Embryos in de diepvries
en kauwen op
Ziekte wordt
steeds meer
interne zaak
Raadsels rond nieuwe paspoort
^lasson wilde
TR-premie
et
rmelden
KATHYKEETONOVERDE VROUW VAN MORGEN:
bijstand voor zelfstandigen aangescherpt
■SMIT-KROES BELOOFT BINNENVAART HULP-
i~NN
NENLAND
£eidóC<2ou/umt
VRIJDAG 7 NOVEMBER 1986 PAGINA 5
raks ontkent fraude
j varkenshouders
Q HAAG Minister Braks heeft
>roi enkele aanleiding om te veron-
■gaitellen dat varkenshouders fraude
hepen gepleegd bij opgave van hun
igettapel met het oog op de beperkin-
lingdie de meststoffenwet per 1 janu-
isl987 oplegt. De bewindsman er-
i drf dat de tellingen van mei dit jaar,
eerfergelijking met die van 1984, een
stijging van de veestapel
geven van 21 procent, maar
rerJioedt dat de feitelijke uitbreiding
Toieens geringer zou kunnen uitpak-
be<omdat de veehouders bewust wat
aar de hoge kant zijn gaan zitten,
anj zullen we wel zien bij de var-
fclachtcijfers".
Dijken rond
Usselmeer te laag
LELYSTAD Verschillende dijken
rond het IJsselmeer zijn op sommige
plaatsen een halve tot anderhalve me
ter te laag. Bij storm is speciale waak
zaamheid geboden. Binnen tien jaar
moeten die dijken worden opgehoogd.
Het gaat om de dijken in de omgeving
van Lemmer, delen van de Noordoost-
polderdijk en in oostelijk Flevoland,
dijken van de IJsseldelta en van het
Zwartewater en De Vecht en bepaalde
dijkgedeelten van de Wieringermeer en
in de omgeving van Medemblik. Dat
meldt een rapport van Rijkswaterstaat
dat haaks staat op de beweringen van
de provincie Flevoland en de dienst
Zuiderzeewerken dat de veiligheid in
het geheel niet in het geding is.
DEN HAAG - De PvdA-fractie in
de Tweede Kamer wil dat er op
korte termijn stappen worden on
dernomen om de steeds toenemende
raadsels rond de invoering van een
nieuw paspoort op te helderen. Vol
gens De Visser is het de hoogste tijd
dat het kabinet zich met de kwestie
gaat bemoeien. Temeer omdat de
drie bedrijven Philips, Drukkerij
Elba BV en Kodak, voor deze gele
genheid verenigd in KEP BV, een
„onduidelijke constructie" hebben
bedacht om het nieuwe paspoort te
maken. Die constructie staat in klei
ne kring inmiddels bekend als de
„Barneveld-constructie", genoemd
naar de woonplaats van Philips-di-
recteur M.A. van Assen, die een
grote vinger in de KEP-pap heeft.
De belangen zijn groot omdat de in
voering van een nieuw paspoort een
order van ongeveer 600 miljoen gul
den betekent. Het is niet onmogelijk
dat na Nederland ook andere lan
den van de Europese Gemeenschap
zullen besluiten een fraudebesten
dig paspoort in te voeren. Dat kan
de omvang van het orderbedrag
verveelvoudigen.
Eén van de raadsels is, aldus De
Visser, dat behalve directieleden
van Philips, Elba en Kodak ook een
hoge ambtenaar van het ministerie
van buitenlandse zaken, mr. E.F.
Jacobs, en korpschef J. Swart van
de Barnevelder gemeentepolitie bij
KEP betrokken zijn. De Visser
vindt dat het ministerie van buiten
landse zaken zich volstrekt onkri
tisch en veel te gemakkelijk laat lei
den door de commerciële belangen
van KEP. De Staatsdrukkerij, die
hetzelfde paspoort aanmerkelijk
goedkoper kan maken, mag niet
meedoen. De kosten van het nieuwe
paspoort zullen volgens het KEP-
model ongeveer honderd gulden per
stuk bedragen, inclusief de leges
van de (rijks)overheid.
