dagjes
mens
alrus, een
kostbaar
Jechnisch
hoogstandje
- Nederlander
wordt
de deuren
groeien mee
Olaf niet met opzet
tot zinken gebracht
Telefoonseks verbannen naar de nacht
OMNIVERSUM
Gekorte
vrouwen
alsnog
salaris
FRIEMELS
Minder proefdieren
nodig dan verwacht
Dagboek
van een
BINNENLAND
SeidócSommtt
VRIJDAG 15 AUGUSTUS 1986 PAGINA 3
Tropenjaren tellen
—niet meer dubbel
oen haag De tijd die militai
ren (en andere ambtenaren) door-
rengen tussen de keerkringen
in wel in de poolstreken telt niet
beer dubbel voor het pensioen. Dit
[(schaffen van de „tropenjaren",
lat geruisloos per 1 juli is gebeurd
or een wijziging van de wet op
ambtenarenpensioenen, wordt
[emeld in de Defensiekrant. De re
ien van de wijziging is de gedach-
dat „niet meer wordt onder-
breven dat het verblijf in die ge
leden schadelijk zou zijn voor de
tndheid". De enige tijd die nu
dubbel geteld wordt, is die
in wordt deelgenomen aan
Igsverrichtingen.
ROTTERDAM Wegens de over
weldigende belangstelling voor een
aantal 06-sekstelefoonnummers heeft
de PTT vandaag twee exploitanten in
Rotterdam per spoedbrief gemaand
onmiddellijk hun diensten te staken
en die pas vanavond om twaalf uur
weer te hervatten. Voortaan mogen
de lijnen alleen van negen uur 's
avonds tot acht uur 's morgens open
staan.
Het publiek belde de sekstelefoons
van de heren zó vaak, dat nieuwslij
nen, het bedrijfsleven, brandweer en
andere huurders van 06-nummers
door de overlast bijna niet meer be
reikbaar waren. Ook raakte de sema
foondienst van de PTT danig in de
war. Sinds afgelopen maandag, toen
op de televisie een reportage was te
zien over de nieuwe vorm van „hulp
verlening", steeg het aantal telefoon
tjes naar de sekslijnen opeens van
200.000 naar maar liefst 3 miljoen per
dag, zo meldt woordvoerster L.
Schoor van de PTT. De exploitanten
moeten de laatste dagen goed hebben
geboerd. Het tarief komt ongeveer uit
op vijftig cent per minuut. Daarvan
gaat weliswaar 40 tot 45 cent naar de
PTT, maar het restant is voor de ex
ploitant snel verdiend.
Bij metingen in de telefooncentrale
van Rotterdam bleek dat drie lijnen
van twee exploitanten de belangrijk
ste boosdoeners waren. Zij hebben nu
op last van de PTT de tekst op hun
seksbandjes moeten wijzigen in een
korte mededeling waaruiï blijkt dat
ze hun diensten tijdelijk hebben moe
ten staken. „Het is hoogst ongebrui
kelijk dat we deze stap hebben moe
ten nemen", zo meldt de PTT-woord
voerster, „maar de geschade belan
gen van bedrijfsleven en zeer belang
rijke hulpverleningsinstanties hebben
de doorslag gegeven". De PTT kon
tot de opmerkelijke stap overgaan op
basis van de algemene aansluitvoor
waarden, die iedereen verbieden
overlast te veroorzaken. „We doen
dit niet om te pesten. Het liefst zien
we dat alle 06-lijnen goed draaien,
wij verdienen er per slot van reke
ning ook aan. Die nummers zijn ech
ter slechts op proef uitgegeven. Als
de 06-regeling definitief wordt, moet
eerst de centrale worden uitgebreid",
aldus woordvoerster Schoor. Overi
gens zijn de overige zeven sekslijnen
nog steeds te bereiken, hoewel maat
regelen ook tegen deze nummers niet
worden uitgesloten.
