„Weigering steun moslims
onbehoorlijk en pijnlijk"
£eidóc<3omctti
„Trots gelovig zijn is remedie tegen kerkverlating"
aan tafel
ACHTERGROND
fieidaeSommil
kerk
wereld
Elie
Wiesel:
Er is
genoeg
geleden
GROTE KERKEN: OVERHEID HEEFT WEL TAAK
Blanke kerk wijst
wel principe, maar niet
apartheidspraktijk af
Drie nieuwe priesters in bisdom Rotterdam
beroepingen
Vertrek Brokx politieke winsj
Te groot
vueer
DONDERDAG 23 OKTOBER 1986PAGIN|
Tsjechoslowaakse katholieken eisen vrijlating
In twee afzonderlijke petities hebben rooms-katholieken in
Tsjechoslowakije bij president Gustav Husak aangedrongen
op de vrijlating van geloofsgenoten die om politieke rede
nen gevangen wordea gehouden.
Gevraagd wordt om de vrijlating van Jiri Wolf, lid van de
beweging voor de mensenrechten Charta '77. Wolf, die
sinds 1983 gevangen zit, is vooral bekend geworden door
zijn publikatie over de toestand in de Tsjechoslowaakse ge
vangenissen. De petitie is ondertekend door onder anderen
de katholieke theoloog en filosoof Vaclav Benda, de jezuïet
Frantisek Lizna, de protestantse theoloog Milan Balaban, en
de priester en woordvoerder van Charta '77, Vaclav Maly.
Bezwaar Israëlische rabbijnen tegen levertransplantatie
In Israel is woensdag de eerste levertransplantatie uitge
voerd ondansk bezwaren van het opperrabbinaat, volgens
welke de operatie indruist tegen de joodse wetten.
Minister van gezondheid Shoshana Arbeli-Almozlino zei
dat zij toestemming had gegeven voor de transplantatie om
het leven te redden van Mira Schichmanter, een 40-jarige
moeder van twee kinderen. Het probleem voor de opper
rabbinaat is hoe èn wanneer vastgesteld kan worden dat de
donor zeker dood is. De joodse wetten zeggen dat iemand
als dood wordt beschouwd als zijn of haar hart niet meer
klopt. Maar volgens de medici moet het hart van een donor
blijven kloppen tijdens de transplantatie.
Mensen die opgehouden
hebben jong te zijn,
zeggen „ik ben ae oude
Fliegende Blatter
Nobelprijswinnaar Elie Wie
sel is in Moskou aangeko
men. Hij zei dat hij hoopte
op een ontmoeting met Mi-
chail Gorbatsjov en dat hij
dolgraag Nobelprijswinnaar
Andrei Sacharov zou zien.
De joodse schrijver blijft tot
zondag in de Sovjet Unie.
Zijn reis stond al op het pro
gramma voordat hij de No
belprijs kreeg.
Op het vliegveld van Mos
kou sprak Wiesel: Ik geloof
dat het leed en de herinne
ring aan het leed de hele
wereld kunnen weerhou
den, moeten weerhouden,
van verder leed.
Daarom zijn wij hier, zei hij,
het Russische volk heeft 20
miljoen mensen verloren in
de oorlog, het joodse volk
verloor 6 miljoen mensen en
andere volkeren nog meer
miljoenen. Het is genoeg.
We moeten de geschiedenis
vertellen om te voorkomen
dat de dood de oorlog wint,
want alleen de dood is de
uiteindelijke winnaar van
een oorlog.
Wiesel is door de Sovjet-
Unie uitgenodigd om te pra
ten over een conferentie die
volgend jaar in Washington
wordt gehouden. Deze con
ferentie gaat over niet-jood-
se slachtoffers van Hitiers
concentratiekampen.
Het PvdA en VVD-stand-
punt om geen financiële
steun te willen geven aan
moslims voor het inrich
ten van gebedsruimten
(moskeeën) is in slechte
aarde gevallen bij het In
terkerkelijk Contact in
Overheidszaken (CIO).
Mr. F.H.M. van Spaen-
donck, secretaris van het
CIO waarin negentien
kerken en kerkgenoot
schappen zijn vertegen
woordigd, spreekt van
een bijzonder onbehoor
lijke en pijnlijke gang van
zaken.
