jAJkkoord Euroraketten van
tafel door ruzie over SDI
L
Raisa maakt „good tijdloos
Actieschip opgebracht
Aantal slachtoffers
kan tot 2000 oplopen
RAF-moord zaait
paniek onder
Duitse ambtenaren
Schepenen maken
plaats voor Happart
3UI'l'l 'N LAN O£ekLóG(2ou/icmtMAANDAG 13 OKTOBER 1986 PAGINA 5
(Van onze correspondent Jo Wijnen)
REYKJAVIK In het kritische
Westen begeeft de echtvriendin van
zelfs een machtig man als de Russi
sche partijleider Gorbatsjov zich op
enigszins glad ijs.
Toen Raisa Gorbatsjov zich bij een bezoek
aan Parijs nauwelijks twee jaar geleden
blootstelde aan de niet aflatende nieuws
gierigheid van de pers, kreeg ze felle kri
tiek te verduren omdat ze het waagde
twee dagen achter elkaar hetzelfde krijt
strepen mantelpakje te dragen. In Reykja
vik verraste ze haar gastheren telkens
met een vastberaden „good morning". Die
groet had ze niet alleen voor de morgen,
maar ook voor de middag paraat.
Op de vraag of zij het betreurde dat Nan
cy Reagan er niet was, antwoordde Raisa
Gorbatsjov: „Ze zal daar haar redenen wel
voor hebben. Misschien heeft ze het te
druk of misschien voelt ze zich niet lek
ker". Mevrouw Gorbatsjov voegde er aan
toe de echtgenote van de Amerikaanse
president graag in Washington te bezoe
ken. De zeer goed geklede, vriendelijke
en belangstellende Raisa Gorbatsjov
scoorde een fors aantal propagandapun-
ten.
Inmiddels is de hulpverlening
uit het buitenland op gang ge
komen. Speciale Mexicaanse
reddingsploegen met speur
honden zijn gearriveerd.
Vliegtuigen uit de VS, Japan,
Zwitserland, Mexico, Peru en
Venezuela brachten tenten,
noodhospitalen, dekens, medi
cijnen en andere hulpgoede
ren.
De Nederlandse regering heeft
een miljoen gulden beschik
baar gesteld voor de slachtof
fers van de ramp. Dit heeft
minister Bukman van ontwik-
I Filipi,
ujnse vrouwen
stichten eigen partij
MANILA Huisvrouwen, actrices,
een gouverneur en een voormalige
communistische opstandelinge hebben
de eerste Filipijnse vrouwenpartij op-
ingericht. De ongeveer 500 vrouwen die
de oprichtingsvergadering bijwoon
den, willen opkomen voor gelijkheid,
waardigheid, democratische rechten
en de soevereiniteit van zowel man
nen als vrouwen op de Filipijnen.
Maita Gomes, een voormalige schoon
heidskoningin die aan het begin van
de jaren zeventig lid werd van de
Icommunistische guerrilla, is gekozen
^tot secretaris-generaal van de partij,
(president Corazon Aquino is één van
pde weinige vrouwen op de Filippijnen
jdie een hoge politieke functie heeft.
Frankrijk hielp
Israël bij aanleg
van kernarsenaal
LONDEN Parijs heeft Israël in het ge
heim de nodige technologie geleverd voor
het maken van kernraketten. Dit heeft de
voormalige Franse hoge commissaris voor
atoomenergie, professor Francis Perrin,
verklaard in de Britse krant Sunday Ti
mes. „Wij vonden dat wij Israël die gehei
me informatie konden geven, ervan uit
gaande dat Israël deze voor zich zou hou
den", aldus Perrin tegenover journalisten
van de Britse krant in Parijs. De voorma
lige hoge commissaris voor atoomenergie,
die nu 85 jaar is, zei ook dat de Fransen
en de Israëli's aan het einde van de jaren
'50 twee jaar lang nauw hebben samenge
werkt aan de atoombom.
„Brits doodseskader
moordt in Ulster"
LONDEN Een geheime eenheid
van de Britse veiligheidsdienst
heeft in 1982 in Noord-Ierland zes
Ieren vermoord die werden ver
dacht van terrorisme. Dat heeft het
Britse zondagsblad The Observer
bericht. Allen waren ongewapend
en zeker een van hen was een on
schuldige burger, aldus het blad.
