Weekpuzzel door dr. Pluizer
Nr. 33
Kruiswoordraadsel
BRIDGEN,
SCHAKEN
POSTZEGELS
DAMMEN
mummi
O O O s
U N 8 8
WETENSCHAPPEN
'Êeidóe (Sou/temt'
Oplossing vorige puzzel
De prijswinnaars van puzzel nr. 32 zijn:
M. Kooter, Dorpsstraat 185,
2391 CB Hazerswoude.
Mevr. M.J.M. Caspers, Aert v. Neslaan
215, 2341 HK Oegstgeest.
De prijzen worden binnen drie weken
per cheque toegestuurd.
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 33 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van:
HORIZONTAAL:
1. Argwaan.
10. Insckt.
11Glazuur op de tanden.
12. Kunstprodukt.
14 Dieregeluid.
15. Groot-Brittanniè (afk.).
17. Kinbaardje.
18. Titel (afk.).
19. Geluid v.e. ezel.
21. Tabakssoort.
24. Land in Europa.
27. Paardeslee.
28. Stijlperiode.
30. Vis.
31. Japans bordspel.
32. Belemmering (fig.).
34. Slot bij muziekstukken.
35. Putemmertje.
36. Tijdmaat.
37. Koker, foedraal.
39. Kloosterlinge.
40. Naaldboom.
41. Bedrieglijke slimheid.
42. Springstof (afk.).
44. Stuwende kracht (fig.).
46. Hoofddeksel.
47. Roofvogel.
48. Onherbergzaam.
50. Deel v.e. boom.
51. Planteziekte.
55. Soort vaas.
59. Deel van de hals.
60. Niet bevestigd.
62. Dans.
64. Watervlakte.
65. Priester van de Grieks-
orthodoxe kerk.
66. Ringvormig koraaleiland.
68. Opening.
69. Landbouwwerktuig.
70. Vioolkrasser.
71. Bevel.
73. Persoonlijk vnw.
74. Bepaald aantal.
77. Vallende ster.
79. Boom.
80. Oude lengtemaat.
81. Huisbedekking.
83. Muzieknoot.
84. Rund.
85. Dakbedekking.
87. Stad in België.
89. Vermogend.
91. Vogel.
ZATERDAG 23 AUGUSTUS 1986
VERTICAAL:
1. Hoewel.
2. Drank.
3. Voorzetsel.
4. Stad in Duitsland.
5. I-vormige gordijnroede.
6. Corpulent.
7. Aardrijkskundige
afkorting.
8. Soort hond.
9. Sportevenement (afk.).
10. Afgelegen.
13. Vreemde titel.
14. Hoofddeksel.
16. Titel.
18. In elkaar.
20. Zinnebeeld der
waakzaamheid.
21. Bolgewas.
22. Inkomstenbelasting (afk.).
23. Bijbelse stad.
24. Zinnebeeld van de
25. Voorzetsel.
33. Wijziging.
36. Resultaat.
38. Plotseling opkomende
gedachte.
41. Roofdier.
43. Klopje.
45. Dicht, gesloten.
46. Wijfie v.e. kanarie.
49. Doel.
51. Vlaskam.
52. Verfstof.
53. Dun uiteinde v.e. zweep.
54. Heilig symbool bij
primitieve volken.
De twee sleutelwoorden zijn
Naam
Adres
Postcode...
56. Bloem.
58. Spelleiding.
59. Tamelijk.
61. Eenvoudig.
63. Hoofdstad van
65. Voortreffelijk.
Welke twee sleutelwoorden vormen de letters
uit de vakjes 48 49 76 30 54 44 52 41 37 59
en 47 56 60 23 62 12 5 21 4 63?
67. Kansspel.
70. Zoon (afk.).
72. Lidwoord.
75. Boom.
76. Groot ongeluk.
78. Bovendien.
81. Eén der tien
meestergraden bij judo.
