11.15 u.

HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE:
za. 19 u. Ned. Liederen; zo. 10 u. 1e
communie m.m.v. kinderkoor. 11.30
u. Ned. liederen.

H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9 u.. 11

HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.

KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u.
Avondmis; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15
u. Euch. viering.

DEP. RIJNSBURG: za. geen dienst;
zo. 10.30 u. Hoogmis.

BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis.
LANGERAAR za. Herenkoor; zo.
10 u. 1e Communieviering.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo.
10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15 u.
samenzang.

LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Hoogmis; zo. 10 u. 1e Communievie
ring, 11.30 u. H. Mis.

DEP. POELPOLDER: za. 19 u. H. Mis;
zo. 9 u. H. Mis, 11.30 u. H. Mis.
MARIAKERK: za. 19. u. Hoogmis; zo.
9 u., 10.30 Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u. samenzang; zo. 9.30
u. hooqmls. 11 u. samenzang.
NIEUWKOOP O.L VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 10 u.. 10.45 u.
NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19
u.; zo. 9 u., 11 u.

NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u. Avondmis; zo. 10 u.
Hoogmis.

NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u.P 10.30 u. Hoog
mis.

NOORDWIJK BINNEN ST. JE
ROEN: za. 19 u. H. Mis; 10 u. Hoog
mis. 11.30 u. H. Mis.

NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE: za. 19 u. Euch. viering; zo.
10.30 u. Euch. viering.
NOORDWIJKERHOUT ST. VIC
TOR: za. 19 u. Euch. viering met
koorzang; zo. 9.00 u. Hoogmis, 11 u.
Euch. viering met samenzang, dl 19
u.. vr 19 u.

ST. JOZEF: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30
u.

OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u., 10.30 u. Hoogmis.
OUD ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Gez. H. Mis; zo. 8.30 u. Stille H.
Mis. 10.30 u. Gez. Hoogmis.

OUDE WETERING JAC. DE MEER
DERE: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis.
11.30 u.

ROELOFARENDSVEEN MARIA
PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 9 en 11
u.

ST. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo.
9.30 u. Hoogmis. 11.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u.
Hoogmis, 10.30 u. H. Mis met samen
zang.

SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u. Hoogmis; zo. 9.30 u. Euch.
viering met samenzang, 11 u. Gezins
viering.

STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
19.30 u. Avondmis; zo. 9.30 u. Hoog
mis, 11 u. Stille H. Mis.

VOORHOUT BARTHOLOMEWS
KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS:
za. 19 u. Euch. viering; zo. 11 u. Euch.
viering.

H. MOEDER GODS: 19 u. Euch. vie
ring; zo. 9.30 u. Euch. viering.
WARMOND ST. MATTHIAS KERK:
za. 19 u.; zo. 8.30 u., 10.00 u. Hoog
mis, 11.30 u.

WOUBRUGGE GOEDE HERDER:
za. 19 u.; zo. 10 u.

ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. Avondmis;
zo. 9 u. Hoogmis, 10.45 u. Stille Mis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misviering
(afwisselende koren); zo. 10.00 u.
Hoogmis (wisselende koren), 11.30 u.
Misviering (volkszang).
ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT
HOOFDING: za. 19.30 u. Avondmis;
zo. 9.30 u. Woord en Communie
dienst.

CHR. DIENAARKERK: za. 19 u.
Avondmis; zo. 10 u. Hoogmis.

predikbeurten

Prot. Kerkdiensten
STAD LEIDEN Herv. gemeente:
Hooglandse kerk: 10.00 u. Ds. J. A.
Eekhof, 11.45 u. Oec. Studenten-
dienst. Marekerk: 10 u. Dr. S. Melj-
ers, 17 u. Ds. G. F. Smallng. Rijns-
burg. Maranathakerk: 10 u. Ds. A. Th.
Kramer. Regenboog: 9.30 u. Ds. J.
Nauta, 11.15 u. Ds. J. Nauta en pas
toor J. A. A. v. Well. Bethlehemkerk:
10 u. Ds. K. Bouhuys. Bevrijdings
kerk: 10 u. Ds. L. C. Rietveld. Vredes-
kerk: 10 u. Ds. H. E. Schouten. Ste
venshof: 10 u. Kand. D. Rodenburg.
Eglise Wallone: 10.30 u. pasteur D.
Ribs. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. Ds.
P. J. Mackaay. Diaconessenhuis:
10.30 u. Dhr. H. J. van Straalen,
Oegstgeest. Jeugdkapeldiensten:
Vredeskerk: 10 u. Bevrijdingskerk: 10

Chr. Geref. Kerk: Steenschuur (dienst
voor doven): 10 u. Ds. F. A. L. Fran
ken. H.A.