De gegevens over de zes moordaan
slagen zijn verkregen van hoge ju
ridische en politiefunctionarissen
in de Britse provincie, aldus het
blad. Volgens de Observer was de
oprichting van de twintig man tel
lende eenheid een militaire reactie
op de terreur van het Ierse Repu
blikeinse Leger, het IRA.
Laatste gevangene invasie
Varkensbaai wordt vrijgelaten
WASHINGTON Cuba zal de komende week de
laatste gevangene vrijlaten, die nog vast wordt ge
houden in verband met de mislukte invasie op
Cuba in 1961. Volgens senator Edward Kennedy is
de nu 55-jarige Ramon Conté Hernandez een van
de Cubanen, die op 17 april 1961 betrokken waren
bij de door de CIA georganiseerde invasie van
Cuba in de Baya de Cohones, de Varkensbaai. Het
was de bedoeling de actie te laten doorgaan voor
een opstand van Cubaanse legeronderdelen. De
hele operatie liep op een mislukking uit en 1.200
mannen werden gevangen genomen. Begin 1963
werden de meeste gevangenen door Cuba vrijgela
ten in ruil voor 53 miljoen dollar aan voedsel en
medische voorraden. De reden dat Conté Hernan
dez nooit werd vrijgelaten is waarschijnlijk dat hij
militair was geweest in het leger van de vroegere,
door de VS gesteunde dictator Batista.
LUCHTBRUG SOEDAN
EINDELIJK GESTART
KHARTOUM Na herhaaldelijk uitstel is giste
ren een begin gemaakt met een luchtbrug om
voedselhulp te brengen naar de hongerlijdende
bevolking van zuid-Soedan. Een vliegtuig is veilig
geland op het vliegveld van Juba, terwijl een an
der toestel met zestien ton voedsel en medicamen
ten vertrok uit Khartoum naar Isiro. Vanuit Isiro
zal de voedselhulp worden vervoerd naar Juba
Hulpverlenende organisaties proberen al weken
een luchtbrug te openen naar door honger getrof
fen gebieden in zuid-Soedan. Eerdere pogingen
strandden op de houding van de guerrillastrijders
van het Zuidsoedanese bevrijdingsleger SPLA, dat
dreigde alle vliegtuigen neer te schieten als het
SPLA niet werd ingeschakeld bij de voedsel-dis-
tributie. Volgens hulpverleners worden twee mil
joen mensen in zuid-Sudan bedreigd door hon
gersnood als gevolg van droogte en burgeroorlog.
Honderden doden
in Nepal door
hersenvlies
ontsteking
KATHMANDOE In Nepal zijn
vorige maand ongeveer driehon
derd mensen gestorven aan her
senvliesontsteking. Dit is bekend
gemaakt door het Nepalese pers
bureau RSS. In de aangrenzende
Noordindiase deelstaat Uttar Pra
desh overleden vorige week 158
personen aan de ziekte, die offi
cieel encefalitis heet, een ernstige
onsteking van de hersenen, die
vaak dodelijk kan zijn en in vele
gevallen ernstige verschijnselen,
zoals bijvoorbeeld epilepsie, kan
nalaten.
'Gorbatsjov:
'ereld op
evaarlijk punt"
(Vervolg van de voorpagina)
"EVKJAVIK Sovjet-leider
lorbatsjov is na de mislukte
lijeenkomst op IJsland van
nening, dat de wereld „een
Hint nadert waarop geen te-
tigkeer meer mogelijk is en
ivaarop een nieuwe fase in de
ivapenwedloop kan beginnen
net onvoorspelbare militaire
in politieke gevolgen".
'egelijkertijd hield Gorbatsjov
'Ol, dat er nog wel mogelijk-
leden zijn voor een vergelijk.
.padenken over de situatie zo-
ils die zich heeft ontwikkeld
lijdens de IJslandse ontmoe-
[ing en „moeten we terugko
nen om te proberen over dat-
REYKJAVIK Het gro
te raadsel van de topont
moeting in Reykjavik is,
waarom Reagan en Gor
batsjov een akkoord over
de middellange-afstands-
raketten in Europa lieten
stuklopen op de al jaren
bestaande meningsver
schillen over het Ameri
kaanse SDI-programma.
