Toots Thielemans meester
op drie jazz- fronten
keintes
071-122244
DEKRANT
BRENGT
DE WERELD
BIJ U
THUIS.
Is er nog
fiducie
infusie?
:unst
Rotterdams
zilver op
tunst- en
antiekbeurs
„Ik hou van het gebied tussen glimlach en tranen 99
Dansstudio Chris v. Weerden
£etdóe (Sou/unit
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1986 PAGINA 13
„Thomas en senior"
krijgt prijs in Italië
NIEUWEGEIN De Nederlandse jeugdfilm
„Thomas en senior op het spoor van brute Berend"
van Karst van der Meulen is op het zestiende in
ternationale festival van kinder- en jeugdfilms in
iet Italiaanse Giffoni bekroond met twee hoofd
prijzenDe ene prijs, beschikbaar gesteld door het
Italiaanse ministerie van buitenlandse zaken, was
die voor de beste film. De andere hoofdprijs, voor
de beste acteur, ging naar Ragnar Koot. voor zijn
spel in 'deze film. Volgens Gofilex Film BV in
Nieuwegein. de producent van de film, is het festi
val van kinder- en jeugdfilms in Giffoni één van
|de meest toonaangevende van Europa. Het festival
wordt beschouwd als de tegenhanger van het film
festival van Venetië, op het gebied van kinder
films. ..Thomas en senior op het spoor van brute
Berend" heeft met kerst met veel succes in een
groot aantal Nederlandse theaters gelopen.
Circusartiesten
lopen over naar VS
MIAMI Een koorddansersechtpaar, ver
bonden aan het Russische staatscircus, is tij
dens een toernee in Argentinië overgelopen
naar de Verenigde Staten, zo is in Buenos
Aires bekendgemaakt door Amerikaanse
functionarissen die anoniem wensten te blij
ven. Nikolai Nikolasi en Bertalina Kazkova
arriveerden donderdag vanuit Buenos Aires
in de Amerikaanse stad Miami. Het echt
paar heeft 10 jaar lang voor het staatscircus
gewerkt. De beide artiesten liepen al lang
met het plan rond naar het westen over te
lopen, aldus de bronnen. Zover kwam het
echter niet, omdat zij niet eerder buiten het
Oostblok konden optreden. Tijdens de jaar
lijkse toernee van het circus naar Argenti
nië namen de beide artiesten hun kans
Regisseur Emilio Fernandez overleden
MEXICO STAD Emilio ('El Indio') Fernandez, een van de
belangrijkste figuren uit de Mexicaanse filmindustrie, is woens
dag, na maanden ziek te zijn geweest, in zijn woning in Mexico
Stad overleden aan een hartaanval. Hij is 82 jaar geworden. 'El
Indio' (de Indiaan) had als kind deelgenomen aan de strijd in de
Mexicaanse revolutie. In 1923 kreeg hij 20 jaar gevangenisstraf
wegens opstand tegen de regering. Hij slaagde er na drie jaar in
te vluchten naar de Verenigde Staten. Fernandez begon zijn
filmcarrière in Hollywood, maar werd pas als regisseur bekend
in de jaren veertig en vijftig, de bloeiperiode van de Mexicaanse
film. Voor 16 van zijn 42 films werd hij onderscheiden. Verder
acteerde hij in tientallen rolprenten, waaronder John Hustons
„Under the Volcano", waarin hij de rol van barkeeper vervulde.
Ook in rolprenten van Sam Peckinpah, onder andere „Bring Me
the Head of Alfredo Garcia", was Fernandez in een acteursrol te
zien. Zijn „Maria Candelaria" kreeg in 1946 in Cannes de eerste
prijs voor de beste film. Andere onderscheiden films waren „Rio
Escondido" (Verborgen rivier) en „Enamorada" (Verliefd). Ver
der regisseerde hij de verfilming van John Steinbecks roman
„The Pearl".
