Langs Van de vier Jannen de Vos tot de Leidse samenkomst tussen Freud en Mahler groeit" Kinderen begrip bijbrengen voor alles wat Theater in school Beiden omgeving CeidófiQowamt VRIJDAG 12SEPTEMBER 1986PAGINA IS. Economisch wel en wee HET LEIDSE JAARBOEKJE 1986 BIEDT WEER EEN SCHAT AAN WETENSWAARDIGHEDEN Op mijn omwegen door stad en land kom ik graag mensen tegen. U kunt mij telefonisch of schriftelijk vertellen wie u graag in deze rubriek zou willen tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 - 12 22 44 op toestel 10. Claudius Salmasius, geportretteerd door Jan de Vos IV. E ten hartverwarmende tradi tie werd gisteren voortgezet. 'Ten Leidse stadhuize over- 1 Tiandigde prof.mr.H.W.van !l 'Soest, voorzitter van de Ver- "êniging Oud-Leiden, aan een 01 'aangenaam verrast kijkende 'joco-burgemeester dr.F.J.Kuijpers (burgemees- iter Cees Goekoop was weer eens uitstedig) het achtenze- ventigste deel van het „Jaar boekje voor geschiedenis en i oudheidkunde van Leiden en c Omstreken" Kortweg: het K Leidse Jaarboekje 1986. Het is inmiddels een heel eer biedwaardige reeks gewor den, die 78 Jaarboekjes, en wie alle deeltjes in zijn bezit -heeft mag gerust een witte raaf genoemd worden. Er zijn maar weinigen die al deze bandjes van het parade- ii .paardje van Oud-Leiden compleet in de boekenkast 1 hebben staan. Ze is antiqua- n risch en kostbaar geworden, deze verzameling van vastge- u legde Leidse c.a. curiosa in en boven de grond. Ook aan u deze jongste editie hebben opnieuw tal van deskundige auteurs en plaatselijke cor- respondenten waardevolle bijdragen geleverd. Hierbij een geselecteerde proeve daarvan. Jaarverslag en overzicht l jaarrekening 1985 vormen de X stabiliserende gortdroge in- |i leiding, gevolgd weer door de Korte Kroniek (over '85), maar dan is het meteen leuk raak met een terugblik op het leven van de begin vorig jaar overleden Leidse burge meester jhr.mr.Francois Hen ri van Kinschot, over wiens benoeming in '46 „duidelijk de hele bevolking verheugd was", schrijft rustend wet houder Steef Menken. Sail lant hoogtepunt in het amb- 1f lelijk leven van Van Kin- 1/schot was diens verbale ge vecht tegen demping van Leidse grachten in zijn be stuursperiode. De demping van de Mare kon hij niet meer tegenhouden, maar toen er sprake was van een eventuele drooglegging van het Rapenburg kraakte zijn geadelde stem verontwaar digd vanaf de burgemeester- lijke voorzitterszetel: „Niet dan over mijn lijk!" Een andere overleden oud burgemeester werd herdacht: Jan Catharinus van Wage- ningen, tot '72 eerste burger van Woubrugge en Hoogma- de. Van echt Leidse bodem is de Latijnse school, binnen het grafelijk domein bij de Pieterskerkgracht, enkele ja Dieren taxi De dierentaxi van de Leidse afdeling voor de dierenbe scherming is gedeeltelijk op geheven. De taxi rijdt nog slechts in noodgevallen voor het vervoer van dieren naar de dierenarts maar zal verder alleen beschikbaar zijn voor zwerfdieren en dieren in nood. Inlichtingen via tel. 071-216594 of tel. 01715-1562. Tarantella De folklore-dansgroep Ta rantella houdt zondag om 19.00 uur de maandelijkse in stuif in het Leids Vrijetijds Centrum aan de Breestraat. Voor 4 kan iedereen ken nismaken met de dansfolklo- re uit de Balkan, Midden- en Oost-Europa en uit Amerika. Buitenbeentje Kindertheater Splinter speelt zondag het stuk Bui ten been - ren geleden totaal en glorieus gerestaureerd. Het was een instituut dat in de middeleeu wen de ene uitbreiding en (her)verkaveling na de ande re