(1STRICHT Ex-direc-
mr. drs. Masson van het
in Heerlen wilde in geen
le overeenkomst met ten-
allenexploitant Poot het
ip WIR-premie vermeld
uit angst dat daarmee wel
verkeerde gedachten zou-
kunnen worden opgeroe-
Dit verklaarde gisteren
W. Hoevenagel, tot okto-
'980 als hoofd algemene
i afdeling Onroerend
verbonden aan het ABP,
de Maastrichtse recht-
jens Hoevenagel was het
in de persoon van Mas-
niet van plan om Poot te
'te financieren en daarom
iedere overeenkomst
«dekte termen opgenomen
je door Poot te ontvangen
Kremies voor de helft
et ABP zouden terug-
-len.
,n]eze vorm werden meerde-
|loor Masson uitgedachte
achtovereenkomsten met
t afgesloten, waarbij Poot
let onroerend goed inves-
de, maar het ABP eigenaar
de grond bleef. Volgens
benagel had deze financië-
tonstructie, waardoor het
r zich een extra zekerheid
vierf, gerust in de over-
tomst vermeld mogen
pen, aangezien hier zijns
)ns niets mee aan de hand
ide vraag van raadsman
Pfeil waarom in vrijwel
t gevallen de hoogte van de
flt-premie afweek van het
'eindelijk toe te kennen be-
ig (er bleken soms verschil-
van enkele tonnen te be-
ln) meende Hoevenagel dat
te wijten zou zijn geweest
het verschil tussen een
Vankelijke raming van de
(nie en het later definitief
I te stellen bedrag.
ian wil ook
jdsel hulp
HAAG Minister Buk-
o\ voor ontwikkelingssa-
werking is bereid in over
ling te nemen om naast
ook voedselhulp
Suriname te geven. Hu-
liitaire hulp staat volgens
los van het uitspreken
een politiek oordeel. In
bosland in oost-Suriname
st als gevolg van legerac-
Etegen de guerrilla een ern-
i voedselsituatie.
AMSTERDAM Kathy
Keeton weet het zeker:
morgen wordt alles be
ter. De meisjes die kort
voor het jaar 2000 gebo
ren worden, kunnen het
begin van de 22e eeuw
nog meemaken. Hun
kinderen, ontdooid na
een verblijf van twintig
jaar in de vrieskist, ko
men zonder ziektes ter
wereld. Hun intelligentie
is vooraf bepaald, even
als hun geslacht. Het is
nog maar de vraag of zij
ooit zullen sterven, en in
elk geval zullen ze dap
per pillen kauwen om
het leven te verlengen,
het geheugen op peil te
houden en de intelligen
tie te bevorderen. O ja,
de honger zal ook voorbij
zijn.
Science fiction? Keeton
denkt van niet. „Dit is geba
seerd op feiten die iedereen
om zich heen kan en moet
zien", zei ze gisteren in een
toelichting op haar boek „De
vrouw van morgen", dat bin
nenkort verschijnt.
Kathy Keeton, in een Am
sterdams hotel rondlopend op
hoge gouden schoentjes,
overhandigt twee visitekaar
tjes. Hetveerste vermeldt dat
ze,„president" is van Omni, 's
werelds grootste wetenschap
pelijke maandblad. Het twee
de onthult haar betrokken
heid bij het mannenblad
Penthouse, waarbij ze „vice-
voorzitter" is. De beide bla
den zijn gevestigd op hetzelf
de adres: 1965 Broadway,
New York. Maar hun doel
groep verschilt nogal. Daar
heeft Kathy, al 21 jaar le
vensgezellin van Penthouse-
boss Guccione, geen enkele
moeite mee. „Ik wil alles
over alles weten", zegt ze en
dat blijkt ook uit het boek
dat ze schreef over de positie
van de vrouw in de toekom
stige maatschappij. Geen en
kel onderwerp blijft daarin
onbesproken. Of het nu gaat
over het verschil tussen man
nen en vrouwen („baby's ko
men ter wereld met inge
bouwde verschillen die puur
geslachtelijk zijn"), de kind-
aan-huis robot („ik kan haast
niet wachten tot ik er één
thuis heb") of het enig juiste
dieet („een dieet volgen
werkt averechts"), Keeton
heeft er een mening over. En
dat is geen „instant"-opinie,
die voor de vuist weg gelan
ceerd wordt, maar een idee
waarover is nagedacht.