Gestolen Picasso
teruggevonden
OLDENBURG Het schil-
derij „Jacqueline" van Picas
so en werk van Horst Jans
sen en Max Beckmann, die
vorige week vrijdag waren
gestolen van een kunsthan
delaar in Oldenburg in de
Bondsrepubliek, zijn terugge
vonden. De kunstwerken la
gen in een kelder van het ge
bouw waar ze van een bo
venverdieping waren ont
vreemd. De verzekering
heeft een beloning van
400.000 mark betaald aan de
informant die haar de schuil
plaats aanwees, aldus de poli
tie.
ROTTERDAM Na 22
aar exposeert het Rotter-
iams Historisch Museum
veel van het Rotterdams
zilver uit zijn bezit. Het
zilver is te zien op de der
tiende Kunst- en Antiek
beurs die van 23 tot en
met 31 augustus in De
Doelen in Rotterdam
wordt gehouden. Voor de
beurs wordt voor het eerst
samengewerkt met het
Nederlands Antiquairs
Genootschap. Aan de
beurs nemen bijna zestig
handelaren deel.
De zilvertentoonstelling uit
het museumbezit wordt in
drie delen opgesteld, een
rangschikking die aangehou
den wordt in het nieuwe on
derkomen van het museum,
het Schielandshuis. Het eer
ste deel omvat zilverkunst
met topstukken uit de zeven
tiende eeuw en een overzicht
van Rotterdams meest be
kende zilversmid Rudolph
Sondagh. Daarnaast komen
het ceremoniële zilver van
de gilden en de kerkelijke
voorwerpen aan bod. Een af
zonderlijke vitrine is inge
richt met gebruikszilver uit
de verschillende perioden.
Getoond worden werken uit
de zeventiende tot en met de
negentiende eeuw. De pro-
óuktie van mooi en bijzonder
zilver was in Rotterdam niet
froot in vergelijking met die
uit centra als Amsterdam,
Den Haag. Friesland, Zee
land, Londen, Parijs en
Augsburg. Niveau en kwali
teit van het sober uitgevoer
de Rotterdamse zilver is
hoog en zeker vergelijkbaar
met dat van genoemde cen
tra. Conservatrice N. Scha-
dee van het museum zegt
van de Rotterdamse zilver
smeden dat hun werk niet
uitblinkt door originaliteit en
dat de stijl zich nu eens op
Den Haag, dan weer op Am
sterdam oriënteert, maar dat
de uitvoering altijd vakkun
dig is, vaak zelfs verfijnd, en
zelden extravagant.
Geen krant ontvangen
Bel tussen 18.00 en 19.00
uur, zaterdags tussen
14.00 en 15.00 uur, tele-
foonnr.071 -122248 en uw
krant wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
NEW YORK De mu
ziek die hij maakt is in
jazzkringen even uniek
als de man zelf. Jean
„Toots" Thielemans,
waaraan Sky Channel
maandag 7 september
om 23.00 uur een speciaal
programma wijdt, be
hoort dan ook tot een
zeldzaam soort.
De goedaardige, bebrilde en
in België geboren musicus
verwierf ..aanzien voor twee
van de onmogelijkste gelui
den in de jazzwereld - de
stemming bepalende, soms
klaaglijke toon van de mond
harmonica en het rijke,
vloeiende legato van zijn ei
gen fluiten. Maar de multi-
getalenteerde jazzmusicus
raakt zelf steeds meer over
tuigd van zijn prestaties op
zijn andere instrument: „Ik
ben nu veel zekerder van
mijn gitaarspel", aldus Thie
lemans in zijn appartement
in New York. „Ik vind het
echt mooi zoals mijn gitaar
nu begint te klinken. Er zijn
misschien wel drieduizend
jongens die meer notgn kun
nen spelen dan ik. Maar ik
weet één rake .noot te zetten
waar anderen er twee spelen.
Verhalen vertellen en ti
ming. Dat zijn mijn 'sterke
punten, gewoon de noot pre
cies neerleggen waar die
hoort. Ik houd van het ge
bied tussen glimlach en tra
nen. Dat is de blues, mijn kli
maat".