Geeformeerde en andere kerken:
Vredeskerk: 10 u. Ds. H. E. Schouten.
H.A. Petrakerk: 10 u. Ds. G. W. Rijks-
en, Sssenheim. Oude Vest: 10 u. Ds.
R. J. Koolstra. Maranathakerk: 10 u.
Ds. A. Th. Kramer. Bevrijdingskerk:
10 u. Ds. L. C. Rietveld, 17 u. Ds. R.
J. Koolstra. Bejaardenhuls Groenho
ven: 10 u. Dhr. J. v. Wallinga, L'dorp.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. Ds. H.
A. L. Franken. Zeist, H.A. Geref. Kerk
Vrijgem.: 10 en 17 u. Ds. P. Houtman.
Doopsgez./Rem. Kerk: 10.30 u. Ds. E.
H. de Clercq, H.A. Bapt. Gem.: 10 u.
Ds. A. H. Agtereek. Evang. Luth.
Kerk: 10.15 u. Ds. J. Mostert. Nieuw
Apost. Kerk: Diensten 9.30 en 16 u.
Evang. Gemeenschap: 10 u. Evang.
Dikkes. Leger des Heils: 10 en 19 u.
Samenkomsten. Zevende-Dag-Ad
ventisten: zaterdag 9.45 u. Bijbelstu
die 10.45 u. Eredienst. Evang. Centr.
Zijlsingel 2a: 10 u. Dhr. J. Zijlstra.
Zendingsgroep „Jeruel": samen
komst 17 u. Pinkstergemeente Oude
Vest 13: 10 u. Evang. F. F. Schetter.
AARLANDERVEEN Herv. Gemeen
te: 10 u. Ds. G. van Driel, 19 u. Dr. J.
Haitsma, Boskoop. Geref. Kerk: 10 en
18.30 u. Ds. P. W. van Wijngaarden,
Alphen a.d. Rijn. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 16 u. Ds. J. H. Velema.
TER AAR Herv. Gemeente: 9.30 u.
Ds. P. J. Stam. 19.30 u. Ds. W. v.d.
Kamp, Rijnsaterwoude. Geref. Kerk:
9.30 u. Ds. G. Mulder, Alphen a.d.
Rijn. 18.30 u. Ds. T. de Boer, Hoofd
dorp.

ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. Dhr.
J. W. Hottenaar, Voorhout.

ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge
meente: Opstandingskerk: 10 u. Ds.
J. J. v.d. Heiden. 18.30 u. Ds. P. D. de
Bruin. Adventskerk: 10 u. Ds. G. Lans
Sr., 17 u. Ds. A. Jonkman. Kruiskerk:
10 u. Ds. A. Jonkman. Geref. Kerk:
Maranathakerk: 10 u. Drs. P. Wil
schut; 18.30 u. Ds. F. J. Boer. Salva-
torikerk: 10 u. Ds. F. J. Boer: 18.30 u.

Drs. P. Wilschut. Baptistengemeente:
10 u. Evang. J. Leidekker, 18.30 u.
Ds. H. G. Koekkoek. Leger des Heils:
10 en 19 u. Samenkomsten. Volle
Evangelie Gem.: 10 u. Ds. A. v.d.
Hoorn.

