Alleen de
kerk heeft
niet
te lijden
onder
lage moreel
in Lublin
Emancipatie moet
steeds op agenda
ministerraad staan
Hoe de FNV van 6+
voor kabinet een
onvoldoende maakte
MNENLAND/BUITENLAND
QeidóaQounant
ZATERDAG 26 JULI 1986 PAGINA 5
UBLIN Net na twee
jr 's middags stromen ze
mr buiten door de fa-
•ickspoorten als hun
■oege dienst erop zit. Ze
laken deel uit van de
000 arbeidskrachten
irwijl het er 12.000 zou-
n moeten zijn. Maar de
^Ibriek werkt een stuk
eneden de kapaciteit,
mdat de ruwe materia-
i in zeer onregelmatig
I innenkomen, de lonen
I ag zijn en het moreel
het personeel niet
>ed is.
inirnaal een man in de
oege ploeg heeft gedron-
cn tijdens ziin werk. Hij
inkt naar de drank en
opt zeer onzeker. Er wordt
fweerd dat wel een miljoen
arolen per dag thuisblijven
din hun werk vanwege de
li ank. Het alcoholisme, dat
3i< fids de invoering van de
aat van beleg in 1980 met
rt| irongen omhoog ging,
ln ordt door de regering er
en end als een nationale ramp
eiie de maatschappij in het
gemeen schade toebrengt,
eze arbeider uit de ploe-
jndienst in Lublin staat
eus niet alleen,
et is tragisch, zegt profes-
ir Leszek Gilejko, een aca-
emicus in Warschau, dat
et socialisme, een systeem
«baseerd op respekt voor
jjt erk. er tot nu toe nog
rj eeds niet in geslaagd is om
epaste en behoorlijke
erkomstandigheden te
:heppen Een fundamentele
e. erbetering van deze om-
ie andigheden, beweert hij, is
ed een van de belangrijkste
de jciaal-politieke kwesties",
c-,
errises
e!ilejko's naam zegt de ar
beiders hier in de FSC auto-
abriek aan de buitenkant
an Lublin niets. Maar zijn
ewering is er een die velen
i,nder hen van de daken
&uden schreeuwen, als ze
ich daar iets drukker over
t>uden maken.
>e plotselinge crisis in de
amer van 1980 om Solidari-
iit en de langdurige staat
an beleg die daarop volgde,
01 egon in Lublin. De stakin-
,r en die hier zes jaar geleden
laatsvonden waren een ge-
t( erale repetitie voor de gro
Pools straatbeeld op een herfstige morgen in een oude stad. met een rijk verleden.
te voorstelling in Gdansk
die een week of twee daarna
kwam en Lech Walesa naar
voren schoof.
Lublin, dat ongeveer 160 ki
lometer ten zuidoosten van
Warschau ligt, in de richting
van de Russische grens,
heeft betere tijden gekend.
De bevolking bedraagt zo'n
300.000 mensen en de FSC
fabriek is nog steeds een
van de grootste werkgevers.
Andere fabrieken produce
ren landbouwwerktuigen,
verwerken voedsel en brou
wen bier. Ook heeft de stad
een uitsluitend Katholieke
Universiteit, waar de stem
ming redelijk opgewekt is
en een Staatsuniversiteit,
waar de stemming wel wat
zou kunnen verbeteren.
Het is een oude stad met een
rijk verleden, waar eens
prinsen en bisschoppen de
scepter zwaaiden. Er liggen
nog steeds verscheidene pa
leizen op de toeristische rou
te door de stad, maar de
aristokratische sfeer is ver
dwenen. De kerk hier blijft
buitengewoon sterk, niet
minder dan veertien nieuwe
zijn in aanbouw, waarvan
sommige zeer monumentaal
worden. En hier ziin geen
lakse arbeiders te bekennen;
de bouwvakkers zijn alle
maal vrijwilligers, en ook is
er hier blijkbaar geen tekort
aan de benodigde bouwma
terialen.
