Leidse Courant | 1986 | 17 oktober 1986 | pagina 14

Nu bloembollen planten
voor fleurig voorjaar

£gidóc6otumxt

De opmars van Nerine

Bloemen worden om de tuin geleid

BLOEMENGROETEN IN DUITSLAND STAGNEREN

Telers concurrent
op eigen markt

Praten over automatisering

LANDEN TUINBOUW

VRIJDAG 17 OKTOBER 1986 PAGINA II

Langzaam maar zeker nadert
het moment dat we weer voor
extra kleur in de tuin, voor de
vroege en latere vooijaarspe-
riode, moeten gaan zorgen.
Het kan niet anders of we ko
men dan bij de bol- en knol
gewassen terecht. Deze be
langrijke plantengroep im
mers. herbergt talloze soorten
die in de periode februari-mei
(juni) uitbundig kunnen bloei
en. De moeite die daar tegen
over staat is gering.

Er zijn nauwelijks andere
tuinplanten denkbaar die zo
veel kleur en vaak ook geur
geven zonder dat daar grote
inspanningen voor nodig zijn.
Op allerlei plaatsen zijn ze nu
te koop: de tulpen, hyacinten,
narcissen en de zogenaamde
bijgoedgewasjes. Deze laatste
naam is eigenlijk helemaal
verkeerd: het zijn bepaald
geen gewasjes die er maar bij
hangen, integendeel: ze kun
nen absoluut niet worden ge
mist.

Bolgewassen stellen slechts
geringe eisen aan de grond en
de standplaats. Omdat de
meeste bloeien in een periode
dat bomen en heesters nog
geen, of nog maar weinig blad
hebben gevormd, kunnen ze
daar goed onder worden ge
plant. Dat geldt voor veel
soorten, maar niet voor tulpen
en hyacinten.

Over de grond zelf hoeft nie
mand zich speciale zorg te
maken: omdat het voedsel al
in de bol en knol is opgesla
gen, doen de grondsoort en de
voedselhoeveelheden daarin
nauwelijks terzake. Wel is een
grond die 's winters erg nat is,
ongeschikt. De bollen kunnen
dan vooral in de periode dat
ze onder de grond zitten ge
makkelijk gaan rotten.
Een en ander betekent na
tuurlijk niet dat een goede
grondbewerking niet nodig is.
Uiteraard moet de grond goed
worden losgemaakt en ver
dient het aanbeveling om bij

die gewassen, die jarenlang op
dezelfde plaats blijven staan
zoals narcissen wat
voedsel door de grond te wer
ken: gedroogde koemest of
andere organische meststof
fen, zoals hoorn- een beender
meel.

Planttips

Het planten op zich is eigen
lijk erg eenvoudig. Het kan
met een handschopje. Eerst de
bollen op de gewenste afstand
leggen en vervolgens een
plantgaatje maken. Dan de
bol erin en de grond erover.
Er is in de handel ook een bij
zonder handige, speciale bol-
lenplanter verkrijgbaar.
Voorkom dat de groepen
steeds vierkanten, rechthoe
ken of cirkels vormen. Voor
bij het bijgoed is het gewenst
een zekere mate van onregel
matigheid aan te brengen, ook
in de onderlinge afstand.
De plantdiepte levert nogal
wat bollenliefhebbers proble

men op. Dat is echt niet no
dig. Een zeer bruikbare vui
stregel is dat de bolletjes
tweemaal zo diep worden ge
plant als ze hoog zijn.Overi-
gens staat op de zakjes waarin
de bollen zijn verpakt, ook
vaak de jusite plantdiepte in
centimeters vermeld.

Het overgrote deel van de
bolgewassen is volkomen
winterhard. Het zijn vooral de
jonge neuzen, die al vroeg in
het jaar boven de grond ko
men, die wat berscherming
nodig hebben en waarom men
dan ook adviseert om direct
na het planten wat dek in
de vorm van blad of turf
molm aan te brengen.
Hyacinten echter kunnen niet
al te veel vorst hebben, zodat
die zeker van een extra vors-
twerende laat moeten worden
voorzien. De eerstkomende
periode, eventueel tot in be
gin december, kunnen al die
bolgewasjes worden geplant.

Bolgewassen stellen slechts geringe eisen aan de grond en de
standplaats.

Vraag een willekeurige Nederlander wat een Nerine is en het
antwoord luidt ongetwijfeld: kweenie. En dit terwijl Nederland
de grootste Nerineproducent ter wereld is. Maar deze situatie is
nu aaq het .veranderen. Deze bloem die het met name goed
doet in bloemstukjes, corsages en gemengde boeketten is bezig
zich uit de obscuriteit omhoog te worstelen. Naast de vele ver
werkingsmogelijkheden van deze opvallende bloem is ook de
houdbaarheid van ruim twee weken opvallend. De Nerine
wordt in tal van variëteiten aangevoerd op de Nederlandse
bloemenveilingen: tot dusver zo'n 20 miljoen stuks per jaar. Dit
aantal heeft Nerine op de 25e plaats in het klassement van de
meest verkochte vaderlandse snijbloemen gebracht. Maar om
dat hij met stip staat genoteerd, wordt hij binnen afzienbare
tijd in de Bloemen-Top-Tien verwacht.