ALPHEN NOORD (Herv./Geref. dien
sten): Goede Herder: 10 u. Ds. F.
Moll, 17 u. Drs. A. Brombacher. De
Bron: 9.15 u. Ds. R. Nieuwenhuis,
10.15 u. Ds. P. Taselaar, 18.30 u. Ds.
R. Nieuwenhuis. Ashramcollege: 10 u.
Ds. A. Brombacher. Herv. Gem.
Slonskerk: 9.30 en 18.30 u. Ds. J. Ou-
wendijk, H.A. Oudhoornseweg: 10 u.
Ds. J. D. Smids, A'foort.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente
Dorpskerk: 10 u. Ds. P. de Jager.
Schoonhoven, 18.30 u. Ds. P. J.
Droogers, Werkendam. Salvatorkerk:
10 u. Ds. W. L. v.d. Geer, Woerden,
18.30 u. Drs. C. Blenk, A'dam. Bethle
hemkerk: 10 Ds. C. M. van Ede,
Apeldoorn, 18.30 u. Ds. R. J. v.d.
Hoef. Geref. Kerk: (10 u. Ds. Joh.
Heule, Wassenaar, Evang. dienst
m.m.v. Die Rhijnse Sanghers (18.30 u.
Ds. W. A. v.d. Berg, avondgebed).
BOSKOOP Herv. Gemeente
Dorpskerk: 9.30 u. Ds. W. A. Vlas
blom. 18.30 u. Ds. H. A. v.d. Pol. bei
de diensten H.a. De Stek (Herv./Ge
ref.): 9.30 u. Ds. H. a. v.d. Pol. Geref.
Kerk: 9.30 u. Ds. G. de Jong. 17 u.
Ds. G. de Jong, beide diensten H.A.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. Ds. P.
N. Ribbers, H.A.

HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
u. Ds. Z. de Graaf, 18.30 u. Ds. G. van
Doorn, Hilversum. Geref. Kerk: 10 u.
Ds. C. v.d. Woude, Wassenaar. 17 u.
Ds. P. Huisman.

HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. Ds.
H. L. Boonstra.

DE KAAG Herv. Gem.: 9.30 u. Ds.
Chr. Koldewljn.

KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gemeente Dorpskerk: 10 u. Dr. C.
Vermeulen, Valkenburg, 18 u. Ds. D.
Driebergen, Kawijk a. Z. Ontmoe-
tingskerk: 10 u. Ds. A. J. de Jong,
Leiden, 18.30 u. Kand. G. van Velzen,
Loosdrecht.

KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente Nieuwe Kerk: 10 u. Ds. S. de
Jong, 18 u. Ds. I. J. Wisse. R'dam.
Oude Kerk: 10 u. Ds. C. B. Schuur-

u. Ds. H. Visser. Pnielkerk: 9.30 u. Ds.
H. Visser,1 7.45 u. Samenzang, 18 u.
Ds. L. Romein, jeugddienst. Maranat
hakerk: 10 u. Ds. D. Driebergen, 18 u.
Ds. S. de Jong. Kapel Overduin:
14.15 u. Ds. H. v.d. Beid.

Geref. Kerk: Open Hof: 9.30 u. Ds. P.
v.d. Horst, 17 u. Ds. P. C. Koster.
Trimphator: 10 u. Ds. A. C. Kersten,
17 u. Ds. W. Baas, Sassenheim,
jeugddienst. Vredeskerk: 10 u. Ds. P.
C. Koster, 17 u. Ds. A. C. Kersten.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. Ds. D.
Slagboom.

KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem.: 10 u. Ds. A. L. Lapré,
H.A., 15 u. Ds. A. L. Laprè, H.A. In
Rhyndael, 19 u. Ds. H. Bade, ge-
z.dlenst Herv. Kerk, H.A. Geref. Kerk:
10 en 19 u. Dr. H. Bade, H.A., n.m.
dienst gez. in Herv Kerk.

LEIDERDORP Herv./Ge*. Be
sten: Dorpskerk: 10 u. Ds. i
Born, 18.30 u. Ds. J. J.
Vesper. Hoofdstraat: 10 ufe
Doesburg. Oec. jongeii. M.
Scheppingskerk: 9 en 10.30) r
Stegeman. Cnr.