Vuile overall
Buiten de fabriek vertelt
Marek, een taai uitziend
mannetje in een vuile over
all die al vijftien jaar in de
fabriek werkt, dat het er in
het Polen van nu alleen nog
maar beter op kan worden.
Hij geeft toe dat de lonen
niet hoog zijn met zo'n
20.000 zloti per maand en
dat er een eindje verderop
meer betaald wordt. Maar
hij blijft optimistisch en
meent dat „de Generaal"
woord zal houden en dat
verbeteringen onderweg
zijn.
Twee personen onder dege
nen die steekproefsgewijs
worden ondervraagd weige
ren te praten. Een vrouw zei
„Vraag het maar aan ie
mand anders" en een man,
van ongeveer dezelfde leef
tijd als de eerder genoemde
Marek, knikte met zijn
hoofd in de richting van de
grote fabriek achter hem en
zei „Praat me niet over die
fabriek. Het stinkt...".
Dergelijke geluiden zijn niet
te registeren in de mooie
universiteitswijken van Lu
blin, maar in sommige delen
van de stad kunnen ze niet
ver onder de oppervlakte
liggen. Eerder dit jaar wer
den twee studenten aan de
Katholieke Universiteit,
Andrzej Bereda en Piotr
Szczudlowski, tot een jaar
gevangenisstraf veroordeeld
en ze kregen ook nog een
boete omdat ze pamfletten
hadden verspreid waarin
werd aangedrongen op een
boycot van de vieringen van
de Dag van de Arbeid op 1
mei.
Oorlog
De na-oorlogse geschiedenis
van Polen, en daarmee haar
denkbeeldige weg naar het
communisme, begon, ook al,
in Lublin. Toen het Russi
sche leger de Duitsers uit
eindelijk in 1944 uit de stad
verdreven, werd het de
hoofdstad van het land en
vanuit de kantoren in de 22
juli-straat in het centrum
van de stad werd het land
geregeerd tot aan de bevrij
ding van Warschau zo'n half
jaar later.
Maar de mensen hebben
duidelijk geen tijd voor die
geschiedenis. Voor Lublin,
net als Polen in het alge
meen, zijn de kosten van het
levensonderhoud van het
hoogste belang. De open
markt heeft tachtig over
dekte kraampjes en bijna
honderd tafels op schragen
die worden bemand door
particuliere boeren of boe
rinnen die groente verko
pen. Maar daarnaast zijn er
ook nog eens tientallen min
der officiële „meelopers" die
tweedehands kleding, in het
westen gemaakte shampo,
digitale horloges en dergelij
ke bij opbod te koop aanbie
den.
Enkele van deze kooplui
hebben niets betaald voor de
vierkante meter waar ze
hun koopwaar aanbieden.
Een officieel geregistreerd
stalletje kost 6000 zloti per
maand. Maar deze onofficië
le, „onregelmatige" kooplie
den weigeren om wat dan
ook te bespreken, vooral als
ze buiten de wettelijk vast
gestelde marktgrenzen ope
reren. Oude vrouwtjes, som
mige een heel eind in de ze
ventig, komen hier al tien
tallen jaren om tweedehands
kleding te verkopen. Zij lij
ken wel tevreden. „Het le
ven voor de oude mensen in
Polen is niet slecht" zegt
Maria „want de jongeren
helpen hen als het nodig is."
Kerken
De kerk vormt weer een an
der deel van de vergelijking.
In Lublin is een van de
armste parochies de grootste
en meest indrukwekkende
van de genoemde veertien
kerken aan het bouwen.
Grenzend aan het hoofdge
deelte van de kerk, dat
ruimte biedt aan congrega
ties van 4000 mensen en
meer, zijn er faciliteiten
voor onderwijs, vergaderin
gen en sociale bijeenkom
sten.
Bouwvakkers voor dit werk
zijn gemakkelijk te vinden.