De wereldmarktpositie die
Nederlandse bloemenkwekers
hebben bereikt, is voor een
flink deel te danken aan het
gebruiken van de moderne
techniek. Daardoor zijn kwe
kers in toenemende mate be
zig sommige bloemsoorten te
manipuleren. De „genen" van
deze planten blijven daarbij
geheel onaangetast. De kwe
kers laten echter de bloemen
bloeien in een periode die zij
zelf wensen. Met behulp van
lage temperaturen in koelcel
len, verlichting of verduiste
ring van de kassen kan de
kweker bloemen oogsten voor
of na de normale bloeiperio

de. Dan is de aanvoer gerin
ger en de priis gunstiger. Ie
der weet dat de chrysanten in
Holland het gehele jaar door
in kassen bloeien. De kwekers
spreken dan van jaarrond-
cultures. In het najaar blijkt
op de veilingen dat ook een
aantal andere bloemsoorten
op de drempel staan van de
jaarrond-cultuur.

Zo zijn de bekende herfstas-
ters gemakkelijk te beïnvloe
den planten die nu reeds in
zes verschillende kleuren bij
na het gehele jaar geoogst
worden. Hierbij spelen het
juiste stekstadium en het ver

duisteren en verlichten van
de kas een grote rol. Een op
komende jaarrond-cultuur is
ook die van Antirrhinum, de
zeer bekende leeuwebekjes.
Ook deze bloemen worden in
kassen „verleid" om vroeger
of later te bloeien dan in de
normale periode. Een mooi
voorbeeld zijn de heerlijk
geurende violieren (Matthio-
la) die ook vanaf het vroege
voorjaar tot diep in december
op de veilingen komen.

Om de niet gewenste enkel-
bloemige bloeiers uit het jon
ge plantmateriaal te halen, zet
men deze enige tijd in een

koelcel bij een temperatuur
van onder de 15 graden. De
ervaring leerde dat de enkel-
bloemige plantjes een andere
bladkleur krijgen en verwij
derd kunnen worden. Omdat
violierenplanten bij een kas-
temperatuur van 22 graden en
hoger weigeren bloemknop
pen te vormen, gingen gespe
cialiseerde kwekers ertoe
over om de kassen in de zo
merperiode te koelen en daar
door bloeiende violieren te
kunnen oogsten. Door deze
grote vakkennis en goede ac
commodatie gelukt het aan
kwekers de rentabiliteit van
hun bedrijf te verbeteren.

Bloemen als groet hebben
duidelijk aan waarde verlo
ren, de omzet stagneert in
West-Duitsland. Dat heeft de
Westduitse Fleurop-voorzitter
gezegd. Die mening wordt
overigens niet door de Neder
landse Fleurop onderschre
ven. Een woordvoerster zegt

dat deze manier van groeten
in Nederland nog steeds in de
lift zit. Vorig jaar gingen er in
ons land maar liefst 1,1 mil
joen bloemengroeten de deur
uit. Wereldwijd gezien neemt
Nederland met deze manier
van cadeautjes geven na Zwe
den de tweede plaats in.
West-Duitsland is vierde op

de wereldranglijst. Volgens de
Westduitse voorzitter zijn er
bijna geen bloemsoorten meer
die exclusief door de bloemist
worden verkocht. Orchideeën
en rozen zijn in de ogen van
de consument heel gewoon
geworden. Het duurt nog
even voordat ook de gerbera
tot de „gewone" bloemen be

hoort. Als oorzaken voor de
stagnerende markt bij onze
oosterburen worden vooral
gezien de veranderde koopge
woonten en de toenemende
mobiliteit van de consument
als ook de kwaliteit van het
werk (of liever het ontbreken
hiervan) van sommige bloe
misten.

Door andere teeltmethoden en andere teelttechnieken is de
produktie van de belangrijke glasgroentengewassen de laatste
jaren steeds verder gegroeid. De telers hadden deze produktie-
verhoging per vierkante meter hard nodig om de steeds verder
stijgende kosten op te kunnen vangen. Het begint er nu echter
naar uit te zien dat men door een verdere groei in produktie
een concurrent op de eigen markt aan het worden is. Als men
naar de prijsontwikkeling van een aantal gewassen kijkt, dan
lijkt het er inderdaad op dat deze veronderstelling op juistheid
berust. Uit de gegevens van 1986 blijkt dat de komkommerprijs
tot en met augustus op gemiddeld 56 cent per stuk uitkomt. Vo
rig seizoen was de aanvoer in de genoemde periode kleiner enli
werd er een middenprijs van 69 cent per stuk gerealiseerd. Bij
de paprika's ziet men dat de gemiddelde prijs van een kilo
groen in 1986 op ƒ3,86 uitkomt. In 1985 was dit, bij een kleiner
aanboed ƒ3,99. Bij de rode paprika's werden er tot nu toe goede
resultaten behaald. Het aanbod is ongeveer even groot geweest
als vorig seizoen, de middenprijs liep ech'ter op naar 4,67 per
kilo (vorig jaar 3,73). Deze ontwikkeling geeft tevens aan dat
men met het trekken van conclusies uitermatè voorzichtig
moet zijn. Bij de ronde tomaten was er in de afgelopen drie jaar
sprake van een steeds verder groeiend aanbod en een geleide
lijk verder dalende prijs. Voor 1986 komt de middenprijs uit op
1,76 per kilo (tot en met augustus). Bii de vleestomaten bleeh
er meer rek in de markt te zitten. Ondanks het groter gewor
den aanbod wist de prijs zich te handhaven. De aanvoer van j
glassla gaf in 1986 een groei te zien, de middenprijs pakte erg j
laag uit, namelijk slechts 37 cent (vorig seizoen 55 cent). De
vraag die opdoemt is, wat is het alternatief voor een groeiende
produktie. In plaats van verdere produktiegroei lijkt kwali
teitsbewaking erg belangrijk. Vooral met het oog op een vlot
verlopende export. In de concurrentiestrijd zal dit een sterk
wapen moeten blijven. Verder biedt, op beperkte schaal, sorti
mentsverbreding een alternatief. Hier mogen echter ook weer
geen wonderen van worden verwacht. Aandacht voor deze
problematiek lijkt nodig om goed op bepaalde ontwikkelingen
in te kunnen spelen.