'-Ogl
bon
COMMANDOCENTRALE
wa1^erVO'g Van voorPa6*na)
door brand getroffen
'alrus begon zijn bestaan
-kripp de tekentafels als een
versie van de
waar-
Sy|nee de Koninklijke Mari-
n. ne sinds 1972 voer. De
tDM kreeg opdracht voor
Je de bouw van twee nieuwe
inderzeeërs, ter vervan-
1 j|ing van de schepen Dol-
Volgens de brandweer werd het blussen van de brand zeer bemoeilijkt doordat de vuurhaard moeilijk te benaderen was. Het is
vrijwel zeker dat de brand is begonnen in de commandocentrale(tekening uit „Jane's Fighting Ships").
fijn en Zeehond, die in het
begin van de jaren zestig
in de vaart waren geno
men.
Vanaf het moment dat RDM
begon met het ontwerp en de
produktie van de Walrus, wer
den met de regelmaat van de
klok vernieuwingen en tech
nische aanpassingen doorge
voerd, één van de redenen
voor een dramatische kosten-
overschrijding, zoals pas veel
later zou blijken. Dat leidde tot
de zogenoemde Walrus-affaire:
de aanbestedingsprijs van 450
miljoen gulden voor beide
schepen (in 1978 sprak de
toenmalige minister Scholten
zelfs nog van slechts 212,5 mil
joen) kwam uiteindelijk uit op
940 miljoen.
De voormalige vice-admiraal
Langenberg was desondanks
trots op de nieuwe onderzeeër:
„Zo is de Walrus een schip ge
worden dat op dit moment be
hoort tot de beste in zijn soort.
En ondanks de hoge prijs is hij
toch internationaal concurre
rend. Nergens is goedkoper
zo'n hypermoderne onderzeeër
te bouwen".
Hoewel technische details ge
heim zijn, is wel duidelijk dat
de 49 toekomstige beman
ningsleden een technisch
hoogstandje gaan bevaren.
Kon de Zwaardvis een diepte
van driehonderd meter berei
ken, over de Walrus wordt ge
fluisterd dat die een diepte
van zeshonderd meter onder
zee kan bereiken. Het schip is
gebouwd met een soort „elas
tisch" staal, dat op diverse
dieptes decimeters kan rekken
of krimpen. Overigens zijn
zelfs kamerleden niet over de
diepte-grens van het schip in
gelicht.
De Walrus is 67 meter lang,
bereikt onder water een snel
heid van 36 kilometer per uur
(twintig mijl) en is uitgerust
met het Gipsy-systeem. Dit in
formatie-verwerkend systeem
is ontwikkeld en geproduceerd
door Holland Signaal in Alme
lo. Het regelt onder meer de
navigatie en besturing van het
schip, dat bovendien kan
pronken met lange-afstands-
sonar (duizend meter achter
het schip aan een draad voort
getrokken), waarmee men on
der water andere objecten kan
registreren en identificeren.
De onderzeeër is tot het uiter
ste geautomatiseerd, hetgeen
negentien bemanningsleden
en dus geld en ruimte spaart.
Uiteraard is het voorzien van
een zeer modern wapensys
teem.
dt t
nt.
nwl HOEVELAKEN Het Bouwfonds Nederlandse
Gemeenten is tot de conclusie gekomen dat de wo-
oudj ningen zoals die tot dusverre werden gebouwd,
sport voor steec^s langer wordende Nederlanders niet
Iter] meer voldoen. Als eerste maatregel worden de deu-
in I ren in nieuwbouwwoningen van het Bouwfonds
olgej met ingang van dit jaar tien centimeter hoger,
dod
ze I Volgens woordvoerder Meijgaarden van het Bouwfonds
klaagden steeds meer klanten van het bouwfonds, dat bij-
and( voorbeeld de zoon des huizes niet door de deur kon zonder
tetali het hoofd te buigen. Een ervaring die wordt bevestigd door
9 gegevens van de Militaire Geneeskundige dienst, die de
•mstj keuring van kandidaten voor de militaire dienst verricht,
s vq Waren er in 1980 nog 363 recruten die met hun kruin boven
de twee meter uitstaken, in 1981 waren dat er al 451 en in
1984 zo'n 477.