Op een „gemiddelde" avond
zijn er 40 of 50 en zij schij
nen zelfs de moeilijkst te
krijgen bouwmaterialen te
kunnen „vinden". En als zij
zelf gebrek ergens aan heb
ben, kunnen ze wel eens een
voedselpakket uit het bui
tenland krijgen. De retori
sche vraag de Polen wil
len vechten voor hun land
en zijn bereid ervoor te ster
ven, maar waarom willen ze
er niet voor werken?
schijnt in het geval van de
werkzaamheden voor hun
kerk niet van toepassing te
zijn.
Het is met de parochianen
hier, en evenzeer in de rest
van Polen, dat de Generaal
op zo'n ruwe manier een di
aloog wenst. Dit is begrijpe
lijk, wan.t 90 procent of
meer van de 37 miljoen Po
len zijn katholiek en minder
dan een op de 18 is lid van
de „regeringspartij".
De staat doet een dringend
beroep op de hulp van de
kKerk, die ze zo hard nodig
heeft om het probleem van
de motivatie en een massa
andere problemen te kun
nen oplossen.
Voor het moment blijft er
echter een enorm obstakel
voor de vooruitgang op dit
gebied, hoewel Kardinaal
Glemp dan zo af en toe Ge
neraal Jaruzelski ontmoet
om te zoeken naar gemeen
schappelijk terrein. De lei
ders van het land controle
ren alles wat ze maar kun
nen met betrekking tot wat
de kerk zegt en doet. Maar
de kerk geeft over het alge
meen helemaal niets om wat
de regering denkt. En dat
weet de regering maar al te
goed.
MICHAEL SIMMONS
■fiNEMARIE GREWEL GEEFT MINISTER
KONING VOORDEEL VAN TWIJFEL
IN HAAG Minister
n de Koning zal het de
mendp jaren niet ge-
ikkelijk krijgen. Niet
een is hij bewindsman
n sociale zaken, werk-
legenheid en Antil-
lanse zaken maar op de
lop toe is hij ook nog
verantwoordelijk
or het emancipatiebe-
Als informateur
eft hij het echter zelf zo
tvild.
tien jaar is het staatssecre-
iaat voor emancipatie (we
ns overbodigheid?) opgehe-
n. De drie grote politieke
tijen hebben om beurten de
It vervuld: Jeltien Kraaije-
Id-Wouters (CDA) was de
ste. gevolgd door Hedy
Incona (PvdA) en Annelien
ippeyne van de Coppello
VD). En nu gaat De Koning
zelf doen. In de vrouwen-
_jing heeft dit alom tot
tieve reacties geleid, va-
ind van teleurstelling tot
woede. Gevraagd was een mi
nister voor emancipatiezaken,
het werd een minister in de
persoon van Jan de Koning
die „het er bij gaat doen". Ook
al zegt hij „er zin in te heb
ben".
Ook binnen De Konings eigen
CDA wordt het opheffen van
emancipatiezaken betreurd.
„Ik vind het heel erg", zegt
Corry Botman, voorzitter van
het CDA-vrouwenberaad.
„Het gaat bij emancipatie om
een jong beleid dat nog lang
niet door iedereen even se
rieus wordt genomen. Juist
daarom was een vrouwelijke
staatssecretaris voor emancipa
tie zo belangrijk".
Annemarie Grewel, vice-voor-
zitter van de Emancipatieraad
bekijkt de nieuwe bijbaan van
De Koning met gemengde ge
voelens. „We hadden dit kun
nen zien aankomen. In februa
ri liet De Koning in de Twee
de Kamer al doorschemeren
dat ook een man emancipatie
zaken zou kunnen behartigen
en dat het in een rpinisterpor-
tefeuille terecht zou kunnen
komen. Daar heeft toen nie
mand op gereageerd. Nu blijkt
dat hij op dat moment voor
zichzelf de knoop al had door
gehakt".