Maar als ze vervolgens die
ideeën verwerkt in een sce
nario voor de toekomst komt
er toch een combinatie van
Huxley's „Brave new world"
en het bijbelse paradijsver-
haal uit de bus. Een compu
ter-gestuurde samenleving
waarin elke stap tevoren is
berekend, waarin ziekte en
smerig werk is uitgebannen,
maar waarin ook geen ruim
te is voor de gehandicapte, de
domme, het toeval. Een per-
fekte machine, draaiend op
supermensen. Overigens, al
les ligt nog open, zegt Kee
ton. „We hebben het zelf in
de hand. Ik geef aan welke
mogelijkheden er zijn en hoe
we die waar kunnen maken.
Maar het is natuurlijk ook
mogelijk dat we onszelf vol
ledig opblazen".
Vrouwelijke start 1
Tot haar grote verdriet heeft
Keeton moeten constateren
dat vrouwen zich maar matig
interesseren voor de weten
schap, en met name de exac
te sector daarvan. Terwijl de
wereld nieuwe wegen inslaat,
door de gigantische ontwik
keling van de technologie,
blijven de meeste vrouwen
aan de kant staan. Dat moet
nu maar eens afgelopen zijn,
vindt Keeton. „Ik denk dat
vrouwen in de toekomst de
taak op zich zullen moeten
nemen uit te zoeken welke
behoeften en verlangens de
mensheid heeft en hoe de
technologie daarin kan voor
zien". Er is geen enkele re
den voor vrouwen om zich
afzijdig te houden, want ze
mogen dan geen mannen
zijn, dat wil niet zeggen dat
ze iets tekort komen. Inte
gendeel, Keeton kan moeite
loos aangeven waarom vrou
wen het niet zo slecht hebben
getroffen met zichzelf.
In de eerste plaats komt al
het leven voort uit de vrouw.
„Het oorspronkelijke ont
werp voor de mens, zowel li
chamelijk als wat de herse
nen betreft, is vrouwelijk. In
feite is de man het bijpro-
dukt. Iedere embryo begint
het leven om zich tot een
vrouwtje te ontwikkelen".
Pas na zes weken kan een
embryo in de baarmoeder be
slissen toch liever een man
netje te worden: de start is
voor iedereen vrouwelijk.
Ook het levenseinde is in
handen van de vrouw, dat
wil zeggen: zij wordt ouder
dan de man. In de Verenigde
Staten leven vrouwen gemid
deld acht jaar langer dan
mannen. Via genetische ma
nipulatie en hormoonbehan
delingen moet het mogelijk
zijn de menselijke levens
duur te verlengen, een leuk
succesje voor de wetenschap,
waar vrouwen relatief meer
ven kunnen profiteren dan
mannen. Keeton vraagt zich
af of de sterfelijkheid zelfs
niet definitief kan worden
overwonnen. „Niemand weet
precies hoe lang een mens
kan leven. We weten dat er
onsterfelijke cellen zijn, kan
kercellen bijvoorbeeld. Mis
schien is dat een aanwijzing.
Bovendien is het mogelijk
„geheugens" te transplante
ren, zo kunnen we wellicht
één geheugen in 'elkaar op
volgende (stervende) licha
men plaatsen. Maar ja, nie
mand weet wat de mens is:
lichaam of geheugen".
