R E 8 5
ALS IEMAND U DIT KAARTJE
LAAT ZIENf KUNT U BETER EVEN
OPSCHRIJVEN W BEDOELT.
Mi
Arthur Miller's
Handelsreiziger9
voorgoed klassiek
PPR wil
toch 150
galgen in
Zuiderpark
F amilieberichten
V V
EN IK RIJ CUORE VAN DAIHATSU.
DAIHATSU
FILM
Eaidt&Qowiant
VRIJDAG 3 OKTOBER 1986 PAGINA 10
DEN HAAG Arthur
Millers „De dood van een
handelsreiziger" is mis
schien wel een van de al
lerbelangrijkste moderne
tragedies die het naoor
logse tijdperk ons heeft
opgeleverd. Een stuk als
een oordeel dat een lange
tijd, en soms blijkt: nog
steeds, is misverstaan.
Theaterminnend Neder
land kent het via de
grootse creatie die Ko van
Dijk er van liet zien (in
*66 voor het eerst). Nu er
een filmversie is met Dus-
tin Hoffman in de hoofd
rol blijkt nog eens dat die
„Handelsreiziger" waar
schijnlijk het meest diep
gaande stuk is dat Miller
over onze „menselijke
conditie" heeft geschre
ven.
De handelsreiziger die het niet
haalt, het kleine mannetje dat
op afbetaling leeft en zichzelf
en zijn zoons met een valse
droom van succes omgeeft, is
sinds Miller het stuk schreef
(1947) vaak gezien als een
brok sociale kritiek verpakt in
een poëtisch drama, als de on
dermijning van de valse
..American dream". Nu nog
eens blijkt hoe eng zo'n inter
pretatie is, en wat voor breed
menselijk drama Miller eigen
lijk neerzette. Miller zei later
over de erkenning van zijn
stuk: „Het publiek onderging
het als een socio-politiek dra
ma. Ik werd een Linkse Rak
ker genoemd. Een vereniging
van handelsreizigers benoem
de me bijna tot hun schutspa
troon en een andere groep
verweet me dat het mijn
schuld was dat er zo goed als
geen handelsreizigers in Ame
rika meer te vinden waren".
Het moeilijke met Millers stuk
is dat het realistisch geschetste
kader van Willy Lohman en
zijn strijd tegen iets dat groter
is dan hij, je al gauw brengt op
het drama van de kleine man
met z'n confectiepakkie an.
Maar dan ga je voorbij aan het
wezenlijke van Willy Lohman.
Niet alleen een gewoon net
mens met z'n beperkingen die
z'n best doet en het niet haalt,
maar vooral een mens die door
de maatschappij geïndoctri
neerd is voor een leven waar
voor hij niet bestemd is. En die
tragisch is. omdat hij zich daar
niet bij kan neerleggen. Zijn
buurman Charley zegt het bij
Lohmans graf materialistisch
„Iedereen wil een goed salaris
verdienen'. Niet-materialis-
tisch vertaald: ieder mens wil
graag zijn vingerafdruk op
deze planeet achterlaten. Ook
als hij daar niet voor gemaakt
is Dat is de tragiek.De oog
kleppen die het leven zélf je
aanmeet en waardoor je dat le
ven verkeerd invult.
Angsten
Arthur Miller zelf over het
vermeende „puur-Amerikaan-
se" van zijn stuk: „In het ka
tholieke Spanje waar het feo
dalisme nog altijd geen afge
sloten tijdperk is, onder de vis
sers van Noorwegen aan de
rand van de Poolcirkel, in
Rome, Athene, Tokyo, bleek
er een teleurstellende gelijk
heid in reacties op dit stuk en
op andere stukken van mij.
Overal worden angsten ge
voeld die wij ook hebben, nie
mand weet zeker hoe de vra
gen op te lossen die het stuk-
stelt, zoals: Wat kan je op z'n
hoogst verlangen van een
mensenleven? Welke bevredi
ging schuilt er werkelijk in
een comfortabel leven om
ringd door al die dingen waar
voor we ons in het zweet wer
ken om ze te kopen? Wat zou
het doel moeten zijn van een
mens in deze wereld? Hoe kan
hij voor zichzelf een gevoel
van echte vervulling en iden
titeit bereiken? Waar, in de
materiële wereld die we ons
geshapen hebben, is de kelk
met de geest? In het kort, wat
is de meest menselijke manier
van leven? Geen Amerikaanse
recensent heeft een van die
vragen herkend".
