A WEE DRAM
j NIEK
CcidócGouxant
In een
enorme
metalen kuip
wordt de tot
poeder
gemalen
gemoute
gerst
gemengd met
zuiver
bronwater.
Het
resultaat: een
zoete
vloeistof
door de
Schotten
„wort"
genoemd.
rij staan en onder de vloer gloeiend heet
worden gestookt. Glenfiddich is ook de
enige stokerij van de Highlands waar
maltwhisky nog in het bedrijf zelf wordt
gebotteld. Tijdens de rondgang volg je
dus het produkt van zijn prille begin als
gerst en water tot in de fles. Vooraf is er
in een klein amfitheater een boeiende
audiovisuele presentatie met commen
taar in het Engels, Frans, Duits, Ita
liaans, Japans of Spaans. Je krijgt een
hoofdtelefoon en zet de knop op de taal
die je verstaat. Het hele verhaal van
Schotland en Glenfiddich wordt er doc>r
meer dan een dozijn projectoren in
beeld gebracht. Het is een prachtige ver
toning, gemaakt in Engeland, speciaal
voor de nostalgische Schotten. Mike
Don zegt dat het een hoop geld heeft ge
kost. Wat meteen betekent, dat whisky
stoken nog een flinke stuiver opbrengt.
Hij verkoopt vooral goed in het buiten
land, zegt Don. De Verenigde Staten en
Japan zijn uitstekende klanten. In Euro
pa verhandelen ook de zogeheten tax
freeshops van veerboten en internationa
le luchthavens enorm veel whisky.
Schotten zijn over het algemeen niet be
paald vrijgevig, maar na de rondgang
door de distilleerderij van William
Grant and Sons mag je toch eenwee
dram (een borreltje) van hun bestemalt
proeven. Dat doe je ook in andere distil
leerderijen. In de Highlands van Schot
land ligt een zogeheten Whisky Trail,
kennelijk geïnspireerd door de bekende
Duitse Weinstrasse. Op dit whiskypad
van 112 kilometer lengte kom je zes wit
gekalkte bedrijfjes tegen, waarin levens
water (de oude Keltische betekenis van
whisky) wordt gestookt. Al deze distil-
leerdenjen zijn toegankelijk voor het pu
bliek. Elk bezoek neemt ongeveer een
uur in beslag. En je krijgt overal tot be
sluit a wee dram. Het woordje „wee"is
Schots voor little (klein). In Schotland
volstaan zes van die borrels om het
stuur kwijt te raken. De Britse verkeers
wetten zijn redelijk streng; chauffeurs
houden het dus beter bij frisdrank. De
kleinste maltwhisky-stokerij van Schot
land heet Edradour, naar de beek waar
uit het water wordt gehaald, in de heu
vels op vier kilometer ten oosten van
Pitlochry. Dit stadje ligt eveneens in het
graafschap Perthshire. De Edradour-dis-
tilleerderij (telefoon: Pitlochry 2095) be
staat al honderdzestig jaar. Ze werd ge
sticht door plaatselijke boeren, die
schrik hadden gekregen van de sterke
arm. Deze heren pakten voor de veilig
heid hun eigen geheime distilleerderijen
in alle stilte op. De strijd van de autori
teiten tegen whiskysmokkelaars en ille
gale distillateurs heeft namelijk in Schot
land vele eeuwen geduurd. De eerste
whisky werd er gestookt in 1494. Op dit
water des levens kwam in 1644 voor het
eerst accijns. Die maatregel was vol
doende om geheime stokerijen als pad
destoelen uit de grond te doen schieten.
Daarnaast ontstond een driftige whiskys
mokkel. Normalisering van de toestand
volgde pas in 1823, dank zij een meer
gematigde nieuwe (Engelse) wet. Edra
dour heeft maar een distilleerketel. Het
is dus een miniatuurdistilleerderijtje,
van Pasen tot eind oktober dagelijks tus
sen tien en vijf uur gratis toegankelijk
voor het publiek. Gelukkig maar, want
bijslecht weer is in het Schotse hoog
land een bezoek aan zo'n whiskystokerij
een van de weinige tijdverdrijfjes die je
nergens anders kunt beleven.
dan maar whisky te gaan stoken. Dat
werd in die tijd door bijna iedereen ge
daan en het leek hem een goede bezig
heid. Gelukkig voor hem produceerde
lang niet iedere stoker maltvan de voor
treffelijke kwaliteit die William Grant
tot stand wist te brengen. Hij begon er
mee op Kerstmis 1887 en noemde zijn
whisky Glenfiddich, naar het zuivere
bronwater uit de Speyside. Glenfiddich
is in zoverre uniek dat gedurende het
hele proces, van het tot poeder malen
van de gemoute gerst tot het bottelen
van de gerijpte whisky, uitsluitend ge
bruik wordt gemaakt van helder natuur-
water uit een enkele bron in het Schotse
hoogland. Dat procédé garandeert con
stante zuiverheid van de subtiele, maar
toch opvallende Glenfiddich-smaak.