82. Soort papegaai.
86. Verbrandingsrest.
87. Symbool van neon.
88. Bijbeldccl (afk.).
90. Bevroren water.
Junioren en boeken
We vertoeven nog steeds in Boedapest
waar de Nederlandse junioren het goud
verdienden. Een prestatie die voor Ne
derland zonder precedent is. De afgelo
pen weken hebben we wat spellen laten
zien waarin overduidelijk werd aange
toond dat goed bieden verreweg de be
langrijkste pijler is voor goed bridge. Bij
een eindcontract is er ook geen weg te
rug meer, terwijl in het spelen of tegen
spelen nog wel eens het een of ander
„geregeld" kan worden met techniek,
tactiek, inzicht, fantasie enz.
Tegen de Hongaarse gastjunioren kwam
een merkwaardig biedverloop op tafel.
A B 10 x
H 8 x
o A xx
f H xx
V 9 x
10 9
o V 9 x
10 9
H
V B 7 xxx
o 10 x
A 8 xx
8 7 x
"Ax
o H B xx
4 V B 7 x
Met deze oosthand opende Enri Leuf-
kens 2 ruiten (multi), zijn partner Berry
Westra bood 2 harten (relay) en vervol
gens deed iedereen er het zwijgen toe!
Eén down was het resultaat en de vraag
was natuurlijk of Wubbo de Boer en
Marcel Nooyen daar iets tegenovei* kon
den stellen. Wubbo belandde als noord
in 3 SA, maar dat is nog niet gemaakt.
Oost kwam uit met een kleine harten
voor wests harten 9. De nagespeelde har
ten was voor het aas en een kleine kla
ver ging via de heer naar oosts aas. Har
tenvrouw na, voor noords heer. West
deed een schopje weg en bij het incasse
ren van klavervrouw en -boer wéér een
Open kampioenschap van
Nederland
Begin augustus werd in Dieren het open
kampioenschap van Nederland gespeeld.
Door sponsoring van OHRA konden
voldoende sterke spelers worden gelokt,
zoveel zelfs dat de vrije inschrijving
werd beperkt tot spelers met meer dan
2200 ELO (hoofdklasseniveau). Grote
favorieten waren de grootmeesters Dra-
gan Barlof (Joegoslavië, ELO 2550) en
Alonso Zapata (Colombia, ELO 2495 en
winnaar van het OHRA-grootmeester-
toernooi). Zij waren het echter niet die
met de hoofdprijs van f 3.500,- naar huis
gingen; de goed spelende Paul van der
I Sterren toonde zich de sterkste en won
met de fraaie score 7,5 uit 9. Tweede
werd verrassend Albert Blees, die in de
achtste ronde de andere Joegoslavische
grootmeester, Martinovic, versloeg.
Voor Paul van der Sterren is deze titel
een verdiende pleister op de wonde van
het gemiste gewone kampioenschap van
Nederland, toen hij in de laatste ronde
dramatisch zijn titel aan Van der Wiel
verspeelde. In deze kolommen heb ik
enkele jaren geleden geschreven dat Van
der Sterren langzaam in kracht toeneemt
en het lijkt erop dat hij daar nog steeds
mee bezig is. Zijn ELO-rating begint
langzaam de 2500 te passeren en daar
mee komt hij in de buurt van het be
staansminimum van een beroepsscha
ker. Na dit suces is hij onbetwist de vier
de speler van Nederland, met goede mo
gelijkheden om de op zijn retour zijnde
Sosonko in te halen. Wat nog ontbreekt
is de grootmeestertitel, maar de kracht
toont hij al zeker in onderstaande partij,
waarin korte metten wordt gemaakt met
de grote favoriet.
P.v.d.STERREN-D.BARLOF
Zesde ronde - Konings-Indisch.
I. d4 Pf6 2. c4 d6 3. Pc3 g6 4. e4 Lg7 5.
f3 a6 6. Le3 Pc6 7. Pge2 Tb8 8. Tel!?
