Audiolab: geluid door
handwerk en geestdrift
Hifi Video Koopgids kan gelden ellende besparen
DE PERSOONLIJKE AANPAK VAN TOM DUNNEBIER
Portable
CD-speler
CeidóeSouront
DONDERDAG 28 AUGUSTUS 1986 PAGINA 19
(ADVERTENTIE)
AMSTERDAM
Het wordt meestal toch al
duurder dan gedacht. Zeker
voor iemand die in handen
van een verkoper valt: „Me
neer, mevrouw, u koopt die
dingen voor het léven", of:
„Ik heb hier iets héél moois
dat Juist voor uw huiska
mer en het aanvankelijk
uitgetrokken budget voor de
hifi-installatie blijkt aanzien
lijk te laag. Had de verkoper
gelijk? Misschien wel. Maar
de koper had mogelijk de eer
ste fout al achter de rug: hij
wist niet precies wat hij wil
de.
Met de Koopgids 1986 van
24,95 gulden goed voor hifi
en video, vierhonderd bladzij
den dik kan men elke dis
cussie in de winkel geheel of
voor een groot gedeelte vóór
zijn. Deze gids, die in 1983
voor het laatst verscheen
maar, nu interne verwikke
lingen achter de rug zijn,
weer jaarlijks te koop zal zijn,
bereikt een oplage van 35.000
exemplaren. André Weigand,
verantwoordelijk voor de in
houd: „We geven geen tests
en geen aankoopadviezen.
Wel veel informatie die ons,
soms op ons verzoek, door de
fabrikant is aangereikt; voorts
veel cijfertjes en prijzen,
waardoor men kan vergelij
ken. De koopgids is in de eer
ste plaats bedoeld voor leken,
voor wie we nogal wat alge
mene informatie hebben ver
zameld. Zo wordt .uitgelegd
wat een apparaat doet, wat
men ervan kan verwachten
en wat niet. Wie zijn huis
werk goed maakt, komt een
heel eind en kan doelbewust
op zijn stuk blijven staan,
want daar gaat het soms om
bij een verkoper die graag iets
kwijt wil. Maar aan onzeker
heid kunnen we niets doen;
als een verkoper een klant
wil ompraten, kan die klant
het best om een luister-verge
lijk vragen. En het kan voor
komen, dat de winkel een be
paald apparaat niet in voor
raad heeft. De gids geeft een
lijst van dealers en verkoop
punten".
De Hifi Video Koopgids is
voornamelijk een bondige sa
menvatting van de honderden
folders die tijdens de Firato
kunnen worden meegenomen.
De gids geeft een overzicht
van de huidige stand van za
ken en de verwachtingen tot
april/mei van het volgend
jaar, wanneer sommige fabri
kanten met een vervangende
aanbieding (kunnen) komen.
In redactionelé artikelen
wordt aangegeven waarop
men moet letten, welke pro
blemen stereo in de auto kan
opleveren en wat de akoestiek
van de huiskamer kan uit
richten.
Zoals al wordt gesteld zolang
er luidsprekers bestaan, wordt
de lezer opnieuw voorgehou
den die dingen vooral niet als
sluitpost te behandelen. Het
hoofdstuk hierover behandelt
niet minder dan vijfhonderd
typen, goed voor ten minste
een middagje puzzelen, want
ze bepalen uiteindelijk wel in
hoge mate het klankresultaat.
Weigand: „De opgaven van de
fabrikanten laten zich moei
lijk lezen; als er staat „recht
van zoveel tot zoveel Herz", is
het van belang te weten bin
nen hoeveel Db, dus in hoe
verre de frequenties hoorbaar
zijn bij welk volume".
Of anders: een toon die bij
huiskamersterkte niet meer
hoorbaar is, kan hoorbaar
worden gemaakt door de vo
lumeknop vol open te draai
en. Een fabrikant kan melden
dat zijn luidspreker die fre
quentie weergeeft en dan
heeft hij nog gelijk ook; maar
dat in de praktijk die toon te
verwaarlozen is, staat er dan
weer niet. In dit verband is
„binnen 1 Db" voor een beetje
deskundige een praktisch ge
geven.
Weigand: „Maar de gids is
niet alleen bedoeld om te
raadplegen bij de aanschaf
van nieuwe apparatuur. Som
migen gebruiken het boek als
naslagwerk en ook bij de aan
schaf van tweedehands spul
len kan de gids goede dien
sten bewijzen".
FRITS BROMBERG
UTRECHT Alle zeker
heden gaan overboord.
Wie meent aardig op de
hoogte te zijn met de
techniek van het geluid
en dat precies zo wil hou
den, kan beter niet naar
TomDunnebier luisteren,
die tien jaar geleden zijn
„Audiolab" op poten zet
te. Als Dunnebier is uit
gepraat en dat is niet
héél erg gauw kan de
luisteraar van voren af
aan beginnen met zijn be
grip van geluid en elek
tronica.