Biologisch
Het heeft volgens Keeton
voor de vrouw geen zin er
naar te streven te worden als
de man. Alsof die de norm
zou zijn en alsof er geen ver
schillen zijn. „Biologisch zijn
er veel verschillen en biolo
gie is alles. Het bepaalt de
manier waarop je denkt, hoe
je er uitziet, wat je doet. Maar
je moet niet denken dat an
ders-zijn betekent: minder-
zijn". Het biologische verschil
tussen man en vrouw heeft
grote consequenties (gehad)
voor de rolverdeling: de
vrouw baarde het kind nou
eenmaal, dus kreeg ze ook de
verdere verzorging toegewe
zen. Dat zal veranderen. Niet
alleen omdat de man van
morgen graag de helft van de
opvoeding voor zijn rekening
zal nemen, maar ook omdat
de medische techniek vrou
wen de kans geeft kinderen
net zolang te „parkeren" tot
ze van pas komen, om het
oneerbiedig uit te drukken.
Keeton: „We zullen niet al
leen kunnen kiezen of en
wanneer, maar ook wier eit
jes en sperma gebruikt zullen
worden, waar de bevruchting
plaats zal vinden, in welke
baarmoeder de foetus zal
groeien, welk geslacht het
kind zal krijgen, welke afwij
kingen een abortus of correc
tie wenselijk maken. En we
zullen kunnen bepalen welke
genetische verbeteringen we
in intelligentie, karakter of
uiterlijk willen aanbrengen".
Deze mogelijkheden komen
in het vizier doordat embry
o's voorzien kunnen worden
van de gewenste erfelijke in
formatie, doordat ze kunnen
worden ingevroren (zodat de
moeder op haar negentigste
kan besluiten haar ingevoren
kind bij een eerder geboren
dochter in te planten en ge
boren te laten worden) en al
voor de geboorte operaties
kunnen worden uitgevoerd.
Met de beste wil ter wereld
kan Keeton hier geen spook
beeld in ontdekken. Geen
plaats meer voor de zwakke
ren? „Er zijn geen zwakke
ren meer". Wordt een kind
geaborteerd omdat het blind
geboren zal worden? „We
maken het ziende". Geen
aandacht voor de Derde We
reld? „Eerst moeten we zelf
sterk zijn, dan zullen we hen
helpen. De honger verdween
uit onze landen, hij zal ook
uit Afrika verdwijnen".
Dreigt er geen oorlog, valt er
geen bom? „We krijgen de
informatie om oorlog te stop
pen. Bovendien: in de samen
levingen die een oorlog be
gonnen was op belangrijke
posten geen plaats voor vrou
wen". Optimistisch? „We
kunnen alleen vooruit als we
geloven dat de toekomst posi
tief is. Als de realiteit je niet
bevalt, verander die dan. Dat
heb ik zelf ook gedaan. Zo
kunnen we de toekomst tege
moet".
STEVO AKKERMAN
HAAG Zelfstandigen
jen voortaan niet meer
200.000 gulden bijstand in
vorm van rentedragende
ngen. Als het eigen vermo-
van de zelfstandige een
lalde grens overschrijdt,
dt geen bijstand meer ver-
ct die niet hoeft te worden
gbetaald.
zijn uitgangspunten die
staan in het Bijstandbesluit
zelfstandigen dat op 1 januari
1987 in werking treedt. Het
komt in de plaats van de
Rijksgroepsregeling zelfstandi
gen en een soortgelijke rege
ling voor oudere zelfstandigen.
Uitkeringsgerechtigden die
een bedrijf willen starten kun
nen een lening krijgen van
maximaal 25.000 gulden. Daar
naast kan het inkomen het
eerste halfjaar eventueel
met een halfjaar verlengd
worden aangevuld tot de bij
standsnorm. Oudere zelfstan
digen met een kwijnend be
drijf kunnen voortaan bijstand
aanvragen als zij 55 jaar zijn.
Tot nu toe was de norm 58
jaar.