De gemiddelde Nederlander wordt dus langer en dat moet
op een gegeven moment ook tot uiting komen in zijn wo-
Ining. Bedden, matrassen en kleding worden in steeds grote
re of langere maten geleverd, ontwikkelingen waarvoor de
1 vereniging van lange mensen heeft geijverd.
In sommige oude woningen is nog te zien dat de gemiddelde
Nederlander vroeger nog veel kleiner was dan nu. Iemand
van gemiddelde lengte moet voordurend op zijn of haar hoe
de zijn om zich niet met een doffe klap klem te lopen in een
deuropening. Hoogten van één meter zeventig zijn geen uit
zondering. Daar is in de loop der tijd verandering in geko
men. De standaarddeur die we rru kennen meet 2.01'/2 meter.
Omdat de groei van de gémiddelde lichaamslengte voort
gaat, startte het Bouwfonds vorig jaar een onderzoek naar
de gevolgen voor de huidige woningbouw. De eerste conclu
sie was dat de deuren hoger moesten worden. Met ingang
van dit jaar is daarom bij alle aanbestede nieuwbouw van
het Bouwfonds de hoogte van de standaarddeur met tien
centimeter opgetrokken. Met 2.11'/2 meter moeten we voor
lopig vooruit kunnen, was de conclusie van het onderzoek.
gra<
het
Spa
.,-u
Aanrecht
tem Behalve de deurhoogte is er nog een aantal zaken dat moge
lijk aan de veranderde lengte van de bewoners zal moet
worden aangepast. Zo zullen de trapgaten hoger moeten
worden en zal waarschijnlijk ook het aanrecht een paar cen
timeter omhoog moeten. Jammer voor degenen die niet zo
groot van stuk zijn, maar een zegen voor lange mensen die
nu al jaren met pijn in de rug rondlopen.
Volgens Van Meijgaarden worden deze veranderingen nog
bestudeerd. Dat geldt ook voor de hoogte van handgrepen,
deurkrukken, lichtschakelaars en stopcontacten. De hogere
deuren zijn slechts een eerste stap.
JOHN STRIBOS
DEN HAAG Vrouwe
lijke ambtenaren die tu-
sen 1973 en 1985 een te
laag loon hebben ontvan
gen, moeten dat verschil
alsnog uitbetaald krijgen.
Dit verzoek heeft de cen
trale voor Middelbare en
Hogere Ambtenaren
(CMHA) aan minister Van
Dijk (Binnenlandse Za
ken) gedaan. Ook de
FNV-ambtenaren (ACOP)
denken er zo over. Zij wil
len de zaak in het ambte-
nareno verleg met Van
Dijk bespreken.
Het zou gaan om tienduizen
den vrouwen, die in totaal nog
tussen de vijfhonderd en ze
venhonderd miljoen gulden te
goed hebben. Bij de christelij
ke ambtenarencentrale
CCOOP wordt de uitspraak
van de Centrale Raad van Be
roep, die tot het CMHA-ver-
zoek heeft geleid, nog bestu
deerd. „Als er gronden voor
terugvordering zijn, zullen we
zeker niet stilzitten", aldus een
woordvoerder.
Tussen 1973 en 1985 heeft de
overheid gekort op de (direct
aan de fiscus afgedragen) ver
goeding van de aow/aww-pre-
mie voor vrouwelijke ambte
naren die een echtgenoot heb
ben die ook ambtenaar is.
Weliswaar bleven hun netto
inkomens gelijk, maar bruto
gingen de vrouwen minder
verdienen. De korting was
volgens de Centrale Raad in
strijd met het beginsel van ge
lijke beloning voor mannen en
vrouwen.
De flink bescha
digde Olaf is vol
gens de Scheep
vaartinspectie
niet met opzet
tot zinken ge
bracht om zo
doende het geld
van de verzeker
de lading op te
strijken.
ROTTERDAM Er zijn
geen aanwijzingen dat het
het eenmaal kapseizende schip
weer recht te zetten. Daarvoor
kunnen de ballast- of stabilisa-
ru /-vi Kunnen ue udiidsi- ui sujuiusti-
gifchip Olaf met opzet tot tjetanks geheel of gedeeltelijk
zinken is gebracht. De worden volgepomt met water.