Gewoon spelen
Het is de grote verdienste van
Volker Schlondorffs voor het
Amerikaanse tv-station CBS
gemaakte verfilming dat hij
weinig of niets aan Millers
stuk veranderde en daarmee
bewees dat het er kan staan
zoals het is, van alle tijden,
voor nu en straks. Dustin
Hoffman mag dan de minst
waarschijnlijke acteur zijn om
Willy Lohman te spelen, je
DEN HAAG Het PPR-ka
merlid Lankhorst is in de bre
gesprongen voor de BKR-kun
stenaar Johan Blaeke die bezi|
is met het ontwerpen van eei
kunstwerk bestaande uit 15(
galgen met politieke motieven
Hij meent, dat ook de kamer
leden van de galgen-kuns
moeten kunnen huiveren
treuren of genieten.
Lankhorst zegt dat in schrifte
lijke vragen aan ministei
Brinkman (cultuur) over d<
afkeuring door de rijksconsu
lent van dit BKR-kunstwerk
dat in Den Haag in het Zuider
park zou moeten verrijzen
Het PPR-kamerlid meent dal
er sprake is van een politiek
oordeel en dat, zo zegt hij
wordt van een rijksconsulent
niet gevraagd. Lankhorst
noemt dit veto een verregaan
de vorm van censuur. In de
vragen dringt hij er op aan het,i
veto ongedaan te maken
Bouwvakker van
steiger gevallen
DEN HAAG Tijdens werk'
zaamheden aan de Grote Ker|
is gistermiddag rond kwan"
voor drie een bouwvakker vafl
een steiger gevallen. Liggen?
op de grond kreeg hij ook not
een pot met afbijtmiddel ove|
zich heen. Met verwondingel
aan zijn gezicht en handen i|
hij overgebracht naar het1
Westeinde Ziekenhuis. Na bef
handeling kon de man naafr
huis. De bouwvakker was be«
zig met het reinigen van d«
muren van de Grote Kerlq
Omdat hij dampen van hel
daarbij gebruikte afbijtmiddel
had ingeademd, werd hij plot-1
seling onwel en viel enkelt
meters naar beneden.
Tot onze diepe droefheid ging van ons heen na een
geduldig gedragen lijden mijn lieve dochter, onze
lieve moeder en oma
MARIA VAN DEURSEN
weduwe van Johannes H. van Leeuwen
in de leeftijd van 58 jaar.
Zoetermeer:
M. G. J. Malagrida
A. van Leeuwen
M. van Leeuwen-Schuur
Boskoop:
L. van Leeuwen
G. van Leeuwen
van der Zwet
Leiderdorp:
W. Speel-van Leeuwen
A. Speel
Zoetermeer:
D. Verbaan-van Leeuwen
G. Verbaan
Zoeterwoude:
1. van Leeuwen
H. van Leeuwen
P. van Leeuwen
Groningen:
M. Oostinga
en kleinkinderen
1 oktober 1986.
Schenkelweg 46.
2381 AR Zoeterwoude.
Moeder ligt opgebaard in het mortuarium van Huize
Emmaus, Bennebroekweg 1, Zoeterwoude.
Vrijdagavond is er een avondmis in de St. Janskerk
aan de Zuidbuurtseweg te Zoeterwoude om 7.30
uur. waarna gelegenheid tot condoleren.
De H. Uitvaartdienst zal gehouden worden op zater
dag 2 oktober a.s. om 10.30 uur in de boven
genoemde parochiekerk, waarna de begrafenis zal
volgen op het R.K. Kerkhof aldaar.
begrafenissen
crematies
lammermarkt 43 leiden
071-126618
Plantenkwekerij
Fa. C. A. Jansen Zn.
biedt aan:
pootbare
dianthus-planten
(duizendschoon)
in 5 cm perspot.