JSKE EN WISKE DE GLANZENDE GLETSJER
(c) Standaard Uitgeverij, Antwerpen-Weesp.
ERFELUKHEIDSDESKUNDIGE
DR. VAN DER KAMP:
DEN HAAG Zonder dat
het nog in brede kringen on
derkend wordt, is het ziekte-
patroon in het westen ingrij
pend aan het veranderen.
De medische wetenschap is
nu zo ver dat de meeste
ziekten die ons van buitenaf
bedreigen, voorkomen of
goed genezen kunnen wor
den. De bedreigingen komen
tegenwoordig veel meer van
binnenuit; door zwakke
plekken of defecten in het
erfelijk materiaal. Het mo
derne DNA- onderzoek
geeft voor het eerst de mo
gelijkheid heel exact te on
derzoeken waar die defecten
zich voordoen. Daarbij blijkt
dat de invloed van erfelijke
factoren op ons lichamelijk
en geestelijk welzijn altijd
enorm is onderschat.
Dit zei dr. J. van der Kamp,
erfelijkheidsdeskundige van
de Stichting Klinisch Gene
tisch Centrum te Leiden gis
teren bij de presentatie van
het boek „Erfelijkheid en
kinderen krijgen", van de
schrijfster Hansje Ausems in
Den Haag. Het boek, be
doeld om allerlei aspecten
van erfelijke afwijkingen bij
een breed publiek bekend te
maken, is in nauwe samen
werking met dr. Van der
Kamp, de vereniging van sa
menwerkende ouders- en
patiëntenorganisaties VSOP
en enkele ouders van gehan
dicapte kinderen tot stand
gekomen.
Volgens Van der Kamp ne
men de mogelijkheden om
afwijkingen en defecten al
vroeg in de zwangerschap te
diagnostiseren snel toe. Maar
de ouders en erfelijkheidsad
viseurs komen tegelijkertijd
voor nieuwe ethische en mo
rele vragen te staan. Van
der Kamp: „Omdat sommige
ziektes alleen via de man
overerfelijk zijn, kan het
van belang zijn het geslacht
van de vrucht vast te stellen.
Maar nu wil een Aziatisch
ouderpaar elk meisje, dus
ook een gezond meisje, abor
teren. Als we dat weten,
doen we geen onderzoek
naar het geslacht. En dan
hoor je: oh, als u geen onder
zoek doet, aborteren we so
wieso! Zo kun je gechan
teerd worden".
Risico
Ook vraagt Van der Kamp
zich af of prenataal onder
zoek gedaan mag worden
naar het „dragerschap" van
een erfelijke ziekte, als dat
de ouders tot abortus zou
motiveren. Een drager of
draagster van een erfelijke
ziekte wordt zelf niet ziek,
maar heeft wel een ver
hoogd risico een gehandicapt
kind te krijgen. Van der
Kamp: „In hoeverre praat je
hier dan nog over een ziekte
die je wilt voorkomen?".
Vijfennegentig procent van
de ouders die een erfelijk-
heidsheidsadvies vraagt in
één van de zeven centra in
Nederland, wordt overigens
gerustgesteld. De overige
vijf procent staat volgens
Van der Kamp voor een
zeer moeilijke keus: „Het ge
handicapte kind accepteren
of een vaak bijzonder ge
wenste zwangerschap afbre
ken". Volgens de geneticus
uit Leiden is binnenkort van
alle driehonderd geslachts
gebonden erfelijke afwijkin
gen (zoals de spierziekte van
Duchenne en hemofilie of
bloedziekte) bekend waar
het defect in het genetisch
materiaal zit. „Dat biedt ou
ders uit risicogroepen de
mogelijkheid meerdere
zwangerschappen op te zet
ten, totdat er een kind zon
der deze ziekte op het gen
geboren kan worden".