Zwart heeft de rokade uitgesteld om snel
tegenspel te krijgen tegen het sterke witte
centrum. De tekstzet verhindert 8... b5
(9. cxb5 axb5 10. Pxb5!) en haalt de to
ren vast uit de, in deze variant, gevaar
lijke ^diagonaal la-h8. Overigens kan wit
ook „gewoon" 8. Dd2 spelen omdat 8...
b5 9. cxb5 axb5 10. d5 Pe5 11. Pd4 niet
speelbaar is voor zwart.
8... 0-0 9. Dd2 Ld7.
9... e5 is nu niet goed mogelijk vanwege
10. d5 Pa5 11. Pa4! c5 12. dxc6 bxc6 13.
b4 met goed spel voor wit.
10. b3 b5?!
Zwart had beter nog de voorbereidende
zet 10... Te8 kunnen doen, daar wit nu
moeilijk zijn koningsvleugel kan ontwik
kelen. Na de tekstzet blijken alle witte
stukken goed te staan en komt Pe2 met
tempowinst in het spel.
II. cxb5 axb5 13. d5 Pe5 13. Pd4 De8.
Nodig omdat na 13... b4 14. Pcb5 min
stens een pion verloren gaat.
14. a3 e6 15. Le2 exd5 16. exd5 b4 17.
axb4 Txb4 18. 0-0 c5?!
Hierna is materiaalverlies onvermijde
lijk. Interessant was 18... Db8!? met het
plan 19. Pcb5 Lxb5 20. Dxb4 Lxe2 21.
Dxb8 Txb8 22. Pxe2 Pxd5 met goede te-
genkansen voor de kwaliteit.
19. dxcó Pxc6 20. Pdb5!
Dit zal zwart onderschat hebben. 20...
Txb3 is nu niet mogelijk: 21. Lc4! Tb4
22. Pxd6 gevolgd door 23. Lc5 met
20... Pa5 21. Pxd6 Db8.
Ld7 moet in de steek worden gelaten,
want na 21... Dd8 22. Pce4! Txb3 23.
Pxf6+ Lxf6 24. Pe4 Le7 25. Pc5 Lxc5 26.
Lxc5 Te8 27. Tfdl is zwart in te grote
moeilijkheden.
22. Pde4 Pxb3 23. Pxf6+ Lxf6 24. Dxd7
Pxcl 25. Txcl Lxc3 26. Txc3 Tbl+ 27.
Pel.
Zie diagram.
In deze stelling moet Barlof gedacht heb
ben goede remisekansen te hebben, want
door de aktieve opstelling van de zwarte
stukken moet dameruil kunnen worden
afgedwongen, waarna de witte winstkan
sen minimaal zijn. Door secuur spel
blijkt wit dit net tegen te kunnen hou
den, waardoor het loperpaar in samen
werking met de dame voor de winst
zorgt.
27... Txcl+ 28. Lxcl Dc8 29. Dd2! Td8
30. Df4 Dc3 31. Kfl!
Met deze zet kan wit de zwarte tegen
aanval afweren. Na voor' de hand liggen
de zetten als 31... Dal of 31... Ta8 zorgt
32. Lc4! voor de beslissende aanval op
f7. Er zit niets anders op dan passief te
blijven, maar dan is de kracht van het
loperpaar beslissend.
31... Te8 32. g3 De5 33. Dd2 Dal 34.
Kf2 Da7+ 35. Kg2 Dc5 36. Ldl Db6 37.
Lb2 f6 38. g4 Td8?!
Versnelt het einde wat, maar op de lange
duur was de loper toch niet van de dia
gonaal a2-g8 af te houden.
39. Lb3+! Kg7 40. Dc3 g5 41. h4 h6 43.
Dc4 Da7 43. h5 De7 44. Kh3 Tb8 45.
Dc2 Kf8 46. Ld4.
Zwart geeft het op.
Correspondentie-adres: Leo Hofland, C.
Fockstraat 1 13 2613 DE Delft
Gemenebest-spelen
land de 13e Gemenebest-spelen gehou
den, ook al ontbrak ongeveer de helft
van de 49 lidstaten door een boycot in
verband met de Britse houding inzake
sancties tegen Zuid-Afrika. Toch heeft
de Britse PTT een serie van vijf postze
gels aan het evenement gewijd.