Ministerraad
Grewel: „De Koning heeft zelf
gezegd dat je aan een minister
die emancipatiebeleid krijgt,
hoge eisen moet stellen. Dat
betekent dus dat hij alle on
derwerpen die in de minister
raad aan de orde komen moet
toetsen aan de gevolgen voor
vrouwen. Bovendien heeft hij
de verplichting om elke week
het emancipatiebeleid op de
agenda van de ministerraad te
zetten".
Ondanks haar optimisme
klinkt toch een licht cynische
ondertoon in Grewels woor
den door. Ze geeft toe, ze had
liever gezien dat een vrouw
zich met het emancipatiebeleid
zou bezighouden. „Iemand die
zich identificeert met vrou
wenproblemen en die door de
vrouwenbeweging als repre
sentatief wordt beschouwd".
Annemarie Grewel: „Nederland heeft zo'n beetje het laagste per
centage werkende vrouwen".
In het regeerakkoord wordt
door De Koning het emancipa
tiebeleid vertaald in herverde
ling van betaalde en onbetaal
de arbeid en het scheppen van
werkgelegenheid voor vrou
wen. Een formulering waar
niet iedereen even gelukkig
mee is. Annemarie Grewel:
„Emancipatie is natuurlijk
meer. Goed, arbeid en arbeids
tijdverkorting hangen welis
waar samen met het streven
naar economische zelfstandig
heid, maar wil je het volledige
veld omvatten dan heb je daar
een dagtaak aan. Het is de
vraag of hij daar zoveel tijd
aan kan besteden".
Eenzelfde argument brengt
Corry Botman te berde.
„Emancipatie wordt onderdeel
van algemeen beleid. Alle de
partementen moeten, conform
het regeerakkoord, eigen
emancipatieplannen opzetten.
Juist daarom is een coördine
rende functie nu zo belangrijk.
Ik moet nog zien of de overige
ministers met veel voortva
rendheid het emancipatiebe
leid ter hand nemen. Tot nu
toe is er weinig van terecht ge
komen en ik zie het nog niet
gebeuren. De komende vier
jaar zullen de vrouwen zelf
enorm aan de bel moeten gaan
trekken".
Kwaadwillend
Grewel: „Als je kwaadwillend
bent dan zeg je, dat het staats
secretariaat emancipatiezaken
moedwillig is opgeheven. Kijk
maar naar uitlatingen van de
ministers Ruding en Van Aar-
denne in de afgelopen kabi
netsperiode. Mannen die nu
niet bepaald hebben laten
merken dat ze het emancipa
tiebeleid hoog in het vaandel
hebben staan. Maar emancipa
tiebeleid kun je niet zo maar
wegdoen. Het is een brede be
weging met duidelijke ontwik
kelingen".
Minister De koning kan reke
nen op een ongekende contro
le. Alle vrouwenorganisaties
hebben laten weten zijn doen
en vooral zijn laten nauwkeu
rig te zullen volgen. Het zal
druk worden op de stoep van
zijn departement.
De FNV heeft al aangekon
digd in september een plan bij
de bewindsman in te dienen
teneinde gelijke rechten op be
taalde arbeid voor vrouwen te
realiseren via het opzetten van
positieve actie-bureaus. Daar
naast wenst de FNV snel een
anti-discriminatiewetgeving
zonder ontsnappingsclausules
en regelingen voor ouder
schapsverlof. „Als de minister
dat regelt dan vinden we dat
hij iets laat zien van zijn se
rieuze bedoelingen met de
emancipatie", meent FNV-be-
stuurder Karin Adelmund.
Ook het CDA-Vrouwenberaad
zal menigmaal bij De Koning
aan de bel hangen. Botman:
„We zullen zeker aandringen
op betere kinderopvang. Eén
van de belangrijkste voor
waarden om te komen tot eco
nomische zelfstandigheid van
vrouwen. Bovendien heeft de
CDA-fractie meer vrouwen
dan ooit in de Tweede Kamer
die allen emancipatie hoog in
het vaandel hebben staan. Ik
denk dat minister De Koning
het nog weieens heel moeilijk
kan krijgen", belooft Botman.