Genoemde partijen spraken
zich maandag uit tegen over
heidssteun aan moslims voor
hun moskeeën tijdens de be
handeling van de sekten-nota,
het CDA wil wel subsidiëren.
Mr. Van Spaendonck: „Het is
voor de moslims uitermate
pijnlijk dat de kwestie zo uit
voerig aan de orde is geweest
tijdens een debat over het
sekten-rapport. Het gaat hier
over een belangrijke kwestie,
namelijk de verhouding tus
sen kerk en staat. Die discus
sie kun je niet „zomaar" even
voeren. En nota bene de rege
ring heeft een commissie in
gesteld (onder voorzitterschap
van prof. Hirsch Ballin) die
hierover volgend jaar een ad
vies moet uitbrengen".
Mr. dr. C.J. Verplancke
Hij neemt het PvdA en VVD
bijzonder kwalijk dat deze
partijen volkomen voorbij
gaan aan de standpunten van
de grote kerken in ons land
over kwesties als die van
steun aan kerken en religieu
ze groeperingen. „De grote
kerken van ons land vragen
van de overheid een voor
waarden scheppend beleid ten
aanzien van de beleving van
de vrijheid van godsdienst. De
overheid legl allerlei plichten
op aan de kerken, bijvoor
beeld minimum-loon voor
geestelijken, eisen van veilig
heid voor gebouwen en derge
lijke. Maar PvdA en VVD
willen blijkbaar niets weten
van de andere kant, namelijk
de plicht van de overheid om
dus ook mee zorg te hebben
dat mensen vorm en gestalte
kunnen geven aan hun reli
gieuze gevoelens. Bij andere
uitingen van geestelijke aard,
bijvoorbeeld culturele, gelden
hele andere normen. De over
heid mag van PvdA en VVD
wel voorwaarden scheppen
voor een klimaat waarin
mensen vorm kunnen geven
aan culturele waarden, maar
zodra het gaat om godsdienst,
moet de overheid terugtreden.
Alsof godsdienst niet een
geestelijke waarde is die voor
het leven van zeer veel men
sen van groot belang is. Juist
ook bij moslims: hun geloof is
zeer fundamenteel in hun da
gelijks leven". Van Spaen
donck meent dat het stand
punt van PvdA en VVD uit
mondt in ongelijke behande
ling. grenzend aan discrimi
natie, omdat „het wezenlijke
belang dat grote groepen
mensen hechten aan hun ge
loof wordt ontkend".
Modieus
Een ander geluid laat mr.dr.
C.J. Verplancke, burgemees
ter van Ridderkerk, horen.
Hij promoveerde op het on
derwerp „subsidiering van de
kerkebouw" in de jaren zes
tig. „In het algemeen gespro
ken ben ik geen voorstander
van overheidssteun aan ker
ken of religieuze groeperin
gen. Ik spreek dan over de
zuiver godsdienstige zaken als
het houden van diensten, dus
ook de inrichting van een ge
bedsruimte. Naar mijn oor
deel moeten gelovigen, of dat
nu christenen zijn, moslims of
hindoes, zelf zorgen voor de
middelen om hun godsdiensti
ge uitingen vorm te geven.
Dat dient een manifestatie
van hun geloof te zijn. Een
kerk moet zelf de predikant
betalen en zorgen voor ban
ken in de kerk, een moslim
gemeenschap moet zichzelf
ook redden. De overheid moet
zich daar niet mee bemoeien".
Dr. Verplancke, lid van de
Christelijke Gereformeerde
Kerken, wijst er op dat bij so
ciaal werk van een kerk of
religieuze groepering een an
der verhaal geldt. „Ik kan me
voorstellen dat de overheid
subsidieert als een kerk op
het terrein van de sociale zorg
taken verricht die de over
heid ook tot haar verantwoor-
deljkheid rekent".
Van belang bij de discussie
over kerk en staat is ook de
vrijwilligheid, meent hij. „Ik
vind dat de overheid zorg
moet dragen voor geestelijke
verzorging van de militairen
in het leger, of voor die van
de gevangenen. De betrokken
mensen zijn in het algemeen
niet vrijwillig het leger of de
gevangenis ingegaan, maar op
last van de overheid. Dan
heeft die overheid een taak,
vind ik. Zo kan ik me best
Mr. F.H.M. van Spaendonck
voorstellen dat er ooit een
geestelijk verzorger komt
voor moslims in het leger die
door de overheid wordt be
taald".
