linal
Ie
r*
Weekpuzzel door dr. Pluizer
Nr. 34 - Overlapper
DAMMEN door ÉrsAV.vs
SCHAKEN
BRIDGEN,
POSTZEGELS
STERRENHEMEL
CcidóeGouACwit'
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1986
Oplossing vorige puzzel
4 Br Jï A VBfe E
N BpT Pi m
rë.|-r[e|e ;N|P|^rr|ft|'jl^fc
De prijswinnaars van puzzel nr. 33 zijn:
E.v.Diggelen, Poldermolen 68,
2317 PG Leiden.
Theo v. Schie, Hoofdweg 2028,
2158 MC Buitenkaag.
De prijzen worden binnen drie weken
per cheque toegestuurd.
Oplossingen onder vermelding van puz
zel nr. 34 moeten uiterlijk woensdag
middag in bezit zijn van:
ingevuld. De laatste letter van het eerste antwoord is ge
lijk aan de beginletter van het tweede, terwijl - indien
per regel drie antwoorden moeten worden ingevuld - de
laatste letter van het tweede antwoord dezelfde is als de
beginletter van het derde antwoord.
HORIZONTAAL:
1. Borrel vóór het slapen gaan. - Larve der langpoot
mug.
2. Beraad - Van de melk van vee dat in de wei loopt
gemaakt produkt.
3. Onbebouwde landstreek - Delfstof.
4. Stok waarop de kippen slapen - Afgesloten ruimte
om een preekstoel - Verfraaiingsprodukt.
5. Roofvogel - Plaats in West-Vlaanderen (België).
6. Voornemen - Rivier in Engeland - Europese lucht
vaartmij (afk.).
7. Altijd - Deel v.e. viool - Stromend water.
8. Leer v.h. heldendicht - Telmachine voor winkels.
9. Deel v.e. ei - Krijgsman in vroegere jaren - Het ver
mogen om geuren gewaar te worden.
VERTICAAL:
1. Mannelijk beroep - Voornaam persoon.
2. Bloedvat - Loopplaats voor kippen - Volksplanting.
3. Korte overjas - Voorwerp om taart mee te eten.
4. Dringende noodzaak - Bron van aanstoot - Blad
groente.
5. Werktuig - Lid van zekere Indo-Europese volksgroep
- Zetel van het reukzintuig.
6. Medelijden - Ontkenning - Keltische naam van Ier
land.
7. Veulen van één winter - Chinese porseleinen vaas
van cilindrische vorm - Hechtpennetje.
8. Interval van dè eerste tot de derde opwaarts gere
kend - Stakker - Touw waarmee het midden v.e. ra
tegen een mast aan wordt gehouden.
PostcodeWoonplaats..
Olympiade
voor de laatste maal aandacht
voor de in Valkenburg verspeelde Olym
piade. De vorige keer hebt u kunnen
zien hoe Clerc verloor van de Afrikaanse
dammer Kouamé. Natuurlijk speelde de
Nederlandse kampioen in Valkenburg
ook andere partijen. Hieronder de vlotte
overwinning op de Amerikaanse ex-Rus
Kaplan.
R. CLERC-W. KAPLAN
Nederland-USA. Eerste bord.
I. 32-28 19-23 2. 28x19 14x23 3. 37-32
13-19 4. 41-37 8-13 5. 46-41 10-14 6. 35-
30 20-25 7. 40-35 23-28 8. 32x23 18x40
9. 45x34 14-20 10. 37-32 13-18.
Evenwichtiger lijkt me opbouwen met
10... 12-18.
II. 41-37 5-10 12. 44-40 20-24 13. 49-44
15-20 14. 50-45 9-14 15. 33-29 24x33 16.
39x28 3-9 17. 43-39. Wit voert schijven
aan voor de komende aanval, tevens
moet zwart intussen beslissingen nemen.
