meer in tren
Nederlandse
toeristen
'VV ;JN»
iv.
ii"
Luxemburg
een warm
hart toe
finale
k üx
lyÉS
M IS *\i
|§M
HLL5
ZATERDAG 12 JULI 19
*,«ïi
f'
v J» - V
^s* J*
tembcr met een plechtigheid voor het
monument van de Amerikaanse soldaat.
Luxemburg is vol herinneringen aan
deze gruwelijke oorlogswinter. Maar het
leven herneemt zijn loop, ook met de
vrome doch enigszins komische choreo
grafie van de vermaarde springprocessie
in Echternach. met wijnfeesten, markten
en kermissen. Bad Mondorf herdenkt in
1986 dat hier de sterkste man ter wereld
John Grun. alias John Marx. 118 jaar
geleden ter wereld kwam. De door hem
gebruikte halters en gewichten worden er
als relikwieën bewaard en aan het volk
getoond.
De hoofdstad ziet om in verwondering
naar de tijden van weleer, toen Luxem
burg een ontzagwekkende vesting was
met nog geen tienduizend inwoners. Bij
de ontmanteling van al die wallen, forti
ficaties, bastions, torens en andere ver
dedigingswerken in 1818, na het Congres
van Wenen, zijn er genoeg steenklompen
vergebleven om de toeristen te imponc
Gespleten
De Promenade de la Cornichc voer
wandelaars lot hoog boven de snelvlie
tonde Alzette en Pétrusse, over monu
mentale bruggen als de Pont Adolphe
gebouwd rond de eeuwwisseling, zesen
veertig meter boven het dal. Al die klo
ven en ravijnen geven Luxemburg he
aanzien van een canyon, waarin stout
moedige bouwmeesters hun dromen vat
een onneembare vesting verwezenlijk
hebben. Maar zo ontstond ook hel deco
voor een vertederende operette. Het Ie
gertje kan nauwelijks voldoende man
schappen leveren voor een verdubbeling
van de wacht bij hel groothertogelijk pa
leis. De nieuwe Groothertogin-Charlot
tebrug is het symbool van Luxemburg!
bijna traumatische gespletenheid. Deze
indrukwekkende, moderne staalcon
structic geeft toegang tot een nieuwe stad
van glas. staal en beton, voornamelijk
bestaande uit complexen voor de Euro
pese Gemeenschap. Een strakke kan
toorzuil van 22 verdiepingen beheerst
dit steriele panorama, waarin beelden
van Henry Moore voor verzachtende
omstandigheden pleiten. In dit Manhat
tan van Luxemburg zag men er niet te
genop vijf miljoen gulden uil te geven
voor een zwembad ten behoeve van de
EG-functionarissen. er zijn dure hotels
verrezen en in de behoefte aan golfterrei
nen is voorzien. Hel milde financiële
klimaat heeft er toe geleid dat de stad
bovendien verrijkt is met een financieel
centrum vol bankgebouwen van tussen
de honderd en honderd vijftig bedrijven.
Dank zij de scheiding tussen oud en
nieuw is het eertijds zo onbeduidende
provinciestadje toch zichzelf gebleven
met een gezellig centrum in de buurt
van de Vismarkt. Huizen in Lotharingse
stijl, een complex restaurants achter
klassieke gevels en véél terrassen noden
tot verkenning. Het paleis van de groo
thertogelijke familie met een balkon
waarop toejuichingen in ontvangst geno
men kunnen worden, wekt herinnerin
gen aan de tijd waarin Nederland en Lu
xemburg samen een Personele Unie
vormden. Een ruiterstandbeeld van Wil
lem II staat op het naar hem genoemde
plein. Met veel respect spreekt men nog
altijd over Prins Hendrik der Nederlan
den (Hendrik de Zeevaarder) en diens
gemalin Amalia. Honderden objecten
- bruggen, scholen.' stations, kerken en
raadhuizen - illustreren zijn geslaagde
pogingen om dit landje vooruil te hel
pen. In zijn bijna dertigjarige regerings
periode heeft deze stadhouder bijvoor
beeld veel gedaan voor de ontwikkeling
vaiT het spoorwegnet.