De Amerikaanse president
zal in zijn toespraak van
vanavond dan ook moeten
proberen de wereld ervan
te overtuigen, dat zijn om
streden Star Wars pro
gramma de afwijzing van
de verregaande wapen-
voorstellen waard was.
Volgens beide partijen was op
de top een akkoord bereikt
over het beperken van het
aantal INF-raketten tot hon-
jene heen te stappen dat ons derd aan beide zijden, die al-
cheidt". Ofschoon de ontmoe-
ing is geëindigd zonder ak-
toord wilde Gorbatsjov haar
liet als onproduktief bestem-
»elen. „Het was een stap in
eilijke dialoog op zoek
laar oplossingen. Het is een
eilijke zoektocht, maar la-
we niet in paniek raken".
lorbatsjov zei een topontmoe-
ing met Reagan in Washing-
on, zoals afgesproken op de
erste top vorig jaar in Genè-
le, niet uit te sluiten. „We zijn
tiog steeds in staat een over-
«nkomst te bereiken die het
mogelijk maakt deze ontmoe-
i'ng in Washington te beleg-
gesprekken op IJsland zijn
•r beide partijen hard, zake
lijk maar niet onvriendelijk
»enoemd. Gistermiddag was er
:en niet tevoren geplande
'ierde ontmoeting tussen de
iresident en de partijleider.
)at gesprek nam bijna drie
ur in beslag. Tussen de be
drijven door werd ook inten
sief gepraat door de beide mi
nisters van buitenlandse za
ken, Shultz en Sjevardnadze
en de wederzijdse adviseurs.
Reagan en Gorbatsjov hebben
ook vele uren onder vier ogen
gepraat, in het bijzijn van twee
tolken en een notulist.
leen in de Verenigde Staten en
in het Aziatische gedeelte van
de Sovjet-Unie zouden mogen
staan. Dit hield in dat alle
middellange-afstandsraketten
uit Europa zouden worden te
ruggetrokken. Bovendien
stemde de Sovjet-Unie ermee
in onmiddellijk onderhande
lingen te beginnen over de
korte-afstandswapens in Euro
pa.
Verder bereikten Reagan en
Gorbatsjov een compromis
over de halvering van de stra
tegische kernarsenalen zo
wel van de op land gestatio
neerde raketten, als de kern
wapens aan boord van onder
zeeërs en bommenwerpers op.
Dit akkoord was voor beide
partijen bevredigend, aange
zien het zowel een aantasting
van het Sovjet-overwicht op
het gebied van op land gesta
tioneerde raketten inhield, als
een beperking van de Ameri
kaanse voorsprong wat betreft
de kernraketten aan boord
van onderzeeërs en bommen
werpers.
Hoewel Moskou en Washing
ton begin dit jaar overeenkwa
men het vraagstuk van de
middellange-afstandswapens
los te koppelen van de andere
onderwerpen, raakten de be
sprekingen volledig verstrikt
in de controverse over het
SDI-programma. Volgens
Amerikaanse functionarissen
kreeg het SDI-vraagstuk tij
dens de vierde en laatste ge
spreksronde een allesover
heersende betekenis, waardoor
er geen tijd overbleef voor het
opstellen van overeenkomsten.
De belangrijkste vraag lijkt nu
of de onderhandelaars in Ge-
nève erin zullen slagen de
kwestie van de middellange-
afstandsraketten weer los te
koppelen van de controverse
over het SDI-programma. De
Amerikaanse plannen voor
Het actieschip Sirius van Greenpeace ligt In de haven van
Reykjavik. Een patrouillevaartuig van de IJslandse marine
Ten aanzien van de andere ge- heett het actieschip opgebracht toen het als anti-oorlogspro-
ipreksonderwerpen de cri- test tijdens het topoverleg tussen Reagan en Gorbatsjov
sishaarden in de wereld, de trachtte de haven van Reykjavik binnen te varen. Volgens een
mensenrechten en bilaterale woordvoerder van Greenpeace ramde het patrouillevaartuig
vraagstukken was naar de Sirius toen de bemanning een spandoek wilde hijsen
Shultz' mening bevredigende waarop stond „De wereld eist een verdrag over een verbod
vooruitgang geboekt.
op kernproeven'
een defensiesysteem in de
ruimte zijn voor beide partijen
een uiterst emotionele zaak ge
worden, die in de Sovjet-Unie
evenveel verontrusting ver
oorzaakt als enthousiasme bij
Reagan en de Amerikanen die
zijn droom de mensheid „voor
goed te bevrijden van de
nachtmerrie van de nucleaire
bedreiging" delen.