Op de vier eerste zegels worden spel-
soorten uitgebeeld die gedurende de Spe
len aan bod kwamen: atletiek, roeien, ge
wichtheffen, schieten en hockey. De laat
ste zegel heeft ook betrekking op het
100-jarig bestaan van de hockeybond en
de oe Wereld Hockey Cup voor heren,
een toernooi dat van 4 tot 19 oktober
a.s. in Londen gehouden zal worden.
Het ontwerp is van Nick Cudworth.
Het huwelijk van prins Andrew met Sa
rah Ferguson op 23 juli staat afgebeeld
op twee postzegels. Op beide zegels een
portret van het paar waarbij miss Fergu
son trots haar robijnen verlovingsring
toont. De foto is gemaakt door Gene
Nocon, een persoonlijke vriend van
prins Andrew, die ook als de bruidsre
portage verzorgde. Daarnaast ziet men
op de zegel van 12 p. de huwelijksklok-
ken, op de zegel van 17 p. de distinctie
ven van de rang van luitenant ter zee
van prins Andrew.
De Filatelistische Dienst van de PTT in
Groningen zal van 28 augustus tot en
met 7 september deelnemen aan de In
ternationale Postzegeltentoonstelling
„Stockholmia 86" in Zweden. In ver
band daarmee zal een bijzonder post
stempel worden gebruikt. Belangstellen
den kunnen op de gebruikelijke manier
poststukken ter stempeling toezenden
aan het adres Filatelistische Dienst PTT,
postbus 30102, 9700 RP Groningen.
Op 2 september zal op het postkantoor
in Zevenaar een dagtekeningstempel in
gebruik worden genomen. Dit stempel
heeft als tekst „Filatelieloket" en zal
worden gebruikt tijdens de officiële
openstellingstijden van het filatelieloket
aldaar. In de stempel is de plaatsnaam
Zevenaar opgenomen met daaronder het
woord Filatelieloket en een afbeelding
van het gemeentewapen van Zevenaar.
Te stempelen stukken kunnen worden
toegezonden aan de directeur van het
postkantoor, postbus 99910, 6900 NA
Zevenaar. In de linkerbovenhoek van
deze envelop duidelijk vermelden:
„Stempel filatelieloket". Een soortgelijk
stempel wordt op 3 september in gebruik
worden genomen in Doetinchem. Daar
op onder meer een afbeelding van de
Walmolen. Stukken ter stempeling zen
den aan Postkantoor Doetinchem, post
bus 99100, 7000 NA Doetinchem.
schopje. Leider noord weet nu al veel en
duidelijk is dat oost met 6 hartens en 4
klavers is begonnen èn niet meer aan
slag mag komen.
Wubbo vervolgde natuurlijk met schop
pen naar het aas en toen daar schoppen
heer onder viel was de positie van rui
tenvrouw ook bekend, aangezien oost
met vrouw-boer-zesde harten, met daar
naast klaveraas, schoppenheer èn ruiten
vrouw zeker wel geopend zou hebben.
Ruiten naar de heer volgde en schoppen
na. Of west nu neemt of niet, negen sla
gen komen altijd binnen en daarmee
zeer veel impen.
VOOR DE BEURT
In zo'n lang kampioenschap dat eigen
lijk alleen maar bestaat uit spelen, sla
pen en eten, is de concentratie natuurlijk
wel eens een ogenblikje weg. Op het vol
gende spel opende Wubbo als noord
voor de beurt met 2 ruiten.
w/-
4
A x
9
H V
B xxx
O
XXX
4
XX
4
B 10
XX
N
W O
H V xxxx
A xx
V X
O
H xx
z
o A x
4
B xx
4
X
O
VB
0 xx
4
H V
XX
De verdere omstandigheden leidden er
toe dat in dit geval partner zuid werd
uitgesloten van de bieding en vervolgens
ging het zo:
ZUID WEST NOORD OOST
pas 1 Ha 2 Sch
pas pas 3 Ha a.p.