Er kwam een tragisch einde aan zijn le
ven toen schoolkinderen uit Walfcrdan-
ge - waar hij zijn kasteel bewoonde -
hem besmetten met de onder hen heer
sende mazelen. Dat gebeurde ,op een
schoolkcrstfecst in 1878. Een paar weken
later overleed hij aan de gevolgen van
deze ziekte.
Optocht
Zo geeft een bezoek aan stad en omme
landen stof tot overpeinzing. Wie er vro
lijk vandaan wil komen moet lussen 23
augustus en 8 september de vermaarde
kermis gaan bezoeken, een transformatie
van de Herdersmarkt. in 1340 voor het,
eerst georganiseerd door Jan de Blinde.
Op de laatste dag van augustus trekt een i
schitterende optocht door de straten.
waarin met .linten versierde schapen i
worden meegevoerd. Muzikanten spelen
dan de „Hammelsmarsch". een oude li
melodie waarnaar de heren die voor de
EG landbouwpolitiek bedrijven met ver-1
tedcring luisteren.
Er is in de stad volop keus uit hotels in
alle prijsklassen, met in totaal bijna drie
duizend kamers. Maar kamperen blijft'!
het ideaal van de Nederlandse' gasten.
Volgens de laatste statistieken nemen zij i
op de camping zelfs meer dan de helft i
van het totale aantal overnachtingen
voor hun rekening! Nog meer verbazing
wekken de laatste cijfers over de som-i
men gelds die Nederlandse toeristen in
de nab'uurgewcsten uitgeven. Zij be
steedden vorig jaar volgens gegevens i
van de banken in België en Luxemburg
22 procent meer dan in 1984. Alleen de
Bondsrepubliek Duitsland had nog meer
profijt van ons reisverkeer; daar werd in
totaal bijna twee miljard geïncasseerd
van het totale budget voor onze buiten
landse reizen dat de tien miljard gulden
ruimschoots overschreed.
LEO LEEUWIS
Trekkers^
DEN HAAG - Slapen in trekkers-
hutten is een nieuwe mogelijkheid,
die het midden houdt tussen kam
peren en overnachten in een zo
merhuisje. Deze variatie op de in
Scandinavië al lang ingeburgerde
stuga of hytter, zijn nu al op circa
250 terreinen in ons land te vin
den.
De inrichting bestaat uit tweemaal twee
stapelbedden met matrassen, een tafel
met vier stoelen, een tweepits gasstel,
kapstok, afvalbak en verlichting. Er kan
niet gestookt worden om eventuele kou
te verdrijven en men moet gebruik ma
ken van de sanitaire voorzieningen el
ders op het terrein. Spartaans kan men
zo'n verblijf niet noemen, maar bepaald
comfortabel is het ook niet. gelet op het
feit dat men ook zelf de slaapzakken en
eventueel keukengerei moet meebren
gen. Voor fietsers, wandelaars, ruiters,
automobilisten en soms ook kanoërs (als
zij het goed uitkienen) bestaat de moge
lijkheid om een tocht uit te stippelen en
van nacht tot nacht de hutten te reser
veren. De ANWB, die nogal wat beden
kingen heeft tegen het reserveringssys
teem, heeft een trekkershuttengids (gra
tis voor de leden) gepubliceerd en een
kaartje van elke provincie waarop staal
/en waar men dc hutten kanjj
vinden. Niet alleen de ANWB heeft eenP
mooi boekje over trekkershutten. VoorP
het eerst presenteert het Nederlands Bu-p
reau voor Toerisme (NBT) dit jaar eenjj
rijk geïllustreerde brochure van 32 pagi-P
na's, waarin alle trekkershutten zijn ver-f(
meld, met de terreinen waarop zij staanjS