Dillema's
Het boekje „Erfelijkheid en
kinderen krijgen", geeft hel
dere en zakelijke informatie
op het terrein van erfelijk
heidsrisico's, mogelijkheden
voor erfelijkheidsvoorlich
ting (sinds een jaar in het
ziekenfondspakket) en mo
gelijkheden voor preventie
van ernstige erfelijke afwij
kingen. De dilemma's die bij
het ergelijkheidsonderzoek
kunnen ontstaan, worden
daarbij met een zekere mild
heid en ruimte voor eigen
keuze aan de orde gesteld.
Behalve de ontwikkelingen
op medisch en technisch ter
rein komen, dank zij dag
boekfragmenten van ouders,
ook de emotionele kanten
van deze problematiek in
dringend aan de orde. Zoals
bij Arno, die schrijft nadat
een echografie in de zevende
maand van de zwangerschap
van zijn vrouw Pauline
heeft uitgewezen dat hun
kind geen levenskansen
heeft:
„Ach lieve, dappere Pauline.
Knokkend, zo hard voor je
zelf. Het is alsof je zelfs nu
nog wilt schrijven in 'dit
schrift, voor ons kind, voor
later als het groot is. Maar
ons verdriet van deze dagen
is niet te beschrijven. Het i$
verdrinken in een douche
van onmacht. Tranen om
ons kind dat geboren wordt
om dood te gaan. Lieve Pau
line, wat jij baart overleeft
misschien niet eens de be
valling. Maar anders zal het
sterven in mijn armen. Niet
alleen in een kamertje. We
zullen het een naam geven.
En het zal ook blijven leven,
in onze herinnering".
Een oudere moeder vertelt:
„Waar ik steeds aan moet
denken: hoe erg was het
nou? Hoe slecht was het er
aan toe geweest? Als het nou
een beetje achter was ge
weest, een kind dat je ge
woon thuis had kunnen hou
den, dat had best gekund.
Maar als je het af had moe
ten geven .ik breng het
liever naar een kerkhof dan
naar een tehuis. Maar daar
krijg ik geen antwoord op.
Ik blijf dus alsmaar met de
vraag of ik er goed aan heb
gedaan of niet".
PAUL KOOPMAN
„Erfelijkheid en kinderen
krijgen" Hansje Ausems
27,50 Uitgeverij Kosmos
DEN HAAG Minister Smit-
Kroes (Verkeer en Waterstaat)
is bereid de binnenvaart fi
nancieel te hulp te schieten in
dien er schade wordt geleden
door haar besluit de Ooster-
scheldedam verder open te
zetten. De minister heeft dit
gisteren in de Kamer gezegd
na aandrang vanuit affe frac
ties. Vanuit de binnenvaart
was met schadeclaims ge
dreigd.
In de Kamer bestond alge
meen grote waardering voor
het besluit van de minister het
getijdeverschil in de Ooster-
schelde weer tot 2.70 meter op
te voeren gezien de milieu- en
visserijbelangen. Smit-Kroes van de Oesterdam niet waren niet te doen zal op grote schaal extra gepatrouilleerd én is een
liet weten dat de hogere voorzien. Om de effecten van extra steen gestort worden sleepboot beschikbaar gesteld,
stroomsnelheden in de Rijn- de hogere stroomsnelheden in langs de oevers. Ten behoeve De kosten van dit alles belo-
Scheldeverbinding na sluiting de Rijn-Scheldeverbinding te- van de scheepvaart wordt er pen zes miljoen gulden.
Fokkerpersoneel
wijst voorstel af
SCHIPHOL De dag- en
avondploegen bij de vliegtuig
fabriek Fokker op Schiphol
hebben gisteren een aanbod
van de directie in het conflict
over het opheffen van de
woon-werkverkeervergoeding
afgewezen. De werknemers
hebben de ondernemingsraad
gevraagd met de Fokker-di
rectie in overleg te treden en
deze te overtuigen vóór 20 no
vember met een aanvaardbare
regeling voor de dag te komen.
De eisen werden - evenals
maandag - met korte werkon
derbrekingen kracht bijgezet.