Merkwaardig. De Engelse oostspeler gaf
hier een nieuwe variant van het gezegde
„huilen met de wolven in het bos". Hij
volgde 2 schoppen en dat betekende in
hun systeem een zwakke-twee, waarna
partner niet meer tot de manche te be
wegen was en mogelijk zelfs bang was
dat er voor de tegenpartij wel 4 harten
in zat....
Na schoppenstart werd 3 harten precies
gemaakt, terwijl daar van de andere tafel
nog eens +420 bij kwam.
NBB-SHOP
Het bondsbureau van de NBB, Emma-
park 9 in Den Haag levert aan leden ma
teriaal en bridgeboeken. In de uitgebrei
de boekenshop komt binnenkort enige
verandering; een aantal oudere en min
der courante titels verdwijnen en daar
voor in de plaats komen nieuwe titels
om de zaak iets meer up to date te krij
gen. Een gevolg hiervan is dat de titels
die uit de shop verdwijnen, binnenkort
tegen zeer sterk verlaagde prijzen wor
den aangeboden. Ten overvloede; dit
geldt uitsluitend voor NBB-leden. Voor
iedere aankoop moet men het lidmaat
schapsnummer overleggen.
Een aantal titels van boeken die opge
ruimd worden: De Acolboeken van
Kroes, boeken van Trezel (Frans en Ne
derlands) ëen aantal titels van Kelsey,
Klinger, de roman Trick 13 van Reese-
Flint en een aantal toernooiboeken.
Veel nieuwe boeken zullen de komende
maanden in de boekenshop worden op
genomen, zoals TNT and competitive
bidding van Payne/Amsbury, een boek
dat al een aantal jaren oud is, maar een
must voor gevorderden. Verder Defence
in depth van Martin Hoffman en Mo
dern ideas in bidding van Rosenkranz-
/Truscott.
Voor nadere gegevens verwijzen we naar
Bridge, het maandblad (annex reisgids)
van de NBB. Een bezoekje aan de shop
kan de komende weken dus zeer de
moeite waard zijn.
AGENDA: 7 sept (34e) GBC-Cap Gemi
ni viert.toernooi in Bussum (02159-
48817); 14 sept. Zomertoernooi Den
Haag (070-686143); 20 sept. Grachten-
toernooi Delft (015-784275).
Corr. p/a Leharstraat 10, 2162 AC Lisse:
door tfivWoan der
Ladderwedstrijd
De deelnemers aan de' ladderwedstrijd
hadden nog de oplossingen van de ze
vende ronde tegoed. De serie was niet zo
moeilijk; alleen het eindspel van het pro
bleem van Kasteel bleek een struikel
blok: slechts weinigen vonden de bedoel
de scherpe winstgang. Daarentegen wa
ren het probleem van Burggraaf en van
Kasteel bij oplosbaar, zodat er extra pun
ten Verdiend konden worden. Enkele pp-
lossers behaalden zodoende zelfs tien
punten uit deze ronde. De uitwerkingen:
25. (Prins) 1.42-38 17x26 2.30-24 19x30
3.34x25 23x32 4.37x10 26x46
5.25x14 18-23 Gedwongen 6.33-29
23x34 7.10-5 46x10 8.5x1 34-39
9.50-44 39x50 10.1-6.
26. (Van de Molen) 1.16-11 7x16 2.31-
26 22x31 3.26x37 16x27 (of 32x41)
4.25-20 32x41 5.48-43 38x29 6. 45-
40 33x35 7.24x4 15x24 8.4x29 (of
4x47)+.
27. 1.18-12 17x8 2.37-31 36x18 3.28-23
(A) 19x39 4.48-43 24x42 5.35x2
39x48 6.2x25 en wint (Burggraaff).
(A) Diverse lezers kwamen met de
volgende bijoplossing: 3.28-22
18x27 4.38-32 27x38 5.33x42
24x33 6.35x2 11-16. Gedwon
gen 7.2x38 21-27 8.38x21 16x27
en wit wint door bijvoorbeeld
9.48-43 14-19 10.43-39 19-23
11.39-33.
