Toerisme het toneel van
internationale concurrentieslag
1 £eicUe Qowuvnt'
„ALS
JE NIKS
DOET, LIG
JE ZO
ONDER"
DEN HAAG - De allereerste va
kantie, twee weken naar Callants-
oog. In een gehuurde auto, pa ach
ter het stuur, ma overstuur. Jaren
later eindelijk naar het buitenland,
op de bonnefooi naar Spanje. Pa
en ma in een nog niet afbetaalde
auto, één tent achterin, vier kinde
ren daar bovenop. Geen tolwegen,
wel files in alle Franse steden, en
na drie dagen als beloning een
plaatsje op een willekeurige cam
ping aan de Costa Brava. In volle
dige onwetendheid werden alle
problemen onbevangen tegemoet
getreden. Wat je van tevoren niet
verwachtte was ook niet van tevo
ren al een probleem. Vrijheid en
blijheid kenmerkten het toen nog
ombudsmanloze tijdperk.
Tegenwoordig moet de toerist zoveel re
gelen en zijn er zoveel mogelijkheden,
bepalingen en onderkende gevaren dat
het runnen van een multinational kin
derspel is vergeleken bij vakantie hou
den. De bijna verstreken zomervakantie
heeft opnieuw aangetoond dat overdaad
aan informatie je bijna zou doen beslui
ten thuis te blijven. En dat in een tijd
waarin je voor betrekkelijk weinig geld
over de hele aardbol kunt rollen. En je
in geval van nood door onder meer de
ANWB weer kunt laten terugbrengen.
De zomertoerist van tegenwoordig legt
zorgvuldig alle krantebenchten klaar, zet
de tv aan voor het NOS-journaal en
consumentenprogramma's, bekijkt het
lijstje voordelige geldkoersen, benzine
bonnen, talen en vakantiepieken en be
gint voorzichtig zijn huiskamerglobe
rond te draaien. Rode strepen haalt hij
door het Oostblok (radioactief), Joego
slavië (vier toeristen door plotselinge
kou bevangen). Frankrijk (hevige bos
branden en een tornado), de Verenigde
Staten (de Amerikanen komen niet hier
heen,-dan hij niet daarheen), Italië (Na
pels zien en sterven werd ooit bijna wer
kelijkheid), Engeland (voetbalsupporters
vernielen veerboten), Scandinavië
(drank onbetaalbaar), België en Duits
land (te dichtbij), Portugal (moeilijke
taal en slecht zeewater bij Costa do Esto-
ril), Griekenland (verhoogt prijzen te
veel) en Oostenrijk en Zwitserland (be
waren voor de winter).
Zijn vinger prikt ten slotte in Spanje,
een automatische voorkeur die het
grootste percentage Nederlanders nog al
tijd heeft. Aanslagen van de ETA, bos
branden, overboekte hotels, volle stran
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1986
De vele Bom-meldingen hebben vooral
de goede reisorganisatoren niet lekker
gezeten. Toch hebben ook deze onderne
mingen tijdens de recente presentaties
van hun winter- en zomerprogramma's
extra maatregelen aangekondigd om de
steeds kritischer reiziger meer vertrou
wen en service te geven. De in een popu
lair jasje gestoken programma's van
Frits Bom mogen dan veel gerechtvaar
digde kritiek hebben ontvangen, naast
onnodige onrust hebben ze ook zeker ef
fect gesorteerd. En dat allemaal in het
voordeel van de consument, die alleen
dreigde te komen staan door de geschil
len tussen de Algemene Nederlandse
Vereniging van Reisbureaus (ANVR) en
de Consumentenbond, de twee hoofdpo-
ten van de gestruikelde Geschillencom
missie Reizen die te veel uiteenliepen.
Zoals bekend was een en ander voor
touroperators als Hotelplan en Arke
Reizen aanleiding een eigen, snelle
klachtenafwikkeling in het leven te roe
pen. Reisleidsters ter plaatse en - bij
Hotelplan ook vijftig reisagenten in Ne
derland - krijgen nu toestemming naar
eigen inzicht direct schadevergoeding
toe, te kennen aan gedupeerde reizigers.