17... 17-21 18. 48-43 21-26 19. 38-33 20-
24 20. 42-38 10-15 21. 47-42 2-8. Zwart
kon de witte agressie niet intomen. Op
21... 21-23 zou wit vervolgen met 22. 34-
29 23x34 23. 40x20 25x34 24. 39x30
14x34 25. 44-39 of -40 met aanvalsspel
voor wit. Voor het vervolg heeft zwart
zijn hoop gevestigd op de formatie 1, 7,
12, waarmee hij een witte schijf op 23
zal kunnen afruilen.
22. 28-23! 18x29 23. 34x23 25x34 24.
40x20 19x28 25. 32x23 14x25 26. 44-40
8-13 27. 35-30 25x34 28. 40x29 16-21.
Alvorens de ruil 12-18, 23x12, 7x18 uit
te voeren, doet zwart eerst nog wat op-
bouwzetten.
Jeugdwereldkampioenschap
Voor veel jeugdspelers, met internationale,
ambities, was de maand augustus erg be
langrijk. In Gausdall (Noorwegen) werd het
jeugdwereldkampioenschap gehouden. Wie
hier de titel behaalt wordt niet alleen direct
meester (velen zijn dit al), maar krijgt ook
een grootmeesterresultaat. Interessanter
zijn echter de vele uitnodigingen die de
jeugdwereldkampioen krijgt voor sterke
toernooien. De laatste jaren is gebleken dat
het raar moet lopen als de sterkste jeugd
speler geen grootmeester wordt.
Grote favoriet voor de titel was de 19-jarige
Noorse grootmeester Simen Agdestein.
Deze rol maakte hij ten dele waar door met
9.5 uit 13 op de eerste plaats te eindigen,
maar hij moest verrassend de Cubaan Wal
ter Arencibia naast zich dulden. Aangezien
laatstgenoemde de onderlinge partij had ge
wonnen werd aan hem de titel toegekend.
Een regelrechte sensatie, want de Cubaan
was met zijn ELO van 2335 een plaats in
de middenmoot (van 60 deelnemers) toege
dacht. Hoewel Arencibia zeer behoorlijk
speelde, was er voor deze prestatie wel enig
geluk nodig. Voor het ingaan van de laatste
ronde stond hij op een, met Agdestein ge
deelde derde plaats een halfje achter de
meesters Evgeni Bareev (Rusland, ELO
2470) en Josef Klinger (Oostenrijk. ELO
2430). In de laatste ronde moest hij met
zwart tegen Klinger. Na de hele partij min
der te hebben gestaan ontstond de volgende
stelling: zie diagram
Door onzeker spel had de Oostenrijker zijn
voordeel al verspeeld en moest nu voor re
mise vechten. Na 32.Lxh4 zouden daar
goede kansen op zijn. Hij meende echter
dat de Cubaan zich vergist had en speelde
X
A «1
1 A
1 AA
A f A
A
Q 1 3 ai
'e 9
s
ïiAj
32.Tc3? met het idee jeugdwereldkampi
oen te worden. Zijn tegenstander was slim
mer geweest: 32...Tg8+ 33..Lg3 h3+! Niet
gezien! In plaats van de dame te winnen
kan wit opgeven.
34.KO Dfl+ 35.Df2 Ddl+ 36.De2
Txg3+! 37.hxg3 Dxe2+. Wit geeft het op,
want na 38.Kxe2 h2 is de pion niet meer te
stoppen. De andere leider Bareev was ook
niet tegen de druk opgewassen en verloor
van Agdestein, waarmee de sensatie com
pleet was.
Voor Nederland werd niet de jeugdkampi
oen Joris Brenninkmeijer uitgezonden,
maar onze hoop voor de toekomst Jeroen
Piket. Een acceptabele beslissing, want Jo
ris zou in dit veld geen schijn van kans
hebben, terwijl Jeroen zich in de top moest
kunnen nestelen. Hij maakte deze verwach
ting volkomen waar door zesde te worden
na het hele toernooi in de top meegedraaid
te hebben. Zijn beste partij speelde hij te
gen de Chileen Eduardo Rojas (ELO 2350).