De houding van het CDA bij
de discussie over 'steun aan
moslims vindt hij verwerpe
lijk. „Ik denk dat er modieuze
aspecten hebben meegespeeld,
zo van: we maken een goede
beurt door op te komen voor
een etnische minderheid, en
minder een principiële hou
ding". Dr. Verplancke herin
nert eraan hoe in 1963 de
Tweede Kamer-fractie van de
ARP unaniem stemde tegen
overheidssteun bij kerkbouw.
Het standpunt van VVD en
PvdA deelt dr. Verplancke, al
vermoedt hij een argumenta
tie die niet de zijne is. „Het
zou me niet verbazen als ze
hebben geweigerd de moslims
te steunen uit angst voor een
precedent-werking: als de
overheid hier inspringt, zou
den de kerken ook weieens
rechten kunnen laten gelden.
En dat willen beide partijen
voorkomen, hoewel het graag
gevoerde imago van zorg te
hebben voor minderheden nu
wel een flinke deuk heeft ge
kregen".
LÜTSEN KOOISTRA
„Laat iedereen trots gelo
vig zijn en blij naar de
kerk gaan. Dat is het eni
ge dat uitstraling heeft en
dus wervend op jongeren
werkt. Als jongeren bo
vendien ontdekken dat ze
niet moeten maar mogen
geloven, zal het geloof
hen meer aanspreken".
Dit zegt dr. Pieter van Hoof,
programmamaker bij de
KRO, in het themanummer
over kerk en jongeren van „1-
2-1", het informatiebulletin
van de Rooms-Katholieke
Kerkprovincie. Daarin pleit
hij voor een nieuwe benade
ring van het probleem van de
kerkverlating onder jongeren.
Van Hoof was zo'n tien jaar
geleden als studiesecretaris
van de R.-K. Kerkprovincie
medeverantwoordelijk voor
het rapport „Ga nu allen heen
in vrede" over de houding
van Nederlandse jongeren ten
aanzien van kerk, geloof en
religie.
De huidige" situatie verschilt
naar zijn mening niet veel
met die van tien jaar geleden.
In» Nederland gaat dertig pro
cent van alle mannen en
vrouwen tussen de 55 en 64
jaar nooit naar de kerk. In de
leeftijdsgroep van 18 tot 24
jaar ligt dat percentage op 44
en van de mensen tussen 25
en 34 jaar gaat zelfs meer 52
procent nooit naar de kerk.
Van Hoof pleit voor „een ge
lovige, theologische benade
ring". „Veel mensen in de
kerk zien God als noodzaak
en basis van alles. Ze zouden
God eigenlijk als een ge
schenk moeten ervaren", be
toogt Van Hoof. Dit zou vol
gens hem ook beter aanslui
ten bij het moderne levensge
voel.
„Mensen zeggen vaak: we
hebben God niet nodig, want
we kunnen onze eigen ver
antwoordelijkheid best aan",
aldus Van Hoof. De kerk
heeft daar volgens hem ver
keerd op gereageerd door te
blijven antwoorden: „Maar
God is nodig". „Beter is te
stellen dat God niet noodza
kelijk is voor een behoorlijk
wereldbeeld en een allesom
vattende ethiek, maar dat Hij
toch node gemist kan worden
omdat Hij richting en per
spectief geeft", vindt Van
Hoof.
De blanke Nederduitse
Gereformeerde Kerk in
Zuid-Afrika heeft woens
dag de bijbelse rechtvaar
diging van de apartheid
afgewezen. Daarmee
neemt de kerk afstand
van het „apartheidsmani-
fest" uit 1974, getiteld
„Ras, volk, nasie".
De synode die deze dagen in
Kaapstad bijeenkomt, heeft
zich echter uitgesproken voor
handhaving van naar ras ge
scheiden scholen en en naar
ras gescheiden kerken. Over
de hoekstenen van de apart
heid (gescheiden woongebie
den voor blanken en niet-
blanken alsmede het systeem
de inwoners van Zuid-Afrika
vaf de geboorte naar huids
kleur in te delen) heeft de sy
node niet eens gesproken.