Verder heeft zowel Hotelplan als Frits
Bom gezegd hoe nuttig de instelling van
een Ombudsman Reizen zou zijn. Bom
heeft laten weten niet zelf voor die func
tie in aanmerking te willen komen.
Consument
De consument is als mogelijk schuldige
partij nog niet ter sprake gekomen. Deze
gaat natuurlijk niet altijd vrijuit. Riskant
boekingsgedrag, onvoorzichtigheid, veel
eisendheid of onwillendheid zijn hem
niet altijd vreemd. Waarbij, aldus heb
ben psychiaters onlangs verklaard, het
heel belangrijk is zonder stress met va
kantie te gaan. Kortom, eerst rustig de
problemen thuis oplossen alvorens af te
reizen. En je op de vakantiebestemming
proberen aan tc passen aan het andere
levensritme. Makkelijker gezegd dan ge
daan, maar zeker het proberen waard.
En de ANWB zou de ANWB niet zijn
als ze daarvoor ook niet een psychiater
in het service-pakket had gestopt.
Stress treedt zeker op als je een keus wilt
maken uit de nieuwe vakantiegidsen.
Deze zijn dikker, gevarieerder, avon
tuurlijker. De slag om de gunst van de
consument is weer in alle hevigheid los
gebarsten. Alle mooie beloften zullen
moeten worden nagekomen, want stel je
voor dat Frits Bom ook tijdens de win
tersport opduikt, met een Consumen
tenslee.
HERMAN JANSEN
Velen hebben hun vakantie er weer opzitten en zijn wellicht
bijna vergeten dat ze „ooit" een paar weken geleden nog in
zachte sferen van „zalig niets doen" vertoefden. De een
kiest voor een stil en ver strand onder ritselende palmen,
een ander fietst in eigen land rond waar voor het eerst sinds
lange tijd van een regenloze zomer te genieten viel. Dit ver
haal gaat over de keuze: gaan we de grens over of niet?
Maar ook over dezelfde keuze van de buitenlander: gaan we
naar „Holland", naar een ander land of blijven we thuis?
Voor de nationale beleidsmakers die Nederland in toeris
tisch opzicht onder de aandacht van de buitenlander maar
ook van landgenoten willen brengen, is die vraag uiteraard
snel beantwoord. Maar hoe bereik je die situatie met een
minimum aan geld?
Alles wat je wilt, kost geld dat er in steeds mindere mate is,
terwijl Nederland moet meeknokken in een geweldige inter
nationale concurrentieslag, wil het tenminste niet verzuipen
in de folders over de bollenvelden. Want tulpen, molens en
klompen zijn al lang niet meer voldoende om de toerist hier
te krijgen, laat staan de Nederlander zover te krijgen ook
eens in eigen land vakantie te vieren. De strijd is nog niet
beslecht, maar Nederland moet wel oppassen.
DEN HAAG - „Om het toeristisch pro-
dukt dat Nederland heet te verbeteren
zijn twee belangrijke dingen nodig. Je
moet datgene wat je de toerist te bieden
hebt, heel goed onder zijn aandacht
brengen en tegelijk ervoor zorgen dat het
aanbod in elk opzicht bereikbaar is; je
moet de beschikking hebben over uitste
kende auto- en bootverbindingen en
noem maar op. Dat proberen we op
twee manieren te bereiken. Om te begin
nen door tot en met 1989 op jaarbasis in
totaal zestien miljoen uit te trekken voor
projecten, die tot doel hebben het toeris
me te stimuleren en particuliere inves
teerders naar de toeristische sector te
lokken. Verder door onze bijdrage ter
ondersteuning van het Nederlands Bu
reau voor Toerisme in Leidschendam te
verhogen, oplopend tot uiteindelijk zes
endertig miljoen in 1989. Toegegeven:
in procenten daalt ons aandeel van ze
ventig naar vijftig procent, omdat we
vinden dat het bedrijfsleven zelf een gro
ter aandeel moet nemen. Wij vinden dat
de rijksoverheid alleen aanvullend be
hoort op te treden, maar in absolute be
dragen trekken we er meer voor uit".