Scheepvaartinspectie had Uit het onderzoek van de af-
heel voorzichtig rekening sluiters van deze tanks is ge-
gehouden met opzet, ook bleken jiat ze niet zijn ge
bruikt. De rijkspolitie te water
blijft mede daardoor bij de al
van de bemanning mee. eercjer getrokken conclusie dat
al voeren er familieleden
Volgens de inspectie zijn
er tot nu toe nooit vrou
wen en kinderen aan
boord geweest van sche
pen die tot zinken werden
gebracht om het geld op
te strijken van de verze
kerde lading.
de lading is gaan schuiven om
dat die nat w>as gespoten. Zo
genoemde langschotten in de
ruimen hadden dat schuiven
en dus het kapseizen kunnen
tegengaan, maar die ontbra
ken in de Olaf.
Uit diverse documenten die na
is van de Olaf. Zijn bedrijf
Anke Maritiem op de vlagge-
staat Kaaiman-eilanden kent
een aantal aandeelhouders, die
alle mede-eigenaar van het
schip zijn. Volgens het verze
keringscertificaat dat ook
werd ontdekt zou de Olaf
slechts verzekerd zijn tegen
wettelijke aansprakelijkheid in
1985.
Het overslaan van de lading in
de haven van Rotterdam is in
middels vetraagd. De bergers
zijn vandaag nog de gehele
dag bezig geweest om de lui
ken van het schip te verwijde
ren. Die zaten muurvast, door
dat het schip nogal is verbo-
het lichten van de kustvaarder gen. Het vliegas moet in enke-
werden gevonden, is gebleken le andere boten alsnog naar de
Wel is gebleken dat men wei- dat gezagvoerder J. Anke bestemming in Engeland wor-
nig of niets heett geprobeerd slechts voor een deel eigenaar den gebracht.
(ADVERTENTIE)
EEN UUR BELEVEN
DAGEN GENIETEN
UCDR MMN MO
op M'W
LIR, Wri£
UA5)g»
MOÊÖEA
\JÉH
guy MC WJD eEN
KSiVS IK CBLO
Mwnjè eex<\pr onr
M0> 4m
JfcJ8BL___-2ÜL
kocfi
Visverbod schol
in Skagerrak
DEN haag Minister Braks
heeft de visserij op schol in het
Skagerrak verboden met in
gang van vandaag. Volgens
zijn gegevens hebben de Ne
derlandse vissers de hen toege
wezen 2,2 miljoen kilo schol
inmiddels opgevist.
Geen krant ontvangen Bet tussen 18.00 en
19.00 uur, zaterdags tussen 14.00 en 15.00
uur. tetetoonnr.071-122248 en uw krant
wordt nog dezotfde avond nabezorgd.
UTRECHT De behoef
te aan proefdieren in ons
land is kleiner dan ver
wacht. Dat is de conclusie
van de Nederlandse Vere
niging tot Bescherming
van Dieren op basis van
een telefonische enquête
die zij heeft gehouden on
der de belangrijkste ge
bruikers van proefdieren.
De verminderde vraag "is een
reden te meer, zo vindt de
Dierenbescherming, om het
centraal proefdierenbedrijf
van overheidsonderzoeksin-
stelling TNO in Austerlitz niet
te verkopen aan het Ameri
kaanse bedrijf HSD, maar te
volstaan met afslanking en re
novatie. Vandaag bezetten en
kele honderden dierenbe
schermers het TNO-bedrijf om
te protesteren tegen de aan
staande verkoop.
Over twee jaar zijn er in ons
land als gevolg van het over
heidsbeleid om het gebruik
van proefdieren terug te drin
gen in totaal nog 960.000 die
ren nodig, aldus de dierenbe
scherming. Omdat de belang
rijkste proefdiergebruikers, zo
als het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu in
Bilthoven, TNO in Rijswijk en
een aantal universiteiten zelf
al 500.000 dieren fokken, res
teert er nog een „markt" van
460.000 dieren.