LEIMUIDEN Herv. Genvjy. va
Ds. J. A. Schilt. Geref. KerlfiM
Ds. C. v.d. Kooi, 19 <u. Dsj. G.
Kooi-Dijkstra. t. G

LISSE Herv. Gemeenteheve!
kerk: 10 u. Ds. P. C. 't-Ho| u.
Ds. R. E. v.d. Wal, Hillego iere
dienst. Pauluskerk: 10 u. Ds 17
Gelder. Geref. Kerk: 10 u. am.
Elgersma. Noordwijk, 17 sse:
dienst, jeugdd. in Grote Kjm.
Geref. Kerk: 10 en 16.30 u. JRG
Dijken. Geref. Gem.: 10 en a.
A. M. den Boer. Ned. G«tien.
(Salvatori): 10 u. Stud. J. j. gs. F
senhout. 17 u. Ds. A. W. vc
NIEUWKOOP Herv. GenfT
Ds. J. A. Wegerif, 18.30 u. Qj, Ni
ke, Wilsum. Geref. Kerk: 9. OTE
S. de Jong, Woerden, 17 u. i. R.
bed. Ds.

NIEUWVEEN Herv. GemjlO u.
Eerw. Hr. J. Goedhart, 18Jde
W. H. B. ten Voorde. lef.y.
NIEUW VENNEP Herv. Gi
u. Prof. C. Graafland, Gou®
Kand. A. Lagendijk. A.eèdt»
Kerk: 9.30 en 16.30 ii.Ds.lAR
gaarden. Chr. Geref. Kerk: 10
16.30 u. Ds. D. Visser. and
NOORDWIJK Herv. Gfcst.
Grote Kerk: 10 u. Ds. W. v.d u. I
u. Ds. A. W. v.d. Plas, Berg k: 1
19 u. Ds. G. J. Ruitenborg. fcrpc
Zee: 10 u. Ds. G. J. Ruiten en.
Rank: 10 u. Ds. R. J. v.d. Hotte B
graven. Kievi

Geref. Kerk: Hoofdstraat-(Bij E. I
10 u. Ds. J. J. Kuiper, 17 H.
Boswijk, Lisse, G.D. Vink ent! Bo
geen dienst. Stichtingskerk: bidi
G. J. Bach, A'dam. Soie MioGGE
W. A. Kalkman. r.h.

NOORDWIJKERHOUT Hejieuv
10 u. Ds. A. v.d. Mey. De Zf) u.
Ds. H. W. Hemmes, Oegstgr ks.
OEGSTGEEST HervVG« Boi
sten: Endegeest: 10 u. Ds. VEN
Friederich. Mauritskerk: 10 i ir.
R. Plomp. Groene Kerkje: 10 1
J. Kooman, Herinnering geslc. v
viering v.d. Maaltijk. Pautus rda
u. Ds. R. E. da Costa. GemdHey
trum: 10.30 u. Dr. J. BalkesUDs.
Ds. R. E. da Costa, Vesperdk n 1{
Wijckersloot: 16 u. Ds. p
Acad. Ziekenhuis: 10.15
Mackaaij. Genootschap der
(Quakers): geen dienst.

Kerk: 8.45 u. Ds. C. A.
Schiedam, 16 u. Ds. G. dr- L

H.A.

OUDE EN NIEUWE WETEf
Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. J. cf-
Geref. Kerk: 9.30 u. Mv. W.
Meyer, Alphen, 17 u. Ds. M.
stra. Leiden. Remonstrants c
geen dienst. iss{

RIJNSATERWOUDE Hervf dr
9.30 u. Ds. W. v.d. Kamp. I9#>9e
J. Stam.

GEHEIM DAGBOEK" VERVOLGD

„In een schamel Arabisch
kroegje eet ik schapedarm uit
een gerookte pot O ik heb
je ik eet je ik vreet je, ik ben
een beest in je stank, je gelijk,
een oerwoud, een vod, enkel
nagels en vel en haar".

Hans Warren noteert zijn bele
venissen in Parijs (Pigalle, Cli-
chy), op 20 januari 1956; een
van de eerste aantekeningen
uit het zesde deel van zijn
„Geheim Dagboek", dat on
langs verscheen. Het beslaat
de jaren 1956-1957. Het is wat
rustiger in het leven van War
ren, hij richt zich meer op
vrouw en kind (Mabel en
Amanda) en neemt afscheid
van zijn vooral Noordafri-
kaanse homosexuele vriendjes.
Bert Bakker weigert een
dichtbundel van hem uit te ge
ven. Het is tijd om aan zijn le
ven een andere wending te ge
ven.