Moskou beschouwt het ruimte
schild niet als een defensief,
maar als een offensief systeem.
Bovendien vreest de Sovjet-
Unie dat het SDI-systeem de
Verenigde Staten in staat zal
stellen straffeloos een eerste
slag-aanval op de Sovjet-Unie
te lanceren. De IJslandse be
sprekingen liepen met name
stuk op de eis van de Sovjet-
Unie het uit 1972 daterende
ABM-verdrag (ter beperking
van anti-raketsystemen) aan te
passen met een bepaling waar
door de Verenigde Staten ge
dwongen zouden zijn het SDI-
onderzoek te beperken tot het
laboratorium. Reagan weiger
de hiermee akkoord te gaan.
In een laatste poging tot een
akkoord ging president
Reagan nog een stap verder.
Hij bood aan de installering
van het defensiesysteem met
tien jaar uit te stellen in ruil
voor de volledige vernietiging
van alle ballistische (intercon
tinentale) kernraketten van
beide landen. Alleen als Mos
kou „van jaar tot jaar" zijn
goede wil zou hebben getoond
bij het fasegewijs vernietigen
van alle kernwapens, zou
Washington het SDI niet heb
ben gestationeerd, aldus de
president. Naar Reagans me
ning kan een ruimtedefensie-
systeem tegen vijandelijke ra
ketten de wereld bevrijden
van de terreur van de kernbe
wapening. Volgens Ameri
kaanse functionarissen had
Gorbatsjov op dit voorstel
geen bevredigend antwoord
gegeven en was hij vast blij
ven houden aan het volledige
verbod op SDI.
Door het mislukken van de
top in Reykjavik ontstaat het
gevaar van een nieuwe perio
de van kilte tussén de Sovjet-
Unie en de Verenigde Staten.
De uitkomst van de top zal
door de NAVO-bondgenoten,
die vandaag in Brussel over
het verloop van de top zijn in
gelicht, ongetwijfeld als een
ernstige tegenslag worden ge
zien. Waarnemers vrezen dat
het vastlopen van de topont
moeting in IJsland de voor
standers van de harde lijn in
het Kremlin zal sterken in
hun overtuiging dat er weinig
te verwachten valt van onder
handelingen met Reagan.
Een door de aardbeving In El Salvador gewonde vrouw werd za-
tetdag uit een verwoest gebouw In de hoofdstad San Salvador
door reddingswerkers weggedragen. De aardbeving heeft naar
schatting al 900 levens geëist, maar het dodental kan oplopen
tot 2000.
(Vervolg van voorpagina)
SAN SALVADOR Er is
nog steeds grote onzeker
heid over het aantal
slachtoffers na de zware
aardbeving die El Salva
dor heeft getroffen. Schat
tingen variëren van 400
tot meer dan 1.800 doden.
President Duarte heeft de
noodtoestand voor het
hele land uitgeroepen.
Reddingswerkers schatten dat
zeker 1.800 mensen het leven
hebben verloren bij het instor
ten van zes grote gebouwen.
„Er zijn zes grote gebouwen
ingestort met gemiddeld 300
bewoners in elk daarvan. Dat
betekent zeker 1.800 doden.
Daar komen nog de slachtof
fers bij uit andere delen van
de hoofdstad", zo zei dr. Mario
Rodolfo Lopez, hoofd van een
Guatemalaans reddingsteam.
Vele inwoners van de hoofd
stad bleven 's nachts buiten,
omdat ze bang zijn voor nieu
we aardschokken na de beving
van vrijdag, die een kracht
had van 7,5 op de schaal van
Richter.
kelingssamenwerking zaterdag
bekendgemaakt.
Het Nederlandse Rode Kruis
zendt als eerste noodzending
5.000 dekens, 100 grote gezins
tenten en 2.050 kilo medica
menten. Het Nederlandse
Rode Kruis heeft voor de hulp
aan slachtoffers in El Salvador
het rampengironummer 777
opengesteld. Het Internationa
le Rode Kruis heeft tenten, de
kens en eerste-hulpkisten ge
zonden naar El Salvador.