28. (Kasteel) 1.28-22 17x30 2.37-31
26x19 3.40-34 21x43 of 24x42
4.34x55 24x33 of 21x32 5.5x48. Van
wie het nu ontstane eindspel, dat ik
al eens eerder gezien heb, is, weet ik
niet. (Misschien weet één van u
het?). De scherpe winst luidt: 16-21
6.48-31 11-17 (A) 7.31-36 (7.31-4?
17-22! en zwart wint) 17-22 8.36x1
21-27 9.1-23 2-7 10.23x1 27-32 11.1-
29 enz. winst.
(A) Zo komt zwart nog het verst.
H H 1H^ 1
Na bijvoorbeeld 21-26 7.31-36
11-17 8.36-4 7-12 9.4-9 17-21
10.9-4 en wit bezet, nadat zwart
twee stukken heeft geofferd,
steeds definitief de hoofdlijn.
Verschillende inzenders merkten terecht
op dat wit na 1 40-35 20-25 Gedwongen
2.29x20 25x14 strategisch gewonnen
staat. Door de hangende schijf op 11 is
zwarts korte vleugel zo zwak, dat wit in
derdaad vanzelf wint: 3.23-19 14x23
4.28x19 7-12 5.33-28 2:8 6.34-29 8-13
7.19x8 12x3 8.35-30 3-8 9.30-24 10-14
10 29-23+
De vorige keer berichtte ik u dat Neder-
lan I op de eerste Olympiade te Valken
burg, één punt minder behaalde dan de
Sovjet Unie. Dit kwam doordat Neder
land in de wedstrijd tegen Ivoorkust, een
team waarvan de Russen wel gewonnen
hadden, niet verder kwam dan een 3-3
gelijkspel. In deze ontmoeting boekte de
nog vrij onbekende Afrikaanse speler
Kouamé, die zich evenwel voor het ko
mende wereldkampioenschap in Gronin
gen heeft geplaatst, een sensationele
overwinning op onze landgenoot Clerc.
Dat ging als volgt in zijn werk.
K.KOUAME-R.CLERC.
Ivoorkust-Nederland bord 1.
1.32-28 16-21 2.33-29. Wit speelt de
opening voorzichtig, en gaat met met
2.31-26 op zwarts bedoelingen in.
2...20-25 3.39-33 21-26 4.37-32 26x37
5.42x31 19-23 6.28x19 14x23 7.41-37
10-14 8.46-41 5-109 9.32-28 23x32
10.37x28 14-20 11.44-39 18-23
12.29x18. (Natuurlijk niet 28x19, want
dan zou zwart na 13x24 een mooie hek
stelling hebben) 12x32 13.38x27 7-12
14.41-37 1-7 15.43-38 13-19 16.49-43 8-
13 17.33-28 3-8 18.38-32 10-14 19.47-42
13-18 20.50-44 8-13 21.43-38 2-8 22.27-
22. Wit gaat in de aanval; op 29.39-33
zou 17-22 22.28x17 11x22 een goede re
actie geweest zijn.
22...18x27 23.31x22 17-21 24.38-33 21-
26 25.42-38. Zie het diagram. 25...12-17?
Overziet wits sterke antwoord volledig.
Aan 25... 12-18 had zwart niets, want na
26.22-17 11x22 27.28x17 mag zwart niet
aanvallen met 7-11 of 7-12 wegens
28.33-29 en 29.29-24 met dam op 3.
Goede alternatieven waren echter
25...20-24 en 25...11-16. In dat laatste
geval is de dam 26.28-23 19x17 27.37-31
26x28 28.33x2 niet goed, omdat wit na
20-24 nog een schijf moet offeren.
26.32-27! Zeer sterk; op 27...7-12 wint
nu 27.27-21 omdat tegen de dreiging
28.21-16 niets te doen is: na 11-16
28.22x11 6x17 Of? 29.48-43 16x27
30.28-23 enz.+ Vandaar dat zwart een
beslissende verzwakking moet accepte
ren.