Het is niet gemakkelijk. Al
zijn de vrienden van vorig jaar
wat op een afstand. Warren is
toch nog betrokken bij hun
problemen. „Mijn leven is op
het ogenblik moeilijk. Of ge
makkelijk, al naar je het be
kijkt. Amanda is op een leef
tijd dat zij voortdurend aan
dacht eist, iemand nodig heeft.
Het is geen lastig kind, maar
wanneer Mabel naar school is
komt het er op neer dat ik de
hele dag met haar bezig ben
Zo kom ik niet tot wer
ken".

Warren is huisman geworden,
hij doet de was en de bood
schappen, kweekt vogeltjes.
En verder leest hij, maakt

kennis met kunstwerken en
Jean Genet. Van dit alles een
verslag in deze dagboekpagi
na's uit de eerste maanden van
1956.

Op 7 juni wordt een tweede
dochtertje geboren, Beryl. In
de tijd dat Mabel niet kan
werken neemt Warren haar
lessen Engels over. Het valt
hem allemaal niet mee. Tot in
de zomer van dat jaar zijn de
aantekeningen geen verslag
van opwindende gebeurtenis
sen, pas in augustus, als War
ren een paar weken in Borsse-
le bij zijn familie verblijft,
komt er weer iets op gang.
Een prachtige reeks van her
inneringen aan de vroegere
huisvriend van zijn ouders,
Immink, is dan een dagboek
fragment, waarin de lezer het
vuur van de schrijver weer
voelt.

Na nog een winter met kleine
en grote ongemakken in Parijs
keert Warren in juli 1957 naar
Zeeland terug, met vrouw en
kinderen. „Terugkeren naar
het land van ie jeugd brengt
haast vanzelfsprekend met
zich mee dat je vaak aan die
jeugd terugdenkt", stelt hij in
oktober van dat jaar vast. Het
verleden houdt Warren in
deze periode in zijn ban, onder
andere door herinneringen die
teruggevonden oude bezittin
gen opwekken: de boeken uit
de oude bibliotheek of van de
school. Oude kennissen en
vrienden. De Parijse vriend
Mohammed, die hij niet kon
vergeten, ook al is Mabel op
nieuw zwanger, staat onver

wacht voor hem in Borssele,
die weer in heel nieuwe rela
tie-problemen zit Alles waai
ert uiteen, er is geen lijn te
vinden. Dat is opnieuw het ge
voel dat overblijft in deze
voortzetting van het „Geheim
Dagboek".

Door de grote en terechte be
langstelling voor deze reeks
dagboeken, krijgt ook het an
dere werk van Warren meer
aandacht. Nieuwe uitgaven
van zijn hand krijgen een spe
ciale verzorging, zoals blijkt
uit de fraaie vormgeving die
uitgever Bert Bakker gaf aan
de nieuwe dichtbundel van
Warren: „Tijd". Verfijnde poë
zie, vaak met klassieke the
ma's en symbolen, waarin de
melancholie om het verlies
van veel, dat door de voort
gang van de tijd uit het leven
gebannen werd, een grote rol
speelt:

„Wat vroeger hem met beide
handen

in de snaren grijpen deed
maakt nu dat aarzelt:
zo vaak reeds sloeg hij mis,
zo zelden ook hoorde hij
van anderen door de eeuwen
heen

het juiste accoord".

Deze uitgaven markeren op
aardige wijze het feit dat War
ren onlangs 65 werd en 35 jaar
werkzaam was als literair cri
ticus van formaat.

JAN VERSTAPPEN

Hans Warren: „Geheim Dag
boek 1956-1957". Prijs 29.90.
„Tijdsgedichten. Prijs
39.90. Uitg. Bert Bakker.