J.PIKET-E. ROJAS - Damegambiet.
I.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Le7 4.Pc3 Le7
5.Lg5 0-0 6.e3 Pbd7 7.Dc2 c5.
Vermoedelijk de beste reactie na 7.Dc2,
want na 7...c6 8.0-0-0 b6 9.h4 krijgt wit een
gevaarlijke aanval zonder dat zwart snel te-
genkansen kan creëren.
8.0-0-0 Da5 9.Kbl cxd4 10.exd4.
Interessant is 10.Txd4 met het plan Th4.
Een voorbeeld: 10...dxc4? ll.Lxc4 e5
12.Th4 g6 13.Lh6 Pe8 14.Tg4 Pg7 15.Txg6ü
hxg6 16.Dxg6 en wit wint (Hernandez-
Schumacher, 1982)
10...Lb4 ll.Ld2 dxc4 12.Lxc4 Pb6
13.Lb3 Pbd5 14.Thel Ld7 15.Pe5 Tac8?!
Zwart was de opening goed doorgekomen
en had na 15...Tfd8 zeker gelijk spel gehad.
Het is hem echter nauwelijks kwalijk te ne
men, dat hij de volgende fraaie wendingen
overzien heeft.
16.Pxd7 Pxd7 17.Pxd5!
Een dameoffer dat zwart terecht weigert:
17...Txc2 18.Lxb4 Dd8 19.Pe7+ Kh8
20.Lxc2 Te8 2l.d5 Txe7 22.Lxe7 Dxe7
23.d6! met groot, zo niet winnend, voor
deel.
17...exd5 !8.Lxb4 Dxb4 19.Df5 Pf6
20.g4!
Direct nemen op d5 is niet nodig. De tekst
zet blijkt in het vervolg een zeer nuttige zet
te zijn.
20...a5 21.Lxd5.
Nu wel, want na 21.g5 leidt 21...a4 tot on
duidelijk spel.
21...Tcd8 22.a3 Da4! 23.La2 Txd4
24.Txd4.
Nodig vanwege 22...Da4, anders had wit
sterker 24.g5 kunnen spelen.
24...Dxd4 25.g5 Dd2 26.Tcl Pe8 27.h4.
De loper op a2 is moordend; door de drei
ging h5 en g6 moet zwart zijn stelling hope
loos verzwakken.
27...g6 28.DI3 Dd7 29.h5 gxh5 30.Dxh5
Pg7 31.Dh4 Te8 32.Kal Dd2 33.Tbl
Te2?
Versnelt het einde, maar ook na 33...Tel
34.Txel Dxel+ 35.Lbl is zwart verloren.
34.Dxb7+.
Zwart geeft het op; na 34...Kf8 35.Dh8+
Ke7 36.Dxg7 is b2 gedekt.
Correspondentie-adres: Leo Hofland,
C.Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
Zomeravonddrives
Tijdens een van de vele zomeravonddrives
kwam een spel voor dat zowel biedtech-
niseh als qua speelprobleem hoge eisen
stelde. Clichématig noemt men dat een
„leerzaam" spel, maar welk spel is dat niet?
Dat geldt zelfs voor een rondpas. Na een
pas van uw rechter tegenspeelster opent u 1
SA met:
H B 10
7 A 9 4 3
O A H 6 3
B 10
Na u komt 2 klaver (echt!) en uw partner
meldt zich met 3 schoppen. Een mooi en
duidelijk bod, want in de meeste biedsyste-
men betekent dat - hetzelfde geldt voor 3
klaver, ruiten en harten - een zeskaart met
twee tophonneurs en weinig tot niets er
naast, zeker geen vaste slag. Het voordeel
van zo'n bod is dat de SA-opener slagen
kan gaan tellen, in schoppen óf in sans-
atour. In dit geval telt u direkt 9 slagen,
met veel kans op een tiende: ofwel een kla-
verintroever in uw hand ofwel een extra
rode slag. Partner heeft misschien wel een
rood plaatje of wat aardige tussenkaarten in
een van die kleuren. U biedt vol vertrou
wen 4 schoppen. Uw rechtertegenstandster
start met klaver 7 en de rest laten we aan
uw partner over
WEST
OOST
A V 8 6 3 2
H B 10
7 B 7 5
7 A 9 4 3
o 4 2
o A H 6 3
*92
4 B 10
Zuid incaseert klaveraas en -heer en ver
volgt met schoppen 4. Bij troeftrekken
blijkt noord er een te hebben gehad en zuid
drie. Die tiende slag is in de verste verte
nog niet te bekennen. Vooral omdat west
ook een doubleton klaver heeft. Er dreigen
dus vier keiharde verliezers. Heeft u nog
kansen? (Maak een speelplan alvorens ver
der te lezen).