26...8-12 27.27-21! Legt zwart korte
vleugel volledig vast; zwart is dan ook
strategisch verslagen.
27...19-24 28.48-43 24-29 29.33x24
20x29 30.34x23 25-30 31.35x24 13-18.
Misschien gaf 31... 13-19 32.24x13 9x26
meer verweer, al blijft wit na 33.38-32!
prachtig staan: de dam 14-19 34.23x14
4-9 35.14x3 12-18 36.3x21 16x49 faalt
door 37.28-23 18x29 38.40-35 49x40
39.45x23 (Sijbrands).
32.22x13 9x20 33.36-31 4-9 34.31-27 9-
13 35.39-34 11-16 36.44-39 6-11 37.39-
33 20-24 38.43-39 15-20 39.34-29 24-30
40.29-23 30-35 41.23-18! De genadeslag.
12x34 42.21x1 35x44 43.1x49 14-19
44.33-29 13-18 45.29-23 en zwart gaf op.
Hoe hij ook slaat, steeds volgt er een
rondslag na 47.37-31 26x37 47.27-21
16x27 enz.
Dieren planten zich in
de ruimte sneller voort
Fruitvliegjes planten zich in de ruimte sneller
voort dan op aarde. De mannetjes gaan in een
gewichtloze situatie echter eerder dood. Kik
kers en padden die in de ruimte zijn geboren
maken vreemde zwembewegingen als ze met
de aardse zwaartekracht in aanraking komen-
De wortels van planten groeien alle kanten op,
maar met naar beneden zoals het een aardse
wortel betaamt.
Naast deze opmerkelijke resultaten van het
onderzoek aan boord van het ruimtelaborato
rium D-l zijn er tijdens de zevendaagse mis
sie eind vorig jaar veel onverwachte dingen
gebeurd met de ruim zeventig verrichte expe
rimenten. De missie is mede daarom een
groot succes. De Spaanse biomedicus R. Mar
co stuurde 240 vrouwelijke en 90 mannelijke
fruitvliegjes van twaalf uur oud mee met het
laboratorium, aan boord waarvan zich ook de
Nederlander Wubbo Ockels bevond. Opval
lend was dat vertegenwoordigers van beide
sexen samen een veel goter aantal bevruchte
eitjes produceerden dan ze op aarde doen.
Merkwaardig noemt Marco het dat de manne
tjes in de ruimte veel eerder doodgaan, terwijl
de wijfjes normaal stand houden. Evenals bij
andere experimenten met insecten blijkt dat
de ontwikkeling van de embryo's traagt ver
loopt. „De zwaartekracht dicteert de evolutie
van allerlei levende organismen", zegt J. Neu-
bert van het instituut voor ruimte-ontwikke
ling en onderzoek DFVLR in Keulen. „De
meeste soorten ontwikkelen organen waarmee
ze zich in een omgeving met zwaartekracht
kunnen oriënteren en hun bewegingen kunnen
coördineren".
Deze stelling ondersteunt hij met proeven die
hij liet uitvoeren met in het ruimtelab ontwik
kelde embryo's van kikkers en padden. De
diertjes, die in hun nog korte leven geen
zwaartekracht hadden meegemaakt, begonnen
op aarde in kleine cirkels rond te zwemmen.
Later pasten ze zich aan het zwemgedrag van
hun op aarde geboren soortgenoten aan.
Het Botanisch Instituut van de Universiteit
van Bonn, de Universiteit Pierre et Marie Cu
rie in Parijs en het Nationaal Centrum voor
ruimtestudies in Toulouse lieten aan boord
van het D-l laboratorium zaadjes uitgroeien.
De wortels van de ontwikkelde plantjes groei
den in de gewichtsloze toestand even hard als
op aarde, maar niet recht naar beneden. Vrij
wel alle wortels maakten een hoek van zestig
graden in verschillende richtingen. De versla
gen van het Laboratorium voor Biochemie
van de Technische Hogeschool in Zurich en
het Europese Centrum voor Ruimtetechniek
ESTEC in Noordwijk over experimenten met
levende bloedcellen tonen aan dat het natuur
lijke afweersysteem van mensen in de ruimte
wordt verzwakt.