te verwerken kreeg. Zo rond 1575 waren er scholie ren die bij de rector in de kost waren, die kregen toen een eigen huisje. Wat er op die Latijnse school allemaal precies gebeurde het werd tenslotte alles bij elkaar 450 jaar klassiek onderwijs aan de Lokhorststraat wordt niet door de auteur van het artikel, J.F.Dröge, uit de doe ken gedaan; het is een ge schiedschrijving van de be trokken panden, en daar ko men veel roeden, voeten en duimen aan te pas. Maar het is wel mooi geweest. Jan de Vos C.Willemijn Fock' en R.E- .O.Ekkart trachtten duide lijkheid te scheppen in een „verwarring rond vier Leidse schilders" die allemaal Jan de Vos hieten en halverwege de 17e eeuw de portretten van vooraanstaande ingezete nen op doek zetten. Nu kon je in die dagen fijnschilder (kunstschilder) zijn, maar ook grofschilder of kladschil tje" om 15.00 uur in de Vre- deskerk aan de Vollenhove- kade. Voor kinderen is de toegangsprijs 2,50ouderen betalen vier gulden. Kadercursussen De stichting Kadercursussen- SKL/K&O houdt zondag middag van 13 tot 17 uur de jaarlijkse expositiemiddag van de opleiding Kreatieve Bezigheidsbegeleiding. Dat gebeurt in het K&O-gebouw aap de Oude Vest. Tijdens de expositie kan men het exa menwerk bekijken alsmede werkstukken en werkmap pen van kleinere technieken. De opleiding is gericht op het werken als beroepskracht of vrijwilliger in de activiteiten sector van de gezondheids zorg. De Ratel De opening van het nieuwe seizoen van werkgemeen schap De Ratel heeft zondag plaats in de grote zaal van het Leidse Volkshuis aan de Apothekersdijk 33. Om 10.30 begint de bijeenkomst. Ra tel- lid Noor Hoorn uit Arnhem vertoont dia's van een reis naar Amerika en Canada. De toegang is 2,50. der, alias „schilder met de grote quast"; dan deed je verfwerk aan huizen e.d. Nu schijnen minstens twee van de gesignaleerde typen die Johannes de Vos heetten fijnschilders te zijn geweest en de andere twee kladschil ders. De oudste was Jan de Vos I. die ook nog saaiwer ker is geweest en gewoon aan de Achtergracht (Van der Werfstraat) woonde in Ma- rendorp. Deze Jan dan had zoons die ook Jan werden ge noemd, maar daar waren er bij die met de grote quast werkten. Maar zeker niet Jan II, de oudste zoon, die in 1662 een Gezicht op Leiden schilderde. Hoewel vermoed wordt, dat hij een kladschil der was die ook fijn schilder de en zijn doeken signeerde met een vosje. Nummer III, broer van II, was ook klad schilder. Slotsom van een soort raadsel, het Enigma van de Vossen: Jan I, II en III waren kladschilders die zo begaafd waren en onder legd, dat zij aan fijnkunst konden doen. En Jan IV moet de enig echte fijnschil der en wel portretschilder zijn geweest. Met een klein maar fijn oeuvre. Waarvan Willemijn Fock en Rudi Ek- kart acte hebben gedaan. Zijn reprodukties in het Jaar boekje mogen er wezen, maar ik wil ook het gezicht op Leiden vanuit het zuiden (jarenlang te zien geweest in de Lakenhal) van Jan de Vos II zeker niet uitvlakken. Het Leids Jaarboekje 1986 biedt nog veel meer fraais en wetenswaardigheden. „Bou- dewijn van Rees" als verge ten (stads)secretaris rond de eeuwwisseling in 1800, die eerder een voorstander was geweest van de (regenten- )oorlog tegen Engeland, al weer de vierde binnen min der dan een eeuw tijd. „Hoe slegt is derhalve het ge drag van die ontaarde Neder landers die Engeland durven vrij spreken", schreef hij eens. Niet onmiddellijk een vrind van de Oranje-stad houder. Boudewijn was ook remonstrants dominee en zijn preken weerspiegelden