Hier ligt, verwoord door drs. René J.
Glaser, hoofd van de hoofdafdeling toe
risme van het ministerie van economi
sche zaken, in een notedop de kern van
de filosofie die zijn departement op het
terrein van het toerisme aanhangt en die
Nederland in de vaart van de internatio
nale concurrentieslag moet houden.
Promotie
Gekeken naar de aantallen te vergeven
guldens ligt het accent op de promotie
van Nederland als toeristisch produkt.
Daar is op zich niets tegen. Maar wie
zich realiseert dat van het budget voor
het NBT ongeveer tachtig procent be
steed wordt aan wervingsactiviteiten
voor de buitenlandse toerist en wie zich
daarnaast realiseert dat van de zeventig
voor subsidie aangemelde toeristische
projecten er wegens geldgebrek dit jaar
maar zeven door EZ konden worden ge
honoreerd (de andere gaan voorlopig in
de wachtkamer), kan zich in gemoede af-
knjK*'"
projecten die er als een knaller uitsprin
gen te stimuleren en ondertussen met
duobele energie toeristen hier naar toe te
halen. Daarom hebben we op jaarbasis
die zestien miljoen gulden uitgetrokken:
twaalf miljoen gulden via het rijk plus
vier miljoen voor de provincies om zeil
te besteden. Maar dat is natuurlijk niet
het enige. Ook toeristische ondernemers
kunnen putten uit de Investerings Pre
mie Regeling voor het bedrijfsleven (we
rekenen op ongeveer 12,5 miljoen) en in
de regio zelf zijn ook allerlei potjes
waaruit geput kan worden. Je komt in
totaal wel uit op een dikke dertig mil
joen. Daar is heel wat mee te doen".
Casino's
Behoefteonderzoek (anderhalf miljoen
per jaar) en het opkrikken van het toe-
risme-onderwijs („een high-light bij
ons") moeten het beleid verder van de
grond tillen. Anders gezegd: bekijken
wélke toeristen hier komen, wat zij pre-
Qies willen en tegelijk mensen opleiden
die de wens van de buitenlandse bezoe
ker kunnen vertalen in concreet beleid.
Voorbeeld. Het welbekende item „Ne
derland Congresland" (drie miljoen sub
sidie per jaar) is volgens Glaser een sti
mulans gebleken voor het „zakelijk toe
risme" omdat Nederland op de wereld
ranglijst van congreslanden van de twee
ëntwintigste naar de achtste plaats kon
klimmen. Nieuwste activiteit op het
punt van het zakelijk toerisme is het
„populariseren" van casino's.
Glaser: „Het casino is ook een onderdeel
van dat toeristisch produkt. Een zaken
man die hier is voor een congres of iets
dergelijks kan 's avonds een gokje wa
gen. Maar zijn vrouw, die hij naar dat
congres heeft meegenomen, zou in het
zelfde gebouw misschien een modeshow
willen bekijken. Ik noem maar wat. Dit
soort dingen zijn we nu aan het onder
zoeken. We willen als rijksoverheid het
gokken niet bevorderen, maar het is er
nu eenmaal en dan moet je het zo ver
standig mogelijk inpassen en gebruiken".
Bij uitstek
Hij wijst erop dat het toerisme-beleid
van Economische Zaken ondermeer ge
baseerd is op de conclusies van onder
meer de commissie-Wagner die het toe
risme aanwees als groeisector bij uitstek.
Die conclusies zijn in het zogenaamde
Rijks Meeijarenprogramma Openlucht
recreatie en Toerisme terug te vinden en
hebben daar een financiële vertaling ge
vonden. Het is op dit punt dat Economi
sche Zaken andere departementen ont
moet, waarvan Landbouw en Visserij,
dat onlangs de nota Recreantenbeleid
het licht deed zien, de belangrijkste is.