Ds. Johannes Adonis van de
NG Sendingkerk (de mulfira-
ciale kerk die tot voor kort de
NG-dochterkerk voor kleur
lingen was) noemde de veran
deringen slechts kosmetisch.
Binnen de Sendingkerk,
waarvan ds. Allan Boesak
praeses is, is men vooral te
leurgesteld over het feit dat
de blanke NG-Kerk dinsdag
besloot het principe van de
scheiding naar ras van de vier
NG-Kerken niet op te geven,
aldus ds. Adonis.
Conservatieve synodeleden
probeerden tevergeefs het ge
bruik van de term apartheid
in het besluit te vermijden.
Buiten Zuid-Afrika heeft dat
woord een veel te beladen
term, zo betoogden zij.
Tijdens de discussie bleek dat
de meeste synodeleden onder
apartheid niet de geografische
indeling van het land voor Apartheid in Zuid-Afrika. Dit jongetje uit de zwarte voorstad Soweto speelt in zijn eentje In de
verschillende bevolkingsgroe- regen met een gevonden autoband,
pen verstaan, maar een discri
minerende houding tegenover met het besluit waarin de dan de helft van de blanke menen dat Botha, wiens Na-
niet-blanken. Op grond daar- apartheid werd afgewezen. bevolking lid is, de koers van sionale Partij nauw met de
van konden ook conservatie- in politiek opzicht heeft de president Botha bevestigd. NG-Kerk verbonden is, met
ve synodeleden instemmen blanke kerk, waarvan meer Waarnemers in Zuid-Afrika deze besluiten kan leven.
In de kathedrale kerk aan de Ma- Het gaat om de heren drs. R.G.M. Onbevlekt Hart van Maria te Den Clemens en Michael te Rotterdam,
thenesserlaan in Rotterdam worden Gouw (39), mr. C. Stam (51) en W.J. Haag na een studie in Rolduc. Mr. Joop Reder tenslotte, gereformeerde
op 8 november om 11.00 door mgr. Reder (67). Drs. Ruud de Gouw, af- Cees Stam, eveneens afkomstig uit van origine die op latere leeftijd tot
R. Bar drie diakens tot priester ge- komstig uit A'dam, is sinds eind A'dam, heeft na een notaris-studie, de katholieke kerk toetrad, was lan-
wijd. september vorig jaar diaken-stagiair ook in Rolduc gestudeerd en werkt ge tijd ambtenaar en employé bij
in de parochie Christus Koning en thans in de parochie van de H.H. een reisbureau.
Hervormd
moderamen
wijst brochure
Midden-Oosten af
De Nederlandse Her
vormde Kerk is tegen de
publicatie van de brochu
re „Midden-Oostent ba
kermat van christenen",
die door een werkgroep
van de Raad van Kerken
in Nederland is geschre
ven.
Onvolledige of wellicht ook
aanvechtbare informatie zou
uitermate ongunstig zijn. Op
dit wezenlijke punt heeft
het moderamen op grond
van de ontwerptekst geen
zekerheid verkregen. Voor
lichting over het Midden-
Oosten dient niet tot polari
satie leiden.
Niet alleen de hervormden,
ook de rooms-katholieken
hebben kritiek op de bro
chure. Ds. W. van der Zee,
secretaris van de Raad yan
Kerken, gelooft daarom dat
de raad nog moeilijk tot pu
blicatie kan overgaan.
Nederlands» Hervormde kerk
Beroepen: te Wijk bij Heusden,
J.Harteman te Moerkapelle; te
Hoornsterzwaag (hervormd gerefor
meerd), W.L.Andel kandidaat te Kat
wijk, die dit beroep heeft aangeno
men. Aangenomen naar Den Haag,
drs.EJ.Bosch te Den Haag.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Beroepen te Almere-Zeewolde, A.O.
Reitsema te Brunssum-Treebeek.
Lekkerbekje met bietensalade en gebakken
aardappelen hangop met druiven
Voor twee personen: 2 wijtingfilets i 150 g, zout, bloem,
40 g margarine, 1 grote ui, peterselie;
500 g gekookte of rauwe bieten, 2 lepels yoghurt, 1 lepel
azijn, zout, peper, suiker, uitje, 1 appel, mierikswortel
1 ei;
0,5 tot 1 kg aardappelen, olie, basilicum, zout;
1 liter karnemelk, trosje druiven, basterdsuiker.