de ideeën van het opkomende democratisch patriottisme. In gemeenten met Orangistische kerkgangers kreeg hij geen voet aan de grond. Die sme ten hem eruit. De Bataafse omwenteling in 1795 was dus een kolfje naar zijn remon strantse hart. In die tijd be stonden er nog geen echte „landverraders", men koos alleen maar partij ten gunste van het vaderland, dat toen nog versplinterd was. Oranje of geen Oranje. Het werd in 1813 pas opnieuw, en voor een hele tijd tot nog toe, Oranje. Sindsdien is er kleur gegeven aan een nieuw ko ninkrijk. Het nieuwe Leids Jaarboekje besteedt ook aandacht aan „de studententijd van Co Modderman", hoogleraar eind vorige eeuw, en aan de „Communisten in Leiden aan de vooravond van de eerste wereldoorlog", en de Leidse gevelstenen zijn ook weer aan de orde, bij de pen van J.P.Zwanenburg, die wel wat anders te doen heeft dan thuis de vaat af te drogen. 3 Oktober en Zwanenburg zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat had de Prins in 1574 nog niet kunnen be vroeden. Maar die oer-echte Leidse gevelstenen staan Zwanenburg nu eenmaal in het hart gegrift. Dan is er ook de „Oude grut- terij in Wassenaar", aan de Langstraat, een pand met een 200 jaar oude geschiedenis. In Wassenaar is men ook heel wat jaartjes te keer gegaan, van gruter tot slager. Aan gaande Katwijk wordt voorts de „uitoefening van kust- en steurharing-visscherij (1838- 1858)" beschreven, met de bomschuiten op het strand. Een verhaal ook over kapi taalbezitters. Immers de Bij bel en de goedgevulde beurs gingen hand in hand in het vissersdorp dat elk werelds genoegen en frivoliteit in de ban had gedaan. Men luister de gewillig naar de dominee óp de kansel, maar vergat onderwijl niet de uitgezette kapitalen ad zoveel procent. Daar konden de Katwijkers zich nog drukker om maken dan over de paus van Rome als de anti-Christ. De geest is gewillig, maar het vlees is zwak. Mahler in Leiden Erg vertederend, tenslotte maar het Jaarboekje '86 heeft nog ve'el meer te bieden, o.a. „Hollandse monumenten en het Leidse stadsgezicht" is het verhaal van een „peeping Tom", in de persoon van au teur Ariejan Korteweg. Hier wordt het wedervaren van een hoogwaardig exponent van de Europese muziekcul tuur aan de openbaarheid prijsgegeven: „Hoe Freud in Leiden Mahlers huwelijk redde". Of het met dat huwe lijk-nu helemaal in orde is gekomen mag worden be twijfeld. De grote componist Gustav Mahler, miskend in zijn Duitse vaderland en werkend in Wenen tijdens het nazibewind werd zijn muziek zelfs verboden omdat Mahler een joodse achter grond had maar hoog ver heven door dirigent Willem Mengelberg met zijn interna tionale top-formatie, het Concertgebouw Orkest in Amsterdam, enfin Mahler zag het op een gegeven ogen blik niet helemaal meer zit ten. Zelf had Mahler, het wonderkind dat een brug sloeg van Wagner via Bruck ner naar de Jugendstil in no tenschrift, al moeite genoeg met mannelijke relaties, die Ariejan niet noemt. Boven dien had zijn aanbeden en bijzonder knap geschapen vrouw Alma een verheven relatie met een jonge archi tect, Gropius genaamd. Mah ler componeerde door, maar vond het toch raadzaam om onderwijl een geestelijk raadsman in de arm te ne men. Terwijl Gustav, die fan tastische samenvatter van Des Knaben Wunderhorn en Lied eines fahrenden Gesel len, almaar brieven bleef schrijven naar Alma („De beide laatste woorden van je telegram openen nieuwe we relden voor mij. Je Gustav") ging hij in retraite met Sig- mund Freud, de psychoana lyticus en zielsheiler