TROEFDWANG
Goed beschouwd is er maar één kans en
wel dat noord beide rode kleuren stopt (mi
nimaal 4-4). Die kans is niet zo klein, aan
gezien noord kort is in klaver en in schop
pen. De dwang die kan ontstaan is een zo
genaamde troefdwang. Noord is verplicht
om minimaal 4 ruitens vast te houden,
want anders kan ue vierde ruiten van oost
vrijgetroefd worden. Voorwaarde voor zo'n
troefdwang is dat de hand'met die dwang-
kleur (oost) over TWEE entrees beschikt en
dat is nogal logisch: één entree (een van de
hoge ruitens) om de kleur vrij te troeven en
een nevenentree (hartenaas) om de vrijge-
troefde ruiten te kunnen bereiken en verzil
veren. Als zuid dus in de derde slag harten
had voorgespeeld, was de kans op een
troefdwang verkeken geweest.
V V 10 8 6
O V B 9 8 7
8 5 4
A V 8 6 3 2 N ♦HBIO
B 7 5 WO 9 A 9 4 3
o 4 2 7 o A H 63
4 9 2 B 10
7 5 4
7H2
o 10 5
4 A H V 7 6 3
Zo lag het spel en zo moet west spelen:
1. Klaver voor het aas.
2. Klaverheer.
3. 7 Schoppen.
O H 2
0 105
1 V 7 6
Zoals u ziet kan noord het niet goed doen,
wanneer west zijn voorlaatste troef speelt
(de laatste troef moet west natuurlijk hou
den, want die is nodig voor het eventuele
introeven!). Bij harten weg wordt harten
boer de tiende slag. Bij ruiten weg wordt
ruiten 3 vrijgetroefd.
Als zuid in de derde slag hartenheer nas
peelt, komt er een geheel andere situatie.
De leider moet die slag duiken om zijn ver-
liesslagen af te staan (rectifying the count,
zoals dat in het jargon heet). Zuid speelt
weer harten na en nu komt er een normale
positionele dwang op tafel, met de korte
dreiging in west en de lange dreiging in
oost. De vierde slag wordt genomen en na
vier keer troef resteert dit:
8 6
B
0 4 2
V 10
o V B 9
4 -
<0 -
o 10 5
4 v 7 6
Op schoppen 8 kan noord harten tien nog
weg doen, maar op schoppen 6 is het ge
beurd. Als hij van harten vrouw afscheid
neemt, wordt hartenboer de tiende slag en
wanneer hij een ruiten laat glippen, worden
er in oost drie ruitenslagen gemaakt. Deze
laatste variant was niet gelukt als zuid een
driekaart ruiten had gehad, aangezien zuid
dan de ruitens kan blijven stoppen. Voor
de troefdwang maakt dat niet uit. Zuid
mocht dan in ieder geval geen vierkaart
ruiten hebben.
Naast een artikelenserie in „Bridge" van ja
ren geleden, is er IN HET NEDERLANDS
over dwangposities weinig gepubliceerd.
Uiteraard kan men terecht in Förchs „Het
grote Bridgeboek" (deel 3, Spelen voor ge
vorderden).