Over en weer worden beleidsvisies „op
elkaar afgestemd". Daar wordt ook ge
den, olijfolie en her en der vervuild wa
ter ten spijt.
Frits bom
VARA-ombudsman Frits Bom streek
niet voor niets in Spanje neer met zijn
Consumentenbus om toeristische mis
standen aan de kaak te stellen. Het nieu
we EG-land is belangrijk voor de Neder
landers en er worden door de Spanjaar
den en door de Nederlandse touropera
tors fouten gemaakt. Die situatie moest
veranderen vond Bom, die daarvoor
vaak met knullige voorbeelden op de te
levisie verscheen, af en toe echter ook
met zeer nuttige. Vooral het probleem
van het overboeken van hotelkamers
- volgens Arke-Reizendirecteur Fransen
in 99 procent van de gevallen de schuld
van de gecontracteerde hotels - zorgde
voor veel opwinding. Ook al doordat
niet alle reisorganisatoren hun cliënten
tijdig meldden dat ze een andere be
stemming hadden gekozen dan deze had
besteld. In Lloret de Mar reden enkele
weken geleden bussen rond met 3700
daklozen, op zoek naar alternatieve ac
commodatie. Van Nederlandse zijde
bleek vooral Stella Express vaak de
schuldige partij en deze organisator van
busreizen hief zichzelf op. De Stichting
Garantiefonds Reisgelden bood uit
komst voor de anders gedupeerde reizi
gers van Stella Express. Dezelfde stich
ting helpt deze week ook de tweeduizend
toeristen die het slachtoffer dreigden te
worden van de in nood verkerende orga
nisatie Tourplan uit Rijsenhout.
vragen of op zijn zachtst gezegd de geld
stroom voor het toerisme niet enigszins
moet worden bijgebogen. Immers, steeds
terugkerend element bij het stimuleren
van het toerisme is de zich maar uiterst
langzaam herstellende werkgelegenheid
in eigen land. Voormalig staatssecretaris
Van Zeil, die ook verantwoordelijk was
voor het midden- en kleinbedrijf, heeft
daar in het nog recente verleden meer
malen op gewezen en zijn opvolger
Evenhuis zal hem daarin ongetwijfeld
navolgen. De gesubsidieerde projecten
kunnen voor de regio een belangrijke so
ciaal-economische stimulans zijn.
Glaser: „We doen zowel het een als het
ander, maar hebben de nadruk gelegd op
de promotie van het toeristisch produkt
„Nederland" omdat we met een enorm
tekort zitten op de reisverkeersbalans.
Met z'n allen geven we per jaar tien mil
jard gulden in het buitenland uit, terwijl
er maar vijf miljard terugkomt. Dat is
een volkomen scheve verhouding. Wat
doe je dan? Dan probeer je in Nederland
sproken over de projecten waarmee pro
vincies komen.
„Toen recreatie nog bij het voormalige
departement van Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk Werk zat, was het vaak
een zwart-wit discussie waarin winst al
tijd slecht was en bescherming van na
tuur en milieu altijd voorop stond. Nu
recreatie bij Landbouw zit, zijn die dis
cussies een stuk zakelijker geworden.
Daar zijn we heel gelukkig mee. Wat je
de afgelopen jaren bijvoorbeeld hebt
zien gebeuren, is dat de provinciale
rijksconsulenten van de betrokken mi
nisteries elkaar hebben leren kennen en
tot gezamenlijke advisering komen over
projecten, die door provincies voor,sub
sidie worden aangemeld. Er is een veel
groter besef gegroeid van het grote be
lang dat met toerisme gemoeid is. Men
raakt ervan doordrongen dat toensme
een zaak is van een kei- en keiharde in
ternationale concurrentieslag. Als je niks
doet, lig je zo onder".
ED FIGEE
casino's.
rfKjSf -jf-