Hitier streefde niet alleen naar
onbeperkte macht, maar ook
naar grenzeloze rijkdom. Als
een Germaanse zonnekoning
liet hij zich rondrijden in zijn
vele Mercedessen en bouwde
hij een gigantische privé-ves
ting in Berchtesgaaen. Juist
die rijkdom stelde hem vaak
in staat een ongebreidelde
macht over zijn omgeving uit
te oefenen. Dit is de conclusie
van Wulf Schwarzwaller in
„De miljoenen van Hitier".
Schwarzwaller heeft voor een
betrekkelijk nieuw uitgangs
punt gekozen: hij schreef een
financiële biografie. Daarbij
graaft hij overigens niet al te
diep. Hitiers financiën zijn
meer een leidraad aan de hand
waarvan hij het overbekende
verhaal vertelt. Zijsporen wor
den niet geschuwd. Wat bij
voorbeeld speculaties over de
sexuele afwijkingen van de
dictator met zijn boekhouding
te maken hebben, was mij niet
helemaal duidelijk.

Toch levert Schwarzwallers
invalshoek een aardige bijdra
ge aan de Hitler-discussie. Zo
wordt de Führer vaak be
schouwd als een mislukkeling,
die op 53-jarige leeftijd plots
klaps de machtigste man van
Duitsland wordt. Sebastian
Haffner heeft hierover bij
voorbeeld een boeiend essay
geschreven in zijn bekende
Kanttekeningen bij Hitier.

Putsch

Voor dit beeld is natuurlijk
iets te zeggen. Adolf Hitler
mislukte als kuntschilder in
Wenen en München. Na de
Eerste Wereldoorlog ontpopte
hij zich aanvankelijk als een
operette-achtige politicus. Hij
voerde in 1923 een jammerlij
ke mislukte putsch uit en ook
electoraal succes bleef lang uit.
De NSDAP trad vooral voor
het voetlicht door de kloppar
tijen van de SA-straatvechters.
Maar financieel is Hitler'- op
enkele wanhopige maanden in
Wenen na - nooit een misluk
keling geweest. Als kunstschil
der bereikte hij nimmer grote
artistieke hoogten, maar hij
wist zich een behoorlijk inko
men te verwerven als produ
cent van oubollige stadsgezich
ten uit Wenen en München.

(ADVERTENTIE)

BOEKHANDEL

LEIDEN LEIDERDORP
OEGSTGEEST - KATWIJK
VOORSCHOTEN

In Wenen verdiende hij onge
veer 50 tot 60 kronen per
maand met zijn schilderijtjes,
terwijl hij ook nog 25 kronen
wezengeld kreeg. Ter vergelij
king: een beginnend jurist was
destijds goed voor 70 kronen.
Zijn inkomen in München be
droeg maandelijks ongeveer
100 mark, nog altijd 30 mark
meer dan dat van een bank
employé.

Grote voet

De operette-politicus Hitier
verdiende aanmerkelijk meer
dan de derde rangsschilder.
Hij werd geïntroduceerd in de
hoogste kringen, waar hij ge
zien werd als iemand die het
communistische gevaar zou
kunnen tegenhouden. Vooral
bij oudere, rijke vrouwen viel
hij in de smaak. Tot zijn
trouwste fans behoorden Hele-
ne Bechstein, vrouw van de
bekende pianofabrikant, Wini
fred Wagner, getrouwd met
Wagners zoon Siegfried en
Elsa Bruckmann, van geboorte
een Roemeense prinses. Deze
gefortuneerde dames stopten
hem regelmatig iets toe, zodat
hij zich onder meer een riant
appartement en een grote
Mercedes kon permitteren.
Ook had hij inkomsten uit zijn
autobiografie Mein Kampf en
de partijkrant de Völkischer
Beobachter.

Hitiers financiën waren overi
gens zeer ondoorzichtig. Hij
weigerde iedere salariëring
door de NSDAP, omdat hij
„niet op zak van onze arme
SA-mannen wilde teren". Van
zijn bekenden in de hogere
kringen kreeg hij echter regel
matig donaties voor de partij,
die hij gedeeltelijk in eigen
zak stak, aldus Schwarzwaller.
Nadat hij in 1929 het vertrou
wen won van staalmagnaat
Fritz Thyssen leefde Hitier op
zeer grote voet. De vele giften
onttrekken zich natuurlijk aan
het zicht van de Beierse fiscus.