Bij korte vluchten heeft dit volgens deze in
stellingen geen ernstige gevolgen voor de ge
zondheid van de bemanning. Uit de proeven
is gebleken dat de bloedcellen minder stoffen
produceren, die normaal ziekteverwekkende
indringers zoals bacteriën en virussen bestrij
den.
Tijdklok
D. Mergenhagen van het Botanisch Instituut
in Hamburg maakte eveneens gebruik van le
vende cellen om na te gaan of de „tijdklok"
van het lichaam (het ritme van waken en sla
pen) anders gaat lopen, als de zwaartekracht
en de normale afwisseling van dag en nacht
ontbreken. Uit de experimenten bleek dat het
„circadiaanse ritme" ondanks de gewijzigde
omstandigheden gewoon doorgaat.
De bacteriën op het lichaam van de ruimte
vaarders varen er wel bij, als hun gastheren
zich in de ruimte bevinden. Dit ontdekte het
Bacteriologische Instituut in Toulouse. Ze
groeien namelijk veel harder dan op aarde.
Dit komt door de veel snellere celdeling. De
medewerkers van de Franse onderzoekinstel
ling ontdekten verder dat deze „ruimte"-bac-
tenën over een grotere weerstand tegen antibi
otica beschikten dan hun soortgenoten op aar
de.
In het ruimtelab werden ook Nederlandse ex
perimenten uitgevoerd. J. Lichtenbelt en A.
Drinkenburg van de Afdeling Chemische
Techniek van de Rijksuniversiteit in Gronin
gen zijn „zeer tevreden" over de resultaten
van de proeven, die zij hadden laten uitvoe-
De onderzoekers, die de bewegingen van
vloeistoffen in de overgangsfase naar gas zon
der de invloed van de aardse zwaartekracht
onderzocht wilden zien, stuitten bij de uitwer
king van de gegevens op onverwachte gedra
gingen van vloeistoffen. De verkregen kennis
draagt, zo menen zij, in belangrijke mate bij
tot een beter inzicht in en begrip van de pro
cessen die zich in de overgangsfase van vloei
stoffen afspelen. De industrie kan op grond
daarvan nieuwe apparatuur met betere presta
ties ontwerpen en aanzienlijke besparingen op
hun investeringen bereiken. De medewerkers
van de afdeling Materiaalkunde aan de Tech
nische Hogeschool in Delft, die een experi
ment met de geleide stolling van gietijzer lie
ten uitvoeren, zeggen dat de proeven met suc
ces zijn verlopen. De resultaten tonen aan dat
er interessante mogelijkheden zijn voor de
verwerking van metalen in de ruimte.
H. Ahlbom van Het Instituut voor Metaal
kunde in Berlijn en K. Löhberg van de Uni
versiteit in Hamburg hadden verwacht dat
niet met elkaar mengbare metalen zich in de
ruimte anders zouden gedragen. Zij kwamen
bedrogen uit, want ook zonder zwaartekracht
bleven de stoffen gescheiden. „Blijkbaar spe
len in de ruimte werkzame dominerende
krachten, die vermoedelijk ook op aarde in
vloed hebben, een rol", zeggen de Duitsers.
Inzicht in deze krachten kan er volgens hen
toe bijdragen het mechanisme van de schei
ding op aarde zo te sturen dat tot nu toe niet
bereikbare legeringen tot stand gebracht kun
nen worden.
Van de 76 experimenten konden er 73 worden
afgewerkt. Dat is meer dan werd gehoopt.
Toch verliep lang niet alles even gesmeerd. Dè
verslagen van de onderzoekinstituten vermel
den tal van storingen en kleine mislukkingen,
waardoor proeven of delen daarvan slecht en
soms zelfs helemaal niet konden worden uit
gevoerd.