Binnenkort komt er bij dezelfde uitgever
(Becht, Amsterdam) een bewerking uit van
een boek van Kelsey over dwangposities.
Dat is eigenlijk een cursus dwangposities,
waarin de techniek en de voorwaarden zo
duidelijk worden uitgelegd en gedemon
streerd, dat zelfs beginnende bridgers er
zeel veel van kunnen opsteken.
AGENDA: 7 september 34e JBC-Cap Ge-
mini viertallentoernooi Bussum (02159-
48817). 14 september Zomertoernooi Den
Haag (070-686143).
Correspondentie: p/a Leharstraat 10, 2162
AC Lisse.
Postkoetsenrace
Ter gelegenheid van de Grote Post
koetsenrace van Groningen via Alk
maar naar Leiden zal de PTT drie bij
zondere poststempels in gebruik ne
men. De race zal worden gehouden
van 13 tot en met 20 september en de
poststempels zullen in die drie steden
worden gebruikt. Belangstellenden
kunnen poststukken aan elk van de
drie postkantoren toezenden aan de
volgende directeuren van de drie post
kantoren: postbus 99100, 9700 NA
Groningen; postbus 99100, 1800 NA
Alkmaar en postbus 9100, 2300 NA
Leiden. De te stempelen stukken moe
ten zijn geadresseerd en voldoende
zijn gefrankeerd. Op de ongefrankeer-
de enveloppe waarin ze worden ver
zonden moet in de linkerbovenhoek
worden vermeld: Stempeling met post
stempel postkoetsenrace.
Op de postkantoren langs de route
van de postkoetsen-race liggen, voor
zover de voorraad strekt, sets herinne-
ringskaarten klaar voor belangstellen
den. Een dergelijke set bestaat uit vier
verschillende kaarten en vier postze
gels van 55 cent. Prijs per set 2,20.
De kaarten kunnen met de postkoets
worden meegezonden. Op drie kaarten
staat een deel van het traject aangege
ven. De vierde kaart kan dienen als
herinnering aan de postkoetsenrace.
De race wordt begeleid door een rij
dend postkantoor. Op de staanplaat
sen van dit rijdend postkantoor be
staat eveneens de mogelijkheid sets
herinneringskaarten te verkrijgen. De
kaarten kunnen op dit postkantoor ter
stempeling met de drie poststempels,
elke kaart een afzonderlijke stempelaf
druk, worden aangeboden.
De race gaat verder over drie trajecten
en voor elk traject is een herinnerings-
De twee zegels
die op 7 oktober
zullen verschij
nen in verband
met de voltooiing
van de Deltawer
ken. Beide verto
nen ze de storm
vloedkering in de
Oosterschelde.
De zege! van 65
c een platte
grond, die van
75 c een fotogra
fisch beeld. Het
ontwerp is van
Irene Klinken
berg en Nicole
Schouwenburg
kaart in de set opgenomen. Alleen de
kaarten uit de sets die vóór 10 septem
ber 1986 op het postkantoor Gronin
gen, zijn ontvangen, worden over een
van de trajecten met de postkoets ver
voerd, mits deze voldoende zijn ge
frankeerd en geadresseerd. Inzenden
naar Groningen in een ongefrankeerde
envelop met links boven de aandui
ding: „Herinneringskaarten, vervoer
per postkoets".
Belangstellenden kunnen vanaf 15 sep
tember in het bezit komen van sets
herinneringskaarten door deze te be
stellen bij de Filatelistische Dinest
PTT te Groningen. Een set bestaat uit
vier kaarten, beplakt met postzegels
van 55 cent en gestempeld met de bij
zondere poststempels van Groningen,
Alkmaar en Leiden. De vierde, alge
mene kaart, is eveneens gestempeld
met het stempel van Leiden. Per set
2,20, plus 2,- per bestelling wegens
administratiekosten, overmaken op gi
ronummer 5069000 van de Filatelisti
sche Dienst PTT te Groningen onder
vermelding van: „Postkoetsenrace".