De eerste schok was duidelijk
voelbaar tot in Guatemala. 25
Minuten later kwam een twee
de zware schok en de aarde
bleef nog uren later beven.
Centraal-Amerika is gevoelig
voor aardbevingen. Het ligt
langs een rand aan de kust
van de Stille Oceaan, waar
twee aardschollen botsen.
De dodelijkste aardbevingen
in het gebied van deze eeuw
waren die op 23 december
1972 in Nicaragua met naar
schatting 10.000 doden en die
van 4 februari 1976 in Guate
mala en Honduras met bijna
23.000 doden.
BONN Sneller dan ver
wacht heeft de Rote Ar
mee Fraktion gedaan wat
in Bonn al maanden werd
gevreesd. Maar de manier
waarop de RAF het
moordoffensief heeft geo
pend is verrassend: een
sluipmoord op een hoge
ambtenaar.
Er was geen huzarenstuk
je nodig voor deze alom
als ongelooflijk laf be
stempelde aanslag. Top
ambtenaar Herold von
Braunmtlhl (51) was geen
politicus en genoot geen
speciale bescherming.
De manier waarop de moorde
naars voor Von Braunmühls
woning in Bonn hebben toege
slagen wekt afschuw op. De
man werd met drie schoten in
de onderbuik getroffen en,
weerloos op de grond liggend,
van dichtbij „terechtgesteld"
met schoten door hart en
hoofd.
Extra navrant is, dat de beide
laatste schoten werden afge
vuurd met hetzelfde Smith
Wesson pistool als waarmee in
1977 werkgeversvoorzitter
Schleyer werd omgebracht.
Extra navrant is ook, dat uit
gerekend Von Braunmtlhl zich
op Europees niveau bezighield
met het zoeken naar mogelijk
heden tot het waarborgen van
vrede.
Von Braunmtlhl was een van
de voornaamste adviseurs voor
Europese vraagstukken van
minister Genscher (Buiten
landse Zaken). Hij werd getipt
als kanshebber op een post als
staatssecretaris onder Gen
scher in het volgende kabinet.
De RAF liet weten hem te
hebben omgebracht vanwege
zijn rol bij de Europese Politie
ke Samenwerking.
Met de moord heeft de RAF
gezorgd voor grote onzeker
heid onder de duizenden amb
tenaren en diplomalen in
Bonn en omgeving. Iedereen
die maar enigszins een leiden
de positie heeft zit met het ge
voel, dat hij of zij het volgende
slachtoffer kan zijn. De politie
staat machteloos. Zoveel men
sen kunnen onmogelijk extra
bescherming krijgen.
Tijdens de campagne voor de
landelijke verkiezingen van
De Rote Armee Fraktion heeft
met de moord op de Westduit-
se diplomaat Herold von
Braunsmühl (foto) grote paniek
gezaaid onder talloze ambte
naren in Bonn en omgeving.
januari zullen belangrijke kan
didaten wellicht het doelwit
vormen voor aanslagen van de
Rote Armee Fraktion, zo heeft
de Westduitse procureur-gene
raal Kurt Rebmann gisteren in
een interview met Bild am
Sonntag gezegd. Rebmann zei
dat die kandidaten 24 uur per
dag beschermd zouden wor
den.
De RAF heeft met een getypte
brief van zeven kantjes het ge
voel van onbehagen onder de
ambtenaren fors aangewak
kerd. De brief is door Reb
mann, verantwoordelijk voor
het vervolgingsbeleid inzake
terrorisme, als echt bevonden.
De brief werd op dezelfde ma
chine getikt als de brieven na
de moorden op MTU-directeur
Zimmermann, een Ameri
kaanse militair en Siemens-di-
recteur Beckurts.
De politici hebben hun af
schuw over de moord uitge
sproken. Bondskanselier Kohl
riep alle burgers op de demo
cratie in de Bondsrepubliek te
verdedigen. Een heel ander
geluid kwam van de Beierse
minister-president en CSU-
- voorzitter Franz-Josef
Strauss. Hij hield een vurig
pleidooi voor verscherping
van de veiligheidswetgeving
en stelde dat deze aanslag twij
felende kiezers alsnog naar de
CSU zou drijven.