Thielemans, die nog regelma
tig in clubs speelt en onlangs
nog te vinden was op het
jazzfestival van Montreux,
achter de rug had, deelt zijn
optredens in drieën, met spel
op de harmonica en de gitaar
en met fluiten. Maar zijn gi
taarspel, dat hem in de pu
blieke belangstelling bracht
tijdens zijn zesjarige verbin
tenis met het George Shea
ring-quintet in de jaren vijf
tig, wordt vaak overscha
duwd door zijn ongeëvenaar
de virtuositeit op de chroma
tische harmonica. Hij is een
van de weinige musici, en
waarschijnlijk de enige, die
zich met dit zak-instrument
Jean „Toots" Thielemans: „Waar anderen twee noten spelen speel ik er een"
heeft gevestigd in de hoogste
kringen van de jazzwereld,
waar hij heeft gespeeld met
een aantal van de beroemd
ste leden van de muziekwe
reld.
In tegenstelling tot de fellere
populaire blues-harmonica,
die in eén toonsoort staat,
kan men met de chromati
sche harmonica elke noot
spelen in elke toonsoort, over
een bereik van drie of vier
octaven. Ondanks deze voor
delen, meent Thielemans dat
er een duidelijke reden is
waarom er zo'n gebrek is aan
top jazz-harmonicaspelers.
„De grote beperking is dat er
een fysieke breuk nodig is
tussen de noten die je blaast
en de noten die je inhaleert",
zegt hij, en speelt een toon
ladder op zijn Chrometa_12
Hohner-harmonica. Die
noodzakelijke breuk tussen
bepaalde noten, zegt Thiele
mans, betekent dat de gelijk
matige, vloeiënde frasering
van zijn collega's op trompet,
sax en piano eenvoudigweg
niet mogelijk is op de harmo
nica. „Je blaast je „C" en in
haleert de „D'-noot - anders
gaat niet", zegt hij.
„De melodieën die ik speel
zijn moeilijk te verzinnen en
makkelijk uit te voeren",
zegt Toots en speelt een paar
maten van „Bluesette", zijn
beroemdste compositie en
een jazz-klassieker. „Blueset
te is mijn liedje, maar het is
in ieders dagelijks leven - in
de lift, in het toilet, in de su
permarkt", zei hij eens, ver
wijzend naar het veelvoud
arrangementen dat ervan is
gemaakt.
Toen Thielemans „Blueset
te", dat hij omschrijft als
„een voorbeeld van positieve
melancholie", in 1962
schreef, besloot hij zijn sono
re gitaargeluid te begeleiden
met het fluiten van de melo
die. „Het was een nieuw ge
luid. Fluiten en gitaarspelen
tegelijk". Het fluiten trok de
aandacht van de producent
van een populaire after-sha-
ve, en kort daarna floot Toots
een reclame-liedje dat een
van de populairste televisie-
advertenties werd. „Elke
keer dat het werd uitgezon
den kreeg ik 50 dollar", her
innert hij zich. „Dat was een
hele verleiding".
Thielemans kreeg zijn muzi
kale opleiding van zijn ou
ders en speelde vanaf zijn
derdejaar accordeon. In 1948
trok hij voor het eerst naar
Amerika als 26-jarige nieu
weling op de gitaar. „Benny
Goodman was de eerste die
belangstelling voor me toon
de", aldus Thielemans, die de
aandacht van de befaamde
bandleider op zich vestigde
via Ray Nance, een lid van
het orkest van Duke Elling
ton. „Ik besloot te proberen
in Amerika te blijven en
jazzmusicus te worden. Maar
ik onderstreep „proberen".
Die wereld zit niet op je te
wachten. Ik speelde bij Bar
Mitzwahs, deed dans-schnab-
bels in het Waldorf-hotel, in
Italiaanse restaurants, voor
20 dollar". Thielemans hoef
de niet lang te wachten.
Hij belandde in 1951 bij het
George Shearing-quintet, in
de hoogtijdagen van de be
bop. „In die tijd, begin jaren
vijftig, waren er maar twee
interessante banen voor gita
risten; bij Duke Ellington en
bij George Shearing. In ande
re groepen was de gitaar een
strikt ritmisch instrument".
Shearing en zijn mannen
reisden het circuit van de
music-houses af. Ze speelden
45 minuten tussen films in.
