Oosterschelde
kweekvijver
voor techniek
Zeeland
ligt open
die beter en goedkoper zijn dan andere
ontwerpen. De stormvloedkering geeft
Nederland een voorsprong".
Uitverkoop
Veel kennis is gestopt in unieke appara
tuur die speciaal voor de Oosterschelde-
dam is geconstrueerd. Rijkswaterstaat
gooit het nu in de uitverkoop: z.g.a.n.
hef- en transportschip Ostrea. motorver
mogen 9000 pk, hefvermogen 10.000
ton, nieuwprijs 72 miljoen gulden. De
varende spierbal die de betonnen pijlers
met een nauwkeurigheid van centime
ters in dertig meter diep water zette, is
met tachtig procent korting te koop. De
zelfde ramsjprijs geldt voor de bodem-
verdichter Mytilus (nieuw 45 miljoen
gulden) en de mattenlegger Cardium, in
clusief een mattenfabriek (150 miljoen).
Volgend jaar, als de autoweg over de
stormkering gereed is, komt ook een drie
kilometer lange noodbrug met miljoenen
korting in de aanbieding.
Enkele vaartuigen zijn inmiddels van de
hand gedaan: de blokkenmattenlegger
Donax is door een Spaans bedrijf omge
bouwd tot kraanponton, terwijl de Wij-
ker Rib met het onderwaterinspectie-
voertuig Portunus nu voor Rijkswater
staat op de Noordzeebodem naar gifva
ten gaat speuren. Met zo'n kritische klus
heeft de Taklift 4 inmiddels al ervaring
opgedaan. Deze speciaal voor de Ooster-
scheldewerken gebouwde drijvende bok
tilde onlangs de met gifvaten geladen
Olaf boven water.
De Russen toonden belangstelling voor
de Ostrea. Maar de koop ging niet door,
omdat de varende krachtpatser is uitge
rust met elektronica en computers die
volgens een zwarte lijst niet achter het
IJzeren Gordijn mogen belanden. Door
een kier gluren de Oostbloklanden vol
ontzag naar het kapitale kapitalistische
kunststukje. Het Oostduitse weekblad
ZATERDAG 4 OKTOBER 1986
projecten in buitenland met nederlands watermerk
Bij de Delta
werken is heel
wat kennis op
gedaan en zijn
technieken ge
perfectioneerd.
Zoals het
plaatsen van de
onderdelen dat
nu op de centi
meter nauw
keurig kan ge
schieden.
Neue Berliner Illustrierte bijvoorbeeld
stak onlangs de bewondering voor de
„Kolosse in der Osterschelde" niet on
der stoelen of banken. Maar de lofzang
op de waterkering eindigt wel met een
politieke sneer: „Nederlanders zouden
nu rustig kunnen slapen, als ze niet wak
ker hoefden te liggen van de kruisraket
ten".
Luctor et emergo
Met het voltooien van de Deltawerken
mag één vraag niet onbeantwoord blij
ven: Is Zeeland nu echt veilig? Volgens
de heer Kneepkens, hoofd voorlichting
van de Deltadienst, is de kans dat er
zich nog ooit een watersnoodramp voor
doet een keer op de tien miljoen tot een
miljard jaar. „Het risico om in Zeeland
of op de Zuidhollandse eilanden te wo
nen is niet groter dan elders in Neder
land. Want vanaf vandaag is Nederland
stormveilig".
Maar boven de hoofden van Nederland
se kustbewoners beginnen zich toch weer
donkere wolkjes samen te trekken. We
tenschappers doen namelijk sombere
voorspellingen. Zij zeggen dat er door de
luchtvervuiling in de wereld een „broei
kaseffect" ontstaat als gevolg waarvan
de temperatuur gaat stijgen. Daardoor
zal, aldus de eerste voorspellingen, het
ijs aan de poolkappen gaan smelten. Het
gevolg is een onvoorziene stijging van de
zeespiegel. Die kan centimeters, decime
ters of meters bedragen. De deskundigen
zijn er nog niet uit. Vast staat wel dat,
mochten deze vermoedens uitkomen,
alle dijken in ons land verhoogd moeten
worden. Dat geldt dan ook voor de Del
tawerken. Over de kosten daarvan praat
nog niemand. Misschien doet Zeeland er
dus verstandig aan de spreuk Luctor et
Emergo nog niet helemaal weg te gooien.