en de daar aanwezige voorzieningen.P
Provinciekaartjes wijzen ook in deze fol-P
der de weg naar de trekkershutten en omP
het geheel nog eens extra op te fleuren F
worden voor elk gewest babbelende va-P
kantiegangers opgevoerd, die in eenP
soort ansichtkaartentaaltje dc lof vanP
hun blokhut bezingen. Er is dus overall
aan gedacht, in die landelijke wegwijzer, P
maar niettemin hebben ook provinciale^
VVV's nog een duit in het zakje gedaan n
met een eigen drukwerk over trekkers-P
hutten in hun gebied, ook al compleet P
met overzichtskaarten. Voor informatie
kan men terecht bij de VVV- en ANW-r
B-kantoren, waar genoemde brochures!'1
verkrijgbaar zijn. Uit de NBT-folder^
blijkt dat er nu een centraal boekings-^
kantoor is in Leidschendam, waar men J
ook voor de zelf uitgestippelde tochten
hutten kan aanvragen, maar per reserve
ring wordt daarvoor tien gulden in reke
ning gebracht. Er kan ook rechtstreeks
contact worden opgenomen met de hut
ten-beheerders. wier adressen in alle
drukwerken zijn vermeld, compleet met
telefoonnummers.
VOORAL CAMPINGS
INTREK
H* itcf ntw
■L
■A V -\ i-
m «J mj
...rï1»
m {F i
Vijftig vlooiebeten in één nacht,
twaalf dagen constipatie als voor
bereiding op een onstelpbare buik
loop, koortsvisioenen, dorst, zuur
stofgebrek, uitputting; er zijn men
sen die er alles voor over hebben
om onder extreme omstandigheden
te kunnen reizen.
Herbert Paulzen is er een van. Hij kan
als excuus aanvoeren dat er nu eenmaal
ook geschreven moet worden over het
lot van zwervers die gebaande paden en
luxe hotels schuwen. Als hoofdredacteur
van het blad Reizen (tot voor kort be
kend als de Toeristenkampioen) neemt
hij zelf graag de barre trektochten voor
zijn rekening. Zo krijgt hij ook de kans
te bewijzen dat toeristische journalisten
een vermoeiende baan hebben en soms
behoorlijk moeten afzien.
Toch blijft Herbert Paulzen in dit gezel
schap een „eenzame wolf'. Hij wekt de
indruk deze uiterst primitieve omstan
digheden nodig te hebben om geïnspi
reerd te kunnen schrijven. Heeft hij al
veel zware trektochten door India en an
dere landen achter de rug; in zijn eerste
boek „Tussen goden en demonen" trot
seert hij de volstrekte chaos die een
vreemdeling te wachten staat als hij op
eigen houtje door de Himalaya wil trek
ken.
Paulzen voelt zich dan pas goed in zijn
element. Hij blijft rusteloos en gejaagd
op zoek naar de kern van de zaak, tot hij
bijna verscheurd is door wilde honden
of kokhalzend zijn zoveelste mok ranzi
ge boterthee drinkt. Het lijkt soms op
een vlucht uit de civilisatie, zijn vereen
zelviging met de zeden en gewoonten
van een land, ook als die er toe leidt dat
je soms de keutels van een yak aanziet
voor een brokje tsampadeeg. Zwerver
Paulzen maakt er geen ophef van als hij
zich dagenlang niet kan wassen en
doodsangsten uitstaat in de bak van een
vrachtwagen, die hem over woeste pas
sen sleurt. Hij verheerlijkt zijn ontberin
gen niet, maar probeert ze ook niet te
verzachten. Het authentieke levenspa
troon van de bewoners wil hij ook het
zijne maken, zeker als hij samen met
zijn sherpa's door de bergen trekt.