„We toerden met de besten",
mijmert Toots. „In de bus
van Kansas City naar St.
Louis zat ik naast Lester
Young. Van onschatbare
waarde, dat contact met de
musici. Charlie Parker had
altijd een goed woord voor
me. Als iemand me te na
kwam, zei-ie; „laat mijn jon
gen met rust".
Begin jaren zestig ging Thie
lemans meer in studio's wer
ken en begon hij zijn langdu
rige samenwerking met mu
sicus en componist Quincy
Jones. Nadat hij in 1981 werd
getroffen door een hartaan
val, deed Toots het wat rusti
ger aan, maar nu gaat hij er
weer duchtig tegenaan. Hij
leidt twee groepen. Een in
België, waar hij nog steeds
een deel van het jaar woont.
Die noemt hij een populair
der soort band, met een bas
gitaar. Zijn tweede groep, in
New York, is een zuiver
akoestisch kwartet.
LEIDSE COURANT
LESSEN EN CLUBS
IMO - Middenstands -
AvondschoolLeiden
Eén- en tweejarige Middenstandsopleiding.
De school heeft rijkssubsidie; lesgeld slechts 395,- per cursus
jaar!
Inlichtingen en inschrijvingen (ook in de vakantietijdl): maandag t
m vrijdag van 9.30 tot 17.30 uur bij de directeur van de school: M.
van der Horst. Herengracht 4, Leiden.
Voor beter voetenwerk
nü inschrijven bij
Dansschool Nieuwenhuizen
Hogewoerd 87 - Leiden. Telefoon 071-143705.
Onderwijs-lnstituut MEAB
Mondelinge cursussen voor: steno, talen (conversatie en corres
pondentie). boekhouden, M8A, SPD, A.A., marketing, bedrijfse
conomie. ondernemersdiploma's Ijzerwaren en Parfumerie, mid
denstand. beroepsgoederenvervoer. basiscursussen informatica
en computerboekhouden. MEAB's studiewijzer ligt voor u klaar!
Vraag 'm vrijblijvend aan: maandag t/m vrijdag van 9.30 tot 17.30
uur. MEAB, Herengracht 4, Leiden, telefoon 071-130660en de
MEAB IS NIET VAN GISTEREN, maar van 19461! MEAB: EEN
VERTROUWD ADRES VOOR GEDEGEN LES!!
Houtlaan 40, Leiden
Klassiek ballet - Jazzdance
Modern dance - Aerobics
Fitnesstraining voor dames
Inl. 070-997896
Leer HEBREEUWS. Wij begin
nen met onze cursussen in sept.
ook in Den Haag. Info: Tar-boe-
tressort, tel. 020-717.718 - tus-
09.00-14.00 uur.
Verkeersschool
Tempo
31,90 per les, div. auto's, ook
automaat. Tel. 01717-4823,
b.g.g. 070-457626.
Ie les/3,95
Waddinxveen
Kleinkade 36. woonhuis met
souterrain, achtertuin op het
zuiden, uitzicht op polder,
bouwjaar plm. 1925, indeling
souterrain: douche, toilet, hob
byruimte. Verdieping: woonka
mer met open keuken, afm.
6.45x3.75 m. Verdieping: 3
slaapk.. eigen grond, goed on
derhouden. 103.000.- k.k.
Verboom Makelaardij. Lid
NVM, Julianastraat 6. Waddinx
veen. Tel.: 01828-12309.
PLAATS
EENS
EEN
KLEINTJE
TABBERT Barronese, 7 mtr.,
nwe. stoffering. Tel. 070-
977181.
Te koop KNAUS 350 met ka
chel, koelkast, voort 4900,
560 kg. Tel. 01719-14823.
Te huur v.a. heden TOERCARA-
VANS v.a. 250 p.w. Tel
01719-14823.
TOURCARAVAN Bergland,
3.80 mtr. met voortent, koelk.,
i.pr.st. Vr.pr. 1800. Tel. 070-
998357.
Te koop Travelsleeper VOUW
WAGEN. moet iets opgeknapt
worden. Prijs 750. Tel. 01713-
3571.