Tom relativeert alles, hij weet
het meeste wel beter en zijn
persoonlijke mening gaat nog-
al eens tegen de gevestigde
I mening in. Maar een war
hoofd is hij allerminst en wat
uit zijn handen komt zijn
fabriek, maar dat is hetzelf
de mag er zijn. Dat vindt
Tom Dunnebier zelf, dat vin
den de afnemers van zijn
weergevers en (kostbare) ele
menten en de bedrijfsresulta
ten zijn er naar, van deze jon
ge, eigenzinnige ondernemer.
Die dat resultaat eigenhandig
onmiddellijk ondergraaft:
„Nou ja, ik heb ook veel geluk
gehad, in het begin".
Tom Dunnebier neemt een
opvallende plaats in op de Fi
rato, de tweejaarlijkse consu
mentenbeurs voor beeld en
geluid, die van 28 augustus tot
en met 7 september in de Am
sterdamse RAI wordt gehou
den. Als het gaat om persoon
lijke wensen kan men bij hem
terecht. Zijn bedrijf, in een
grote dubbele loods achter een
boerderij in Tienhoven ge
meente Maarssen, een paar
kilometer ten noorden van
Utrecht kan nog geen fa
briek worden genoemd. Eer
der een bedrijf waar wordt
geluisterd naar persoonlijke
wensen wat betreft weerge
vers (luidspreker met behui
zing), kleur, vorm en klank
kleur.
HOBBY
Tom Dunnebier: „Ik hoef niet
zo groot te worden. Omdat
het eigenlijk mijn hobby is en
ik een audiofreak ben, vind
ik het prettig met geïnteres
seerden te praten. Natuurlijk
heb ik een bepaalde produk-
tielijn en heb ik detaillisten
nodig voor het vaste assorti
ment. De tests daarvan pak
ken steeds goed uit en de Ne
derlandse muziekliefhebber
staat niet meer zo schuw te
genover het eigen vaderland
se produkt. De stelling dat
een goede weergever uit het
buitenland moet komen is
achterhaald. Dat is goed, zoals
niet alleen ik merk, maar ook
mijn collega's in Nederland.
De portable
CD-speler
voor drie uur
muziek.
Daarna zijn
de batterijen
leeg.
A
Nee nee, noem ze geen con
currenten; het zijn collega's".
Is de Japanner goed in massa-
produktie, de Nederlander
heeft over de hele wereld
naam gemaakt als de produ
cent van apparatuur voor per
soonlijke smaken. Dat weet
Philips, zo groot als dat be
drijf is, dat weet ook Tom
Dunnebier. En die heeft er
zijn naam op gebaseerd. Tom:
„Ja kijk, een luidspreker kan
niet meer geven dan waar
voor hij is gemaakt. Als een
bepaald type niet lager kan
weergeven dan waarvoor hij
is ontworpen, dan kan ik hem
niet dwingen meer laag af te
geven ook al zou de klant dat
graag willen. Maar ik kan bij
voorbeeld wel veiligheden in
bouwen. Als een popmusicus
bang is dat hij z'n boxen op
blaast, kan ik ervoor zorgen
dat dat niet gebeurt. En ik
kan een kleur aanbrengen als
die er oorspronkelijk en vol
gens vast ontwerp niet inzit.
Ik kan ook accenten in het
weergavegebied verschuiven,
hoewel juist de sterke kant
van mijn boxen is dat hoog,
midden en laag uitgesproken
gelijkmatig worden weergege
ven".
AMBACHT
Wat dat betreft is Tom Dun
nebier teruggegaan naar het
Ton Dunne
bier: geen
massaproduk-
tie maar werk
voor persoon
lijke smaken.
tijdperk van het oude am
bacht, al zijn de componenten
waarmee hij werkt uiterst
modern. Hij zoekt het niet in
grote aantallen, hij mikt op de
liefhebber van betaalbaar
handwerk dat technisch en
muzikaal vooral dat laat
ste aan de hoogste en mo
dernste eisen voldoet. Rijk zal
hij er niet van worden en dat
hoeft ook niet, zolang hij ple
zier in z'n werk houdt.
Goed, Tom Dunnebier is 33
en nog zo speels als een kwa
jongen als hij mag demonstre
ren wat hij morgen zal uitvin
den, de zakelijke kant verliest
hij nog net niet uit het oog.
„Nee, ben je mal zeg, als ik
die inkomsten niet had, zou ik
niet meer kunnen experimen
teren en omdat ik wil blijVen
experimenteren, zullen er in
komsten moeten zijn. Dat lijkt
me duidelijk. Vandaar dat ik
drommelsgoed het marktme
chanisme in de gaten houd:
wat wil men en hoe maak ik
dat. Maar ik maak geen enke
le box duurder dan strikt no
dig is: tenzij de koper erom
vraagt, monteer ik geen gou
den plugjes, geen zilver als
een goedkoper materiaal tech
nisch hetzelfde presteert. Ja,
natuurlijk weet ik dat de ko
per naar uiterlijkheden kijkt.