Geen wonder dus, dat het verslag over
dit zware en vuile werk van de eenling
zich soms laat lezen als een avonturen
roman maar hoe overweldigend, drei
gend en majestueus het landschap ook
is. Paulzen laat zich niet verleiden tot
een hoogdravende beschrijving. Hij no
teert wat de natuur hem in 's werelds
hoogste berglandschappen te zien geeft
zonder veel commentaar. Hetzelfde
geldt voor de fascinerende taferelen op
markten en tempelpleinen of waar dan
ook. De auteur bedient zich soms van
een zeer gecomprimeerde stijl, als uit
een dagboek. Dit flitsende, nerveuze
kortschrift laat ruimte voor zoveel mo
gelijk details en geeft perfect weer hoe
Paulzen zijn waarnemingen heeft ge
daan.
Staccato. Het is de stijl die past bij ie
mand die zo gretig belust is op het regis
treren van alles wat hij te zien krijgt aan
wondere en bizarre taferelen. Daarmee
weerlegt Paulzen zelf de mening van zijn
uitgever, als zou hij een reisboek hebben
geschreven waarop de Engelsen het pa
tent leken te hebben. Hij is er het type
niet voor om bijvoorbeeld de wereld
vanuil de eerste-klascoupë in een trein te
observeren en een bezonken oordeel te
geven over alles, wat hij aan zich voorbij
ziet trekken.
Hoezeer de auteur streeft naar een snelle
en dynamische reportage blijkt ook uit
zijn overmaat aan dialogen. De vondst
om het gebrekkige Engels van zijn ge
sprekspartners letterlijk weer te geven
wordt daarbij wat te lang uitgesponnen.
Maar het verhoogt toch de leesbaarheid
van dit avontuurlijke relaas, net als de
vaag-erotische functie die is toebedeeld
aan de telkens weer opduikende Maria,
een medereizigster wier toeschietelijk
heid overigens op een laag pitje staat.
Vaag zijn ook de schaarse verwijzingen
naar verloren liefdes van de schrijver in
zijn vaderland, te summier om te kun
nen dienen als verklaring voor zijn soms
bijna roekeloze dadendrang op gletsjers
en bergtoppen en grimmige passen.
Het gaat Paulzen trouwens niet alleen
om die uitdagingen en het ondergaan
van wéér zo'n kwellende ervaring. Hij
wil ook zoveel mogelijk vertellen over
de goden en demonen in de Himalaya
en de mensen die in hen geloven. Mis
schien heeft hij zich daarbij te veel ge
spiegeld aan schrijvers als V.S. Naipaul
in zijn „Tussen de Gelovigen". Beperkte
deze zich tot moslimlanden, het door
Paulzen bereisde gebied omvat de aan
hangers van ten minste drie wereldgods
diensten en zeer specifieke variaties
daarop. Een verwijzing naar deze achter
gronden kon niet achterwege blijven, te
meer omdat zoveel fameuze heiligdom
men bezocht werden. De godsdienst be
paalt ook in hoge mate het culturele en
sociale leven.
Paulzen heeft zijn overdosis aan infor
matie op dit gebied willen verlevendigen
door allerlei min of meer diepzinnige ge
sprekken met mensen die hij tegenkomt
in grotten en kloosters, rammelende bus
sen en morsige herbergen. Hel wordt
echter te veel van het goede, om in zo'n
boek óók nog eens de ingewikkelde le
vensbeschouwelijke en politieke proble
men te gaan uitdiepen, waar al hele bi
bliotheken over volgeschreven zijn.
Interessanter is wel het laatste hoofdstuk
„Christus in Kashmir" over zijn bezoek
aan het vermeende graf van Jezus. Het
weergeven van wat hij ziet is Paulzens'
kracht, méér dan zijn filosoferen over ei
gen en andermans innerlijke roerselen.
Het reisboek, in deze vorm inderdaad
iets nieuws voor ons land, is uitgegeven
door Het Spectrum, bevat als illustratie
materiaal enkele kaartjes en kost 29,70
gulden.
LEO LEEUWIS
BovenPanorama van Echternach, het plaatsje
waar jaarlijks de vermaarde springprocessie wordt
gehouden.