AAD STRUYS
CAREL GOSELING
Luctor et Emergo. Ik worstel en kom boven. Deze
wapenspreuk van de provincie Zeeland zou in het
archief kunnen worden opgeborgen. Vandaag zal
konigin Beatrix het laatste onderdeel van de
Deltawerken, de Oosterscheldedam, in gebruik stellen.
Negen jaar nadat een hoge ambtenaar van Verkeer en
VLISSINGEN - Een gevangene die
straks tandenknarsend tot de ont
dekking komt dat hij onmogelijk
de benen kan nemen, zal de water
dichte beveiliging van zijn gevange
nis niet in verband brengen met de
bouw van de stormvloedkering in
de Oosterschelde. Toch loopt er
een ragfijn verbindingslijntje. Alle
mogelijke lekken in een gevange
niscomplex kunnen boven water
worden gebracht met de zoge
naamde „Probabilistische metho
de". In gewoon Nederlands: met de
methode waarmee fouten kunnen
worden voorspeld en voorkomen.
Zo'n wetenschappelijk onderbouw
de analyse van alle mogelijke risi
co's vormt het fundament van de
pijlerdam in de Oosterschelde.
In de ontwerpen yan deze dam is die be
rekening van de faalkans geperfectio
neerd en voor de eerste keer in de (wa
terbouwkunde op zo'n grote schaal toe
gepast. Bij Rijkswaterstaat hebben ze er
beroeps-doemdenkers voor. Die hielden
alle ontwerpen voor de stormvloedke
ring kritisch tegen het licht. Tegelijker
tijd fantaseerden ze met een satanisch
genoegen de vreselijkste rampen en sto
ringen voor alle besturings-, bewakings-,
beveiligings- en communicatiesystemen.
Die moeten zo perfect zijn, dat ze maar
één keer in de vierduizend jaar mogen
falen, zo dicteert de Deltawet. Tegen de
achtergrond van dat zuiver theoretische
getal legden de „doemdenkers" elk on
derdeel van de reusachtige constructie
onder de loupe: van de achttienduizend
ton wegende pijlers tot het kleinste scha
kelaartje en het dunste draadje. En
steeds weer diezelfde vragen: Wat ge
beurt er als dat schakelaartje weigert of
dit draadje smelt? Op die wijze kwamen
de zwakke schakels aan het licht. Waar
nodig zijn kwaliteitseisen opgeschroefd,
andere materialen toegepast of worden
onderdelen straks uit veiligheidsoverwe
gingen vaker dan andere geïnspecteerd
om onaangename verrassingen een stap
voor te blijven.
Waterstaat met een groep aannemers een
overeenkomst sloot voor de bouw van de dam, is het
zover. Het project heeft heel wat technische kennis
opgeleverd, die ook na het beëindigen van de
Deltawerken kan worden toegepast. Hier of in het
buitenland. Maar het zal wel moeite kosten.
Foutenboom
De analyse van alle risico's groeide uit
tot een zogenaamde „foutenboom". Ing.
Jos Geluk, technisch voorlichter van de
Deltadienst, is er van overtuigd dat die
aanpak ook elders kan worden toegepast.
„Je kunt er de zwakke plekken in een ge
vangenis mee ontdekken, maar ook na
gaan wat de risico's zijn als een veerboot
op de Westerschelde een aanvaring
krijgt, omslaat of uit de koers raakt. De
ontwerpmethode met risico-analyse leidt
tot een constructie die uitgebalanceerder,
veiliger en goedkoper is".