van het nieuwe tijdperk. Mahler kwam al vaak in Ne derland. Holland moet ik zeggen. En de grote zielsma- nager Freud was daar ook geen vreemde. Maar nie mand. ook geen krant, wist dat Gustav en Sigmund in 1910, toen Siegmund in Noordwijk op vakantie was, elkaar voor een oriënterend gesprek ontmoetten in Den Vergulden Turk aan de Leid se Breestraat. Daar zijn wel meer banden gesmeed, in de loop der vele tientallen jaren. En zoals die twee liepen, over het Rapenburg. Geen krant wist ervan af. De reke ning van het consult die Freud aanbood aan Mahler bedroeg 250 gulden. Mahler heeft nooit voor dit consult betaald. Hij schreef wel aan Alma: „O liebe Dich ward meines Lebens Sinn. Wie se- lig will ich Welt und Traum verschlafen, o liebe Mich Du meines Sturms Gewinn. Heil mir ich starb der Welt ich bin im Hafen!" Dat schreef Gustav toen hij op thuisreis vanuit Leiden was. En dan ben je wel blij, als je een keertje thuis mag komen slapen. Toen Mahler in 1911 overleed, las Freud het nieuws in de krant. De aanmaning van Freud tot be talen werd vorig jaar voor aan aardig bedrag bij Sothe by's in Londen geveild. Het Leids Jaarboekje '86 is het grondig doorlezen meer dan waard. welwillende steun en mede werking van de gemeente Sassenheim in de vorm van een jaarlijks toegekende sub sidie. Ook burgemeester A.J. Kret stelt zich positief op te genover de jeugdige natuur onderzoekers door ieder jaar bij de installatie van de nieu we leden aanwezig te zijn. Over een eigen clubhuis be schikt de Jeugdnatuurwacht niet; daar is ook niet zoveel behoefte aan omdat men vrij „mobiel" is. Het gebouw van de speeltuinvereniging Bea trix in de Marijkestraat dient als vaste basis en vertrek punt bij talloze excursies naar „professionele" en kin derboerderijen, plantencen tra, pluimvee-tentoonstellin gen, bijenmarkten en het Jan Verwey natuurcentrum in Noordwijk. „Ondanks al deze aantrekkelijke uitstapjes, waar veel enthousiaste vrij willigers als gids of begelei der aan mee werken, neemt het aantal kinderen dat geïn teresseerd blijft percentage wijs af" zegt Turnhout. Om hier verandering in te brengen hebben twee be stuursleden van de Jeugdna tuurwacht dan ook een be zoek gebracht aan de basis scholen van Sassenheim om uitgebreide informatie te verstrekken over' het werk van de natuurwacht. „Maar ja", stelt voorzitter Turnhout wat weemoedig vast „de jeugd moet tegenwoordig prioriteiten stellen en een keuze maken uit een lid maatschap van diverse sport verenigingen, het uitoefenen van een aantal hobbies of de Jeugdnatuurwacht. Dat valt niet altijd mee; we willen daar dan ook niet tussen ko men". Naam B.V. handelsnaam gewijzigd: van „Leidse Taxi- centr. Eltax B.V.", Bonairestr. 11. in „Leidse Taxi-centrale B.V.", taxibedrijf en verhuur luxe auto's zonder chauffeur. „Kooreman Meubeltoonzalen B.V.", detailhandel meub. etc.. Nieuwe Rijn 13, is zaakadres gewijzigd in Leiderdorp. Bedrijfsomschrijving gewij zigd van „Videotheek Stevens hof B.V.", Vinkweg 5, verh. videobanden afspeelapp., in verh. bespeelde videobanden aan videotheekhouders. „Membrane Technology Consultants B.V.", Willem Ba- rentszstr. 45 is opgeheven. ..W. Hanaker Bestratingen B.V.". Anna Paulownastr. 2-A, is zaakadres gewijzigd in Al phen a/d Rijn. „B-Tax B.V.", taxibedr., Adm. Bankertweg 2, heeft als 2e handelsnaam „Eltax". Aan Haarlemmerstr. 