Na drie staatssecretarissen
voor het emancipatiebeleid
kan de discussie volgens Gre
wel niet op een lager pitje
worden gezet. Ze erkent dat er
de laatste tien jaar veel ten
goede is veranderd. „Maar het
is een ontwikkeling die zich
doorzet. Nederland heeft zo'n
beetje het laagste percentage
werkende vrouwen. In andere
landen is het doodgewoon dat
vrouwen werken. Er is een
tijd geweest in ons land dat je
je als man op je borst kon
slaan als je vrouw thuis kon
blijven omdat je genoeg ver
diende. Dat ethos leeft nog
steeds bij ons, maar ik denk
dat dat langzaam gaat veran
deren".
MARGA RIJERSE
DEN HAAG De geloof
waardigheid van 's lands
grootste vakcentrale, de
FNV, is in het geding. De
wat genoemd wordt
„nieuwe zakelijkheid >en
redelijkheid" van de FNV
begint de heren Pont en
Stekelenburg, respectieve
lijk voorzitter en vice-
voorzitter, intussen aardig
op te breken.
Dat mag worden afgeleid uit
de verwikkelingen rond de
aanvankelijke zes plus die het
regeerakkoord van het nieuwe
kabinet kreeg, maar die deze
week na veel intern tumult, in
een brief van de FNV aan de
Tweede Kamer alsnog werd
gewijzigd in een onvoldoende.
De jaren van scheldkannona-
des aan het adres van cen
trum-rechtse coalities (het tijd
perk-Kok) zijn voorbij. Dat er
kennen zelfs de onverzettelij-
ken in de grootste vakcentrale.
„Alleen maar schelden blijkt
niets op te lossen, dus kiezen
we voor een zakelijker bena
dering". Maar zo zakelijk als
de eerste reactie van de FNV-
top op het regeerakkoord was
nou ook weer niet de bedoe
ling. Die schoot bij tal van
FNV'ers en sociaal-democra
ten absoluut in het verkeerde
keelgat. Vriend, maar ook me
nig vijand, was eind vorige
maand stomverbaasd vice-
voorzitter Johan Stekelenburg
een „redelijk positief" oordeel
te horen vellen over de kabi
netsplannen: in de vorm van
een 6 plus. Dat betekende een
forse streep door de rekening
van Wim Kok die als plaats
vervanger en opvolger van
Den Uyl zijn voorgenomen
frontale aanval op het regeer
akkoord ook plotsklaps moest
bijstellen en met een saus van
redelijkheid moest overgieten.
Het bleef niet bij het fronsen
van wenkbrauwen. Onder lei
ding van Greetje Lubbi en
Jaap van de Scheur, de voor
zitters van de radikale Voe
dingsbond FNV en de grootste
in de FNV-familie, de Abva
Kabo, viel het overgrote deel
van de federatieraad van de
FNV over de uitlatingen van
hun leiders heen. Dat resul
teerde er deze week in dat het
aanvankelijk positivisme als
nog werd omgezet in „forse
kritiek".
Matje
Ook de PvdA riep de FNV op
het matje. De verhoudingen
tussen de vakcentrale en de
politieke partij waren al ver
stoord door het in mei bereikte
akkoord in de Stichting van de
Arbeid tussen werkgevers,
vakbeweging en kabinet over
de aanpak van de werkloos
heid. Dat was uiteraard als
steun voor het kabinet uitge
legd en gebruikt terwijl de
FNV net een paar miljoen had
uitgegeven om te voorkomen
dat CDA en VVD nog eens de
meerderheid zouden halen. De
Partij van de Arbeid be
schouwde het als een vorm
van verraad dat de FNV zo
vlak voor de verkiezingen zo
duidelijk met het kabinet in
zee was gegaan.
Er vielen toen al harde woor
den in het gesprek tussen
PvdA en FNV. Wim Kok was
als gewoon lid, maar ook als
oud-voorzitter van de FNV en
toekomstig PvdA-leider, bij de
eerste gesprekken aanwezig.