Levering tot uiterlijk 31 december
1986.
,^986 GH0ft
\986 GROfc
\?0 "ohINGl* o#
29. 38-32 11-16 30. 32-28 6-11 31. 42-38
11-17?
Wit, die de plannen van zijn tegenstan
der had doorzien, bracht een zetje in de
stand, waar zwart nu het slachtoffer van
wordt. Beter is dus 31... 12-18 32. 23x12
7x18, hoewel wit door zijn sterke cen
trum duidelijk voordeel heeft.
32. 23-18! 12x41 33. 36x47 26x37 34.
38-32 37x28 35. 33x2. Er volgde nog:
13-18 36. 2-35 18-22 37. 43-38 21-27 38.
29-24 9-14 39. 35-40 14-20 40. 40-49 en
zwart gaf op. Er volgt een kleine rond-
slag met 41. 38-32 enz.
De tweede-bordspeler van het Neder
landse team, J. van der Wal, behaalde
19 punten uit 11 partijen, en werd met
dit fraaie resultaat topscorer van zijn
„afdeling" (De Rus Baljakin werd met
18 punten tweede).
In de ontmoeting Nederland-Israël von
Van der Warl op illustratieve wijze van
Schwartzman.
J. VAN DER WAL-A. SCHWARTZMAN
Nederland-Israèl. Bord twee.
1. 32-28 18-22 2. 31-26 12-18 3. 37-32 7-
12 4. 36-31 1-7 5. 41-36 20-25 6. 46-41
14-20 7. 42-37 10-14 8. 47-42 5-10 9. 32-
27 19-23 10. 28x19 14x23 11. 34-30
25x34 12. 40x29 23x34 13. 39x30 20-25
14. 44-39 25x34 15. 39x30 10-14 16. 30-
25. Tot zover een vaak gespeelde ope
ningsvariant.
16... 14-20? Ongebruikelijk, en deze keer
wel slecht. In praktisch alle gevallen
wordt hier 14-19 gedaan, met de bedoe
ling het centrum te versterken. Na de ge
speelde zet kan zwart nauwelijks meer
op het centrum komen en is zijn positie
daardoor zeer kwetsbaar.
17. 25x14 9x20 18. 49-44 3-9 19. 35-30
20-24. Niet 19... 20-25? wegens 20. 30-24
en zwart zou al geen goede zet meer heb
ben.
20. 30x19 13x24 21. 45-40 8-13 22. 43-
39 2-8. Gedwongen. Wit dreigde met 23.
26-21 17x26 24. 33-29 enz., terwijl op
22... 13-19? 23. 27-21 16x27 24. 33-29
24x33 25. 39x28 enz. zou volgen.
23. 48-43 4-10 24. 40-34 10-14 25. 44-40
14-20 26. 40-35 24-29 27. 33x24 20x40
28. 35x44. Zwart heeft zich nu wel van
de zeer hinderlijke schijf op (20) 24 we
ten te ontdoen, maar het aantal schijven
waarmee hij nog kan spelen is ondertus
sen teruggelopen tot vier (8, 9, 13 en 15).
In het vervolg zal de zwarte lange vleu
gel nog meer worden uitgedund.
28... 13-19 29. 38-33 9-13 30. 33-29 19-
24 31. 29x20 15x24 32. 42-38 13-19 33.
38-33 8-13 34. 50-45 24-29 35. 33x24
19x30 36. 45-40 30-35 37. 43-38 13-19.
Zwarts laatste schijf „komt in actie"!
38. 40-34.
jr
b m a.
38... 16-21. Een offer om nog tot enig
spel te komen. Na 38... 19-23 39. 38-33
23-28 40. 34-29 18-23 41. 29x18 22x13
42. 33x22 17x28 43. 27-21 16x27 44.
31x33 en wit wint.
39. 27x16 18-23 40. 37-32 19-24 41. 31-
27! Het begin van het einde.