Grants distilleerderij is een familiebe
drijf gebleven. De relaties met het pu
bliek worden er uitstekend verzorgd. Op
werkdagen, van half tien tot half vijf, is
iedereen daar gratis welkom. Alleen
voor grote groepen dient vooraf een af
spraak gémaakt te worden met public re
lations officer Mike Don. (telefoon:
Dufftown 20373). Alle bezoekers worden
rondgeleid door vriendelijke gidsen. Je
krijgt het hele distillatieprocédé te zien,'
inclusief de zaal met kleine koperen dis
tilleerketels, die als trotse soldaten in de
De kleine
koperen
distilleer
ketels van
het bedrijf
waarin de
whisky wordt
gestookt,
staan als
soldaten in
de rij.
vat whisky, dat acht jaar heeft gerijpt
ÓINBURG - Zeg Schotland en je
aan regen en whisky. Schot-
ald lijdt vrijwel nooit gebrek aan
ttigheid, noch voor de borrel,
ch voor de paraplu. Kort na de
mramp van Tsjernobyl was het
ztevenwel oppassen geblazen. De
shotse regen bleek danig radioac-
besmet. Geleerde Schotten, die
dus konden weten, gaven hun
zldgenoten dan ook de raad voor
geen regenwater meer te drin-
sn. Voor de MacDonalds, de
acFarlanes, de MacKenzies en
"kele miljoenen andere afstam
van de Kelten was dit
ijn ramp. Want regenwater - niet
idisky - is hun geliefde drank.
;<2t kost niets en dat vinden Schot-
l erg belangrijk.
jj bergachtige, dun bevolkte regio's is
trouwens bij gebrek aan leidingwater
Ll onontkoombare „must". Daar
lept iedereen zijn drankje uit de beek,
~nt kroegen vind je er evenmin. Whi-
ri - Scotch voor echte kenners - is in
"jotland net zoals overal elders een
"je en dan nog de enige die in de En-
~se taal een speciaal adjectief krijgt.
heeft immers dezelfde beteke-
als „Scottish" (Schots of Schotse),
har kan enkel worden gebruikt om de
"rkomst van whisky aan te duiden. In
'p andere gevallen doet men in het En-
s een beroep op het woordje „Scot-
fn". Goede whisky maken is een pro-
I dat jaren vergt. Eerlijke Schotten, die
-h wel bewust zijn van het feit dat er
^whisky enorm veel water zit, vragen
Jh sedert het drama van Tsjernobyl
zorgd af of hun „Scotch" van de toe-
jnst in hoge mate radioactief zal zijn.
er zo een drinkt, krijgt gegarandeerd
ji gloeiende neus. Maar alle gekheid op
n stokje: het ziet er bedenkelijk uit.
wordt op diverse manieren ge-
iakt en iedere distillateur gebruikt zijn
ten ingrediënten. Water is er een van.
kan worden gehaald uit lochs (me-
i, met of zonder monsters), bergrivie-
reservoirs en diepe bronnen. Ge
bikt de distillateur vers bronwater of
iter uit ondergrondse rivieren, dan
feven wij ons geen zorgen te maken.
i>mt het kille vocht uit Schotse meren,
«ervoirs en gewone rivieren, dan heb-
h Scotch-drinkers van de toekomst
,ie reden om er een geigerteller bij te
Jen. Aangezien veel Schotse whisky
,js na vijftien tot twintig jaar rijpen
verkocht, is dit een onheilspellen-
boodschap op lange termijn. Toch
weer heel wat straffe drinkers het
obleem van de optimistische kant be
kken. Sterven aan radioactieve scotch
y in hun ogen wellicht niet eens een
jre dood. Sommige Schotse distilla-
urs zitten er wel zwaar over in, terwijl
Ideren het zich helemaal niet aantrek-
m. Het hangt totaal af van hun instal-
tie. Er bestaan diverse soorten gemeng-
'j whisky's, maar echte connaisseurs ge-
de voorkeur aan malts, gedistilleerd
■t mout.
fllle malts zijn uniek, want de smaak
an het Schotse water waarmee zij wor-
gemaakt, kan men nergens naboot-
i.n. In de dalen van het Schotse hoog-
;jnd kom je ze vrijwel overal tegen: klei-
en grote whisky-distilleerderijen met
I
in eikehout, wordt van het pakhuis naar de bottelarij gerold.
witgekalkte muren en pagode-achtige to
rentjes boven de eesten waar gerst wordt
gedroogd. De Highlands en de eilandjes
voor de Schotse westkust tellen meer
dan honderd stokerijen van moutwhi-
sky. Een van de merkwaardigste is die
van Glenfiddich, het bedrijf van Willi
am Grant, een stoere burger uit de ge
meente Dufftown, in het graafschap
Perthshire. Grant was eerst soldaat van
"beroep. Gewapend met een doedelzak en
gehuld in een kilt met rode ruiten trok
hij ten strijde tegen Napoleon. Na zijn
terugkeer in Dufnown gaven zijn mede
burgers hem daar dan ook de bijnaam
Old Waterloo. William Grant besloot
ZATERDAG 21 JUNI 1986
VLINDERS
In de nieuwe vlinderkas van de
Flevohof brengen ze de poppen
aan hei dansen. Met honderden
tegelijk worden exotische vlin
ders aangevoerd vanaf het
eiland Guernsey, waar liet be
faamde Butterfly Centre elk jaar
zo'n 20.000 vlinders kweekt.