Ter gelegenheid van de ingebruikneming van een nieuw com
putersysteem wordt er in Bloemenveiling Westland op donder
dag 23 oktober in Naaldwijk een seminar gehouden over het
onderwerp „automatisering". Verscheidene sprekers geven
hun visie op dit onderwerp, zoals prof. dr. J. Verhoeff, hoogle
raar aan de Erasmus-Universiteit in Rotterdam, die de invloed
van de automatisering op de maa
gens gaat algemeen directeur drs.
leverancier Digital Equipment BV
gen binnen de automatisering. Directeur ir. H. de Boon van
Bloemenveiling Westland tenslotte werpt een blik op de auto
matisering in de tuinbouwsector en bij de veilingen. De bezoe
kers van dit seminar hoeven echter niet alleen te luisteren, ze
worden ook zelf uitgenodigd aan de computer plaats te nemen,
waarvoor een keur aan apparatuur staat opgesteld.

KERKDIENSTEN

zondagsmissen
en avondmissen

LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST. JOZEF: za.: 19 u.. zo.: 9.30 u., 11
u. Hoogmis.

H. LEONARDUS: za. 19 u. Avondmis;
zo. 11 u. Euch. viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Avondmis;
zo. 9.30 u. gezongen viering.
H. LODEWIJK: za. 10 u.. 19 u.; zo.
8.30 u.. 10 u. Hoogmis, 11.30 u. 18 u..
19 u. Lof.

ST. ANTHONIUS VAN PADUA: za. 19
u. Euch. viering; zo. 9.30 u. Euch. vie
ring. 11 u. Euch. viering (gezongen).

O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u. gele
zen H. Mis; zo. 9.30 u. gelezen H. Mis,
10.45 u. Hoogmis, 12.15 u. gelezen H.

Mis.

OUD KATHOLIEKE KERK: za. geen;
10 u. Hoogmis.

AARLANDERVEEN HEILIGE PE
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; ZO.

10.30 u. Hoogmis.

TITUS BRANDSMAKAPEL: za. geen;
zo. 9 u. Hoogmis. 12 u.

ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u..
11.30 u.

DE HEILIGE GEEST: za. 19 u.; zo. 9

BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za 17.30 u. (de Stek), 19 u. (Kerk); zo.
9.30 u-, 11 u. Oec. dienst b.g.v. be
zoek Jumelage-stad Bruchköbel.
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 9.30 u.
Hoogmis, 11.30 u. Dinsdag- en don
derdagavond een stille mis omn
19.00 uur.

HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: za. geen dienst; zo.
10 u. Volkszang.

DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45
u.. 11.15 u.

HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE:
za 19 u. Ned. Liederen; zo. 10 u. 1e
communie m.m.v. kinderkoor, 11.30
u. Ned. liederen.

H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9 u.. 11

HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.

KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u.
Avondmis; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11.15
u. Euch. viering.

DEP. RIJNSBURG: za. geen dienst;
zo. 10.30 u. Hoogmis.

BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis.
LANGERAAR za. Herenkoor; zo.
10 u. 1e Communieviering.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Jongerenmis; zo. 9 u.
Euch. met samenzang,'10.30 u. Euch.
met dames en herenkoor, kinderne-
vend 13 u. tot 15 u. Receptie.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15 u.
samenzang.

LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Hoogmis; zo. 10 u. 1e Communievie
ring, 11.30 u. H. Mis.
DEP. POELPOLDER: za. 19 u. H. Mis;
zo. 9 u. H. Mis. 11.30 u. H. Mis.
MARIAKERK: za. 19 u. Hoogmis; zo.
9 u., 10.30 u., Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u. samenzang; zo. 9.30
u. hoogmis. 11 u. samenzang.
NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 10 u.. 10.45 u.
NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19
u.; zo 9 u 11 u.

NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u. Avondmis; zo. 10 u.
Hoogmis.

NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Hoog
mis.

NOORDWIJK BINNEN ST JE

ROEN: za. 19 u. H. Mis; 10 u. Hoog
mis. 11.30 u. H. Mis.

NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE: za. 19 u. Euch. viering; zo.
10.30 u. Euch. viering.
NOORDWIJKERHOUT ST. VIC
TOR: za. 19 u. Euch. viering met
koorzang; zo. 9.00 u. Hoogmis. 11 u.
Euch. viering met samenzang, di 19
u.. vr 19 u.