Alleenheerser

Dit riante inkomen valt echter
in het niet vergeleken bij de
inkomsten van de alleenheer
ser Adolf Hitler. Als Führer
kan hij bijna onuitputtelijke
bronnen aanboren. Zo krijgt
ieder Duits echtpaar bij de hu
welijksvoltrekking een exem
plaar van Mein Kampf op kos
ten van de desbetreffende ge
meente. Het leverde Hitier een
gigantisch bedrag aan royalties
op. Nog inventiever was de

het portretrecht geld kon clai
men voor de postzegels waarop
hij was afgebeeld.

Ondertussen waren de Duitse
industriëlen Hitier zeer dank
baar: veel orders door bewape
ning en Autobahn, de macht
van de vakbonden gebroken,
het communistische gevaar af
geweerd.

Op voorstel van Gustav Krupp
stichtte de industrie de „Adolf
Hitier-Gift", waarin elke
werkgever per kwartaal een
bijdrage stortte. Hitier kon dit
potje volkomen vrij besteden,
zonder bemoeienis van de par
tij of wie dan ook.

Wat deed Hitler met zijn mil
joenen Allereerst zorgde hij
natuurlijk dat hij zelf niets
(Mercedessen, kunstwerken,
een vesting in Berchtesgaden)
tekort kwam. Dit betaalde hij
overigens niet alleen uit zijn
eigen portemonnee, maar ook
uit de Duitse schatkist.

Maar belangrijker was dat hij
nu de grote geldschieter kon
uithangen. Hij wierp zich op
als maecenas der schöne Kun
sten en stak veel geld in Wini
fred Wagners Bayreuther
Festspiele. Ook beloonde hij
zijn trouwe paladijnen vorste
lijk. Hierdoor kon hij een
enorme macht over hen uitoe
fenen. Oppositie, die overigens
zelden voorkwam, zou meteen
bestraft worden met het dicht
draaien van de geldkraan. Het
geld gaf hem een macht, waar
van een bijna erotische beko
ring uitging, zo schrijft
Schwarzwaller.

Hitier rookte en dronk niet.
Hij ging zich niet te buiten aan
hoeren en snoeren, althans
niet in het openbaar. Een
groot verschil met andere na
zi-coryfeeën als Göring of Bor-
mann. Hierdoor wordt hii bij
tijd en wijle afgeschilderd als
een matig levend mens.
Schwarzwaller laat van dit on
nauwkeurige beeld weinig
heel. Hoewel hij zijn geld nim
mer over de balk smeet - elk
Bourgondisch trekje was hem
immers vreemd - toonde hij
een enorme schraapzucht.
Want geld was macht. En als
Hitier ergens van hield, dan
was het wel van het uitoefe
nen van een ongebreidelde
macht.

PETER GIESEN
Wulf Schwarzwaller De
miljoenen van Hitier. Uitge
verij De Kern, Baarn. Prijs
ƒ24,90.

ALPHEN a/d RIJN, Auto Ekon, Pr. Hendrikstraat 64, tel. [phone]. I1F

LISSERBROEK, Autobedrijf L. OlKi

We komen er rond voor uit: Daihatsu is een
uiterst eigenzinnig automerk. Die eigenzinnigheid
vindt z'n oorsprong in het uitgangspunt dat
wij nu al bijna 80 jaar in ere houden: "De balans
tussen mens, auto en samenleving."

Dit motto is voor ons echter ook een continue
uitdaging. Vandaar dat Daihatsu's verrassend voor de
dag komen. Stuk voor stuk zijn het sterke staaltjes
van Japans autovernuft Maar daarbij hebben we de

i&ivi

ivoenng (prijzen incl BTW.): Cuore 850 f 12.799.-;CharadeTC f14.699.-. Charade TXTurbof 21.299.-. Charade TSEDiesel f18379.-. Charade TSTurbo-üieself21.699.-;Charmanl

Charade VAN TX Turbo f 14.999.-. Charade VAN TSE Diesel f 12.916.-. Charade VAN TS Turbo-Diesel f 14.999.-: Hijet VAN 850 f 10.895.-. Hijet VAN 1000 f 11.695. Ra lock;