En dat die koper denkt: nou,
als de fabrikant er gouden
plugjes aan de buitenkant
voor over had, dan zal het in
wendige daar ook wel naar
zijn. Dat is natuurlijk onzin
en ik hoop nu maar, dat de
detaillist dat op de koper kan
overbregen. Nee, eigenlijk is
hopen al te sterk; ik ga er ge
woon van uit"!.
GROTE LUN
Die samenwerking met de
handel is de grote lijn waarop
Tom Dunnebier met zijn Au
diolab zijn bedrijf gezond
houdt. „Maar", zegt hij, „al le
ver ik nooit rechtstreeks aan
particulieren, ik breng de de
taillisten wel bij dat er altijd
met me te praten valt. Want
al ben ik dan fabrikant, ik
ben ook hobbyist. De detail
handel kent me ook zo, mei
die twee gezichten, die ik
voor de consument geschei
den houd".
„Stel dat iemand een winkel
binnenkomt en gecharmeerd
is van een van mijn boxen
Dan kan die man of vrouw de
boxen kopen en meenemen
en er thuis plezier van heb
ben. Dat is de normale gang
van zaken waar m'n bedrijl
op gebaseerd is. Maar als die
koper persoonlijke eisen
heeft, dan kan hij die met de
handelaar doorpraten. De
handelaar kan met mij con
tact opnemen en doorgeven
wat de bedoeling van de ko
per is. Die koper kan ook zeg
gen: nou, geef me het adres
en telefoonnummer maar van
die Dunnebier, dan maak ik
zelf wel een afspraak met
hem".
De telefoon van Dunnebier-
Audiolab rinkelt regelmatig
en Tom beklaagt zich er gea
museerd over, dat hij hoopt
op wat minder drukke tijden,
die echter wel niet zullen ko
men. Toch zal hij tijd vrijma
ken voor de klant met per
soonlijke wensen, want daar
voor ook heeft hij een luister-
ruimte. En als dan luid en
duidelijk is vastgesteld wat
die klant nu precies wil, dan
verschaft de bedrijfshal vol
doende onderdelen en een ro
kende soldeerbout om die
wensen gestalte te geven.
Dunnebier: „Maar het kan
ook anders. Niet voor niets
heb ik een produktiereeks,
van goedkoop naar duur tot
héél duur. En dit geldt voor
alles wat ik produceer en wat
het gezicht van Audiolab be
paalt: wat er uit die boxen
komt, is vrij van kleuring en
wat je hoort, mag niet uit de
luidspreker lijken te komen.
Hoe ik dat voor elkaar krijg,
is dan weer mijn geheim, dat
ik baseer op twee gegevens.
Ik kan geluid maken dat per
fecte meetgegevens oplevert.
De technicus zal dat prachtig
vinden. Maar die perfecte
meetgegevens staan niet altijd
garant voor een perfect muzi
kaal beeld; voor het zover is,
moet er nogal wat gesleuteld
worden. En ik streef naar
perfect geluid, waar het muzi
kaal om gaat. Het is heel goed
mogelijk dat een luidspreker
box schitterend klinkt, maar
door de mand valt als je gaat
meten. En omgekeerd, dus.
Sommige soorten van vervor
ming zijn afgrijselijk om naar
te luisteren, van andere kun
je genieten. Ik ga er van uit
dat de muziekliefhebber in de
winkel niet gaat meten, maar
gaat luisteren. Dat meten heb
ik in de fabriek al gedaan, het
luisteren doet de koper. En
als die opgetogen is, weet ik
waarom".
GARANTIE
De consequentie waarmee
Tom Dunnebier zijn reeks
De CD 10 is de portable compact
discspeler van Philips, voor drie
uur briljant geluid te land, ter zee
en in de lucht. Daarna zijn de
batterijen op. Onder meer met dit
apparaat, dat ook op het lichtnet
kan worden aangesloten, viert de
CD de drie en een halfste ver
jaardag, al zijn er inmiddels veel
meer afspeelmogelijkheden voor
het handige zilverschrijfje dat
goed is voor maximaal een uur
muziek: in de huiskamer, in de
auto, of in compacte soundmachi
nes. Met de jongste CD-spelers is
Philips in een tweede generatie
terecht gekomen, die een nog
verfijnder geluid moet geven dan
de eerste serie, die toch al ver
bluffend moest zijn.