UNIEK AANBOD!!
TE KOOP:
Silverline caravan
L. 7 m. br. 3 m. Zit-eetkamer,
keuken, slaapk. en toilet voor 6
pers. Water, electr., gas, pan
nen, servies. Nieuwe grote
voortent 4.5 - 2.5 m met 1 pers.
bed. Grote schuur: V» opberg
en V4 wasgelegenheid met tol
let, water, electr. grasmachine
en tuingereedschap. Grote
B.M., nieuwe zeilen, vaargeld
betaald, winterstalling. Korte
afstand van Den Haag en Kaag.
Lage staan- en liggelden.
Vraagprijs 15.000,-. Br. no. SP
3775 v.h. blad.
T.k. kampeerbus PEUGEOT J7.
APK-gekeurd, 6000,-.
Tel. 01751-12845.
Permanente camping-, vouw
wagen- en caravanshow bij
Theo Stet b.v., het grootste en
goedkoopste adres in Neder
land. Bij ons vindt u ruim 500
nieuwe en gebruikte caravans
vouwwagens in voorraad.
Wij verkopen de topmerken
Beljerland, Hobby, I.T., Roller,
Walker, Sunrider enz. Nu al bij
ons op div. nieuwe en gebruikte
caravans en vouwwagens eind-
seizoen kortingen. Let op! Bij
ons het nieuwste model Walker
vouwwagen type jubileum
3995,-, uit voorraad lever
baar. Nu div. eindseizoen aan
biedingen, caravanvoortenten
div. merken en modellen al van
af 399.-. Zonneluifels vooraar
de caravan vanaf 98.-, raam-
luifels op frame 38.75. In onze
acc.shop vindt u 1001 artikelen
tegen lage prijzen, grondzeilen
3x2.50 mtr. 29.- kl. st. per
maat. dik gevulde slaapzakken
38.75; tenthamers 2.98; 6 kg
gasflessen gevuld 64.95; wa
terpasjes 7.90; bi-pot spoel-
toilet 89.-; blokbatterijen
3.98; tentbezems 4.95 enz.
enz. Bagagewagens keuze uit
50 stuks nw. en gebruikt, al van
af 375.-. Inruil en financiering
mogelijk permanente show da
gelijks van 9 tot 6 uur, zaterdags
tot 5 uur, vrijdagavond koop
avond tot 21.00 uur. Steekter-
weg 78, langs prov.weg Alphen-
/Bodegraven Alphen a/c
Rijn,01720-93845-93844; Heer-
hugowaard 02207-18088.
20.000 m2 verkoopruimte, gra
tis koffiebar. Kom vrijbl. eens
kijken.
Aangeboden CARAVANSTALLING voor vouwwagens en kleine
caravans. Prijzen vanaf 150,-. Caravanstalling Rob Klein, Zuid
einde 90 te Roelofarendsveen. Tel. 01713-3571.
Vakantie voorbij?? Welnee!!!
de laatste showmodellen en nieuwe caravans uit de verhuur
met vele DUIZENDEN GULDENS KORTING.
Onze merken zijn:
Gruau
Dethleffs
Munsterland
en vele sta-caravans:
H.C.C. voor al uw rekreatiebenodigdheden
H.C.C. voor reparatie onder Bovag-garantie
H.C.C. voor caravanonderhoud met Bovag-rapport
H.C.C. voor alle caravanaccessoires
H.C.C. voor financieringen en verzekeringen
HAAGSE CARAVAN CENTRALE RIJKSSTRAATWEG 179
WASSENAAR 01751-12561-17792
De kernreactor in Tsjeroobyl is volgestort, ondergra
ven en ingekapseld, als een Egyptisch grafmonu
ment. De jodiumwolk, die miljoenen mensen op het
westelijk halfrond de angst in de benen joeg, is neer
geslagen, opgelost, overgewaaid. Hoe nu verder? In
deze laatste aflevering uit een serie van vijf wordt
een veelbelovend maar moeilijk bereikbaar alterna
tief voor kernenergie tegen het licht gehouden: kern
fusie. Eerdere afleveringen verschenen zaterdag 2 au
gustus, op dinsdag 5- en woensdag 6 augustus en gis
teren.