In het voetspoor van hon
derdduizenden landgeno
ten trekken onze verslag-
;evers er deze vakantiewe
ken op uit om hun per
soonlijke inpressie te ge
ven van zomerse gebeurte
nissen die de lezer moge
lijk een tip bieden voor
een dagje uit. Naar de
gastvrije abdij van Postel
wilde Piet Snoeren gaan.
Hij vond echter de negen
muzen op zijn weg.
De muze en
het melkvel
„Ik ben begonnen met het
hergebruik van een leeg ge
bouw. Daarin is het herge
bruik van leeg materiaal ge
komen. En nu denk ik wel
eens dat ik bezig ben met
het hergebruik van lege
mensen". 70-jarige An net
Teunissen van Manen glun
dert als een bellefleur om dit
aforisme van eigen maaksel.
Dat doet ze vaak, zo glunde
ren, want ze maakt veel afo
rismen. Nog eentje? „Een
kunstenaar is geen speciaal
mens, maar ieder mens is
een speciaal kunstenaar".
Glunder. „Als ik hoor, ver
geet ik: als ik zie, onthoud
ik; als ik doe, begrijp ik".
Glunder, glunder. De wijs-
heidjes ontglippen aan haar
glimlachgrage mond als
Rijnsteentjes aan een gebro
ken halssnoer.
Naar de abdij van Postel had
de tocht zullen voeren. Niet
helemaal uit vroomheid, al
noodt de 12e eeuwse kerk
van dit gastvrije Norbertij
ner klooster met zijn door
een craquelé van brandschil-
derwerk gedempte licht al
tijd weer tot een aangenaam
soort inkeer. Nee, om het ab
dijbrood was het te doen ge
weest, belegd met abdijkaas
of, nog beter, abdijhesp,
weggespoeld met abdijbier
van het vat dat in kloeke bo
kalen wordt geserveerd en
de kleur heeft van ebbehout.
Een dagje Pallieteren had
het moeten worden, want de
abdij van Postel ligt, pal
over de grens, in België en
dan weet men het wel. Si
garetten hier goedkoper dan
in Holland", prijzen bordjes
achter de ramen van de el
kaar opvolgende stamineek-
es aan. Het is niet het enige
en niet het belangrijkste
pluspunt.
Op de weg naar Postel ech
ter, zuidwestelijk van Eind
hoven, bevindt zich Ber-
geyk, in Bergeyk bevindt
zich het Muzenmuseum en
in het Muzenmuseum be
vindt zich Annet Teunissen
van Manen. Zo eenvoudig is
de verklaring voor het feit
dat de abdij deze dag niet zal
worden gehaald. Het begon,
zoals gewoonlijk, met verba
zing. Muzenmuseum? Het
begrip museum letterlijk:
tempel der muzen wordt
tegenwoordig breed opgevat,
dat is waar. Hier alles over
tabak, daar alles over bijen
teelt Alles over kaas te Bid
dinghuizen, terwijl je voor
alles over de mosterd weer
in Doesburg moet zijn. Alles
over Betje Wolff in Midden -
beemster, maar Betje Wolff
was geen muze. Het Muzen
museum echter? Daar kun
nen alleen maar de muzen
inzitten. Alle negen op een
kluitje. Clio van de geschie
denis, Euterpe van de mu
ziek, Thalia van de komedie,
Melpomene van 'het drama,
Terpsichore van de koor
zang, Erato van het minne
dicht, Polyhymnia van de
dans, Oerania van de ster
renkunde en Kalliope van
het heldendicht. De hele
bups, zo van de Parnassus
geplukt en gedropt in Ber
geyk. „De mensen kennen
ze niet eens", zegt Annet
Teunissen vol misprijzen.
„21e kijken even rond en
vragen dan op hoge toon
waar de muizen zijn. Ze den
ken dat ik een muizenmu
seum heb. De mensen lezen
niet meer. Ze zijn leeg".