ST. JOZEF: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30

OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30 u. Hoogmis.
OUD ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Gez. H. Mis; zo. 8.30 u. Stille H.
Mis. 10.30 u. Gez. Hoogmis.

OUDE WETERING JAC. DE MEER
DERE: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis,
11.30 u.

ROELOFARENDSVEEN MARIA
PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 9 en 11

ST. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo.
9.30 u. Hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u.
Hoogmis. 10.30 u. H. Mis met samen-

SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u. Hoogmis; zo. 9.30 u. Euch.
viering met samenzang, 11 u. Gezins
viering.

STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
19.30 u. Avondmis; zo. 9.30 u. Hoog
mis. 11 u. Stille H. Mis.

VOORHOUT BARTHOLOMEUS
KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS:
za. 19 u. Euch. viering; zo. 11.30 u.
Euch. viering.

H. MOEDER GODS: 19 u. Euch. vie
ring; zo. 10.00 u. Euch. viering.
WARMOND ST. MATTHIAS KERK:
za. 19 u.; zo. 8.30 u., 10.00 u. Hoog
mis, 11.30 u.

WOUBRUGGE GOEDE HERDER:

za. 19 u.; zo. 10 u.

ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. Avondmis;
zo. 9 u. Hoogmis. 10.45 u. Stille Mis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misviering
(afwisselende koren); zo. 10.00 u.
Hoogmis (wisselende koren), 11.30 u.
Misviering (volkszangL
ZOETERWOUDE aT. JAN'S ONT
HOOFDING: za. 19.30 u. Avondmis;
zo. 9.30 u. Woord en Communle-

CHR. DIENAARKERK: za. 19 u.
Avondmis; zo. 10 u. Hoogmis.
DE ZILK HEILIGE HARTKERK: a.
19 u.; zo. 10 u. Hoogmis, 11.30 u.
Euch. viering.

Zondag 19 oktober 1986
STAD LEIDEN Herv. Gemeente
Hooglandse kerk: 10.00 u. Ds. K.
Bouhuys. Marekerk: 10 u. Ds. H. van
Niel. Rijnsburg; 17 u. dhr. J. Henzen;
11.45 u. Oec. Studentendienst. Mara-
nathakerk: 10 u. Ds. R. J. Koolstra.
Regenboog: 9.30 u. Ds. H. Hortensi-
us; 11.5 u. idem past. J. A. A. v. Well,
Bethlehemkerk: 10 u. ds. E. M. Pan-
nekoek. Bevrijdingskerk: 10 u. ds. K.
J. Jansen, H. D. Vredeskerk: 10 u. ds.
ds. Nauta. Stevenshof: 10 u. Mw. M.
R. Limburg-Klokke, kand. theol. Egli-
se Wallone (tijdelijk Rapenburg 6):
10.30 u. pasteur D. Ribs. Acad. Zie
kenhuis: 10.15 u. ds. M. W. van Bei-
num. Diaconessenhuis: 10.30 u. ds. J.
P. van Roon, Katwijk aan Zee. Jeugd-
kapeldlensten: Vredeskerk: 10 u. Be
vrijdingskerk: 10 u. Gereformeerde
en andere kerken: Vredeskerk: 10 u.
ds. J. Nauta. Petrakerk: 10 u. Prof.
Dr. J. Verkuyl, Loenen. Oude Vest: 10
u. ds. G. W. Rijksen, Sassenheim.
Maranathakerk: 10 u. ds. R. J. Kool
stra. Bevrijdingskerk: 10 u. ds. K. J.
Jansen; 17 u. ds. R. J. Koolstra. Be
jaardenhuis Groenhoven: 10 u. ds. H.
W. Hemmes, Oegstgeest. Geref.
Kerk: 10 en 17 u. ds. G. C. den Her

tog. Geref. Kerk Vrijgem.: 10 u. ds. R.
Heida; 17 u. ds. P. Houtman. Doops-
gez./Rem.kerk: 10.30 u. ds. B. A.
Koek. Bapt. Gem.: 10 u. ds. A. H. Ag-
tereek. Evang. Luth. Kerk: 10.15 u.
ds. L. H. C. Friederich. Nieuw Apost.
Kerk: diensten 9.30 en 16 u. Evang.
Gemeenschap: 10 u. Evang. Dikkes.
Leger des Heils: 10 en 19 u. Samen
komsten. Zevende-Dag-Adventisten:
zaterdag: 9.45 u. Bijbelstudie. 10.45
u. Erediens:. Evang. Centrum - Zijl
singel 2a, 10 u. dhr. J. Zijlstra. Zen-
dingsgroep „Jeruel": samenkomst 17
u. Pinkstergemeente Oude Vest 13:
10 u. dhr. J. Eikerbout.
AARLANDERVEEN Herv. Gemeen
te: 10 u. ds. R. J. de Mooi. Den Haag:
19 u. ds. J. 8. Cats, Aalsmeer. Geref.
kerk: 10 u. Ds. G. D. L. Brederveld,
Hilversum; 18.30 u. Os. P. Wilschut,
Alphen. Chr. Geref. kerk: 9.30 en
16.00 u. ds. A. G. Bogaard
TER AAR Herv. Gemeente: 9.30
ds. N. Kleermaker, R'dam; 19.30 u.
ds. P. J. Stam. Geref. kerk: 9.30 u.
ds. H. Munnik. A'foort; 18.30 u. kand.
J. v. Wallinga, Leiden.

ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. dhr.
M. W. Hoffenaar. Voorhout.

ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge
meente: OpstandingskerkT 10 u. Ds.
A. Jonkman; 18.30 u. ds. H. J. ter
Bals. Adventskerk: 10 u. ds. J. Ou-
wendijk. Kruiskerk: 10 u. ds. G. van
Driel. Geref. Kerk: Maranathakerk: 10
u. ds. P. W. van Wijngaardent; 18.30
u. ds. R. J. Bakker. A dam, Open
Deurd. Salvatorlkerk: 10 u. ds. P. Wil
schut; 18.30 u. Ds. P. W. van Wijn-
gaarden.Baptistengemeente: 10 u.
Evang. A. Ramaker; 18.30 u. Ds. P. J.
Mietes. Leger des Heils: 10 en 19 u.
Samenkomsten. Volle Evangelie
Gem.: 10 u. ds. A. v.d. Hoorn.
ALPHEN NOORD (Herv./Geref.
diensten): Goede Herder: 10 u. ds. A.
Brombacher; 17 u. Ds. J. Verheul. De
Bron: 9.15 u. ds. P. Taselaar; 10.15 u.
Ds. J. Verheul; 18.30 u. Ds. R. Nieu-
wenhuis. Ashramcollege: 10 u. ds. F.
Moll. Driehoorne: 19 u. ds. H. J. ter
Bals; Herv. Gem. Sionskerk: 9.30 en
18.30 u. ds. J. van Wier, Rijssen.
Oudhoornseweg: 10 u. ds. H. J. ter
Bals.

BODEGRAVEN Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 10 u. ds. R. J. v.d. Hoef;
18.30 u. Ds. L. M. Vreugdenhil, Gou
da. Salvatorkerk: 10 u. ds. M. A.
Westerbeek v. Eerten, R'wljk; 18.30
u. Ds. J. Wieman. Bethlehemkerk: 10
u. ds. L. J. Geluk, Woerden; 18.30 u.
Ds. R. J. v.d. Hoef. Geref. Kerk: 10 u.
ds. D. H. elderman, gezlnsdlenst;
18.30 u. Ds. M. A. Th. v.d. Kooi-Dijk-
stra, Leimuiden.

BOSKOOP Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 9.30 u. ds. J. Haitsma;
18.30 u. Ds. Mr. J. Haeck, Hoevela
ken. De Stek (Herv. Gem.): 9.30 u.
Kand. R. de Koning Gans v. Berg-
schenhoek. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J.
C. W.'v.t. Hoff; 17 u. ds. W. Davidse,
Zevenhuizen. Geref. Kerk: 9.30 en 17
u. ds. P. N. Ribbers.

HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
u. ds. Z. de Graaf; 18.30 u. ds. J. M.
v.d. Berg, Werkendam, jeugddienst.
Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. Z. C.
Versluys, Maassluis.

HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. ds.
J. v.d. Hoek, Oostburg.

DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. Dienst
des Woords.

KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gemeente: Dorpskerk: 10 en 18 u,
Ds. M. J. Aarents. H.A. Ontmoetlngs-
kerk: 10 u. ds. W. J. Bouw, H.A.;
18.30 u. Ds. Chr. J. Gall, H.A.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente: Nieuwe kerk: 10 u. ds. C. B.
Schuurman; 18 u. ds. H. Visser. Oude
Kerk: 10 u. ds. H. Visser; 17.45 u. Sa
menzang, 18 u. Ds. D. Driebergen,
jeugddienst. Ichtuskerk: 10 u. ds. W.
Chr. Hovius; 17 u. Ds. H. van Niel,
Rijnsberg. Pnlelkerk: 9.30 u. ds. D.
Driebergen; 18 u. Ds. J. Vroeginde-
weij. Maranathakerk: 10 u. Kand. A.
L. van Zwet; 18 u. Ds. C. B. Schuur

man. Kapel Overduin: 14.15 u. ds. H.
v.d. Beid. Geref. kerk: Open Hof: 9.30
u. ds. J. van Breevoort: 17 u. Dienst
des Woords. Triumphator: 10 u. ds.
P. v.d. Horst; 17 u. Ds. J. van Bree
voort, Jeugddienst. Vredeskerk: 10 u.
Dienst des Woords; 17 u. Ds. P. v.d.
Horst. Geref. kerk: 10 en 17 u. ds. D.
Slagboom.

KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem.: 10 u. ds. D. Keuning,
Noordwijk; 19 u. Ds. H. Bade, gez.
dienst in Herv. kerk. Geref. kerk: 10
u. dr. H. Bade; 19 u. Gez. dienst in
Herv. kerk.

LEIDERDORP (Herv./Geref. dien
sten) Dorpskerk: 10 u. Os. A. Knorth;
18.30 u. Ds. G. Stegeman. Hoofd
straat: 10 u. ds. J. J. v.d. Born.
Scheppingskerk: 9 en 10.30 u. ds. G.
Stegeman.

LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Schilt. Geref. kerk.: 9.30 u.
ds. W. v.d. Kamp, Rijnsaterwoude; 19
u. Ds. C. v.d. Kooi, Oec. dienst (In
Geref. kerk).