Hij hield echter wijselijk zijn
mond en liet de verwijten over
aan zijn voorganger Den Uyl.
Echt lekker zat het Kok ech
ter niet. Een kleine tien maan
den geleden stond hij immers
nog aan het roer van de FNV,
en het gezegde luidt „oude
liefde roest niet". Bovendien
had hij zelf zijn opvolgers aan
gewezen of opgeleid. De eerste
reactie van de FNV op het re
geerakkoord scherpte de me
ningsverschillen tussen PvdA
en FNV alleen nog maar aan.
Erger voorkomen
Het feit dat Stekelenburg en
niet Pont (vakantie?) als eerste
woordvoerder naar buiten trad
heeft overigens nog ergere in
terne en externe kritiek kun
nen voorkomen. Binnen de
FNV was immers niet ieder
een even gelukkig met de be
noeming van Pont en vooral
de voedingsbond had liever
Stekelenburg in de functie van
voorzitter gezien. Pont heeft
zich de eerste tien maanden
van zijn voorzitterschap ont
wikkeld tot een zeer aimabele
man, die zich echter volgens
menigeen in FNV-kring te
aardig toont tegen werkgevers
en regering. De wat fellere
Stekelenburg ligt beter, niet
alleen bij de bondsvoorzitters,
maar ook bij de achterban die
hem nogal eens verwart met
zijn tweelingbroer bij Studio
Sport.
Zou het Pont zijn geweest die
de positieve geluiden over het
regeerakkoord had verwoord
dan had het hem zwaar kun
nen opbreken. De figuur van
Stekelenburg heeft kunnen
voorkomen dat het voorzitter
schap van Pont ter discussie
zou worden gesteld. Overigens
is het laatste woord over de es
capades van het federatiebe
stuur, waar vooral nu mensen
met ervaring als Kok, Bode en
Drabbe node worden gemist,
nog niet gezegd.
Aangepast
Als eerste resultaat van de in
terne ruzie over de nieuwe za
kelijkheid van de FN V-top en
de bijkomende verwijten van
de socialistische vrienden op
het Binnenhof is nu het rap
portcijfer dat Nederlands
grootste vakcentrale aan het
nieuwe kabinet gaf drastisch
aangepast. In de tweede, dit
keer officiële verklaring van
de FNV op het regeerakkoord
is het woordje „positief" ver
anderd in „forse kritiek".
Het doet voorkomen dat men
het regeerakkoord wat beter
heeft gelezen en toch tot de
conclusie heeft moeten komen
dat het al met al niet die ro
zengeur en maneschijn is die
men er in eerste instantie in
dacht te lezen. Werd aanvan
kelijk de aanpak van het kabi
net om de werkloosheid in
1990 onder de 500.000 geroemd
(„hoera, precies zoals wij voor
stellen"), nu blijkt dat de FNV
ineens is gaan twijfelen over
de haalbaarheid.
Ook Jaap van de Scheur heeft
zijn zin gekregen. De AbvaKa-
bo-voorzitter verweet het fe
deratiebestuur een te zwak
verweer te hebben laten horen
tegen de voorgenomen bezui
nigingen in de collectieve sec
tor. Er worden in de brief die
de FNV deze week naar poli
tiek Den Haag stuurde dan
ook aanzienlijk scherpere uit
spraken gedaan. Dank zij in
grijpen van voorzitter Schüller
van de Bouw- en Houtbond
FNV en de AbvaKabo-voorzit-
ter wordt nu in de brief ge
waarschuwd voor een verlies
van tienduizenden banen bij
de (semi)overheid en de sterk
van collectieve uitgaven af
hankelijke bedrijfstakken als
de bouw. Met deze inderhaast
verzette bakens hopen de stra
tegen van FNV en PvdA beide
organisaties weer op een gelij
ke koers te hebben gebracht.
Maar of alle plooien hiermee
zijn gladgestreken is zeer te
betwijfelen.