Maar volgens Geluk is het grote publiek
niet erg onder de indruk raakt van zo'n
papieren boom der kennis. Het wil de
resultaten zien in de vorm van nieuwe
spectaculaire technische hoogstandjes en
vette vervolgopdrachten. Er is immers
altijd de lof gezongen over het nog nooit
eerder vertoonde huzarenstukje. Een
kweekvijver voor nieuwe technologie
werd de Oosterschelde genoemd. Bij het
ontwerpen en bouwen van de doorlaat
bare dam balanceerde de Nederlandse
waterbouwkunde zonder vangnet op het
slappe koord; zij reikte tot de grens van
menselijk kunnen en technische moge
lijkheden. En dat heeft inderdaad ook de
nodige export van know-how opgele
verd.
Watermerk
Nederlandse bouwondernemingen en in
genieurs zijn tot in de meest verlaten
uithoeken van de wereld bezig met het
oplossen van ingewikkelde waterbouw-
De krachtpatsers van de Oosterscheldewerken, het hef- en transportschip Ostrea (boven)
en de mattenlegger Cardium (onder), worden voor uitverkoopprijzen van de hand ge
daan nu de klus is geklaard.
kundige problemen. In de diepvrieskou
van de Beaufortzee bij Canada boetseren
Nederlanders zandeilanden die op Del-
taleest zijn geschoeid. In de zinderende
hitte van 's wereld grootste zandbak
past Ballast Nedam bij de aanleg van de
Bahrein Crossway funderings- en pre-fa-
bricagetechnieken toe die voor de Oos
terschelde zijn ontwikkeld. Een project
in Korea draagt glashelder het water
merk van de Deltawerken. Met steun
van Nederlandse ingenieurs zijn daar de
Haringvlietsluizen gekopieerd. Neder
landse kennis en ervaring is ook ge
vlochten door de stormvloedkering in de
Theems, die er voor moet zorgen dat de
Londenaren bij hoog water droge voeten
houden.
Het Nederlandse bedrijf dat de com
plexe automatiseringssysteem leverde
waarmee de 62 schuiven van de dam be
stuurd en bewaakt worden hield aan de
Zeeuwse waterwerken een miljoenenop
dracht uit Griekenland over. Het levert
de computers die de elektriciteitsvoor
ziening van de nieuwe raffinaderij Apsro
Pyros bij Athene gaan besturen. Het sy
steem moet er bij stroomuitval voor zor
gen dat vitale onderdelen van het bedrijf
binnen honderd milliseconden uit ande
re energiebronnen worden gevoed.
Venetië
Ook het modelonderzoek dat het Water
loopkundig Laboratorium voor de Oos
terscheldewerken uitvoerde leverde de
eerste vervolgopdracht op: een proefop
stelling voor .Venetië. In de commissie
die moet nagaan hoe de vochtige stad
het hoofd boven water kan houden, zit
een Nederlandse hoogleraar met Del
ta-ervaring. Er zijn ook kleine voorbeel
den van „biiprodukten", door de vak
man spin-off genoemd. Een wiggetje
wordt nu ook elders in de wereld ge
bruikt. Ook een nieuw type duikerklok
slaat op de wereldmarkt aan en luidde
bij een Nederlands constructiebedrijf
een winstgevende periode in. De storm
vloedkering stimuleerde verder onder
meer de ontwikkeling van geotextiel.
Nederlandse bedrijven fabriceren dit wa
tervaste weefsel nu voor waterbouwkun
dige projecten in Canada.
Internationale interesse is er ook voor
de contractvorm die bij de Oosterschel
dewerken is toegepast. „Het project was
té groot en er waren zoveel onzekere fac
toren, dat een openbare aanbesteding
niet mogelijk was. Daarom werd gewerkt
met een raamovereenkomst met de aan
nemers, compleet met spelregelboek en
tarievenlijst voor alle mogelijke werk
zaamheden. Internationaal wordt de
Oosterschelde nu vaak naar voren ge
haald, omdat de kosten goed bewaakt
zijn. Dat klinkt vreemd, omdat we hon
derden miljoenen over de begroting zijn
gegaan. Maar voor een project van 7,8
miljard gulden is dat aanvaardbaar. Bij
andere grote projecten in het buitenland
was de overschrijding veel groter. De
Alaska-pijplijn bijvoorbeeld viel een
paar .honderd procent duurder uit en de
stormvloedkering in de Theems hon
derdzeventig procent". Als een van de
oorzaken voor het overschrijding van de
begroting noemt Geluk, dat een doorla
tende dam nog nooit eerder was ver
toond. Rijkswaterstaat sprong dus letter
lijk in het diepe, zonder een reddings
vest veilig gevuld met vergelijkingsmate
riaal.