LISSE Herv. Gemeente: Dorps
kerk: 10 u. ds. B. C. de Gelder. Pau-
luskerk: 10 u. ds. J. Goedhart, Nieuw
koop; 19 u. Ds. B. C. de Gelder. Ge
ref. kerk: 10 u. Prof. dr. J. Veenhof,
A'dam; 17 u. dhr. A. Vercouteren,
Voorburg. Chr. Geref. Kerk: 10 en
16.30 u. ds. J. van Dijken. Geref.
Gem.: 10 en 16 u. ds. A. M. den Boer.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 u.
Stud. J. J. v. Es. Rijsenhout; 17 u.
Leesdienst.

NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Wegerif. 18.30 u. Ds. v.d.
Heuvel, Harmelen. Geref. kerk: 9.30
u. ds. J. Broer, Ter Aar; 17 u. Avond
gebed.

NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 en
18.30 u. Ds. L. F. de Graaff, H.A.
NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30
u. ds. W. J. Bouw, Oud Loosdrecht;
19 u. Ds. J. J. Poort. Olstewijk, Jgd.
Geref. kerk: 9.30 en 16.30 u. Ds. G.
Rang. Chr. Geref. kerk: 9.30 en 16.30
u. ds. D. Visser.

NOORDWIJK Herv. Gemeente:
Grote Kerk: 10 u. ds. W. v.d. Lee,
H.A.; 17 u. ds. A. J. de Jong, Leiden.
Kerk aan Zee: 10 en 17 u. Ds. G. J.
Ruitenburg, H'A. Gez. dienst. De
Rank: 10 u. dhr. A. Baas. Molenaars
graaf. Geref. kerk: Hoofdstraat
(Buurtkerk) 10 u. ds. J. J. Kuiper, H.A.
Vinkenlaan: 10 u. ds. B. Roosjen; 19
u. ds. J. J. Kuiper. Gez. dienst. Stich-
tingskerk: 11 u. dhr. M. de Ridder,
Sassenheim. Sole Mlo: 9 u. ds. W. A.
Kalkman.

NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.:
10 u. ds. J. Streefland, Nljkerk.
OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien
sten): Endegeest: 10 u. Pater J. W. M.
Boshouwers. Mauritskerk: 10 u. ds.
W. v.d. Zwaan. Groene Kerkje: 10 u.
ds. K. Vegter. Pauluskerk: 10 u. ds.
R. E. da Costa. Oec. dienst. Gemeen
tecentrum: 10.30 u. ds. A. Noorman;
19 u. ds. G. Snel. Van Wijckersloot:

16 u. ds. W. Baas. Acad. Ziekenhuis:
10.15 u. mw. ds. M. W. van Beinum.
Genootschap der Vrienden (Quakers):
geen dienst. Ned. Geref. kerk: 8.45 u.
ds. J. Kranenburg, Groningen; 16 u.
Kand. G. J. Zwarts, R'dam.

OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. de Korte.
H.A. Geref. kerk: 9.30 u. 9.30 en
18.30 u. ds. Th. Weerstra. Berkel/Ro-
denrijs, H.A. Remonstrantse Gem.; 10
u. drs. E. H. Cossee, R'dam.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 u. dr. C. v.d. Kooi, Leimuiden; 19
u. ds. W. v.d. Kamp.

RIJNSBURG Herv. Gemeente:
Grote kerk: 9.30 u. ds. Kattenberg;

17 u. ds. Smaling. Bethelkerk: 9.30 u.
ds. Smaling. Geref. kerk: Petrakerk:
9.30 u. ds. Damsma; 17 u. ds. Baay-
en. Immanuelkerk: 9 en 10.30 u. ds.
Cziria; 17 u. ds. Damsma. Maranatha
kerk: 9.30 u. ds. Baayen; 17 u. de.
Cziria. Chr. Geref. kerk: 9.30 u. ds. A.
Bijkerk. Delft; 17 u. ds. W. van Sorge.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en
10.30 u. prof. dr. G. H. M. Posthumué

Meyjes, Oegstgeest; 19 u. ds. D. Keu
ning. Noordwijk. Geref. kerk: 10 u.
ds. G. A. Scholten. Noordwijk a. Zee;
19 u. ds. D. Keuning. Noordwijk a.
Zee. Chr. Geref. kerk: 10 en 17 u. ds.
J. M. Aarnoudse. Ned. Prot. Bond
Sassenheim/Lisse: Geen dienst.
VALKENBURG Herv: Gem.: 10 u.
Ds. P. v.d. Berg, Den Haag; 16.30 u.
Ds. Kattenberg. Ev. dienst Ger. K.
Geref. kerk: 9.30 u. ds. S. Oegema;
18.30 u. dr. J. M. Vlijm, Voorschoten.
VOORHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds.
C. J. de Jong.

VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp:
10 u. ds. J. D. A. de Zwart, Jeugdd.;
19 u. Ds. G. de Zeeuw in Geref. kerk.
Geref. kerk. Geref. kerk.: 10 u. Ds. A.
K. v.d. Schoot; 19 u. Ds. G. de
Zeeuw. gez. dienst Ger. kerk „Ont
moeting" (Herv./Geref.): 10 u. ds. G.
de Zeeuw.

WARMOND Herv. Gem.. 10 u. ds.
J. Muis.