NIEUWEGEIN Het lijkt
te mooi opa waar te zijn. Als
we er op aarde in slagen de
zon na te bootsen, is ons»
energieprobleem voorgoed
opgelost. Door net als op de
zon waterstofatomen te laten
samensmelten, komt immers
een onvoorstelbare hoeveel
heid energie vrij: per gram
fusiemateriaal evenveel als
bij de verbranding van tien
duizend liter benzine. En het
aardige is dat de brandstof
in schier onbeperkte hoe
veelheden en erg goedkoop
in vrijwel alle landen van de
wereld voorhanden is. Geen
wonder dat de laatste vijfen
twintig jaar wereldwijd bij
benadering liefst vijftig mil
jard gulden is geïnvesteerd
in het onderzoek naar kern
fusie. Europa, de VS, Japan
en de Sovjet-Unie zijn ver
wikkeld in een race om de
„zon op aarde te brengen"
nog vóórdat de fossiele
brandstoffen zijn uitgeput.
Nu moeten bij dit zonnige
perspectief wel de nodige
kanttekeningen worden ge
plaatst. Die vijftig miljard
gulden heeft tot dusverre
nog geen milliampère aan
elektriciteit opgeleverd, zelfs
niet genoeg om een fiets-
lampje te laten branden. Bij
het wetenschappelijk onder
zoek zijn weliswaar grote
vorderingen gemaakt, maar
of de mensheid er ooit in zal
slagen de temperatuur van
ruwweg honderd miljoen
graden te beheersen die no
dig is voor fusie-energie op
aarde, moet nog bewezen
worden. En wie denkt dat
kernfusie een goedkope, vei
lige en vooral schone ener
giebron is, zal bedrogen uit
komen.
„Toen we ermee begonnen
dachten we dat het sneller
zou gaan, maar met kernfu
sie staan we nu eigenlijk op
hetzelfde punt als begin deze
eeuw ten aanzien van de be
mande ruimtevluchten",
verzucht professor Braams.
Als directeur van het FOM-
instituut voor de plasmafysi
ca en voorzitter van de we
tenschappelijke raad voor
het Europese JET-fusiepro-
ject is hij min of meer dé fu
siespecialist in Nederland.
„In de jaren dertig wisten
we ook wel dat het in theo
rie mogelijk zou zijn om met
een bepaalde hoeveelheid
brandstof en stuwkracht in
een baan om de aarde te ko
men. Maar het duurde nog
zeker dertig jaar voor het zo
ver was. Ook bij kernfusie
weten we dat het kan de
zon bewijst dat dagelijks
en hebben we nog een zeer
lange en moeilijke weg te
gaan".
Niettemin is in dit prille sta
dium al het een en ander te
zeggen over de risico's die
eventueel aan de grootscha
lige opwekking van elektri
citeit met kernfusie kleven.
Een niet onbelangrijke
vraag, aangezien kernfusie
algemeen wordt gezien als
hét energie-alternatief voor
de toekomst. Vermoedelijk
nog deze zomer zal de Euro
pese Commissie een rapport
publiceren waarin de scha
duwzijden van kernfusie
voor zover bekend op
een rijtje worden gezet.
Braams, vooruitlopend op
dat rapport: „Om te begin
nen zitten we met kernfusie
met een afvalprobleem. De
mantel van de fusiereactor'
wordt door voortdurende
neutronenstraling hoog-ra-
dioactief en moet regelmatig
vervangen worden. Afhan
kelijk van de materiaalkeuze
zal dat afval toch voor hon
derden of misschien wel dui
zenden jaren opgeslagen
moeten worden". Een voor
deel is wel dat bij het ver
brandingsproces zélf geen
radioactief afval geprodu
ceerd wordt. Bij de versmel
ting van deuterium en triti
um in een fusiereactor komt
namelijk alleen niet-radioac-
tief heliumgas als „bijpro-
dukt" vrij. Braams: „Het
lijkt alles bij elkaar haalbaar
om bij kernfusie tien tot
honderd maal minder afval
te produceren dan bij kerns
plijting".