De moordenaars noemen zich
Commando Ingrid Schubert,
naar een terroriste van de
Baader-Meinhof-groep, dé
voorganger van de RAF. Van
de beide moordenaars is maar
weinig bekend. Het kunnen
net zo goed mannen als vrou
wen zijn. De politie had giste
ren nog geen spoor van de da
ders gevonden.
SMIDJE VERHOLEN KARELTJE KNETTER EN DE TOVERBUBBEL
(Van onze correspondent Aad Jongbloed)
68) Over de nu volgende gebeurtenissen in
het stads- en academisch ziekenhuis kunnen we
kort zijn. Het kon natuurlijk niet uitblijven of de
afwezigheid van zuster Vitterlnga werd weldra
ontdekt, want in een goed georganiseerd zie
kenhuis behoort het niet voor te komen, dat de
portierster niet in haar glazen huisje aanwezig
Is. Men ging dus vol ijver naar haar op zoek en
trof haar tot grote ontsteltenis van iedereen aan
In het bed van Kareltje Knetter, bewusteloos en
wel en begraven onder allerlei ongeregelde arti
kelen, zoals sokken, scheergerei, boeken en
nog veel meer moois - Natuurlijk werd zuster
Vitteringa toen heel gauw naar haar eigen ka
mer gebracht en intussen werd het zoeken door
een geneesheer en een andere zuster dapper
voortgezet. Nu gold het zoeken echter de ver
dwenen Kareltje Knetter. De dokter en de ver
pleegster onderwierpen de kamer aan een mi
nutieus onderzoek en ze betrokken zelfs de
stokoude opa Boenders bij hun investigaties.
Deze grijsaard was tenslotte namelijk wakker
geworden van het lawaai en hij beijverde zich
nu om ook mee te zoeken naar Kareltje. Dat hij
daarbij op de meest onwaarschijnlijke plekken
keek, mocht niet hinderen. Hij zocht en dat was
verdienstelijk genoeg. Maar eilaas, hoe men ook
zocht, van Kareltje Knetter geen spoor. Het
ventje scheen als van de aardbodem wegge
vaagd te zijn. Maar ja, wie had nu ook kunnen
weten, dat het ventje in een koffer van ene Fre-
derik G. Hobbezak zat en op dit moment in de
wagen van Opopol Istietof werd meegevoerd
naar het vervallen buitenhuis in het bos? En wie
had kunnen beseffen, dat er diezelfde avond
nog een moderne helikopter zou opstijgen van
tussen de bomen, vlak achter dat zelfde land
huis vandaan, om dan snel en geruisloos in de
richting van Barreberië te verdwijnen...?
BRUSSEL De zaak van de afgezette burgemeester
van Voeren, José Happart, spitst zich nu toe op zijn ge
meente. In Voeren nebben het afgelopen weekeinde
alle schepenen (wethouders) hun ontslag aangekon
digd, een actie waarmee ze de Belgische regering op
nieuw in ernstige verlegenheid brengen.
Volgens Happart betekent het aftreden van zijn collega-wethou
ders, dat hij met ingang van vandaag tot schepen kan worden
benoemd en bij gebrek aan andere kandidaten ook tot waarne
mend burgemeester. Premier Wilfried Martens zal deze ontwik
keling, zo mag verwacht worden aan de hand van eerder gedane
uitspraken, niet tolereren. Maar minister van binnenlandse za
ken Nothomb, lid van de Franstalige christen-democraten, heeft
tot dusver niet laten blijken een waarnemerschap van Happart
te verbieden. Morgen verschijnt de regering in het parlement
voor een interpellatiedebat over de zaak-Happart.
Inmiddels heeft de voorzitter van het Verbond van Belgische
Ondernemingen (VBO) de Vlaming André Leysen, „de zwijgen
de meerderheid" in België „die het communautaire gehakketak
meer dan beu is" opgeroepen om te spreken. Hij roept de Belgen
op hun communautaire geschillen te vergeten en om samen te
werken op economisch gebied.
Vrolijkheid en vriendelijkheid te over, gisteren bij aankomst van de koningin Elizabth (links) in Chi
na. De Britse vorstin en prins Philip maken de komende dagen een rondreis door China. Bij aan
komst op het vliegveld van Peking kreeg koningin Elizabeth een boekt overhandigd door een jonge
Chinese pionier, die vervolgens het traditionele saluut maakte.