Spoel de vis af met koud water, laat hem uitlekken en be
strooi hem met zout. Haal de filets na vijf minuten door
bloem. Klop alle losse bloem er af en bak de vis in de marga
rine bruin en gaar in ongeveer zes minuten. Houd de filets
op een schotel warm. Snijd de schoongemaakte ui in dunne
ringen en bak die in het overgebleven vet langzaam gaar en
lichtbruin. Leg de ui op de vis en strooi er fijngeknipte peter
selie over.
Ontvel gekookte bieten en rasp ze grof. Schil rauwe bieten,
rasp ze grof en kook ze in weinig water in een half uur gaar.
Meng een sausje van yoghurt, azijn, zout, peper, suiker en
fijngesneden ui en voeg de bieten met grofgeraspte appel en
eventueel fijngeraspte mierikswortel toe. Garneer de salade
met plakjes hardgekookt ei.
Gebruik restjes gekookte aardappelen of kook verse aardap
pelen in de schil gaar, laat ze afkoelen en pel ze. Bak de in
niet te dunne plakjes gesneden aardappelen bruin in weinig
olie en schep er voor het in de schaal doen naar smaak basili
cum en zout door.
Zet de karnemelk een halve dag weg in een met 'n natge
maakte doek belegde zeef. Schep de hangop uit de doek en
doe het doorgelekte water weg. Was de druiven, ontvel en
ontpit ze desgewenst en leg ze in de hangop. Geef er een
schaaltje met basterdsuiker bij.
JEANNE
VOOR de heer Brokx, die vóór de verkiezingen verkil
kandidaat te willen zijn voor een ministerschap op VI
huisvesting, is zijn nieuwe ambtstermijn als staatsseerf
van onverwacht korte duur geweest. In de afgelopen w:
zag deze rasbestuurder, die grote verdiensten heeft g
voor de stadsvernieuwing en het op peil houden vat
nieuwbouw in een periode van bezuinigingen, zijn iy
aangetast onder de vloed van onthullingen over onil
praktijken bij beleggingen in de bouw. Hij heeft er zelf
de consequenties uit willen trekken, ook al moest hij t(
ven dat onder zijn verantwoordelijkheid ernstige foutei
gemaakt. Brokx wilde het gevecht aangaan met de
mentaire enquêtecommissie die de zaak gaat onderz<
Dit is hem door de CDA-fractie onmogelijk gemaakt.
Cd A-fractievoorzitter De Vries heeft door zijn vertrouj
ke brief aan premier Lubbers het lot van de bewindsmaj
zegeld. Nadat de brief eenmaal was uitgelekt wanf
lekt niet uit kreeg De Vries alsnog de fractie achter
Deze deelt nu zijn mening dat Brokx moet verdwijnen it
belang van het woningbouwbeleid.
BROKX, die met een korte onderbreking ongeveer tieij
de volkshuisvesting heeft beheerd, betaalt de tol voor d
brekkige controle van zijn departement op de subsidie)
beleggers in de woningbouw. Tot welke onverantwoordl
gaven een en ander heeft geleid, is de laatste maanden sj
bij beetje onthuld. Met spanning wordt gewacht op wj
parlementaire enquête straks nog boven water haalt aaj
stuurlijke en administratieve onvolkomenheden. Ook za
hem schuldig te noemen heeft De Vries geoordeeld
Brokx niet meer goed zou kunnen functioneren. j
ANDERS dan de toenmalige VVD-fractieleider Nijpeli
in de RSV-affaire bij voorbaat bekendmaakte dat „zijn'
nister Van Aardenne kon rekenen op zijn steun, heel
Vries willen voorkomen dat Brokx langzaam zou word*
gebrand. Het is begrijpelijk dat De Vries dit zijn partijgi
en het CDA heeft willen besparen. In de situatie d
is ontstaan vervult Brokx voorlopig een martelaarsrol,
het zeer goed mogelijk dat de parlementaire enquête dej
heid van het ontslag zal aantonen.