De gevolgen voor de omge
ving zullen bij een groot on
geluk in een fusiereactor be
perkt blijven, meent
Braams. „Een ramp zoals in
Tsjernobyl is absoluut uitge
sloten omdat de vluchtige
radioactieve inventaris van
een fusiereactor maar een
paar kilo tritium is. Meer
kan er eenvoudigweg niet
uitkomen. Het is trouwens
vrijwel ondenkbaar dat de
veiligheidsomhulling van
een fusiereactor het begeeft.
Elke overdosis aan brandstof
laat het fusieproces namelijk
ogenblikkelijk stoppen.
Radioactief tritium, een
„zwaar" waterstofatoom, is
overigens geen onschuldig
goedje. Het verbindt zich ge
makkelijk met zuurstof tot
water en wordt bij consump
tie in het lichaam vastge
houden. Daar kan het op mi-
croschaal beschadiging van
organen of weefsel veroorza
ken. Tritium vervalt overi
gens pas na ruim twaalf jaar
tot de helft van zijn activi
teit. Braams: „Het is daarom
wel zaak dat we de tritium-
huishouding binnen de fu
siereactor goed bewaken".
Een fusiereactor zal waar
schijnlijk wel storingsgevoe-
liger zijn dan een kerncen
trale, in de eerste plaats om
dat de installatie gewoon
veel ingewikkelder is. Su
pergeleidingstechnieken, on
gekend grote magneetvelden
en een geraffineerde koeling
en brandstofhuishouding
moeten perfect hand in
hand gaan om het fusiepro
ces vlekkeloos te laten ver
lopen. Bij een storing in een
van de magneetspoelen of bij
het plotseling wegvallen van
de koeling kan een fusiere
actor onherstelbaar bescha
digd raken, aldus Braams.
Fusie-energie is al met al be
slist niet absoluut veilig en
zeker niet schoon, hoewel
een fusiereactor op beide
punten goed kan wedijveren
met een splijtingsreactor.
Anders is het gesteld met de
prijs van fusie-energie.
Daarover is professor
Braams veel minder optimis
tisch. „Bij de proefinstallatie
in Culham zijn we de laatste
jaren op nieuwe problemen
gestuit. Simpel gezegd komt
het er op neer dat we een
bepaalde grens van verhit
ting van het fusiemateriaal
niet kunnen overschrijden.
Hoe meer energie we er in
stoppen, hoe sneller het er
weer uitloopt. Het oplossen
van dat raadsel zal een fu
siereactor waarschijnlijk nog
eens vijftig procent duurder
maken", erkent Braams.
„De vraag is of het nog wel
mogelijk is een economisch
aantrekkelijke fusiereactor
te bouwen. Met de technie
ken die we nu in huis heb
ben zou elektriciteit uit fusie
ongeveer drie maal zo duur
zijn als stroom uit kerncen
trales. Een fusiereactor kan
dus al nooit concurreren met
de huidige splijtingsreacto
ren".
Pas over ruim honderd jaar,
veronderstelt Braams, kan
het „prijsplaatje" van de fu
sie-energie er gunstiger uit
komen te zien. De bouwkos
ten moeten dan wel belang
rijk zijn teruggedrongen en
aan de andere kant zijn de
meeste kerncentrales dan
waarschijnlijk al vervangen
door veel duurdere kweek
reactoren, zoals in Kalkar.
Braams: „We zullen de con
currentieslag uiteindelijk
met kweekreactoren moeten
aangaan, omdat alleen fusie
energie en kernsplijting in
kweekreactoren een vrijwel
oneindige tijdshorizon heb
ben. Maar echt goedkoop zal
fusie-energie in elk geval
nooit worden".
PAUL KOOPMAN
IW «811
Het „hart" van de Europese proefinstallatie in het Engelse
Culham heeft iets weg van een reusachtige doughnut. In de
ringvormige vacuümkamer wordt geëxperimenteerd met hel
se temperaturen en superkrachtige magneetvelden.