WASSENAAR Herv. Gem.: Dorps
kerk: 10 u. ds. J. A. Selms. Den Hel
der; 16.30 u. ds. J. J. Poort, Oister-
wijk. Kievietkerk: 10 u. ds. S. v.d. Lin
de, Den Haag, S.O.W. dienst. Messi-
askerk: 10 u. ds. J. H. Hartzheim,
Scheveningen. Dorpscentrum: 9.30 u.
ds. J. Wieman, Bodegraven. Geref.
kerk: Bloemcampkerk: S.O.W. dienst
in Kievietkerk, 10 u. Zijllaan 4: 10 u.
drs. A. M. Los, Pijnacker; 19 u. ds. R.
J. A. Hanenburg, Voorburg. Ned.
Prot. Bond: 10.30 u. ds. F. H. Focke-
ma Andreae.

WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. C. A. van 't Hof, H.A. Geref. kerk:
9.30 u. dhr. D. Brouwer, Katwijk;
18.30 u. ds. F. v.d. Bos, Gouda. Ned.
Prot. Bond: 10.30 u. dr. E. P. Mete
ring, Oegstgeest.

ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. W. L. Heymans, Alphen a.d. Rijn.
Geref. kerk.: 9.30 u. Eerw. hr. M.
Schreuder; 19 u. ds. A. Verdoorn.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 u.
ds. G. Pettianga. Utrecht; 18.30 u.
Prof. dr. A. v.d. Beek, Valkenburg.
Geref. kerk: 10 u. drs. P. B. Buikema;
18.30 u. ds. J. C. W. van 't Hoff. Bos
koop.

dienstuerlening

ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan.
Janssen, Zwijnenburg, Meyer, R. van
Leeuwen, Verhage, Groeneveld en De
Ruiter: za. dr. Janssen, tel. 121641 en
zo. dr. Tan, tel. 210890 Groep 2:
Bergmeyer, Pieterse, Van Gent, Tay-
telbaum. Van Luyk, Klaassen. Rus,
Kruis en-E. de Lange: za. dr. De Lan
ge, tel. 212025 en zo. dr. Rus,tel.
132500 Groep 3: Pleiter, J. van
Leeuwen, Smit, W. de Bruljne, J. de
Bruljne, Stolk, Jürgens, Fogelberg en
Muysenbergh: za. dr. De Bruljne, tel.
134345 en zo. dr. Fogelberg, tel.
132877 Groep 4: Van Wingerden,
Lahr. Van Rijn, Bénit, Nieuwenhuls.
Roos, Boer, Van de Waardt, Arnou j.
Zaaijer en R. Zaaijer: za. dr. Zaaijer,
tel. 316008 en zo. dr. Van de Waardt,
tél. 311414 Groep 5: Schaefer, Jas-
perse. Crul, Kooyman, De Jong, Prin
ce, Relnders, D. Hammerstein en A.
Hammerstein: za. dr. Jasperse, tel.
124961 en zo. dr. Podzinek, tel.
897577 Oegstgeest: vanaf za. 10
uur: dr. Held, tel. 174955. Patiënten
van dr. Steenhoven of dr. Voorzaat:
bellen naar 176867. Spreekuur za. en
zo. 11.30-12.30. Kaag - Abbenes -
Nieuw Vennep: tel. [phone]
Leiderdorp: za. dr. Van 't Woud, tel.
410070 en zo. dr. Kemme, tel.
893139. Spreekuur van 12.30 tot
13.00. Voorschoten: za. dr. Tromp,
tel. 762159 en zo. dr Van Dam, tel.
01717-3960 Warmond - Voorhout:
dr. De Gijzel,, tel.[phone]
Noordwijk: Groepspraktljk tel. 19300.
Katwijk aan Zee: dr. Van Duyn, tel.
15805 Katwijk - Rijnsburg - Val
kenburg: dr. Priester, tel. 21024
Sassenheim: dr. Schmidt, tel. 11253

Alkemade - Rijnsaterwoude: dr.

Glansbeek. tel. 01713^2511. Praktijk
Saeys/van Mierlo/Roelen/Brock: dr.
Van Mierlo, tel. [phone] Alphen:
groep 1. za. dr. Zikel, tel. 31905 en
zo. dr. Plag, te. 43896, groep 2, za.
Hertzberger, tel. 73264 en zo. dr.
Boss, tel. 72472 Hazerswoude-
Koudekerk: dr. Sprangers. tel.
01714-3700 Benthuizen - Boskoop:
dr. Harderwijk, tel. [phone]
Langeraar - Nieuwveen - Ter Aar -
Woubrugge: dr. Sprang/Zandstra.
tel. [phone] Nieuwkoop - Noor
den: dr. Brinkman, tel. [phone]
TANDARTSEN Leiden - Leider
dorp Oegstgeest: dr. Berendsen.
tel. 124172, za en zo spreekuur om
13.00 uur Alkemade Leimuiden:
eigen tandarts bellen voor 15.00 uur.

Leidschendam: Voor spoedgevallen
tel. 974491. Bollenstreek: dr. So
gers, tel. [phone].

APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: Cen
traal Apotheek en Apotheek Kooi in
Leiden Alkemade: Apotheek Alke
made, open: zat 12-13, 17.30-18 u,
zon feestdagen 12.30-13 en 17.30-
18 u. Noordwijk - Katwijk: Apo
theek Sloothaak, Vliet N.Z. 19. Rijns-
bura, tel. [phone] Noordwij-
kernout: za geopend van 9-13. u. en
van 17-18 u. en zo van 12-13 u. en
17-18 u. Spoedrecepten tel. 3511 of
dienstbel. Sassenheim: 02522-
10169.

WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. [phone]. Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum. tel. [phone]. Hille-
gom: Opgave via het antwoordappa
raat, tel. [phone]. Leidschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. [phone].

DIERENARTSEN Leiden: dr.

Roest, tel. 890405 en dr. Van der
Wouw, tel. 764058 Voorschoten -
Leidschendam: dr. Westgeest. tel.
071-768616

ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis pollkli
nieken tel 155543. afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-

BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling
dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet
meer dan twee bezoekers per patiënt.

Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking)
dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14.00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A, C en D: dag. tot 21.00 u. met uit
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling: voor ouders en fa
milie is na overleg met patiënten
doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be

zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. Kinderkliniek:
zalen voor peuters, kleuters en grote
kinderen 15.15-17.00, babyzaal en
boxenafdeling: volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Bezoektij
den kinderafdelingen: voor ouders
van opgenomen kinderen na overleg
met verpleegkundig hoofd. Voor an
dere bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en oorheelkunde en neurologie:
14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel
kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en
18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-
19.30 u. Extra bezoek hartbewaking:
11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders
kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder
afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.

LEIDSE RECHTSWINKEL - Juri
disch Adviesbureau, Ketelboeters-
steeg 10, tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde
ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15
en do. 18.30-20.30. afdeling vrouw,
vr. 10-12.

S.O.S.-DIENST Telefonische hulp
dienst. tel. [phone]. Voor allen die
in moeilijkheden verkeren of eenzaam
zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be
reikbaar.

BUREAU VOOR RECHTSHULP

Herengracht 50, tel. 123942; spreeku
ren ma. en di. 10.00-12.30 u.. wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE
DIENST Hulpverlening In Leiden,
Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg,
Valkenburg, Voorschoten, Warmond
en Zoeterwoude. Tel. [phone].
BURGERRAADSLIEDEN Koren
brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru
ren). Spreekuren ma., di. en wo.
11.00-12.00 u., do. 18.30-20.00 u.
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige
zieken en gezinsverzorging, Rem-
brandtstraat 17, tel. 149441 (ma. t/m
vr, 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.).
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
Op woensdag- en zaterdagmiddag
van 14-18 u. telefoon 071 - 120611.
MAATSCHAPPELIJK WERK Stich
ting Maatschappelijk werk, Oude Rijn
44c, spreekuur ma. t/m vr. 09.00-
10.00 u. en volgens afspraak, tel.
142144. Gezondheidscentrum Meren-

wijk, spreekuur ma. 11.00-12.001
do. 14.00-15.00, tel 212195. Gezoi
heidscentrum Stevenshof. spreek
do. 10.00-11.00, tel 311506. Bn
straat 24: spreekuur ma. t/m vr. 9.
10.00 u. en volgens afspraak.
254782/254756.

MELDLIJN AGRESSIE EN OISCRU
NATIE HOMOSEXUALITEIT 0

221008. zo. 20-24.

RAAD VAN ARBEID Hoge Rijm
306, Leiden, tel [phone]. Kant
geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-t
Telefonische informatie over kin<
bijslag: 8-12 u.

SOCIALE RAADSVROUW Spre v

uren sociale raadsvrouw. Binnenst
Gerecht 10, wo. 17.00-18.00
Noord: Van Hogendorpstraat 36, i
10.30-11.30 u.; Kooi: Driftstraat 4
di. 10.30-11.30 u.; Morskwart
Buurthuis Morskwartier, Topaas
10.00-11.00 u. wo. 10.00-13.0C
Tuinstadwijk: Herengracht 45,
10.30-11.30 u.

SOCIALE RAADSVROUW VOI
SCHOTEN Spreekuren: ma. 19
20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 u. L
seweg 33. Voorschoten. Tel. 325'
SP HULP- EN INFORMATIEDIEI
Groenesteeg 33, Leiden. Tel. I
134640 of 071-144600. Hulp en ir
matie op medisch, juridisch en mil
gebied, werk, sociale verzekering
huurkwesties. Spreekuur: elke
derdag van 20.00-21.00 u.
STICHTING VRIJWILLIGERS C
TRALE Pallasstraat 1, Alphen r
den Rijn. Tel. [phone]. Beg<
ding en opvang van mensen, die
welke reden dan ook, tijdelijk
nodig hebben. Bovendien wordt in»,
matie verstrekt over andere moge
heden van hulpverlening en de
reikbaarheid daarvan.

VRIJWILLIGERS CENTRALE I

gegracht 246a, Leiden. Tel. 1491
Dagelijks bereikbaar van 9.00-1
u. voor informatie over vrijwillig
werk en cursussen of een persoo
gesprek.

WERKENDE JONGEREN KI

ten- en informatieuur Elke dinsi
avond van 17.00 tot 20.00
kantoor Koppenhlnksteeg 2. Leitfr
Tel. [phone]. L

Borstvoeding Begeteidingsgf
Leiden. Telefonische hulpdienst
praktische hulp en informatie):
170083, 215332 of 312556.