De „ABP-enquête" zal, anders dan de RSV-enquêteJ
hoofdrolspelers niet meer in functie zien. De mogelijk
antwoordelijke politici zijn van het politieke toneel ver
nen, de ABP-top is vervangen. Partijpolitieke belangen
len tijdens de enquête waarschijnlijk een minder domil
rol gaan spelen. Dit is de politieke winst na het vertrelj
Brokx.
Te groot, vindt men op vrijwel alle luchthavens van deze B
747-500. Het reusachtige toestel bestaat weliswaar alleei
maar op papier, maar nu al zijn er problemen over ontstaa
meeste luchtavens zouden grondig verbouwd moeten word«
het vliegtuig te kunnen ontvangen.
Wisselvallig
herfstweer
DE BILT (KNMI) Vandaag
zat ons land in koude en on
stabiele lucht, waarin zich ge
makkelijk talrijke buien ont
wikkelden. Hierbij kwam ha
gel en onweer voor, en de bui
en gingen soms gepaard met
zware windstoten. Vannacht
wordt de buiigheid minder.
Morgenochtend komen er en
kele zonnige perioden, als een
zwakke rug van hoge lucht-t
druk passeert. In de loop van
de dag neemt vanuit het wes
ten de bewolking echter al
weer toe, en in de avond kan
het opnieuw regenen. Dit op
nadering van een volgende
oceaandepressie, die zaterdag
boven Schotland en zondag bij
Denemarken komt te liggen.
Dit nieuwe lagedrukgebied
zorgt voor wisselvallig weer
tijdens het weekeinde. Zater
dag regen, zondag een nieuwe
buienzone, en beide dagen
veel wind met aan de kust mo
gelijk opnieuw storm.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, mede
gedeeld door het KNMI, geldig
voor morgen en zaterdag:
Zuid-Scandinaviemorgen op
klaringen, zaterdag vanuit het
zuidwesten regen, landin
waarts plaatselijk voorafge
gaan door sneeuw. Middag-
temperatuur van 9 graden bij
zee tot 4 graden landinwaarts.
Britse Eilanden: morgen re
gen, in het oosten eerst opkla
ringen. Zaterdag enkele opkla
ringen en vooral in het westen
en noorden buien. Middagtem-
peratuur van 8 graden in het
noorden tot 14 graden in het
zuiden.
Denemarken, noord-Duitsland
en Benelux: morgen opklarin
gen en in Denemarken nog
een enkele bui. Zaterdag pe
rioden met regen. Middagtem-
peratuur ongeveer 11 graden.
Oost-Frankrijk en zuid-Duits-
land: zonnige perioden, op za
terdag meer naar het noorden
en westen mogelijk i
Middagtemperatuur ong
10 graden.
West-Frankrijk: morgen'
nige perioden maar latd
komende bewolking. Op
dag enige regen vooral'
naar het noorden. Middaj
peratuur ongeveer 14 gr:
Spanje en Portugal: z
maar in het noorden
wolkenvelden. Middagtf
ratuur van 17 graden ij
noorden tot 22 27 grad
ders.
Alpengebied: vrij zonni
zondag in het noordwest
deel meer bewolking,
den-grens op ongeveer 1(
2000 meter hoogte. Ml
temperaturen in de noo|
len rond 10 graden in de
dalen ongeveer 15 gradel
Italië en Joegoslavische
vrijdag in het noordei
zonnig, vooral in middï
zuid-Italië regen en om
buien, op zaterdag vrij z
Middagtemperatuur in
noorden 15 tot 19 grad^
deïs 19 tot 25 graden.
WEERRAPPORT HEDENMORGi]
ffttr Mu Min
Amsterdam h.bcw. 12 7
De Bilt h.bew 12 6|
Eelde regenbui 12 S!
Eindhoven zwbew. 13 6
Den Helder onweer 12 6-
Rotterdam h.bew. 12 7
Twente iw.bew. 11 6
Vlissingen zw.bew. 14 9
Zd. Limburg zw bew 15 7
Aberdeen regenbui 9 1
Athene onbew. 23 16
Bordeaux
Brussel
Dublin
Frankfort
Genève
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen h.bew
Lissabon zw.bew.
Luxemburg regenbui
Madrid zw.bew.
Malaga
Mallore
Malta
Moskou
München
l.bet*
l.bew.
Stockholm
Warschau
Wenen
Zürich
Casablanca
onbew. 16 11