Wanneer er op de CD kritiek is,
dan richt die zich doorgaans min
der op de afspeler en meer op het
plaatje zelf, waarvoor nog steeds
niet altijd de beste geluidsbron
wordt genomen. Tot de nieuwste
generatie CD-spelers behoren de
CD 650 en de wat eenvoudigere
CD 460. In de midi-serie van 32
cm (die in grootte ligt tussen de
normale speler van 42 cm en de
erg kleine mini) is de CD 160 ge
ïntroduceerd als opvolger van de
populaire CD 150.
In de nabije toekomst is de CD-I
(interactive) te verwachten. In
dat geval staat de CD ter be
schikking als ideaal opslagmedi
um voor enorme hoeveelheden
gedigitaliseerde informatie, waar
door de CD-spelers een heel
nieuwe rol krijgen toebedeeld
naast die van muziekweergave.
weergevers fabriceert, is een
garantie voor een duidelijk
Audiolab-geluid: een gelijk
matige verdeling van hoge,
middelhoge en lage tonen, of
die weergever nu duur is of
goedkoop. Het verschil van de
weergevers onderling ligt
daarmee voor de hand: naar
mate de prijzen oplopen,
wordt het geluid breder en
voller. Tot in het extreme.
Dunnebier: „Wat uit de fa
briek komt, heb ik eerst in
mijn eigen huiskamer uitge
probeerd. En wat ik nü
hebWat Dunnebier nu
weer heeft, als laatste van zijn
eindeloos herhaald aantal ex
perimenten, klinkt inderdaad
ongelooflijk goed. „Dat wordt
in de winkel nauwelijks te be
talen. Het is nu eenmaal zo
dat het materiaal dat ik ge
bruik kostbaar is. En wat ik
tot dusver als beste kan ma
ken, zou in de winkel zo'n vij
fentwintigduizend gulden
moeten kosten. Dat betaalt
niemand, daar heb je een lek
ker bootje voor of de mooiste
caravan. Toch ga ik er een
paar van maken en wie dat
wil, kan bestellen. Een Ame
rikaan, misschien".
DE CANDOR
Maar voor Tom Dunnebier
hoeft dat niet meteen. Hij
mikt meer op de muzieklief
hebber die iets goeds wil voor
toch niet te veel geld. Van de
acht verschillende weergevers
loopt de „Candor" van dui
zend gulden per stel het
hardst. Het zijn mooie boxen
die in de gemiddelde huiska
mer uitstekend voldoen:
ruimtelijk en met voldoende
lage tonen en een erg helder
en sprekend hoog geluid. De
„Spectra", bestemd voor de
muziekliefhebber met hoge
eisen en een ruimer budget,
doet hetzelfde, maar heeft
van alles méér. Tom: „Maar
wat wil je. Alle onderdelen,
de luidsprekers en filters zijn
zorgvuldig uitgezocht en waar
nodig door mij aangepast. Als
ik dat nodig vind, vervang ik
de fabrieksconus, het trillende
gedeelte van de luidspreker,
door een conus van eigen ont
werp. En daarmee kom je op
dat persoonlijke: wat de koper
wil, dat maak ik. Want wat
mijn mening ook is, uiteinde
lijk gaat het om de muziek
liefhebber die thuis handen
wrijvend tegen zijn vrienden
moet kunnen zeggen: „Ge
luidje, hè?". Ook als ik weer
denk: nou, mijn smaak is dat
niet. En dat is het: mijn
smaak staat in mijn huiska
mer, zoals iedere muzieklief
hebber zijn eigen smaak in
huis heeft. Ik kan daar uren
over praten als we van me
ning verschillen. Maar als een
koper zegt: ja, ja okee, je hebt
groot gelijk, maar toch wil ik
het zó, dan zeg ik: goed. Dat
maak ik voor je. En dan ge
beurt dat ook".
FRITS BROMBERG
Laatste ontwerp van Ton Dunnebier. Hoge kwaliteit voor de
prijs van 998 gulden per stuk.
De CD-speler heeft de gewone
platenspeler nog lang niet ver
drongen. Integendeel: in de
goedkopere series werd vorig
jaar een kwart meer verkocht
dan in 1984.
Tandem
Copiëren van muziekcassettes
mag eigenlijk niet (vanwege
de auteursrechten) maar het
wordt op grote schaal toch
gedaan. Fabrikanten weten
dat al lang en brachten appa
raten in de handel waarin
twee cassettespelers zijn on
dergebracht. Zo wordt het co
piëren een fluitje van een
cent, de cent overigens waar
de auteurs van de muziek
méér dan recht op zeggen te
hebben. Het overnemen van
de muziek gaat echter feilloos.
Maar als dat met verhoogde
snelheid gebeurt, zoals moge
lijk op verscheidene appara
ten van deze soort, dan gaat
dat ten koste van de kwaliteit.
Al blijken er nogal wat mu
ziekliefhebbers te zijn, die dat
kwaliteitsverschil niet horen.