93 is ge vestigd: „Sting", bedr. kleinh. in dames/herenmode (neven vestiging). Bedrijfsomschrijving gewij zigd: van fruithandel „C. H. Slootweg B.V.", groothandel groenten en fruit in grooth. in binnen- en buitenlands fruit. Bedrijfsomschrijving gewij zigd: van „Troost - Jachtbouw Lochem B.V.", Haven 14. ver vaardigen pleziervaartuigen etc., in beheer eigen vermo gen. Bedrijfsomschrijving gewij zigd: van „A. E. M. Techniek B.V.", fabricage spec. mach. etc, Eiberoord 8, in beheer ei gen aandelen. „Joost v. Breukelen Telev. en Radioprod. B.V.", Zonne bloem 64, adv. bur. videoprod., zaakadres gewijzigd in Leider dorp. „Het Hollantsche Huys Lei den B.V.", Hoogl. Kerkgr. 9. bemidd. verkoop etc. o.g., zaakadres gewijzigd in Leider dorp. B.V. Automobiel-Motorh. „Het Motorhuis". Vondellaan 80, heeft als overige handels naam „Multicare". Aan Van Slingelandtlaan 6 is gevestigd: „Dr. A. V. G. Brusc- hke B.V.", med. praktijkuitoef. „Warnecke Beheer B.V.", exploitatie o.g. etc., Breestr. 126, is zaakadres gewijzigd in Groningen. „A.s Motor-Holland N.V.", Rijndijk 24, invoer motor- mach. etc. Genoemde N.V. fs ontbonden verklaard. Aan Rijnsburgerweg 145-147 is gevestigd: „Zirkzee en part ners B.V.", belastingadv. etc. Handelsnaam en naam van „Verhoeven Makel, in Onr. goed B.V.", Stationsweg 26, ge wijzigd in „Sleutelstad Make laardij in Onr. goed B.V.". Opheffing nevenvestiging van „B.V. Boetiek De Saint", grooth. herenbovenkled. etc., Haarl.str. 93. „L.A. Houweling Interieur B.V.", kleinh. meub. kunstnij- verh. etc., Lange Mare 106, is zaakadres gewijzigd in Leider dorp. Handelsnaam van „T.S. Ban denservice B.V.", Zoeterwoud- seweg 7, gewijzigd in „Ster- Bandenserv.". Handelsnaam van „Party Shop B.B.", slijterij enz., res pectievelijk Raamsteeg 69 en Haarl.str. 79 gewijzigd in „Santé en Wijngalerij", resp. Dit jaar staat er aan het eind van het seizoen wegens het het 10-jarig jubileum een in teressante tocht naar een na tuurgebied in Nederland op het programma. In verband met de hoge kosten waarmee een dergelijke excursie ge paard gaat en ook om wat meer bekendheid te geven aan het werk verzorgt de Jeugdnatuurwacht op zater dag 13 september in samen werking met het Jan Ver wey centrum een markt in het centrum van Sassenheim op het plein voor de Her vormde Kerk. In verschil- j lende kramen zullen voeder planken, nestkastjes, fossie len, T-shirts met embleem, buttons, stoffen tassen ver kocht worden. De N.J.N. Ne derlandse Jeugdbond voor Natuurstudie en de A.C.J.N. een gelijksoortige organisa tie, zullen de jongeren die de basisschool hebben verlaten informeren over de moge lijkheden hun liefde voor de natuur verder te ontplooien. In het kader van het 10-jarig bestaan is tevens in de open bare bibliotheek van Sassen heim tot en met Vrijdag 19 september een overzichtsten toonstelling te bezichtigen. Naar aanleiding van de vraag of er het afgelopen de cennium veel veranderd is, concludeert W. Turnhout: „De projecten die we behan delen zijn ongeveer hetzelf de. Wel komen er steeds nieuwe belangstellingsker nen bij. Mede door acties van Greenpeace en andere groe peringen wordt de bewust wording onder de jongeren groter; dat vind je ook terug in onze aanpak en werkwij ze". MARGRIT TIBBOEL ADVERTENTIE VERENIGING OUD-LEIDEN Lidmaatschap ƒ27.50 p.j. (jeugdleden tot 25 jaar ƒ20.