Rechts: Luxemburg heeft een voor onze begrippen
majestueus berglandschap vol ravijnen, wouden en
vredige dalen. Zoals de Wolfskloof in het gewest
dat zich Klein Zwitserland noemt.
LUXEMBURG - Luxemburg
maakt er nooit veel ophef van dat
het jaar op jaar bezocht wordt door
een verbluffend aantal Nederlandse
akantiegangers en dagjesmensen.
Het is niet aan dure reclamecam
pagnes te danken dat ons volk met
meer dan zevenhonderdduizend
overnachtingen een dominerende
rol speelt op de dozijnen campings.
Als tweede op de ranglijst scoort
België nog niet de helft van dit
aantal en de Luxemburgers zelf
vormen met ruim honderd vijftig
duizend nachtjes slapen een zeer
bescheiden minderheid.
Wal is hel dat ons zo aantrekt in dit mi
niatuurstaatje? De knusheid misschien
van een groothertogdom dat qua opper
vlakte en vorm met onze kleinste pro
vincie (Drenthe dus) vergeleken kan
worden'.1 Maar binnen die enge begren
zingen van 2600 vierkante kilometer tilt
het een naar onze begrippen al gauw ma
jestueus berglandschap naar het zwerk,
vol ravijnen, wouden en vredige dalen.
Hoewel geen top hoger reikt-dan zeshon
derd meter, noemt een gewest zich Klein
Zwitserland.
Dit alles maakt op ons volk een onuit
wisbare indruk, van generatie op genera
tie blijkbaar, temeer omdat deze welvin
gen zich al voordoen op nog geen hon
derd kilometer van onze grens. Zo dicht
bij. met toch een totaal ander landschap
en bovendien nog betaalbaar; aan deze
combinatie dankt Luxemburg ook in
1986 de faam als toeristenparadijsje.
Mevrouw Anne Marie Leysen-Dries-
kens. die op de ambassade in Den Haag
dit toerisme vanuit ons land in de juiste
banen leidt, gewaagt van gunstige voor
tekenen. Haar verkeersbureau registreert
een grote vraag naar staanplaatsen op
campings, naar zomerhuisjes, bungalows
en appartementen. Misschien is dit een
reactie op vorig jaar toen veel Nederlan
ders door de langdurige regenval-natte
voeten hebben gekregen op de kampeer
terreinen en verder naar het zuiden trok
ken.
Genoemde accommodaties zijn favoriet.
De Luxemburgse hotels trachten al ja
renlang correcties aan te brengen op dit
gedrag van hun Benelux-partners. Ook
voor 1986 kan men weer de fraaie bro
chure „Tot uw dienst" raadplegen, waar
in bijna honderd hotels en restaurants
zich presenteren met kleurenfoto's en
een uitvoerige beschrijving.
Keuken
Buiten de hoofdstad kenmerken vele ho
tels zich nog door een wat ouderwets
dienstbetoon, maar het comfort begint
nu zienderogen toe te nemen. Dat de
Luxemburgse hotelerie ook luxe en ex
clusiviteit te bieden heeft, bewijst een
nieuwe folder van dertien samenwerken
de bedrijven in Echternach. Berdorf en
enkele andere plaatsen behorende tot het
gebied Klein Zwitserland. Als criterium
voor dit verbond hanteerde men de eis
dat het huis een gerenommeerde keuken
moest hebben. De pensionprijzen maken
duidelijk dat een goede chefkok plus ge
volg tegenwoordig niet goedkoop is. In
de stad Luxemburg, met een grote con
centratie van EG-diensten. was men al
gewend aan de hogere tarieven, elders
hebben de renovaties voor aanpassing
gezorgd.
„De Nederlanders die hier komen zoe
ken goedkoop onderdak", aldus mevr.