41... 22x31 42. 36x27 24-29 43. 34-30
35x24 44. 27-21 24-30 45. 39-33 30-34
46. 33x24 23-29 47. 24x33 34-39 48. 33-
28! 39x50 49. 41-36 50x22 50. 32-27
22x31 51. 36x27. Een mooie slotstand.
Hoewel het aantal stukken weer gelijk is,
fif zwart toch op. Na 51... 17-22 52.
7x18 12x23 is het immers uit door 53.
38-33'.
Jupiter steelt de show
Van de planeten steelt Jupiter in septem
ber de show. Hij is de hele nacht te zien,
's avonds laag in het zuidoosten, rond
middernacht vrij hoog boven de zuide
lijke horizon en 's ochtends laag in het
zuidwesten. Op 10 september is Jupiter
in „oppositie": de planeet staat dan 180°
van de zon, dus aan de andere kant van
de hemel. Met een verrekijker zijn
(maximaal) vier maantjes te zien vlak
naast de planeet. Het zijn kleine licht
puntjes die zich na enkele uren zichtbaar
verplaatst hebben. Ze draaien rond de
planeet, zoals de maan rond de aarde.
Op 17 september is de aardse maan ten
noorden (=boven) de planeet Jupiter.
Het betreft een schijnbare samenstand.
de ruimtelijke afstand tussen beide he
mellichamen is en blijft uiteraard
enorm. Dat is gemiddeld even ver als de
afstand aarde - Jupiter: bijna 800 mil
joen km!
Venus is begin september nog te zien als
een zeer heldere verschijning aan de
westelijke avondhemel. De planeet gaat
kort na de zon onder. Op 7 september is
de maansikkel vlakbij. Mars is 's a-
vonds richting zuiden te vinden. De pla
neet is niet meer zo helder als vorige
maanden, maar toch nog opvallender
dan de meeste sterren. De oranje kleur is
ook een goed kenmerk. Op 13 september
is er een samenstand met de maan.
Saturnus is op de vroege avond in het
zuidwesten waarneembaar. De planeet
verblijft in het sterrenbeeld Schorpioen.
Op 17 september is de planeet vlakbij de
ster „Nu" van dit sterrenbeeld. Dat laat
ste is overigens alleen goed te zien met
behulp van een verrekijker of telescoop.
Op 10 september is de maan bij Satur
nus in de buurt.
Kleine planeten
Behalve de negen „grote" planeten zijn
er in ons zonnestelsel nog een grcot aan
tal kleinere hemellichamen. Bekend zijn
de stofdeeltjes en zwermen van steentjes
die men meteroiden noemt. Als de aarde
hun baan kruist, geven zij aanleiding tot
meteoren („vallende sterren"). Dan heb
je natuurlijk de soms spectaculaire ver
schijning van kometen - die z.g. „vuile
ijsbergen".
Maar er zijn ook nog enkele duizenden
kleine planeten, veel groter dan de mete-
roiden en doorgaans ook groter dan ko
meetkernen. We moeten denken aan en
kele tientallen of soms honderden km in
diameter (maar geen duizenden, zoals de
grote planeten). Tegenwoordig kent men
de banen van meer dan drieduizend van
deze kleine planeten (ook planetoïden of
asteroïden genoemd). Sommige daarvan
zijn al goed zichtbaar met een verrekij
ker. De helderste is op dit moment pla
netoïde nummer 4, Vesta. Vesta staat
thans in het sterrenbeeld Walvis. Dit is
al vóór middernacht in het zuidoosten
zichtbaar en in de nanacht in het zuiden.
Begin van de herfst
Op 23 september 1986 om 9.59 uur staat
de zon precies recht boven de evenaar.
Daarna staat ze ten zuiden van deze
denkbeeldige lijn. Per definitie begint nu
de astronomische herfst. De weerkundi
gen laten de herfst per definitie op 1 sep
tember beginnen, overigens kijken ze
evenmin als de astronomen naar het fei
telijke weer op die dag. Ook bij +25° C is
1 september de eerste dag van de herfst!
V