-) giro 175228, waarvoor u het JAARBOEKJE en gratis toegang tot de lezingen ontvangt. Bovendien kunt u deelnemen aan excursies. Adres: Postbus 917, 2300 AX Leiden. Tel. 121418. JEUGDNATUURWACHT SASSENHEIM BESTAAT TIEN JAAR LEIDSCHENDAM In de voormalige St. Jozefschool ach- j, ter de Damstraat in Leidschendam zal volgend jaar een thea- i tertje met 80 stoelen worden gebouwd voor de toneelvereni- ging „de Gezellen". In de school komt bovendien 450 vier- i, kante meter beschkbaar voor de momenteel aan de Dam- i straat gevestigde bibliotheek. De huidige aula van de school wordt theaterruimte waarin een podium wordt gebouwd. Verder is nog ruimteaanwezig voor berging en opbouw van Tlecorstukken. SASSENHEIM „Ga om met de natuur, op een ma nier die ze verdient"! Dit devies dient de jubileren de Stichting Comité Jeugdnatuurwacht al zo'n 10 jaar als uitgangspunt bij haar werkzaamheden. Deze activiteiten zijn erop gericht de jongeren in Sassenheim vertrouwd te maken met wat de omrin gende planten- en dieren wereld te bieden heeft. De afdeling Sassenheim werd in september 1977 door Theo Witteman voorzitter van het „eerste uur" op poten gezet. In deze aan- vangsperiode werd een groot aantal kinderen door burge meester A.J. Kret geïnstal leerd. Maar liefst 115 inmid dels traditioneel geworden Jeugdnatuurwachtspeldjes vergezeld gaand van een in drukwekkende oorkonde werden opgespeld. De daarop volgende jaren liep de be langstelling voor de „natuur studie" wat terug, maar mo menteel zijn er toch onge veer 60 kinderen in de leef tijdsgroep van 11 en 12 jaar oud die deelnemen aan de activiteiten van de Jeugdna tuurwacht. De huidige voorzitter W. Turnhout: „Als de kinderen jonger zijn, valt er weinig concreets te doen; met de jeugd afkomstig uit de zeven de en achtste groep van de basisschool ligt dat anders. Ons streven is gedurende het eerste jaar van het lidmaat schap de eigen nabije omge ving te verkennen. Daarna breiden we ons werkterrein uit en wordt de aandacht verlegd haar de omliggende Jeugdnatuurwacht-voorzitter W. Turnhout: „We willen de jongeren voorbereiden op het nemen van de juiste beslissingen". plaatsen in de Bollenstreek en het duingebied. We heb ben overigens niet zoveel pretenties. Wat we beslist niet willen, is constant beris pend met het vingertje om hoog wijzen om daar de ver manende woorden: pas op de natuur, aan toe te voegen", aldus de voorzitter. Hij stelt dat de jeugdnatuur wacht de kinderen hoogstens begrip wil bijbrengen voor alles wat er groeit. Tevens wil men duidelijk maken dat niets zinloos vernield mag worden en dat er met een ^verantwoorde ipanier met dieren moet worden omge sprongen. „Bovendien willen we de jongeren voorbereiden op het nemen van de juiste beslissingen wanneer ze het later voor het zeggen zullen hebben. Het belangrijkste is ze te laten inzien dat het een levensnoodzaak is de natuur ongerept te laten", legt Turn hout uit. Zo wordt bijvoor beeld in het projéct „Bomen zijn net als mensen" (een van de 12 onderwerpen die per jaar aan de orde komen) de functie van bomen en al het groen in de wereld verklaard en het nut hiervan voor de mensen uitgelegd. „Je merkt wel aan de reacties van de kinderen dat er op de scho len en ook via de media aan deze zaken steeds meer aan dacht besteed wordt", voegt hij hier aan toe. „Dat kunnen we alleen maar toejuichen. Wij proberen dit bewustwor dingsproces aan te vullen en te versterken. Wel moet bij dit alles het „spel- en doe element" overheersen anders verslapt de aandacht al gauw". Steun De Stichting Comité Jeugd natuurwacht kan rekenen op Gustav Mahler in 1910, een jaar vóór zijn Leidse consult met zielendokter Siegmund Freud. Een jaar later stierf Mahler. Zonder hersteld libido aangaande zijn vrouw Alma, die haar vruchten met Gropius bleef plukken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 15