Leysen, maar zij moet toegeven dat wij
het er ook niet slecht afbrengen in de ho
tels. herbergen en pensions met zo'n
180.000 overnachtingen. De Belgen kun
nen daarin echter het bewijs zien \an
onze zuinigheid, want zij voeren de lijst
aan met het cijfer 293.000. Niettemin is
onze tweede plaats, nog vóór de Duit
sers, eervol genoeg om te bewijzen, hoe
belangrijk het Nederlandse toerisme is
voor dit buurland.
„Het neemt nog steeds toe", aldus ge
noemde woordvoerster, „omdat Luxem
burg ook een ideale bestemming is voor
weekends en korte vakanties. Wij profi
teren steeds meer van jullie atv-dagen en
de vut-regeling. Al die korte bezoekjes
bij elkaar zijn bijzonder talrijk en je
vindt ze lang niet altijd terug in de offi
ciële vakantiecijfcrs".
Het deert de vele gasten blijkbaar niet
dat zij elkaar in de drukste vakantiewe
ken wel eens voor de voeten lopen in
het populaire Muilertal en in de winkel
straten van Diekirch. Het landje moe
digt echter tot spreiding aan door het
ontbrekten van andere grote steden dan
de hoofdstad die thans ruim honderd
duizend inwoners telt. Het laat zich nau
welijks becijferen over hoeveel stadjes
en dorpjes, buurtschappen en gehuchten
de overige 270.000 inwoners verdeeld
zijn.
Ongerept
Het is een wonder, dat tussen al die
kerktorentjes, burchten, kastelen, abdij
en en ruïnes nog zoveel natuurgebieden
zijn achtergebleven die een redelijk on
gerepte indruk maken. Ook het feit dat
Luxemburg over 's werelds dichtste net
van wandelwegen beschikt, onder meer
gemarkeerd tussen de negen jeugdher
bergen onderling, heeft daarin geen ver
andering gebracht.
De Nederlanders vinden hier nog wat zij
zoeken; een oord zonder capsones. waar
de plattelanders een taaltje spreken dat
net zoveel op krom-Duits lijkt als hun
pogingen om zich verstaanbaar te ma
ken. Dit Letzelbourgs is een oeroud dia
lect. met respect in ere gehouden als
voertaal terwijl Duits en Frans als offi
ciële talen onderwezen worden.
Bovendien komen hier zoveel Nederlan
ders dat de horeca zich vlot bedient van
aankondigingen als „De koffie is bruin"
of „Heden erwtensoep", dit laatste soms
als jolige reactie op koude en natte da
gen. Luxemburg wekt vertrouwen, het
belooft veiligheid in een omgeving die
suggereert dat de bruisende Süre wel
eens gevaarlijk zou kunnen zijn en woes
te kloven roekelozen noodlottig kunnen
worden.
In de twee gewesten Ardennen (Oesling)
en Gutland vinden onze landgenoten de
landschappen die zij thuis ontberen,
hoeveel die ook van elkaar verschillen.
Het ene heeft bijvoorbeeld voor de re
creatie belangrijke stuwmeren, in het an
dere nodigt de wijnroute uit tot een
tocht langs de Moezel tussen Wasserbil-
lig en Schengen. En overal wachten die
sombere burchten op inspectie, zoals het
beroemde kasteel van Clervaux.
Oorlog
Het Ardennenoffensief heeft nieuwe,
trieste bezienswaardigheden toegevoegd
aan het assortiment en andere zo gron
dig verwoest dat sommige restauraties
pas onlangs zijn voltooid. In Wilz herin
nert een museum aan de bittere gevech
ten in deze slag net als tal van gedenkte
kenen. Generaal Patton kreeg zijn stand
beeld in Ettelbruck waar deze bevrijder
van het groothertogdom elk jaar geëerd
wordt (13 juli) op Remembrance-day.
George Patton ligt begraven in Hamm.
temidden van 5100 gesneuvelde Ameri
kanen.
Pétange herdenkt de bevrijding op 9 sep-
CeidócGouwnt