Grenspaal
De Oosterscheldewerken zijn niet alleen
een mijlpaal in onze geschiedenis; ze
vormen waarschijnlijk ook een grens
paal. Zoals het er nu naar uitziet is er
voorlopig een eind gekomen aan het ei
genhandig uitbreiden van de schepping
en hel afklemmen van gespierde zeear
men. Plannen zijn er nog volop: inpol
dering van de Markerwaard, een oever
verbinding met Zeeuws-Vlaanderen en
het Plan Waterman dat voorziet in uit
breiding van de kust tussen Hoek van
Holland en Scheveningen. Maar het is
de vraag of die plannen ooit de tekenta
fels ontgroeien, ook al heeft het bedrijfs
leven interesse getoond voor de vaste
oeververbinding.
„Maar ook zonder die projecten is er
voor de Nederlandse waterbouwkunde
nog volop werk. De komende jaren gaat
er bijvoorbeeld veel geld zitten in de wa
terzuivering. Ook internationaal komt er
steeds meer aandacht voor het beheer
van een delta als geheel. Geluk is er van
overtuigd dat Nederlandse aannemers
op die nieuwe wereldmarkt een goud
graantje kunnen meepikken. Maar het
zal niet vanzelf gaan. Sterker nog: als er
niet hard aan getrokken wordt, zal de
deltakennis verwateren bij gebrek aan
orders waarin zij kan worden toegepast.
De buitenlandse waterbouwkundige op
drachten (goed voor ongeveer zeven mil
jard gulden per jaar) staan namelijk on
der zware druk/Oorzaken: protectionis
me, het terugdraaien van investeringen
door onder meer de olielanden en de
concurrentie door lage-lonenlanden.
„Bovendien heeft Nederland op een aan
tal terreinen geen monopoliepositie
meer, omdat andere landen niet stilzit
ten. Er zijn voorbeelden van Nederland
se bedrijven die nu worden beconcur
reerd met apparatuur die zij zelf aan Ko
rea hebben verkocht". Tegen die drei
ging moeten Nederlandse aannemers
volgens Geluk hun sterkste wapens in
stelling brengen: kwaliteit, stipt volgens
planning kunnen werken en nieuwe
technieken. „Met de in de Oosterschelde
toegepaste ontwerpmethode met risico
analyse bijvoorbeeld kunnen Nederland
se bedrijven met alternatieven komen
Koningin Beatrix opent, of liever gezegd,
sluit vandaag de stormvloedkering in de
Oosterschelde. Dit betekent niet alleen de
voltooiing van de Deltawerken maar ook
het definitieve einde van Zeeland zoals
het was en nooit meer terug komt. Na
„De Ramp" zoals iedere Zeeuw de over
stroming van 1953 noemt werd alles an
ders. Deze ramp verloste Zeeland uit zijn
isolement. In dip zin was het een zegen.
Toen ik enkele jaren na De Ramp in
Zierikzee werd geboren was het nog een
enorme bende op Schouwen Duiveland.