Een flink aantal daarvan ont
popt zich nu in de Flevopolder
tot fladderende schilderspaletten
met de prachtigste kleuren. In
de vlinderkas kunnen de bezoe
kers 25 bijzondere soorten dag
en nachtvlinders uit alle uithoe
ken van de wereld van dichtbij
bewonderen. Er zijn zeldzame
tropische soorten bij. Sommige
hebben een spanwijdte van zo'n
25 centimeter. Er is ook een kas
met huis-tuin- en keukvlinders
uit ons eigen land. Het nieuwe
vlindercentrum is geopend ter
gelegenheid van het 15-jarig be
staan van de Flevohof. Zij leven
in een kas. waarin de tempera
tuur constant op 28 graden
wordt gehouden. Alleen bij die
tropische temperatuur voelen de
vlinders zich opperbest en kun
nen zij zich ontwikkelen. Overi
gens is de meeste vlinders maar
een heel kort leven beschoren.
De eendagsvlinder spant wat dat
betreft de kroon. De meeste van
zijn familieleden weten het
aardse leven tot twee a drie we
ken te rekken. Op de Flevohof is
echter ook een Methusalem on
der de vlinders te zien: de Helio-
coniden. Die hoogbejaarde flad-
deraar kan acht maanden oud
worden. En dat is net zolang als
het centrum open is. namelijk
vanaf de lente tot de herfst.
VELORAMA
Velorama is het museum voor
fietsen en automobielen dat ge
vestigd is aan de Waalkade te
Nijmegen. Zeker nu de exposi
tieruimte is uitgebreid en gemo
derniseerd verdient dit particu
liere museum meer bezoekers
dan de rond 20.000 van de afge
lopen jaren. De verzameling fiet
sen illustreert op boeiende wijze
de historie van de twee- (en
drie wieiers, vanaf de onge
makkelijke loopfiets uit de 19e
eeuw tot het kuipje waarin men
zich liggend kan voortbewegen.
Conservatrice mevr. H. van Dijk
is bovendien trots op de eigen
werkplaats, waarin antieke fiet
sen opgeknapt en alle onderde
len vervaardigd kunnen worden.
Haar museum is dagelijks geo
pend van 10 tot 17 uur, maar
gaat 's zondags een uur later
open. Toegangsprijs f 4,--, kin
deren t/m 12 jaar f 2,50. Adres:
Waalkade 107, Nijmegen.
VAARTOCHT
Wie over de Westeinderplassen
hoort, denkt meestal aan de toe
ristische recreatievaart: enthou
siaste zeilers op snelle boten,
jonge surfers en wat bezadigde
..pseudo-kapiteins", die hun mo
torjacht de hele dag aangemeerd
laten liggen en pas vlak voor het
vallen van de avond buitengaats
een rondje draaien. Bij rederij
..De Meerval" aan de Westein
der kan echter worden inge
scheept op een ouderwets bin
nenvaartuig, waarin de diesel
motor zware slagen maakt en
zijn olie een penetrante geur ver
spreidt. De boot hakkepuft ver
volgens door een grandioos na
tuurgebied. dat slechts ten dele
prijsgegeven aan de recreatie.
Tal van oude kassen zijn in ge
bruik als winterberging voor
jachten, akkertjes hebben de be
stemming gekregen van kleine
lusthoven met picknickplaatsen
en steigertjes en haventjes liggen
vol met plezierboten. Deze dool
hof van poelen, sloten, plassen
en vaarten, eilandjes en rietkra
gen (die afgemeerd liggen om
wegdrijven te voorkomen) toont
nog sporen van de jungle die het
eens was. Wie er een mooi ge
heel van wil maken kan op za
terdag en zondag de rondvaart
combineren met een bezoek aan
de Historische Tuin. Daar kan
men de ontwikkeling van de
tuinderij volgen, sinds in de 17e
eeuw de eerste kwekers aan het
werk gingen. Pas later begon de
ontwikkeling, die van Aalsmeer
Europa 's vermaarde bloemen-
centrum zou maken, met een
veiling die nog steeds wordt uit
gebreid, hoewel hij al lang de
grootste ter wereld is. Ook die
veiling kan bezocht worden, elke
morgen behalve op zondag van
7.30 tot 11.00 uur. Informatie:
telefoon 02977-21824. (Rederij
De Meerval) of 02977-25374
(VW). Reservering is gewenst
omdat veel groepen zich aan
melden.