Toch gebiedt de eerlijkheid
te zeggen dat de gedachte
aan muizen zo vreemd nog
niet is. Het Muzenmuseum,
hoewel opgenomen in het
nieuwe reis-, ideeën- en ori-
ëntatieboek van de ANWB,
lijkt vooral op een rommel
zolder. De inboedel kan
rechtsomkeer naar uitdrage
rij of snuffelmarkt, schrikt
de bezoeker die argeloos
haar ogenschijnlijke war
winkel dat de abdij van Pos
tel vooralsnog een vroom
fata morgana blijft. De ne-
binnenstapt Zoveel tijd zal
het 70-jarige Annet kosten
om uitleg te verschaffen bij
gen muzen, daar komt het
op neer, staan niet ten toon
gesteld in haar museum,
maar zitten in de bezoeker
zelf. Het Muzenmuseum
dient slechts als prikkel om
ze uit hun schulp te jagen.
„Ik ben het enige museum
in Nederland", glundert An
net, „waar de bezoeker al
zijn vijf zintuigen de kost
kan geven. Dan komen van
zelf de uitvindsels tot stand".
Ter illustratie wordt een or
dinaire jampot tevoorschijn
gehaald. Er is rubber over
heen gespannen zodat je
erop kunt trommelen. Maar
er zit ook een tuitje aan en
daarop kun je fluiten. De pot
is half gevuld met muisjes;
een rammelaar dus. Boven
dien kun je muisjes ruiken.
En proeven. Weer twee zin
tuigen aan het werk gezet.
Het glas van de pot is gegra
veerd. Dat kun je zien en
voelen. Maar je mag ook zelf
graveren in het glas. Dat doe
je, dan begrijp je. Dan word
je de speciale kunstenaar die
ieder mens is. „Ik ben het
enige museum dat blinden
iets te bieden heeft", glun
dert Annet. „Braille, dat zijn
puntjes. Nou, pepernoten
zijn ook puntjes. Hier: een
brailletekst in pepernoten.
De blinde kan hem lezen,
voelen, ruiken, proeven.
Morsetekens, dat zijn punten
en strepen. Ik kreeg een
groep padvinders op bezoek
en toen hebben we van rol
letjes textiel een tekst in
morse gemaakt. Is het geen
droom van een wandkleed
geworden? Een uitvindsel.
Vijftien jaar ben ik nu bezig
en een boek vol met uitvind
sels heb ik inmiddels. Weet
u wat dit is? Perkament?
Welnee, een melkvel. Ik
kreeg hier een man die zich
afvroeg of je iets zou kunnen
doen met het vel dat op ge
kookte melk komt. We zijn
aan het proberen gegaan en
jawel, je kunt het over een
jampot spannen. Prachtig,
die kleuren van het ge
droogde vel. Maar proeven
zou ik u ontraden. Ruiken
misschien
Ooit heeft Annet Teunissen
les gegeven aan de vermaar
de Rietveld Academie te
Amsterdam. Op het idee van
haar Muzenmuseum kwam
ze toen ze in Bergeyk stootte
op de ruïne van een uitge
brande bioscoop. „Herge
bruik van een leeg gebouw,
zo is het begonnenDe
schutting rond de bouwval
staat er nog steeds. Betre
ding (tegen betaling van 2
gulden, tot zestien jaar 1 gul
den; geopend van 14 tot 17
uur, ook op zon- en feestda
gen) is slechts mogelijk via
een gammel deurtje. „Mu
zenmuseum voor creatief
werk van kinderen, vrou
wen en andere mensen",
staat er in afbladderende let
ters op de schutting. Aanbie
ding van de maand: „Maak
een laan van je straat. Goed
voor het milieu en je huis
wordt meer waard. Gratis
bomen hier". Dus keert deze
Pallieter huiswaarts, moe,
niet voldaan van abdijhesp
en abdijbier, maar met een
stekje in zijn hand.
PIET SNOEREN
ihuJ llm:» Ihwv. \i I
iWLilil
"yQffiË-SREttTÊ&ÜÊKK' twh KinoefiE'
JJiaoMffiJSn flnOERE.IBF.0SER, -
Hl i rfl
Muzenmuseum voor creatief werk van kinderen, vrouwen en
andere mensen, staat er in afbladderende letters op de
schutting. Annet Teunissen van Manen: „Ik ben het enige
museum in Nederland, waar de bezoeker al zijn vijf zintuigen
de kost kan geven".