Het „Land van de Hoge Bomen" zoals
het altijd had geheten, was zo kaal ge
worden als een biljartlaken. De bomen
hadden het langdurig verblijf in het zoute
water niet overleefd. De talrijke open
plekken tussen de bebouwing herinner
den aan het feit dat veel huizen gesneu
veld waren. De enorme dijkdoorbraken
bij Ouwerkerk en de Schelphoek waren
nog niet zo lang geleden met caissons uit
Normandië gedicht. De door de zee uit
gesleten slroomgaten ervoor waren grote
binnendijkse meren geworden waar enkel
nog wat gras omheen groeide. De boeren
hadden grote moeite het zout uit de bo
dem te krijgen. Aan de huizen van Zie
rikzee was nog goed te zien hoe hoog het
water had gestaan. Van de gevels was het
cement onaangetast terwijl het zout de
stenen ertussen grotendeels had wegge
vreten. En de schrik zat er uiteraard goed
in. Als het stormde mocht ik als klein jo
chie opblijven want slapen kon ik toch
niet. Dan was de smalle straat aan de
Nieuwe Haven waar we woonden bij de
kade afgesloten met vloedplanken die al
tijd klaar lagen naast de betonnen gleu
ven waar ze in geschoven werden. Lang
heeft dat niet geduurd. Al snel werd het
havenkanaal voorzien van een keersluis.
Maar de angst voor de zee die ons was
ingepompt bleef nog lang bestaan. Om
streeks die tijd werd ook het door Zwe
den geschonken ziekenhuis geopend. Dat
was maar goed ook want Schouwen Dui
veland was nog een echt eiland. Van een
Oosterscheldebrug (zoals hij op het
eiland hardnekkig genoemd wordt) was
nog geen sprake. Je moest maar bidden
dat je niet ziek zou worden als het harder
waaide dan windkracht 7 a 8. De
„Spoorboot" waarmee de reis naar het
ziekenhuis in Goes begon kon meer wind
onder water staande kade de boot oprij
den. Romantisch was het wel. Als het een
beetje waaide sloegen op de voorplecht de
golven over je heen. Geen wonder dat
veel boeren nog nooit van hun leven van
het eiland af waren geweest. Sterk ras,
agrariërs. En wat haa een mens nou ook
zoeken aan de overkant? Het eiland
was een gesloten gemeenschap en zelfs de
diverse dorpen gingen niet te veel met el
kaar om. Op school kon je aan het ac
cent van de kinderen horen of ze uit
„Bruu" of, een paar kilometer verderop,
uit „Draister" kwamen. Je wist ook pre
cies wie er „van ieroo" was en wie im
port. Mijn ouders waren import. Dat was
erg belangrijk. Dat betekende dat je erbij
hoorde, maar niet echt. Hoever dat kon
gaan toont de familie Schot. Zo'n dikke
driehonderd jaar geleden kwamen deze
mosselvissers van Tholen naar Zierikzee
en inmiddels waren er weinig huizen aan
de Nieuwe Haven waar geen Schot in
woonde. En toch, na driehonderd jaar
deelden nog veel inwoners van Zierikzee
de „Schotjes" feilloos in bij de import.
En dan te bedenken dat Zierikzee veruit
de meest verlichte plaats van het eiland
was. Mensen van de dorpen die daar in
kopen kwamen doen gingen naar „De
Stad". Inmiddels is langzamerhand alles
veranderd. Nog steeds vaart de pont naar
Zijpe alleen uit als het mooi weer is,
maar in het zuiden en noorden kreeg het
eiland aansluiting met de rest van Neder
land. „Van ieroo" of „import" is niet
meer het criterium. Nieuwe bewoners
zijn gekomen, vooral veel toeristen. Tus
sen mei en september is de bevolking van
het eiland ver in de minderheid en in het
westen weten duindorpjes als Renesse in
dien zijn.
prijs die graag betaald wordt voor de wei-
middels wat zomerrell
Het is de
vaart. En tochIk was pas een paar
jaar weg van het eiland toen ik tijdens
een bezoek aan mijn ouders bij Viergever
binnen liep. Het sigarenboertje op de
hoek van onze straat, tegenover het Dia-
conessenhuis waar ik was geboren. Me
neer Viergever verkocht nu ook souve-
niers en achter de toonbank stond een
nieuw meisje met een Amsterdams ac
cent. Vriendelijk vroeg ze me: „fVass
kann ich für sie tun?". Het is duidelijk.
De Oosterschelde is dicht en Zeeland ligt
open.
TJERK HERINGA
CeidóeGouAcmt'