Fa. C. A. Jansen Zn.,
Prooijelaan 9,
Honselersdijk,
01740-28722 of 21293
Bij beschikking van de Ar
rondissementsrechtbank te
's-Gravenhage van 29 sep
tember 1986 is onder cura
tele gesteld: Sandra Lyn
Perry, geboren op 16 de
cember 1965 te Bangor,
Gwynedd, Groot-Brittan-
nië, verpleegd wordende te
Zoeterwoude in de woon-
en leefgemeenschap
„Swetterhage", Blankaart-
weg 2. Tot curator is be
noemd: de heer M. A. Per
ry, wonende te Oegstgeest
aan de Cartesiuslaan 20.
Tot toeziend curator is be
noemd: mevrouw A. H. M.
Op de Hoek-Batchelor, wo
nende te Oegstgeest aan
de Cartesiuslaan 18. Pro-
kureur Mr. F. A. Steketee.
MEDEDELING
Familieberichten kunnen dagelijks tot 8.30 uur
's-morgens worden aangeboden. Voor de zater
dagkrant tot vrijdagavond 17.00 uur.
Van aanlevering na genoemde tijdstippen kan
plaatsing NIET worden gegarandeerd
Als iemand u laat weten dat hij of zij doof is, zorg
dan dat uw gezicht goed zichtbaar is, spreek langzaam en
dui-de-lijk en herhaal zonodig dingen of schrijf ze op.
Zo bevordert u het contact. En dat is belangrijk
Want dove mensen horen er bij. SERE
PUBUKATIE AANGEBODEN DOOR DIT BEAD. IN SAMENWERKING MET DE STICHTING IDEEIE RECLAME
l Doihotsu Cuore 850. Cilinderinhoud: 846 cm3. Motor: dworsgeplaotste watergekoelde 3-cilinderlijnmotor, vier of vijf versnellingen.
Topsnelheid: 135 km per uur. Lengte: 3,20 m. Breedte 1,40 m. Hoogte 1,41 m. Draoicirkel: 8,80 m. Gewicht: 600 kg (3-deurs),
615 kg (5-deurs). Tankinhoyd: 28 liter. Benzineverbruik per 100 km (vijf versnellingen) bij 90 km/u: 4,0 literj bij' 120 km/u: 6,3 liter;
in de stad: 5,8 liter, (volgens ECE norm). Importeur: Daihatsu Holland B.V., Soerweg 13-15,3088 Gl? Rotterdam, Tel: 010-4280200.
ALPHEN A.D. RIJN, Auto Ekon, Pr. Hendrikstraat 64, tel. 01720-73438.
LEIDERDORP, Autobedrijf Herman Mulder, Weversbaan 10, tel. 071-894200/ 01.
LISSERBROEK, Autobedrijf L. Onderwater, Kruisbaak 24, tel. 02521-14835.
kan dankbaar zijn dat juist hij
z'n nek, met nagemaakte rim
pels en al, uitstak. Hoffman,
de langzame acteur, die zo
lang aarzelde voor hij in de
film „The Marathon Man" zijn
rol eruit kreeg, dat tegenspeler
Sir Laurence Olivier geïrri
teerd zei: „Wat mankeert die
man? Laat-ie toch gewoon spé
len!".
Hoffman over zijn werk en
zijn acteursgeweten: „Kleine
foutjes kunnen een goede film
verpesten. Daarom vecht ik
voor m'n rol en hoe die op het
doek komt. Ik wil weten
waarom we die en die opname
gebruiken en niet een andere.
Als een regisseur me kan
overtuigen, okay. geen pro
bleem. Maar geen Drietpraat.
Ik bvb eens geïioord dat Picas
so vertelde dat een schilder
maanden rondloopt met beel
den in zijn hoofd voor hij met
dat éne beeld op het canvas
eindigt. Stel je de spanning
voor. hij gooit vijftig miljoen
beelden weg. Zo gaat het ook
bij een film. Je moet zo bewust
blijven denken over wat er
uiteindelijk op het doek komt.
Soms word ik gek als ik zie
welke kleingheid een film
schade kan berokkenen".
De perfectionist Hoffman als
Willy Lohman. Anders dan
Lee J. Cobb, die onder Elia
Kazan de eerste toneelversie
speelde, anders dan Fredric
March die begin vijftiger jaren
de eerste filmversie deed. an
ders dan Ko van Dijk bij ons.
Maar: nog een grote in de rij.
BERT JANSMA
Dustin Hoffman als Willy Lohman in „Dood van een handelsreizi
ger".
